اگزما (Eczema) یک اصطلاح عمومی برای گروهی از شرایط پزشکی است که باعث ملتهب شدن پوست، قرمزی، خشکی و خارش میشود.و در واقع یک نوع بیماری پوستی محسوب میشود. در بعضی موارد، بثورات ممکن است در یک ناحیه‌ای خاص یا در کل بدن ایجاد شوند. بیماری اگزما، الگوی واکنشی است که پوست در برخی از بیماری‌ها ایجاد می‌کند. این مورد غیر از علائم رایج، به عنوان تاول‌های ریز و قرمز حاوی یک مایع شفاف نیز مشاهده میشود. اگزما انواع مختلفی دارد که هر کدام نشانه‌ها، نحوه تشخیص و درمان متفاوتی دارند. برای شناخت بیشتر این عارضه با رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
اگزما چیست؟
اگزما اغلب اشاره به وضعیتی به نام «درماتیت آتوپیک» دارد. در درماتیت آتوپیک، عملکرد لایه محافظتی پوست آسیب می‌بینید و از بین رفتن این لایه، پوست را حساس‌تر کرده و آن را مستعد ابتلا به انواع عفونت می‌کند. اگزما یک بیماری شایع پوستی است و بسیاری افراد را در جهان مبتلا می‌کند. اغلب این عارضه در کودکان کم سن و سال اتفاق می‌افتد. طبق آمار انستیتوی ملی بهداشت آمریکا، 10 تا 20 درصد از کل نوزادان مبتلا به اگزما هستند. با این حال، تقریباً نیمی از این نوزادان با افزایش سن بهبود قابل توجهی پیدا می‌کنند. اگزما به طور یکسان در مردان و زنان تأثیر می‌گذارد و در افرادی که سابقه شخصی یا خانوادگی آسم و آلرژی دارند بیشتر دیده میشود.
انواع اگزما
حداقل 11 نوع شرایط پوستی وجود دارند که اگزما ایجاد می‌کنند. برای داشتن یک برنامه درمانی اصولی، تفکیک هر یک از آنها مهم است. انواع این بیماری شامل موارد زیر هستند:
درماتیت آتوپیک: پایه ژنتیکی دارد و نوع متداول اگزما است. درماتیت آتوپیک اغلب در اوایل زندگی در افرادی که مستعد ابتلا به آلرژی (انواع آلرژی) هستند شروع میشود. از لحاظ ظاهری، بثورات روی گونه‌ها، گردن، آرنج، زانوها و مچ پا رخ می‌دهد.
درماتیت تحریک پذیر: این حالت هنگامی رخ می‌دهد که پوست به طور مکرر در معرض شستشوی بیش از حد یا مواد سمی قرار داشته باشد.
درماتیت تماسی آلرژیک: پس از قرار گرفتن در معرض مکرر مواد آلرژن، سیستم تشخیص ایمنی بدن در فعال میشود و درماتیت ایجاد می‌کند. یک نمونه از این مورد «آلرژی پیچک سمی» است.
درماتیت استاز: معمولاً تورم در قسمت‌های پایینی پای افرادی که گردش خون ضعیفی در رگ‌های پای‌شان دارند، رخ می‌دهد.
عفونت‌های قارچی: این نوع می‌تواند الگویی مشابه با بسیاری از انواع دیگر اگزما ایجاد کند، اما عفوت قارچی را می‌توان با نمونه گیری در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار داد.
جَرَب یا گال: این بیماری در اثر آلودگی توسط انگلی به نام «سارکوپتس» ایجاد میشود و ممکن است بثوراتی شبیه به سایر اشکال اگزما ایجاد کند.
پومفولیکس: این یک وضعیت پوستی شایع اما ضعیف است که به طور سنتی روی دست‌ها و گاهی اوقات پاها اثر می‌گذارد. با تولید یک بثورات خارش‌دار که متشکل از تاول‌های ریز (وزیکول) است، نواحی انگشتان پا و کف پا را مورد حمله قرار می‌دهد.
لیکن سیمپلکس کرونیکوس یا نورودرماتیت موضعی: پلاک‌های ضخیم پوستی ایجاد می‌کند که معمولاً بر روی شانه‌ها و گردن مشاهده میشود.
درماتیت نومولار: این اصطلاح غیر اختصاصی منسوب به پلاک‌های شبیه سکه پول است که باعث پوسته پوسته شدن سطح پوست میشود. این نوع اگزما اغلب در پاهای افراد مسن ایجاد میشود.
درماتیت سبورئیک: باعث ایجاد بثوراتی در پوست سر، صورت، گوش و گاهی اوقات در وسط سینه در بزرگسالان میشود. در نوزادان به صورت جوش‌های ریز در پشت گوش نمایان میشود و می‌تواند بسیار گسترده بوده و تمام بدن را درگیر کند.
علت بیماری اگزما
علت دقیق اگزما مشخص نیست! اما به نظر می‌رسد بیشتر در افرادی که سابقه شخصی یا خانوادگی آسم، تب یونجه و سایر آلرژی‌ها را دارند رخ می‌دهد. این نشان می‌دهد که یک عامل ژنتیکی (ارثی) در رشد اگزما وجود دارد. علاوه بر این، علائم این عارضه هنگامی که فرد در معرض برخی از مواد و موقعیت‌های خاص تحریک کننده قرار می‌گیرد، شعله‌ور شده و یا وخیم میشود. محرک‌های اگزما ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تحریک کننده پوست: موادی هستند که باعث سوزش، خارش یا قرمزی می‌شوند. آنها شامل صابون‌ها، مواد شیمیایی، عطرها و محصولات مراقبت از پوست هستند که رایحه خاص یا الکل دارند. برخی پارچه‌های ساخته شده از پشم و لباس‌های تنگ نیز می‌توانند پوست را تحریک کنند.
- آلرژن‌ها: موادی هستند که باعث ایجاد واکنش آلرژیک می‌شوند که ممکن است شامل عطسه، خارش و آبریزش از چشم و بینی باشند. برخی از آلرژن‌ها مانند گرده‌ها، موی حیوان خانگی یا مواد غذایی (در موارد نادر) نیز می‌توانند علائم اگزما را تحریک یا بدتر کنند.
- آب و هوا و محیط: رطوبت کم (هوای خشک) باعث خشکی و خارش پوست میشود. همچنین گرما و رطوبت زیاد باعث تعریق میشود که می‌تواند خارش را بدتر کند.
- استرس: استرس در برخی از افراد مبتلا به اگزما باعث شعله‌ور شدن این بیماری میشود. علاوه بر این، ممکن است عدم خاراندن پوست‌های تحریک شده ناشی از استرس، دشوار باشد.
علائم اگزما
علائم شایع این عارضه شامل موارد زیر هستند:
- خارش
- قرمزی پوست
- خشکی پوست
- پوسته پوسته شدن
- تشکیل برجستگی‌ها یا تاول‌های کوچک پُر از مایعات
در بزرگسالان، اگزما اغلب بر روی دست‌ها تأثیر می‌گذارد. در کودکان، اگزما در نواحی فضای داخلی آرنج و پشت زانوها بیشتر دیده میشود. در نوزادان، اگزما معمولاً در صورت، گردن و پوست سر نمود پیدا می‌کند.
عوارض اگزما
این بیماری عوارض بیرونی و داخلی متعددی همانند موارد زیر را دارد:
- خراشیدن یا مالش مناطق خارش‌دار می‌تواند به پوست آسیب وارد کرده و باعث ورود باکتری‌ها و ایجاد عفونت شود.
- زخم‌های سطحی و گاهی عمیق ممکن است هنگام خارش شدید پوست ایجاد شوند.
- اگزمای خارش‌دار می تواند خواب را مختل کند.
- برخی از افراد مبتلا به این عارضه، از فعالیت‌های اجتماعی خودداری می‌کنند.
- در افرادی که پوست تیره‌تری دارند، التهاب ناشی از اگزما ممکن است علامت‌های تیر و تاریکی روی پوست باقی بگذارند که ماه‌ها ماندگار باشند.
عوامل خطر اگزما
یک عامل خطر، چیزی است که احتمالِ ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد. هر چه عوامل خطر بیشتر باشند، احتمال ابتلا به اگزما افزایش می‌یابد. به هر روی، عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:
- والدینی که از اختلالات آلرژیک از جمله درماتیت آتوپیک، آسم و تب یونجه دارند، اغلب فرزندان آنها مبتلا به اگزما هستند.
- مواد محرک پوست از جمله پشم یا لباس مصنوعی، صابون یا مواد شوینده، مواد آرایشی یا عطر، گرد و غبار، حلال‌های شیمیایی و کلر
- درجه حرارت هوای سرد یا گرم، خشک یا هوای بسیار مرطوب
- عدم رطوبت پس از استحمام
افرادی که مستعد حساسیت هستند، نسبت به افرادی که آلرژی ندارند، بیشتر در معرض خطر درماتیت آتوپیک هستند. برخی از آلرژن‌هایی که ممکن است با اگزما همراه باشد عبارتند از:
- گرده گیاه
- شوره حیوانات
- کنه‌های گرد و غبار خانگی
- کپک‌ها
- غذاهای خاص
اگزما می‌تواند در هر سنی ایجاد شود، اما خطر این بیماری برای نوزادان و کودکان بیشتر است. افرادی که در نهایت به درماتیت آتوپیک مبتلا می‌شوند، بیش از نیمی از آنها در سال اول زندگی خود (یک سالگی)، دارای علائم بیماری هستند و تقریباً همه آنها قبل از سن پنج سالگی همچنان نشانه‌های بیماری را دارند. این وضعیت اغلب در بزرگسالی بهبود می‌یابد، اما نیمی از کسانی که در کودکی به این عارضه مبتلا هستند، تقریباً در بزرگسالی نیز به مقدار کمتری آن را تجربه می‌کنند.
تشخیص بیماری اگزما
در بیشتر موارد، اگزما از تاریخچه علائم و با معاینه پوست تشخیص داده میشود. پزشک ممکن است منطقه‌ای از پوست را آزمایش کند تا سایر بیماری‌ها یا عفونت‌های پوستی را رد کند. اما از آنجا که علل بسیاری برای این عارضه وجود دارند، در صورت عدم بهبود وضعیت، ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص ضروری باشد. بیشتر متخصصین پوست در تشخیص و درمان همه اشکال اگزما تخصص دارند. تشخیص دقیق مستلزم معاینه در کل سطح پوست است. گاهی اوقات ممکن است یک نمونه از پوست (بیوپسی) برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال شود.
درمان اگزما
در حال حاضر درمانی برای اگزما وجود ندارد! با این حال، درمان تنها جهت کنترل و به حداقل رساندن بیماری است. درمان بستگی به علائم اگزما و دلایل ایجاد یا بدتر شدن نشانه‌ها دارد. همچنین، هر درمانی برای هر فردی مناسب نیست. به هر روی، گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:
پیشگیری: جلوگیری از شعله‌ور شدن بیماری، بهترین روش برای مدیریت اگزما است. به همین دلیل، سعی در شناسایی و جلوگیری از محرک‌های مختلف مانند مواد شوینده خاص یا حساسیت‌های غذایی و همچنین مرطوب کردن پوست بسیار مهم هستند.
مراقبت از پوست: مرطوب نگه داشتن پوست از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا خشکی پوست باعث افزایش خارش میشود. برای این منظور باید از کرم یا پماد مرطوب کننده استفاده کرد؛ اما لوسیون‌ها کمتر موثر هستند. مهم است که پوست را با استفاده از کرم یا پماد چند بار در روز مرطوب کنید (به ویژه بعد از استحمام). از صابون‌ها و محصولات خفیف و عاری از عطر، رنگ و الکل استفاده کنید. به دنبال محصولاتی باشید که عطر و بوی طبیعی و ضد حساسیت داشته باشند. محصولاتی حاوی سرامید (یک خانواده بزرگ از لیپیدهای مومی) مؤثرترین مرطوب کنندهها هستند.
داروها: ممکن است از کرم‌ها و پمادهای بدون نسخه حاوی کورتیزون استروئید مانند هیدروکورتیزون و استات هیدروکورتیزون برای کنترل خارش، تورم و قرمزی مرتبط با اگزما استفاده شود. محصولات قوی‌تر مانند کرم‌های استروئیدی تجویزی نیز موجود هستند. از قرص‌های استروئیدی و تزریقی ممکن است در کوتاه مدت برای کنترل اگزمای شدید استفاده شود، اما استفاده طولانی مدت از این دو مورد به دلیل عوارض جانبی احتمالی که شامل فشار خون بالا، افزایش وزن و نازک شدن پوست است، توصیه نمی‌شود.
داروهای جدیدتر، به نام ایمیونومدیولیتو موضعی (TIMs)، در پیشرفت معالجه بیماران مبتلا به اگزما متوسط تا شدید مؤثر هستند، به ویژه آن دسته از بیمارانی که به درمان سنتی پاسخ نمی‌دهند. این دارو مانند تاکرولیموس با تعدیل (تغییر) پاسخ ایمنی بدن به آلرژن‌ها کار می‌کنند. همچنین این دارو عوارض جانبی کمتری نسبت به استروئیدها دارد. شایع‌ترین عارضه جانبی گزارش شده با تاکرولیموس، احساس سوزش موقت است که به طور کلی بعد از چند روز استفاده بهبود می‌یابد.
داروهای دیگری که ممکن است برای بیماران مبتلا به اگزما استفاده شود، آنتی بیوتیک‌ها و آنتی هیستامین‌‌ها هستند. برخی از بیماران مبتلا به اگزمای شدید ممکن است برای کنترل بیماری پوستی خود به داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی نیاز داشته باشند.
فوتوتراپی: امواج نور ماوراء بنفش موجود در نور خورشید به برخی از اختلالات پوستی از جمله اگزما کمک می‌کند. در فوتوتراپی از نور ماوراء بنفش (B UVB) برای معالجه افرادی که اگزمای شدید دارند استفاده میشود.
اگزما در زنان باردار
علاوه بر تغییرات فیزیولوژیکی، تعداد مشخصی از بیماری‌های پوستی می‌توانند در دوران بارداری ایجاد شوند. یکی از آنها «اگزمای آتوپیک گرانیدی» است. این اگزما به طور خاص در دوران بارداری ظاهر میشود و از آن به عنوان «اگزمای حاملگی» یاد میشود که بیشتر در زمینه آتوپی شخصی (سندرم افزایش حساسیت) یا ژنتیکی اتفاق می‌افتد.
در این حالت، پوست خشک است و پلاک‌های اگزما به ویژه در چین‌های پوستی، بازوها و پاها مشاهده میشود. زندگی مادر و کودک در معرض خطر نیست! با این حال، این بیماری می‌تواند در حاملگی‌های بعدی نیز ظاهر شود. کودک نیز بعد از تولد ممکن است در معرض درماتیت آتوپیک قرار گیرد. درمان اگزما همیشه یکسان است، چه فرد باردار باشد و چه نباشد! از کورتیکواستروئیدهای موضعی و محصولات نرم کننده می‌توان با اطمینان در طول بارداری استفاده کرد.
پیشگیری از اگزما
بیشتر بیماران مبتلا به اگزما تحت مراقبت پزشک متخصص پوست که تشخیص دقیقی را انجام داده است، کاملاً بهبود می‌یابند. گاهی اوقات، اگزما می‌تواند به میکروارگانیسم‌ها، از جمله ویروس استافیلوکوکی یا تبخال سیمپلکس آلوده شود. این امر به این دلیل است که عملکرد لایه محافظتی پوست در اثر التهاب آسیب دیده است. در این شرایط، عفونت می‌تواند مسری باشد و به درمان آنتی بیوتیک نیاز دارد. یک سیگنال مهم می‌تواند ایجاد تب به علاوه درد در محل بثورات باشد.
مراحلی وجود دارند که می‌توان برای جلوگیری از شیوع اگزما انجام شوند:
- روال مراقبت از پوست را داشته باشید و توصیه‌های پزشک را برای سالم نگه داشتن پوست خود دنبال کنید.
- برای کارهایی مانند شستشو ظرف‌ها و فعالیت‌هایی که در تماس با مواد شیمیایی هستید، از دستکش استفاده کنید. برای جذب عرق از دستکش‌های نخی زیر دستکش پلاستیکی استفاده کنید. همچنین به خصوص در ماه‌های زمستان دستکش به دست کنید.
- برای حمام یا دوش خود از صابون ملایم استفاده کنید. بلافاصله پس از خشک کردن پوست، یک کرم مرطوب کننده یا پماد به خود بمالید تا پوست شما مرطوب شود. روزانه دو یا سه بار از کرم یا پماد استفاده کنید.
- به جای افزایش دمای آب گرم در زمان حمام کردن، آب را ولرم نگه دارید.
- حداقل روزانه هشت لیوان آب بنوشید. آب به مرطوب نگه داشتن پوست کمک می‌کند.
- سعی کنید از گرمای زیاد و عرق کردن خودداری کنید.
- لباس‌های گشاد تولید شده از پنبه و سایر مواد طبیعی را بپوشید. لباس‌های جدید را قبل از پوشیدن بشویید.
- از تغییرات ناگهانی دما و رطوبت خودداری کنید.
- یاد بگیرید که ریشه استرس در زندگی خود را بشناسید و نحوه مدیریت آن را یاد بگیرید. ورزش منظم هوازی، سرگرمی‌ها و تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن یا یوگا ممکن است به شما در این زمینه کمک کنند.
- قرار گرفتن در معرض تحریک کنندهها و آلرژن‌های را محدود کنید.
- از خراشیدن و ساییده شدن نواحی خارش‌دار پوست خودداری کنید.
چشم انداز بیماران مبتلا به اگزما
تقریبا نیمی از کودکان مبتلا به اگزما تا رسیدن به سن بلوغ، این بیماری را مدام تجربه می‌کنند. برخی دیگر ممکن است به بیماری‌های پوستی دیگر مبتلا شوند. برای بزرگسالان مبتلا به اگزما، این بیماری با مراقبت و درمان مناسب از پوست می‌تواند به خوبی مدیریت شود، اگرچه شعله‌ور شدن علائم می‌تواند در طول زندگی بارها و بارها رخ دهد. به هر روی، این عارضه باعث مرگ نمی‌شود با درمان و تغییر سبک زندگی سالم می‌توان اگزما را کنترل کند.
منبع:
