بیماری سینوزیت چیست؟ علائم و درمان سینوزیت

بیماری سینوزیت (Sinusitis)، التهاب سینوس‌ها است که می‌تواند باعث انسداد آنها و پُر شدن مایعات شود که معمولاً در اثر سرماخوردگی یا حساسیت ایجاد می‌شود. سینوزیت بعد سرماخورگی و آنفولانزا، شایع‌ترین بیماری است. این عارضه معمولاً طی دو تا سه هفته به خودی خود برطرف می‌شود. اما در صورت طولانی‌تر شدن بیماری، نیاز به درمان و تجویز دارو دارد. علائم سینوزیت اغلب شامل درد، آبریزش چشم و بینی، سردرد سینوس و موارد دیگر است. به هر روی، ما در این مقاله به تفصیل درباره بیماری سینوزیت صحبت می‌کنیم، با رسا همراه باشید.

 

سینوزیت چیست؟

سینوزیت التهاب یا تورم بافتی است که سینوس‌ها را در بر می‌گیرد. سینوس‌ها چهار حفره در سر هستند که توسط کانال‌های باریکی به هم متصل شده‌اند. سینوس‌ها مخاطی نازک ایجاد می‌کنند که از مجاری بینی تخلیه می‌شوند. این زهکشی به تمیز نگه داشتن بینی و خارج کردن هر نوع باکتری کمک می‌کند. معمولاً سینوس‌ها از هوا پُر می‌شوند و می‌توانند به وسیله مایعات مسدود یا پُر شوند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، باکتری‌ها می‌توانند رشد کنند و باعث عفونت شوند (سینوزیت باکتریایی). به این روش «رینوسینوزیت» نیز گفته می‌شود. در صورت التهاب بافت سینوسی، اغلب بافت وابسته به بینی نیز متورم می‌شود.

 

انواع بیماری سینوزیت:

در زیر یک به یک در مورد انواع این عارضه می‌پردازیم:

• سینوزیت ویروسی

سینوزیت ویروسی مانند سرماخوردگی شامل علائمی مانند آبریزش بینی، گلو درد، عطسه، احتقان بینی و سرفه است. مخاط حاصل از آن ممکن است شفاف یا کم رنگ باشند. آنتی‌بیوتیک‌ها در برابر سینوزیت ویروسی مؤثر نیستند. بهترین درمان برای مدیریت این عفونت می‌تواند استراحت بیشتر، نوشیدن مایعات، استفاده از اسپری‌های بینی و همچنین مصرف داروهای بدون نسخه، ضد درد و خوراکی باشد. سینوزیت ناشی از ویروس به طور معمول طی هفت الی 10 روز برطرف می‌شود.

• سینوزیت باکتریایی

یکی ازعلائم سینوزیت باکتریایی شامل ترشحات بینی می‌باشد که ممکن است غلیظ و سبز یا زرد رنگ باشد. کانال‌های وابسته به بینی متورم شده و مخاط ممکن است در قسمت پشت گلو ایجاد شود. همچنین افراد ممکن است درد و فشاری را در ناحیه صورت خود تجربه کنند. فردی که دارای عفونت سینوسی باکتریایی است باید برای تجویز آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند «آموکسی سیلین» به پزشک مراجعه کند. اکثر افراد مبتلا به این نوع از سینوزیت به طور موفقیت آمیزی بهبود می‌یابند و علائم آنها نیز طی 10 الی 14 روز برطرف می‌شوند.

• سینوزیت آلرژیک

سینوزیت در اثر آلرژی می‌تواند باعث التهاب شود که این خود منجر به گرفتگی بینی و تورم غشاهای مخاطی می‌شود و لذا تخلیه طبیعی سینوس را به همراه دارد. این نوع بیماری اغلب منجر به سینوزیت مزمن می‌شود. علائم می‌توانند فصلی باشند یا در تمام طول سال ادامه یابند که برخی از انها شامل موارد زیر هستند:

1. عطسه
2. خارش بینی، گلو یا چشم‌ها
3. گرفتگی بینی
4. آبریزش بینی

درمان سینوزیت آلرژیک به وسیله آنتی هیستامین‌ها جهت جلوگیری از محرک‌های آلرژیک تجویز می‌شود.

• سینوزیت مزمن

سینوزیت مزمن می‌تواند باعث علائم خفیف‌تری شود که ماه‌ها ادامه دارد. گرفتگی بینی و تخلیه مخاط بینی یکی ازشایع‌ترین نشانه‌های این بیماری است و با سرفه در شب و صبح همراه است. افراد مبتلا به پولیپ بینی بیشتر به این نوع عفونت مبتلا هستند. از اسپری‌های استروئیدی بینی معمولاً به عنوان نوعی از درمان این بیماری استفاده می‌شود. قارچ یکی از علل احتمالی سینوزیت مزمن است.

 

علل بیماری سینوزیت

سینوس‌ها فضاهای پُر شده از هوا در جمجمه هستند. آنها در پشت پیشانی، استخوان‌های بینی، گونه‌ها و چشم‌ها قرار دارند. سینوس‌های سالم فاقد باکتری و میکروب هستند. در بیشتر اوقات، مخاط قادر به تخلیه است و هوا نیز قادر به عبور از میان سینوس‌ها است. هنگامی‌ که دهانه سینوس مسدود شود یا مخاط بیش از حد ایجاد شود، باکتری‌ها و سایر میکروب‌ها در این فضا راحت‌تر رشد می کنند.

سینوزیت ناشی از عوامل زیر می‌باشد:

• موهای کوچک (مژه) در سینوس‌ها قادر به حرکت صحیح مخاط به بیرون نیستند. این عامل ممکن است به دلیل برخی شرایط پزشکی باشد.
• سرماخوردگی و آلرژی ممکن است باعث ایجاد مخاط زیادی در بینی شود و سینوس‌ها را مسدود کند.
• انحراف بینی، انحنای استخوان بینی یا پولیپ بینی ممکن است باعث ایجاد این بیماری شود.

موارد زیر ممکن است خطر ابتلا به سینوزیت در بزرگسال یا کودکان را افزایش دهند:

1. تب یونجه (Allergic rhinitis)
2. بیماری سیستیک فیبروزیس (Cystic Fibrosis)
3. بیماری‌هایی که مانع از کار صحیح مژک‌ها می‌شوند.
4. گرفتگی‌های بینی
5. سیگار کشیدن
6. ضعف سیستم ایمنی بدن در اثر ابتلا به بیماری HIV یا شیمی درمانی
7. ساختارهای غیر طبیعی سینوس

 

عوامل خطر بیماری سینوزیت

اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید، ممکن است در معرض خطر سینوزیت حاد یا مزمن قرار داشته باشید. این شامل همه افراد مبتلا به ایدز، مولتیپل میلوما، سرطان خون یا بیماری‌های مزمن دیگر که تحت درمان با کورتیکواستروئیدها یا شیمی درمانی هستند نیز می‌شود.

آلرژی‌های قارچی که می‌تواند منجر به سینوزیت شود به ویژه در افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند شایع‌تر است. سایر شرایطی که با ایجاد سینوزیت مزمن همراه است شامل بیماری ریفلاکس معده دستگاه گوارش (GERD)، آسم، رینیت غیر آلرژیک، فیبروز کیستیک، سندرم کارتاژنر و موارد مختلف خود ایمنی هستند.

همچنین، سموم محیطی استنشاق شده می‌توانند به سینوزیت مزمن منجر شوند. فرمالدئید یکی از سَم‌هایی است که ممکن است در اثر مشاغلی مانند کار در آزمایشگاه و کار با چوب (تولیدکننده مبلمان) ایجاد شود. آلودگی هوا به طور کلی ممکن است خطر ابتلا به بیماری سینوزیت را افزایش دهد.

احتمالاً شایع‌ترین سَم زیست محیطی مرتبط با سینوزیت مزمن، دود تنباکو است. دود سیگار بر روی سلول‌های اصلی که در مسیر هوایی هستند، تأثیر منفی می‌گذارد. موهای زائدی که در مجاری هوا قرار دارند، بسته می‌شوند و نمی‌توانند مخاط و مواد مضر را از بین ببرند. این مورد می‌تواند به التهاب مزمن منجر شود. اگر سینوزیت مزمن دارید، باید سیگار کشیدن را متوقف کنید!

تصور می‌شود هوای خشک نیز به افزایش تحریک سینوسی منجر می‌شود. برای کاهش این خطر می‌تواند از «دستگاه بخور» استفاده کرد. ابتلا به سرماخوردگی نیز یکی از بزرگ‌ترین خطرات ایجاد عفونت سینوسی است، بنابراین جلوگیری از شیوع سرماخوردگی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا کمک کند. حتماً دستان خود را به طور مکرر با آب و صابون بشویید.

 

علائم سینوزیت چیست؟

علائم سینوزیت حاد در بزرگسالان اغلب ناشی سرماخوردگی است که بهبود نمی‌یابد، یا با گذشت پنج الی هفت روز بدتر می‌شود. برخی نشانه‌های این بیماری شامل موارد زیر هستند:

• بوی بد دهان یا از بین رفتن بویایی
• سرفه که اغلب در شب بدتر می‌شود.
• خستگی و احساس دائمی بیماری
• تب
• سردرد
• احساس فشار و درد در پشت چشم
• درد دندان
• جوش
• گرفتگی و ترشحات بینی
• گلودرد

علائم سینوزیت مزمن که همان نشانه‌های مرتبط با سینوزیت حاد هستند، خفیف‌تر بوده و بیشتر از 12 هفته به طول می‌انجامد.

علائم و نشانه‌های سینوزیت در کودکان شامل موارد زیر هستند:

• بیماری سرماخوردگی یا تنفسی که بهبود یافته و شروع به وخیم‌تر شدن می‌کند.
• تب بالا همراه با ترشحات تیره بینی که حداقل سه روز ادامه دارد.
• ترشحات بینی به همراه سرفه یا بدون آن که بیش از 10 روز وجود دارد و بهبودی از آن حاصل نمی‌شود.

 

تشخیص بیماری سینوزیت

• سینوزیت مزمن هنگامی تشخیص داده می‌شود که علائم عفونت سینوسی بیش از 12 هفته ادامه یابد. در بعضی موارد، پزشک ممکن است از یک آندوسکوپ استفاده کند (ابزاری کوچک و انعطاف پذیر که به پزشک اجازه می‌دهد داخل بینی و سینوس‌ها را مشاهده کند).
• همچنین می‌توان از سی تی اسکن یا MRI برای جستجوی موضوعات ساختاری استفاده کرد. مشکلات ساختاری معمولاً شامل یک سپتوم بینی یا پولیپ است. در موارد بسیار کمی، ممکن است بیوپسی سفارش شود تا میزان شیوع عفونت تشخیص داده شود. بیوپسی‌ها شامل گرفتن نمونه‌های بافتی یا استخوانی در زیر میکروسکوپ هستند.

 

درمان بیماری سینوزیت

جهت کاهش مشکلات ناشی از سینوزیت درمان‌های زیر را دنبال کنید:

• چندین بار در روز دستمال مرطوب و ولرمی را بر روی صورت خود بمالید.
• جهت رقیق شدن مخاط بینی، مایعات زیادی بنوشید.
• دو تا چهار بار در روز بخور بگیرید، به طور مثال، بعد از دوش گرفتن.
• چندین بار در روز با محلول آب و نمک بینی خود را شستشو دهید.
• برای شستشوی سینوس‌ها از یک آبپاش حاوی محلول نمک یا سرم شستشو استفاده کنید.

در استفاده از اسپری‌های ضد گرفتگی بینی مانند اکسی فنیل افرین (اکسی متازولین) یا سینفرین که بدون نسخه هستند، نهایت دقت لازم را به عمل آورید. این داروها ممکن است در ابتدای مصرف به افراد کمک کنند، اما استفاده بیش از سه تا پنج روز می‌تواند حالت گرفتگی بینی را بدتر کند.

دارو و سایر روش‌های درمانی سینوزیت

بیشتر اوقات برای سینوزیت حاد لازم به آنتی بیوتیک نیست. بیشتر این عفونت‌ها به خودی خود از بین می‌روند. حتی وقتی آنتی بیوتیک‌ها استفاده شود، ممکن است مدت زمان از بین رفتن عفونت کمی‌ کاهش یابد. به احتمال زیاد آنتی بیوتیک‌ها زودتر تجویز می‌شوند. کودکانی که ترشحات بینی دارند، احتمالاً دچار سرفه هستند که بعد از دو تا سه هفته بهبود نمی‌یابد. سینوزیت حاد باید بین 10 تا 14 روز درمان شود. سینوزیت مزمن باید به مدت سه تا چهار هفته درمان شود. برخی از مبتلایان به سینوزیت مزمن ممکن است برای درمان عفونت‌های قارچی به داروهای مخصوصی نیاز داشته باشند.

در بعضی مواقع، پزشک موارد زیر را در نظر خواهد گرفت:

• سایر داروهای تجویزی
• آزمایش‌های بیشتر
• مراجعه به متخصص گوش، بینی و گلو یا متخصص آلرژی

سایر درمان‌های سینوزیت شامل موارد زیر هستند:

• تزریق واکسن آلرژی (ایمونوتراپی) برای جلوگیری از بازگشت بیماری
• پیشگیری از ایجاد آلرژی
• اسپری‌های کورتیکواستروئیدی بینی و آنتی هیستامین‌ها برای کاهش تورم به خصوص در صورت وجود پولیپ یا حساسیت بینی
• جراحی برای بزرگ کردن دهانه سینوس
• تخلیه سینوس‌ها نیز ممکن است لازم باشد در صورتی که شرایط زیر را داشته باشید:

1. علائم شما سه ماه بعد از درمان از بین نرود.
2. ممکن است بیش از دو یا سه بار در سال دچار سینوزیت حاد شوید.

جراحی برای درمان بیماری سینوزیت

بیشتر عفونت‌های قارچی سینوسی نیاز به جراحی دارند. عفونت‌های قارچی، توده‌های عفونی هستند که سینوس‌ها را مسدود می کنند. جراحی جهت ترمیم یک سپتوم انحرافی یا پولیپ بینی ممکن است از بازگشت این بیماری جلوگیری کند. جراحی برای درمان سینوزیت مزمن، اندوسكوپی عملكردی سينوس (FESS) نامیده می‌شود که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.

درمان‌های خانگی برای سینوزیت:

برخی درمان های خانگی شامل موارد زیر هستند:

• اسپری نمک: اسپری نمک مورد استفاده برای بینی یک درمان محبوب برای فشار ناشی از سینوس است و می‌توان آن را در خانه به راحتی تهیه کرد. استنشاق محلول نمکی می‌تواند به پاکسازی بینی گرفته شده کمک کند. یک محلول نمکی به راحتی با استفاده از آب استریل، نمک و جوش شیرین در خانه تهیه می‌شود. مواد زیر را با هم ترکیب کنید:

1. 4/1 پیمانه آب تمیز
2. 4/1 قاشق غذاخوری نمک
3. 4/1 قاشق غذاخوری جوش شیرین

• استنشاق بخار: استفاده از بخار برای باز کردن معابر بینی می‌تواند به تسکین درد ناشی از سینوزیت کمک کند .استنشاق بخار در خانه آسان است. ابتدا آب را بجوشانید، آن را درون یک کاسه بزرگ بریزید و صورت خود را مستقیماً بالای آن قرار گیرد. سپس سر را با حوله بپوشانید و از طریق بینی نفس بکشید.
• آبرسانی: هر وقت فرد مریض و بدحال باشد، باید بدنش را آبرسانی کنید. با نوشیدن مایعات زیاد غشاهای مخاطی را در سینوس‌ها مرطوب نگه دارید. این روش به آنها کمک می‌کند تا بتوانند بیماری خود را کنترل کنند. آب آشامیدنی، آب میوه و چای‌های گیاهی، جایگزین‌های خوبی برای چای و قهوه هستند.
• کمپرسور آب گرم: استفاده از گرما در ناحیه سینوس‌ها نیز می‌تواند به کاهش فشار کمک کند. یکی از ساده‌ترین راه‌های انجام این کار استفاده از یک کمپرسور آب گرم است. آن را چند دقیقه روی پیشانی و گونه‌ها قرار دهید تا فشار ناشی از سینوزیت را کاهش دهد.
• روغن‌های طبیعی: تصور می‌شود روغن نعناع ( محلول منتول) به باز کردن راه بینی کمک می‌کند، اگرچه تحقیقات از این امر پشتیبانی نمی‌کنند. روغن‌های طبیعی، از گیاهان تهیه می‌شوند که می‌توانند باعث باز شدن راه‌های بینی شوند. چند قطره روغن را به آب گرم اضافه کنید و به آرامی بخار آن را تنفس کنید.

 

پیشگیری از بیماری سینوزیت

بیشتر عفونت‌های سینوسی با اقدامات خود مراقبتی و معالجه پزشکی قابل درمان هستند. اگر دچار حملات مکرر شده‌اید، باید علل مختلفی از جمله پولیپ بینی یا سایر مشکلات مانند آلرژی را بررسی کنید.

عوارض احتمالی اگرچه بسیار نادر هستند، اما ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• آبسه
• عفونت استخوان (استئومیلیت)
• مننژیت
• عفونت پوست اطراف چشم (سلولیت مداری)

چه زمانی باید به یک متخصص پزشکی مراجعه کرد؟

• زمانی که علائم شما از 10 تا 14 روز بیشتر طول می‌کشد یا سرماخوردگی دارید که بعد از گذشت هفت روز درحال بدتر شدن است.
• شما یک سردرد شدید دارید که با داروهای بدون نسخه تسکین نمی‌یابد.
• تب دارید.
• حتی بعد از استفاده درست از آنتی بیوتیک‌ها باز هم علائم بیماری را دارید.
• در طی ابتلا به عفونت سینوس در بینایی خود تغییراتی مشاهده می‌کنید.
• ترشح سبز یا زرد به این معنی نیست که شما به طور قطع عفونت سینوسی دارید یا به آنتی بیوتیک نیاز دارید، اما مهم است آن را جدی بگیرید.

نکته: زنان باردار باید در مصرف دارو جهت پیشگیری و درمان سینوزیت، با پزشک خود مشورت کنند.

 

چشم انداز بیماران مبتلا به سینوزیت

اگر علایم شما به رغم درمان یا دردی که وجود دارد، مدت طولانی (چند هفته) ادامه داشته باشد، بهتر است با پزشک خود تماس بگیرید. در صورت داشتن سفتی در گردن، چشمان متورم و مشکل در بینایی یا تغییرات روحی، باز هم ضروری است به پزشک مراجعه کنید. لازم نیست برای مدت طولانی با احساس بیماری خود کنار بیایید! توجه کنید که چه مدت علائم سینوسی دارید، زیرا این چیزی است که پزشک از شما سوال خواهد کرد. مواردی را که برای بهتر شدن شما تجویز می‌شود را مو به مو انجام دهید. در صورت تجویز داروها، حتماً طبق دستورالعمل، آنها مصرف کنید. ناگفته نماند، سینوزیت باعث مرگ نمی‌شود.