پرتو درمانی یا رادیو تراپی یکی از مهمترین شاخه های علم فیزیک پزشکی است که به درمان بیماری با استفاده از پرتوهای نافذ مانند پرتوهای ایکس، آلفا، بتا و گاما می پردازد. این پرتوها یا به وسیله دستگاه به بدن بیمار تابیده میشوند یا از طریق داروهای حاوی مواد نشان دار شده ساطع میشوند.
مشاوره پزشکی با متخصص پرتودرمانی
از هر کجای ایران!لیست متخصصین متخصص پرتودرمانی
می توانید در این بخش لیست متخصص پرتودرمانی سامانه رسا را مشاهده کنید و مشاور مورد نظر خود را انتخاب کنید.
خانم دکتر خاطره معصومی
رادیوتراپی انکولوژی ، پرتو درمانی
آقای دکتر محمدرضا برزگر تهمتن
سرطان شناسی (آنکولوژی)
پرتو درمانی چیست؟
کاربردهای پرتو درمانی چیست؟
رادیو تراپی به منظور درمان سرطان به کار میرود. در این روش در اثر آسیب DNA، سلول های بافت هدف تخریب و رشد و تقسیم سلولی متوقف میشود. هدف رادی تراپی از بین بردن حداکثری بافت های سرطانی است اما در این بین ممکن است بافت های سالم نیز آسیب ببینند، ولی اکثر سلول های سالم مجددا بازیابی میشوند. از کاربردهای دیگر پرتو درمانی میتوان به از بین بردن سلول های سرطانی و ضایعات ارگان های مختلف بدن، بازتوانی و بهبود اعضای بیمار، پیشگیری از گسترده شدن ضایعات اعضا و کاهش علایم بیماری همچون درد اشاره کرد.
بیش از نیمی از افراد مبتلا به سرطان از پرتو درمانی در جریان مداوای خود استفاده میکنند. اغلب موارد مراجعه برای پرتو درمانی را بیماران سرطان های سینه، ریه و پروستات تشکیل میدهند.
انواع روش های پرتو درمانی کدام اند؟
رادیو تراپی به طور کلی به سه روش پرتودهی داخلی و خارجی و سیستماتیک انجام میشود. انتخاب نوع پرتو درمانی به عواملی از جمله: نوع تومور، تحمل بافت های سالم در اطراف تومور، مسافتی که پرتو باید داخل بدن طی کند، سلامت عمومی بیمار و سوابق پزشکی، سایز تومور و ... بستگی دارد.
رادیو تراپی خارجی: در این نوع پرتو درمانی نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست و به صورت سرپایی انجام میشود و برای درمان انواع سرطان شامل سرطان مثانه، مغز، سینه، پانکراس، معده، گردنه رحم، حنجره، ریه ، پروستات و رحم استفاده میشود. همچنین این نوع پرتو درمانی به منظور کاهش درد و مشکلات دیگر ناشی از گسترش تومور ها به کار میرود.
رادیو تراپی داخلی: در روش پرتو دهی داخلی، منبع تشعشع در یک پوشش نگهدارنده کوچک پیچیده شده و در داخل تومور یا محلس بسیار نزدیک به آن قرار میگیرد. این ماده کاشتنی ممکن است به اشکال مختلفی از جمله سیم های کوچک، تیوب های پلاستیکی، کپسول یا به شکل دانه ای باشد. در این رادیوتراپی ممکن است نیاز به بستری شدن بیمار باشد.
رادیو تراپی سیستماتیک: در این روش از مواد رادیو اکتیو به شکل خوراکی یا تزریقی استفاده میشود و بیشتر برای درمان سرطان تیروئید و لنفوم در بزرگسالان به کار میرود.
چه زمانی از پرتو درمانی برای درمان استفاده میشود؟
از روش پرتو درمانی برای درمان انواع تومور های جامد مثل تومورهای مغزی، تومورهای پستان، دهانه رحم، حنجره، ریه، پانکراس و ... استفاده میشود. همچنین پرتو درمانی به کاهش علایم بیماری از جمله درد کمک میکند. مقدار دوز استفاده شده در رادیو تراپی بسته به نوع تومور و بافت درگیر بیماری متفاوت است.
این روش ممکن است به صورت مجزا یا همراه با دیگر روش های درمانی از جمله شیمی درمانی به کار گرفته شود.
عوارض پرتو درمانی و راههای مقابله با آن چیست؟
ممکن است پرتو درمانی عوارض جانبی نیز به همراه داشته باشد. این عوارش در افراد مختلف به شکل های متفاوتی بروز میکند. عوارض ایجاد شده به نوع پرتو ها، مقدار آنها و ناحیه تحت درمان و سلامت عمومی فرد بستگی دارند. عوارض پرتو درمانی ممکن است زودهنگام یا دیر هنگام ظاهر شوند. عوارض زودهنگام شامل حالت تهوع و خستگی هستند و عوارض دیرهنگام به شکل بیماری های ریوی و قلبی ممکن است ظاهر شوند.
در روش های جدیدی مثل IMRT و پرتو درمانی سه بعدی تطبیقی، هدف گیری دقیق اشعه به قسمتی از بدن صورت میگیرد که امکان تاباندن میزان بالاتر پرتو به سلول های سرطانی و کمترین میزان برخورد به سلول های سالم را فراهم میآورد. همچنین برخی از داروها بخش به خصوصی از بدن را در برابر پرتوها محافظت میکنند.