بیماری آبسه دندان چیست؟ علائم و درمان آبسه دندان

آبسه دندان (Dental Abscess) نوعی عفونت باکتریایی است که در ریشه یا بین لثه و دندان ایجاد می‌شود. آبسه اگر در انتهای دندان ایجاد شود، «پریاپیکال» نام دارد و اگر در لثه ایجاد شود به آن آبسه «پریودنتال» گفته می‌شود. آبسه دندان اغلب با درد و احساس لرز همراه است؛ پس ضروری است که در اسرع وقت به پزشک مراجعه شود، زیرا آبسه خود به خود از بین نمی‌رود. این بیماری گاهی اوقات می‌تواند در قسمت‌های دیگر بدن هم پخش شود و فرد را بیمار کند. با این حال، ما در این مقاله در مورد این بیماری توضیحات کاملی را ارائه می‌دهیم؛ با رسا همراه باشید.

 

بیماری آبسه دندان چیست؟

هنگامی که دندان دردناک می‌شود و خواب شبانه را مختل می‌کند، می‌تواند چیزی نگران کننده‌تر از یک دندان درد ساده باشد. آبسه باعث ایجاد یک عفونت در درون دندان می‌شود که به نوک ریشه یا در اطراف ریشه گسترش می‌یابد. این عفونت از محفظه داخلی دندان نشأت می‌گیر که به آن «محفظه پالپ» گفته می‌شود. رگ‌های خونی و عصب‌های موجود در محفظه پالپ، در مجموع «پالپ‌ها» نامیده می‌شوند. قبل از ایجاد آبسه، دندان در اصل توانایی خود را برای مقابله با عفونت از دست می‌دهد و باکتری‌ها قادر به حمله به اتاق پالپ و تکثیر خود هستند. با تکثیر باکتری‌ها، عفونت باکتریایی معمولاً از محفظه پالپ پخش می‌شود و از قسمت انتهای ریشه به سمت استخوان حرکت می‌کند.

آبسه، کیسه‌ای حاوی چرک است که از گلبول‌های مرده سفید خون، بقایای بافت و باکتری‌ها تشکیل شده است. این بیماری از لحاظ منبع اصلی عفونت با آبسه لثه تفاوت دارد. آبسه دندان (آبسه پری آپیکال) که از مغز دندان (قسمت داخلی دندان) نشأت گرفته و از انتهای ریشه خارج می‌شود. بیماری آبسه لثه (آبسه پریودنتال) در مکانی کیسه مانند از لثه و در محلی خارج از دندان و در کنار ریشه شروع می‌شود. درمان کلی این بیماری بستگی به این دارد که عفونت از کجا آغاز شده است.

 

انواع اصلی آبسه دهان

در زیر به تشریح انواع این عارضه می‌پردازیم:

آبسه لثه

آبسه لثه یک ضایعه دردناک است که به سرعت گسترش می‌یابد که به دلیل عفونت باکتریایی بین لثه و دندان ایجاد می‌شود. شایع‌ترین علت بروز آبسه لثه، ناشی از ضربه زدن به آن با یک جسم خارجی مانند خلال دندان یا چوب نازک است. در مراحل اولیه آبسه، شکل آن متورم و قرمز می‌شود. اما 48 ساعت بعد، آبسه باعث درد گوش می‌شود و با پیشرفته‌تر شدن آن امکان گسترش به نواحی دیگر افزایش می‌یابد.

آبسه پریودنتال

آبسه پریودنتال کیسه‌ای متشکل از چرک می‌باشد که در بافت‌های پریودنتیم (لثه‌ها) تشکیل می‌شود. این بیماری به عنوان یک برجستگی صاف و براق ظاهر می‌شود که از لثه بیرون زده شده است و به لمس کردن نیز بسیار حساس می‌باشد. دندان‌های اطراف این عارضه ممکن است حساس یا شُل شوند. آبسه پریودنتال به طور معمول در افرادی ایجاد می‌شود که به بیماری پریودنتال مبتلا هستند. این نوع آبسه اگر به درستی درمان نشود، باعث از بین رفتن دائمی استخوان می‌شود.

آبسه پری آپیکال

آبسه پری آپیکال در ریشه دندان شکل می‌گیرد و به شکل یک کیسه چرک مانند ایجاد می‌شود که در اثر عفونت باکتریایی ایجاد شده است. ابتدا باکتری‌ها از طریق حفره وارد قسمت داخلی دندان (مغز دندان) می‌شوند. قسمت داخلی دندان شامل عصب، رگ‌های خونی و بافت‌های متصل به هم هستند و از طریق عصب دندان می‌تواند حس تحریک پذیری را ایجاد کند. هنگامی که باکتری‌ها از قسمت داخلی دندان عبور می‌کنند، می‌توانند تا انتهای ریشه گسترش یابند و آبسه را ایجاد کنند. التهاب، تورم و درد معمولاً در نوک ریشه دندان جایی که آبسه تشکیل می‌شود رخ می‌دهند.

علل آبسه دندان

دلایل زیادی باعث ایجاد این عارضه می‌شوند. یکی از شایع‌ترین علل آن زمانی رخ می‌دهد که یک حفره دندان (پوسیدگی دندان) آن قدر بزرگ و عمیق شود که به محفظه پالپ برسد و طی آن یک روند التهابی در داخل دندان ایجاد شود. التهاب پالپ (پالپیت) معمولاً چیزی است که به عنوان دندان درد احساس می‌شود. پالپیت بیشتر توسط آزمایشاتی که توسط دندانپزشک انجام می‌شود قابل برگشت یا برگشت ناپذیر است. پالپیت (عفونت داخل دندان) برگشت پذیر، به این معنی است که پالپ تحریک می‌شود اما فرصتی برای بهبودی پیدا می‌کند و پالپیت برگشت ناپذیر، بدان معنی است که غیر قابل بهبود است و پالپ به کلی از بین می‌رود. با نابود شدن پالپ (نکروتیک)، عفونت ایجاد می‌شود و عفونت از دندان به رباط لثه و استخوان فک گسترش می‌یابد. در اکثر اوقات، اگر سریعاً قدم‌هایی را برای برطرف کردن عفونت در مراحل اولیه برداشته شود، می‌توان دندانی که نکروتیک می‌شود را نجات داد.

دلایل دیگر نکروز و آبسه دندان شامل موارد زیر هستند:

• ضربه به دندان
• برخی امور مربوط به دندان که توسط دندانپزشک انجام می‌شود مانند درست کردن تاج یا پر کردن آن که موجب نزدیک شدن به اتاق پالپ می‌شود.
• وارد کردن ضربه به دندان به وسیله خود دندان مانند دندان قروچه یا خورد کردن چیزی به وسیله دندان.

در هر نوعی از آبسه دندان، پالپ تحت تأثیر منفی قرار می‌گیرد و قادر به بهبودی از جراحت نیست. ضربه‌ای که به دندان وارد می‌شود، می‌تواند بلافاصله باعث از بین رفتن خون دندان شود و هنگامی که خون رسانی از بین می‌رود، منبع تغذیه اصلی نیز نابود می‌شود. در نتیجه، پالپ به سرعت می‌میرد. تروما (ضربه) از دندان قروچه (تروما اکلوزال) یک آسیب آهسته‌تر و پیشرونده به دندان است. دندانی که از قبل با روش عصب کشی درمان شده بود نيز مي‌تواند به آبسه مبتلا شود. این اغلب به دلیل عدم وجود نشانه کافی از باکتری‌های داخل دندان یا حتی شکستگی ریشه‌های دندان است.

هر دندان می‌تواند دچار آبسه شود، اما درمولر سوم (دندان عقل) امکان ابتلا به این عارضه بیشتر مشاهده می‌شود، زیرا تمیز کردن آنها دشواراست و می‌تواند باعث ایجاد پوسیدگی شود که بدون توجه کافی، ادامه پیدا می‌کند. دندان‌های عقل اغلب برای جلوگیری از این نوع عارضه کشیده می‌شوند.

عوامل خطر آبسه دندان

در بیشتر موارد، بهداشت ضعیف دهان و برخی از امور مرتبط با دندانپزشکی خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. عواملی مانند دندان قروچه یا چفت شدن دندان‌ها (براکسیسم)، رژیم غذایی با قند بالا، سایر آسیب‌های دندان و حتی مراجعه به دندانپزشکی جهت انجام امور مربوط به دندان می‌تواند فرد را در معرض این بیماری قرار دهند. آبسه دندان باید به سرعت درمان شود، در غیر این صورت دچار خطر جدی می‌شود. اگر عفونت دندان خود را نادیده بگیرید یا بعد از مدتی طولانی به درمان آن بپردازید، ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:

• از دست دادن دندان: اگر دندان آبسه کرده و به شدت آلوده یا ضعیف شود، دیگر عصب کشی قادر به نجات آن نخواهد بود و در صورت بروز این مسئله، باید دندان را کشید و با کاشت دندان یا تاج دندان (دندان مصنوعی) جایگزین کرد.
• عفونت استخوان: عدم درمان آبسه دندان می‌تواند منجر به عفونت شود که بر استخوان‌های اطراف صورت تأثیر می‌گذارد.
• عفونت های سینوسی: عفونت‌های مکرر و دردناک سینوسی و یا عفونت‌های بافت دهان نیز ممکن است ایجاد شوند.
• سپتیسمی (گَند خونی): این یک وضعیت تهدیدکننده برای زندگی است و زمانی رخ می‌دهد که جریان خون بیمار آلوده می‌شود. در صورت عدم درمان طولانی مدت، آبسه دندان می‌تواند باعث ایجاد سپتیسمی شود.
• آبسه مغزی: یکی از عفونت‌های ناشی از آبسه دندان می‌تواند وارد مغز شود و در نتیجه آبسه دیگری در آن ناحیه ایجاد کند. این ام رنسبتاً نادر است، اما در صورت شدید شدن عفونت ممکن است رخ بدهد. آبسه مغزی خطرناک است و برای معالجه باید به اورژانس یا بیمارستان مراجعه کرد.

علائم و نشانه‌های آبسه دندان

دندان آسیب دیده نسبت به دندان‌های اطراف آن تیره‌تر می‌شود. فرآورده‌های جانبی پالپ نکروتیک به لایه‌های پُر از منافذ دندان نفوذ می‌کنند و باعث ایجاد این تغییر رنگ می‌شوند. در بسیاری از موارد، ممکن است درد دندان وجود نداشته باشد، ولی در برخی اوقات با خوردن غذا یا فشار دادن روی دندان، درد وجود دارد. آبسه‌ای که نوک ریشه را گسترش داده است باعث می‌شود که ساختارهای پشتیبان (لثه و استخوان) تحت تأثیر قرار گیرند. گاهی اوقات ضربان و تورم ناشی از درد به حدی شدید است که با داروهای ضد درد قابل درمان نیست، که این معمولاً زمانی رخ می‌دهد که عفونت گسترش یافته است و فشار زیادی به ساختارهای اطراف لثه و استخوان وارد شده است. تورمی روی لثه قابل مشاهده است که پُر از چرک می‌باشد. تورم به نظر می‌رسد مانند یک جوش در نزدیکی دندان آسیب دیده باشد. این جوش سَر باز به عنوان «فیستول تخلیه کننده» نامیده می‌شود و برای آزاد شدن چرک قابل تخلیه است. این یک نشانه بارز عفونت است! از دیگر علائم آبسه دندان می‌توان به طعم بد یا بوی بد دهان و درد هنگام گاز گرفتن و جویدن غذا و ایجاد مشکل در بلع و نفس کشیدن اشاره کرد.

تورم صورت، فک یا غدد لنفاوی اطراف غالباً نشانگر عفونت رو به رشد است. درد فک ناشی از تورم نیز می‌تواند وجود داشته باشد. همچنین لازم به ذکر است که آبسه دندان ممکن است به هیچ وجه علائمی نداشته باشد. حال اگر دندانی پوسیده شده باشد (توانایی احساس تحریک) خود را از دست داده باشد، ممکن است دردی با آن ایجاد نشود. با این حال، آبسه هنوز وجود دارد و می‌تواند عفونت دندان را بیشتر گسترش دهد. در بعضی مواقع، این بیماری طی معاینه معمول رادیوگرافی (اشعه ایکس) که در آن بیمار هیچ گونه علائمی از آبسه دندان را تجربه نکرده است، تشخیص داده می‌شود.

راه‌های تشخیص آبسه دندان

یک پرستار آشنا با مراقبت‌های اولیه یا متخصص اطفال می‌تواند علائم و نشانه‌ها را ارزیابی کند، تا مشخص شود آبسه دندان در طول معاینه وجود دارد یا خیر. سپس آنها می‌توانند بیمار را برای تشخیص و درمان به یک دندانپزشک ارجاع دهند. تشخیص این عارضه به شکل کلی شامل موارد زیر هستند:

• علائم گزارش شده توسط بیمار
• معاینه و آزمایشاتی که توسط دندانپزشک انجام می‌شود.
• آنچه که با رادیوگرافی (اشعه ایکس) گرفته می‌شود.

 

درمان بیماری آبسه دندان

در بزرگسالان، درمان معمول برای یک دندان آبسه کرده، با پاک کردن صحیح عفونت آغاز می‌شود. درمان بستگی به میزان گسترش عفونت دارد. دوره عمل معمولاً شامل آنتی بیوتیک‌های خوراکی مانند «پنی سیلین» است. دندان برای خارج کردن محتویات آلوده درون محفظه پالپ باز می‌شود و در صورت لزوم، برش و زهکشی روی بافت نرم انجام می‌شود تا باعث خارج شدن بیشتر چرک شود و فشارعفونتِ رو به رشد را کاهش دهد.

در برخی شرایط، عفونت می‌تواند به سرعت گسترش یابد و نیاز به توجه فوری داشته باشد. اگر دندانپزشک در دسترس نباشد و تب، تورم در صورت یا تورم در فک وجود داشته باشد، مراجعه به اورژانس توصیه می‌شود. در صورت مشکل در تنفس یا بلع نیز مراجعه به اورژانس ضروری است.

پس از پاک شدن عفونت و ترمیم دندان، یک روش به نام عصب کشی «درمان کانال ریشه» انجام می‌شود. در این روش کل فضای داخلی دندان (محفظه پالپ و کانال‌های مرتبط) تمیز می‌شوند و با یک ماده لاستیکی بی‌اثر به نام «گوتا پرکا» فضا آب بندی می‌شود. تمیز کردن و آب بندی فضای داخلی دندان باعث محافظت بیشتر آن در برابر عفونت‌های تهاجمی می‌شود. دندان ممکن است در برخی مواقع در صورت از بین رفتن ساختار یا استخوان اطراف آن در اثر پوسیدگی و عفونت، نیاز به کشیدن داشته باشد.

در مورد دندان‌های اوليه كودكان (دندان‌های بچه گانه)، اگر دندان آبسه کرده باشد، احتمال نجات دندان بسيار كم است، چون عفونت پیشرفت کرده است و راهی برای از بین بردن کامل عفونت وجود ندارد. درمان مناسب برای از بین بردن عفونت، کشیدن دندان مبتلا به آبسه است. کشیدن کامل دندان آبسه کرده جهت جلوگیری از عفونت مداوم ضروری است و می‌تواند خطر آسیب به دندان بزرگسالی را که در زیر آن ایجاد می‌شود را نیز کاهش داد. بسته به میزان عفونت ممکن است به آنتی بیوتیک‌های خوراکی نیاز داشته یا نداشته باشید.

برخی درمان‌های خانگی برای آبسه دندان

به طور کلی، درمان‌های خانگی مربوط به بهداشت دهان و دندان برای این بیماری توصیه نمی‌شود. از داروهای خانگی می‌توان برای کاهش موقتی این علائم استفاده کرد، به طور مثال می‌توان از روش‌هایی مانند شستشو دهان با استفاده از آب نمک یا قراردادن کمپرس گرم در ناحیه آبسه نام برد و همچنین می‌توان از داروهای ضددرد بدون نسخه مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) استفاده کرد. با این حال، اگر این بیماری به درستی درمان نشود، عفونت همچنان پیشرفت خواهد کرد. علاوه بر این، جلوگیری از درمان می‌تواند منجر به عوارض جدی‌تر منجر شود، لذا مشاوره با یک متخصص دندانپزشکی در اسرع وقت اکیداً توصیه می‌شود.

 

آبسه دندان در دوران بارداری

آبسه در دوارن حاملگی به دلایل زیادی ممکن است رخ دهد:

پوسیدگی دندان: خفیف تا پوسیدگی گسترده دندان می‌تواند منجر به عفونت شدید در حفره دهان شود. عفونت ممكن است منجر به ایجاد آبسه در دندان آسیب دیده شود.

بیماری پریودنتال: آسیب شدید لثه می‌تواند بافت‌هایی را که از دندان محافظت می‌کنند، شعله‌ور کرده و می‌تواند منجر به ایجاد چرک در پالپ دندان شود.

دندان خرد شده یا شکسته: ترک‌های مینای دندان به باکتری‌ها اجازه می‌دهد تا پالپ را آلوده کند. عفونت در بافت پالپ سرانجام منجر به آسیب کامل پالپ و سپس دندان آبسه‌دار را نتیجه می‌دهد.

در دوران بارداری، آبسه دندان نیاز به توجه فوری دارد تا بتواند گستردگی عفونت را به حداقل برساند. هرگونه عفونت در دوران بارداری نگران کننده است، زیرا این عفونت در زنان باردار شدیدتر بوده است و یا می‌تواند به جنین آسیب برساند.

برخی از عوارض بارداری که به دلیل مشکلات دندانی رخ می‌دهد عبارتند از:

• خطر بالای زایمان زودرس
• وزن کم هنگام تولد در نوزادان نارس
• در معرض خطر بالای مشکلات سلامتی در نوزادان نارس
• شیوع آبسه در سایر قسمت‌های بدن (چنین چیزی می‌تواند منجر به عوارض شدید پوستی مانند آنژین لودویگ شود که می‌تواند بارداری را به خطر بیاندازد).
• ابتلا به پوسیدگی دندان‌های اولیه کودک وجود دارد.

 

پیشگیری از آبسه دندان

پیشگیری ازاین بیماری بستگی به میزان گسترش عفونت دارد. معمولاً هنگامی که عفونت در دندان موضعی قرار گرفت، اگر به محض مشاهده علائم به دنبال درمان بروید، پیشگیری بسیار مفید است، اما اگر این عفونت قسمت اعظم اطراف دندان را تحت تأثیر قرار دهد و باعث شُل شدن دندان شود، احتمال نجات دندان کاهش می‌یابد. همچنین عادت‌های خوب بهداشت دهان و ویزیت‌های منظم دندان توسط پزشک می‌تواند نقش زیادی در جلوگیری از آبسه دندان داشته باشند.

زمان نیز نقش مهمی در پیشگیری از این بیماری دارد، این بدان معنا است که آیا به دندان اجازه دسترسی به نقطه عفونت داده می‌شود یا خیر؟ هرچه دندان دیر درمان شود، احتمال بروز عفونت و تبدیل آن به آبسه بیشتر می‌شود. هنگامی که یک دندان پوسیده، شکسته یا حساس مشاهده شد، انجام اقدامات پیشگیرانه برای رفع زودرس آن به منظور جلوگیری از مشکلات بزرگ‌تر مانند آبسه دندان، می‌توانند کمک کننده باشند.

چشم انداز بیماران مبتلا به آبسه دندان

شما می‌توانید با حفظ بهداشت دهان و دندان قبل و در طول دوره خود، هرگونه مشکل دندانپزشکی را به حداقل برسانید. پیگیری برنامه درمانی و توجه زود هنگام به این بیماریف می‌تواند به مشکلات کمر دامن بزند. اگر دندان آبسه کرده تحت درمان قرار نگیرد، خطر مرگ را دارد!. بنابراین، ضروری است با مشاهده کوچکترین علایم این بیماری، دست به کار شده و خود را به دندانپزکش برسانید.