آسم یک بیماری مزمن است که بر مجاری هوایی تأثیر می‌گذارد و باعث ایجاد خِس خِس می‌شود و نفس کشیدن را سخت می‌کند. برخی از محرک‌ها شامل قرار گرفتن در معرض تحریک کننده‌ها، ویروس‌ها، ورزش، استرس عاطفی و سایر عوامل، به ایجاد و شدت این بیماری آسم تأثیر می‌گذارد.
آسم باعث می‌شود دیواره‌های داخلی مجاری هوای یا لوله‌های برونشی متورم و ملتهب شوند. در حین حمله آسمی، مجاری هوایی متورم می‌شود، ماهیچه‌های اطراف آنها سفت می‌شوند و حرکت هوا به داخل و خارج از ریه سخت می‌شود.
در حدود 1.4 درصد از مردم ایران مبتلا به آسم هستند. این بیماری انواع مختلفی دارد و وجود شرایط گوناگون باعث ایجاد آسم و حملات حاد می‌شوند. این عارضه معمولاً در افرادی که آلرژی دارند بیشتر دیده می‌شود، اگرچه هر کسی می‌تواند در هر زمانی مبتلا به به این عارضه شود. برای شناخت بیشتر این بیماری با رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
بیماری آسم چیست؟
آسم یک بیماری طولانی مدت است که بر راه‌های هوایی تأثیر می‌گذارد. این امر شامل التهاب و باریک شدن داخل ریه‌ها می‌شود و تأمین هوا را محدود می‌کند. فرد مبتلا به این بیماری ممکن است موارد زیر را تجربه کند:
- سفتی در ناحیه سینه (برونکواسپاسم)
- خس خس سینه
- نفس نفس زدن
- سرفه
- افزایش تولید مخاط
حمله آسم هنگامی که علائم شدید می‌شوند، رخ می‌دهد. حملات می‌توانند به طور ناگهانی شروع شده و از خفیف تا تهدید کننده زندگی متغیر باشند. در برخی موارد، تورم در مجاری هوایی می‌تواند از رسیدن اکسیژن به ریه‌ها جلوگیری کند. این بدان معنی است که اکسیژن نمی‌تواند وارد جریان خون شود یا به اندام‌های حیاتی برسد. بنابراین، افرادی که علائم شدید را تجربه می‌کنند، نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند. پزشک می‌تواند روش‌های درمانی مناسبی را تجویز کرده و به فرد بهترین راه حل‌ها را برای مدیریت علائم آسم توصیه کند.
انواع آسم
آسم می‌تواند به روش‌های مختلف و به دلایل گوناگونی ایجاد شود، اما محرک‌ها اغلب یکسان هستند. آنها شامل آلاینده‌های موجود در هوا، ویروس‌ها، شوره‌های سر حیوانات خانگی، کپک و دود سیگار هستند. انواع آسم به شرح زیر هستند:
آسم کودکان
آسم شایع ترین بیماری مزمن در کودکان است. این بیماری در هر سنی ممکن است رشد کند، اما در کودکان کمی بیشتر از بزرگسالان دیده می‌شود. در سال 2017، کودکان 5 تا 14 ساله به احتمال زیاد آسم را تجربه کردند. در این گروه سنی، این بیماری 9/7 درصد از افراد را تحت تأثیر قرار داده است. این بیماری همچنین 4/4 درصد کودکان 0 تا 4 ساله را تحت تأثیر قرار داده است. در همان سال، آسم 7.7 درصد از افراد 18 سال و بالاتر را مبتلا کرد.
طبق گزارش انجمن ریه آمریکا، برخی از محرکهای اصلی آسم در کودکان شامل موارد زیر است:
- عفونت‌های تنفسی و سرماخوردگی
- دود سیگار
- محرک‌ها
- آلاینده‌های هوا، از جمله آلودگی ازن و ذرات (چه در داخل خانه و چه خارج از آن)
- قرار گرفتن در معرض هوای سرد
- تغییرات ناگهانی دما
- هیجان
- فشار
- ورزش
اگر کودک به این بیماری شود، مراقب‌های پزشکی امری ضروری است، زیرا این می‌تواند عاملی برای تهدید زندگی او باشد. پزشک می‌تواند در مورد برخی از بهترین راه‌های مدیریت بیماری توصیه‌هایی را ارائه دهد. در بعضی موارد، آسم با رسیدن کودک به بزرگسالی ممکن است بهبود یابد. با این حال، برای بسیاری از افراد یک وضعیت مادام العمر است.
آسم بزرگسالان
آسم می‌تواند در هر سنی از جمله در بزرگسالی بروز کند. طبق یک مطالعه در سال 2013، بزرگسالان نیز نسبت به کودکان دارای علائم مداومی هستند. برخی از عواملی که بر خطر ابتلا به آسم در بزرگسالی تأثیر می‌گذارند عبارتند از:
- بیماری تنفسی
- داشتن آلرژی و قرار گرفتن در معرض محرک‌ها
- عوامل هورمونی
- چاقی
- فشار
- سیگار کشیدن
آسم شغلی
آسم شغلی ناشی از قرار گرفتن در معرض آلرژن یا ماده تحریک کننده موجود در محیط کار است. در محل‌های کاری زیر، آلرژن‌ها ممکن است در افرادی که حساسیت یا آلرژی دارند باعث ایجاد آسم شوند:
- نانوایی، کارخانه آرد و آشپزخانه
- بیمارستان‌ها و سایر مراکز درمانی
- مغازه‌های حیوانات اهلی، باغ وحش و آزمایشگاه‌هایی که حیوانات در آن حضور دارند.
- مزارع و سایر مناطق کشاورزی
در مشاغل زیر، محرک‌ها می‌توانند علائم آسم را ایجاد کنند:
- تعمیرات و ساخت خودرو
- مهندسی و فلزکاری
- نجاری
- صنایع الکترونیک و مونتاژ
- سالن‌های آرایشگری
- استخرهای سرپوشیده
افراد با ریسک بالاتر شامل افرادی هستند که شرایط زیر را داشته باشند:
- سیگار کشیدن
- رینیت آلرژیک (التهاب مخاط بینی آلرژیک)
اگر سابقه آسم یا آلرژی محیطی را داشته باشید، محیط‌های کاری می‌توانند باعث بازگشت این بیماری در کودکان یا شروع آن در بزرگسالان شوند.
آسم فصلی
این نوع آسم در پاسخ به آلرژن‌ها یا محرک‌هایی ایجاد می‌شود که فقط در مواقع مشخصی از سال در محیط اطراف قرار دارند. به عنوان مثال، هوای سرد در زمستان یا گرده افشانی در بهار یا تابستان ممکن است علائم آسم فصلی را ایجاد کند. افراد مبتلا به این بیماری ، هنوز این بیماری را برای بقیه ماه‌های سال نیز دارند، اما معمولاً علائمی را تجربه نمی‌کنند. آسم همیشه از آلرژی ناشی نمی‌شود!
آسم شدید
تحقیقات نشان می‌دهند که در حدود پنج تا 10 درصد از مبتلایان به این عارضه، مبتلا به آسم شدید هستند. برخی از افراد به دلایلی که مستقیماً با این بیماری ارتباطی ندارند، علائم شدیدی را تجربه می‌کنند. طبق یک مطالعه در سال 2015، این نوع از آسم ممکن است 3.6 درصد از مبتلایان را تحت تأثیر قرار دهد. ائوزینوفیلیک، نوع دیگری از آسم است که در موارد شدیدتر ممکن است به داروهای معمول پاسخ ندهد.
اگرچه برخی از افراد مبتلا به این عارضه، با مصرف داروهای استاندارد آسم اداره می‌شوند، اما برخی دیگر ممکن است از روش‌های درمانی بیولوژیکی خاصی بهره مند شوند. یک نوع داروهای بیولوژیکی، تعداد ائوزینوفیل‌ها را کاهش می‌دهد (نوعی سلول خونی است که در یک واکنش آلرژیک دخیل است و می‌تواند باعث این بیماری شود).
علت بیماری آسم
مجاری هوایی فرد مبتلا به آسم بسیار حساس است و به بسیاری از موارد واکنش نشان می‌دهد. تماس با این محرک‌ها باعث ایجاد علائم این بیماری می‌شوند. یکی از مهمترین بخش‌های کنترل این بیماری، شناسایی محرکهای فرد و سپس در صورت امکان جلوگیری از آنها است. تنها گزینه‌ای که نمی‌خواهید از آن دوری کنید ورزش است. پیش درمانی با داروها قبل از ورزش، می‌تواند به فرد این امکان را بدهد که فعال بماند و از علائم این عارضه اجتناب کند.
محرکهای آسم شامل موارد زیر هستند:
- عفونت‌ها (سرماخوردگی، ویروس‌ها، آنفولانزا، عفونت‌های سینوسی)
- ورزش
- آب و هوا (تغییرات دما یا رطوبت، هوای سرد)
- دود دخانیات
- آلرژن‌ها (کرم‌های خاکی، گرده‌ها، حیوانات خانگی،هاگ‌های موجود در کپک، سوسک‌ها و بعضی اوقات غذاها)
- محرکهای محیطی (بوی قوی محصولات شوینده، عطر، دود چوب، آلودگی هوا)
- احساسات شدید مانند، گریه یا خندیدن دشوار
- استفاده از برخی از داروها
متخصصان بهداشت دقیقاً نمی‌دانند چه عواملی باعث ایجاد آسم می‌شوند، اما به نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی و محیطی هر دو نقش مهمی در ایجاد آن دارند. برخی از این عوامل به شرح زیر هستند:
بارداری: طبق یک مطالعه، به نظر می‌رسد که سیگار کشیدن در دوران بارداری خطر ابتلا به آسم در جنین را افزایش می‌دهد. برخی از خانم‌ها همچنین در حین بارداری ممکن است علائم کمی از این بیماری را داشته باشند.
چاقی: یک مقاله در سال 2014 نشان می‌دهد که افراد مبتلا به چاقی، درجه بالایی از این بیماری را در مقایسه با افرادی که لاغر هستند دارند. نویسندگان همچنین خاطرنشان كرده اند كه كودكان چاقی كه وزن خود را از دست داده‌اند نیز علائم پیشرفت آسم در آنها مشاهده شده است.
فاکتورهای محیطی: آلودگی هوا چه در داخل منزل و چه در خارج از آن، می‌تواند بر رشد و ایجاد این بیماری تأثیر بگذارد. سایر محرکهای داخل خانه و خارج از خانه عبارتند از:
- فشار: استرس می‌تواند علائم آسم را ایجاد کند، اما ممکن است چندین احساس دیگر نیز بوجود آورد. شادی، عصبانیت، هیجان، خنده، گریه و سایر واکنش‌های عاطفی، همه باعث حملات آسمی می‌شوند. دانشمندان همچنین شواهدی پیدا کرده‌اند که نشان می‌دهد، احتمال ابتلا به این بیماری در افرادی که شرایط روانی مانند افسردگی دارند، بیشتر است. برخی دیگر اظهار داشته اند که استرس طولانی مدت ممکن است منجر به تغییرات ژنتیکی شده، که درنتیجه منجر به آسم مزمن می‌شود.
- عوامل ژنتیکی: شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند، این بیماری در خانواده‌ها وجود دارد. اخیراً دانشمندان برخی از تغییرات ژنتیکی را که ممکن است در توسعه آن نقش داشته باشند، مورد بررسی قرار داده اند. در برخی موارد، تغییرات ژنتیک مسئول ایجاد بیماری هستند. این‌ها زمانی اتفاق می‌افتند که یک عامل محیطی باعث تغییر ژن شود.
- عوامل هورمونی: حدود 5/5 درصد از مردان و 9/9 درصد از زنان مبتلا به آسم هستند. علاوه بر این، علائم ممکن است بسته به مرحله تولید مثل یک خانم و نقطه چرخه قاعدگی متفاوت باشد. به عنوان مثال، در سال‌های باروری، علائم ممکن است در دوران قاعدگی بدتر شوند. پزشکان این را «آسم پیش از قاعدگی» می‌نامند. در دوران یائسگی، علائم این بیماری ممکن است بهبود یابند. برخی دانشمندان بر این باورند که فعالیت هورمونی ممکن است بر فعالیت ایمنی بدن تأثیر بگذارد و منجر به حساسیت در مجاری هوایی شود. افراد مبتلا به آسم متناوب، ممکن است تنها برخی از زمان‌ها علائمی را از خود بروز دهند.
علائم و نشانه‌های آسم
علائم این عارضه برای همه یکسان نیست. همچنین، ممکن است فرد فقط یک علامت آسم مانند، سرفه را داشته باشد، اما فرد دیگری ممکن است تمام علائم بیماری را تجربه کند. این مهم است که همه علائم را بدانید و آگاه باشید که این بیماری می‌تواند در هر زمان، به وسیله هر نوع عاملی بروز کند.
شایع‌ترین نشانه‌های این عارضه شامل موارد زیر هستند:
- سرفه، به خصوص در شب
- تنگی نفس
- خس خس سینه
- سفتی، درد و فشار در ناحیه سینه
پیشگیری از بیماری آسم
با شیوع روزافزون آسم، مطالعات متعددی به دنبال عوامل خطر و راه‌های پیشگیری از این بیماری است. نشان داده شده است که افراد ساکن در مزارع، در برابر خس خس سینه، آسم و حتی آلرژی‌های محیطی مصون هستند. نقش آلودگی هوا هم در افزایش شیوع این بیماری و هم در تشدیدش، مورد تردید قرار گرفته است.
همچنین تغییرات اقلیمی به عنوان عاملی در افزایش شیوع این بیماری مورد مطالعه قرار می‌گیرد. استعمال سیگار مادران در دوران بارداری نیز، یک عامل خطر برای ایت عارضه و پیامدهای ضعیفش است. دود دخانیات نیز یک عامل خطرناک و مهم برای پیشرفت بیمار است. نشان داده شده است که آلرژی‌های محیطی با ایمونوتراپی آلرژیک یا عکس‌های آلرژی، باعث کاهش خطر کودک مبتلا به آسم می‌شوند. گسترش بیماری در نهایت یک فرآیند پیچیده است، که تحت تأثیر بسیاری از عوامل محیطی و ژنتیکی قرار دارد و در حال حاضر هیچ روش اثبات شده‌ای برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری در فرد وجود ندارد.
درمان بیماری آسم
آسم قابل کنترل است، اما قابل درمان نیست! طبیعی نیست که علائم مکرری نظیر، مشکل در خواب یا مشکل در انجام کارها داشته باشید. مراقبت مناسب از این عارضه، از بروزعلائم و مراجعه به اورژانس و بیمارستان جلوگیری می‌کند. داروهای آسم یکی از اصلی ترین راه‌های درمان آن است. داروهای مورد استفاده به شرح زیر هستند:
داروهای ضد التهاب: این مهمترین داروها برای اکثر مبتلایان به این بیماری است. داروهای ضد التهاب، باعث کاهش تورم و تولید مخاط در مجاری هوایی می‌شوند. در نتیجه، راه‌های هوایی حساسیت کمتری از خود نشان می‌دهند و در مقابل محرک‌ها کمتر واکنش نشان می‌دهند. این داروها باید روزانه مصرف شوند و ممکن است لازم باشد برای چند هفته قبل از شروع و کنترل آسم مصرف شوند. داروهای ضد التهابی، منجر به بروزعلائم کمتر، جریان هوای بهتر، مجاری هوایی با حساسیت کمتر، آسیب کمتر در مجاری هوایی و حملات آسمی کمتر می‌شوند. مصرف هر روزه این داروها، موجب كنترل علائم یا جلوگیری از آنها می‌شوند.
داروهای برونکودیلاتورها: این داروها باندهای عضلانی که در مجاری هوایی سفت می‌شوند را، شُل می‌کنند. این عمل، مجاری هوا را باز می‌کند و باعث می‌شود هوای بیشتری از داخل ریه‌ها خارج شود و تنفس بهبود یابد. برونکودیلاتلاتورها همچنین باعث پاک شدن مخاط از ریه‌ها می‌شوند. با باز شدن مجاری هوا، مخاط آزادانه حرکت می‌کند و فرد راحت‌تر سرفه می‌کند. در اشکال کوتاه مدت، برونکودیلاتیلاتورها با باز کردن سریع مجاری هوایی، علائم آسم را متوقف می‌کنند و جهت کنترل برخی از نشانه‌ها بسیار مفید هستند. این داروها در اشکال طولانی مدت، کنترل علائم بیماری را برعهده می‌گیرند و از بروز آن جلوگیری می‌کنند. داروهای آسم به روش‌های مختلفی قابل مصرف هستند. اسپره‌های تنفسی، با استفاده از استنشاق دوز اندازه گیری شده تنفس پودر خشک از طریق نبولایزر) یکی از راه‌های مصرف داروها است. داروهای خوراکی (قرص یا مایعاتی که قابل بلعیدن هستند) نیز ممکن است تجویز شوند.
بخش اصلی درمان، شامل پیگیری چگونگی عملکرد ریه‌ها می‌باشد. اینکه چه نظارت بر علائم وجود دارد، چگونه و چه موقع رخ می‌دهند و تا چه اندازه شدید هستند، بخش مهمی از توانایی کنترل این عارضه است.
تشخیص بیماری آسم
پزشک در مورد علائم، تاریخچه پزشکی خانواده و تاریخچه پزشکی فرد از او سؤال خواهد کرد. آنها همچنین معاینه جسمی را انجام می‌دهند و ممکن است آزمایش‌های دیگری انجام دهند. هنگامی که پزشک تشخیص خود را انجام می‌دهد، همچنین توجه خواهد کرد که آسم خفیف، متناوب، متوسط یا شدید است. او همچنین سعی در شناسایی نوع آن خواهد داشت.
افراد می‌توانند از علائم و محرکهای احتمالی خود، برای کمک به پزشک در تشخیص دقیق، استفاده کنند. این باید شامل اطلاعاتی درباره تحریک کننده‌های بالقوه در محیط کار باشد. در بخش‌های زیر، برخی آزمایش‌های دیگری که پزشک ممکن است برای تشخیص این بیماری انجام دهد، ذکر شده اند:
معاینه بدنی
پزشک روی دستگاه تنفسی فوقانی، قفسه سینه و پوست تمرکز خواهد کرد. آنها به علائمی نظیر، خس خس گوش می‌کنند، که می‌تواند نشان دهنده انسداد هوایی و آسم باشد.
آنها همچنین عوامل زیر را نیز بررسی می‌کنند:
- آبریزش بینی
- تورم بینی
- هر نوع پیشرفتی در داخل بینی
- بررسی پوست برای علائم اگزما یا کهیر
آزمایش‌های آسم
پزشک همچنین ممکن است آزمایش عملکرد ریه را انجام دهد، تا عملکرد ریه‌ها به خوبی ارزیابی شوند. آزمایش اسپیرومتری (تست تنفس) یکی از نمونه‌های آزمایش عملکرد ریه است. در این آزمایش، فرد نیاز به تنفس عمیقی دارد و سپس نفس خود را به درون لوله تنفس منقل می‌کند. این لوله به ماشینی به نام اسپیرومتر پیوند داده می‌شود، که نشان می‌دهد چه مقدار هوایی را شخص، دم و بازدم می‌کند و با چه سرعتی هوا را از ریه‌ها بیرون می‌کشد. سپس پزشک این نتایج را با نتایج یک فرد سالخورده که مبتلا به آسم نیست مقایسه خواهد کرد. برای تأیید تشخیص، پزشک ممكن است به فرد داروی برونكودیلاتور را برای باز كردن مجاری هوا بدهد و آزمایش را تکرار كند. اگر نتایج دوم بهتر باشند، ممکن است فرد به این بیماری مبتلا باشد. این تست ممکن است برای کودکان خردسال مناسب نباشد. در عوض، پزشک ممکن است داروهای آسم را برای چهار تا شش هفته تجویز کند و هرگونه تغییر در علائم آنها را کنترل کند.
تست‌های دیگر
آزمایش‌های دیگر برای تشخیص بیماری وجود دارند که عبارتند از:
- تست چالشی: این آزمایش به پزشک اجازه می‌دهد تا ارزیابی کند که هوای سرد یا ورزش چه تاثیری بر تنفس فرد می‌گذارد.
- تست پوستی: پزشک می‌تواند از این آزمایش برای شناسایی آلرژی خاص، استفاده کند.
- آزمایش برای رد شرایط دیگر: آزمایش خلط، اشعه ایکس و سایر آزمایش‌ها می‌توانند به رد سینوزیت، برونشیت و سایر شرایطی که می‌تواند بر تنفس فرد تأثیر بگذارد، کمک کنند.
چشم انداز بیماران مبتلا به آسم
شما با آگاهی از آسم و چگونگی کنترل آن می‌توانید گامی مهم در جهت مدیریت این بیماری بردارید. با پزشک معالج خود از نزدیک همکاری کنید تا بتوانید در مورد این بیماری، چگونگی جلوگیری از محرک‌ها، اقدامات درمانی و داروهای خود و نحوه صحیح مصرف آنها، در مورد بیماری خود بیاموزید. با مراقبت‌های مناسب می‌توانید عاری از هرگونه علائم آسم باشید و به زندگی سالم خود ادامه دهید.
منابع:
