سرطان سلول‌های سنگفرشی چیست؟ علائم و درمان

سرطان سلول سنگفرشی (SCC) که به کارسینوم “carcinoma” سلول سنگفرشی نیز معروف است، نوعی سرطان پوست است که به طور معمول از سلول‌های سنگفرشی شروع می‌شود.

سلول‌های سنگفرشی سلول‌های مسطح و نازکی هستند که اپیدرم “epidermis” یا بیرونی‌ترین لایه پوست را تشکیل می‌دهند. (سایر قسمت‍‌های بدن از جمله ریه‌ها، غشاهای مخاطی و مجاری ادراری نیز دارای لایه‌هایی از سلول‌های سنگفرشی هستند که ممکن است سرطانی شوند.)

SCC در اثر تغییر در DNA این سلول‌ها ایجاد می‌شود که این شرایط موجب غیرقابل کنترل شدن آن‌ها می‌گردد.

طبق تحقیقات بنیاد سرطان پوست، SCC پوستی (SCC of the skin) دومین نوع شایع سرطان پوست است. تقریباً 700000 نفر در ایالات متحده سالانه مبتلا به این نوع از سرطان پوست می‌شوند.

اغلب افراد مبتلا به SCC بر روی پوست خود دچار لکه‌های پوستی، لکه‌های قرمز‌، زخم‌های باز یا زگیل می‌شوند. این رشد غیرعادی می‌تواند در هر جایی ایجاد شود اما بیشتر اوقات در مناطقی یافت می‌شود که بیشتر در معرض اشعه ماورا بنفش (UV) قرار می‌گیرند (متاثر از نور خورشید، آفتاب گرفتن طولانی‌مدت یا سولاریوم).

به طور معمول این وضعیت تهدید کننده زندگی نیست اما در صورت عدم درمان می‌تواند خطرناک شود. وقتی درمان به موقع دریافت نگردد، این احتمال وجود دارد که رشد این سلول‌ها بیش از اندازه افزایش یابد و به سایر قسمت‌های بدن شما گسترش یابد و نهایتا باعث عوارض جدی شود.

همچنین SCC می‌تواند در نواحی دیگر بدن از جمله دستگاه تناسلی نیز رخ دهد.

SCC در انواع مختلف ابتلا متفاوت است. علائم و استراتژی‌های درمانی را در این مقاله مطالعه کنید. درمان بسته به نوع بیماری و علائم شما متفاوت است. هر چه این اختلال زودتر تشخیص داده شود، درمان سریع‌تر انجام می‌گردد و احتمال بهبودی کامل بیستر می‌گردد. در صورتی که بعد از مطالعه مقاله، مشکوک به ابتلا به این بیماری هستید و علائم را مشاهده می‌کنید، هر چه سریع‌تر به پزشک متخصص مراجعه نمایید و به دنبال بررسی و آزمایش‌های به موقع باشید. در مورد علائم احتمالی خود با پزشک متخصص صحبت کنید.

 

انواع مختلف سرطان پوست چیست؟

پوست شما دارای چندین لایه است. لایه بیرونی و محافظ پوست به اپیدرم معروف است. اپیدرم از سلول‌های سنگفرشی، سلول‌های پایه و ملانوسیت “melanocytes” تشکیل شده است. این سلول‌ها دائماً در حال ریزش هستند تا سلول‌های پوستی تازه و جدیدی را ایجاد کنند.

با این حال هنگامی که برخی تغییرات ژنتیکی در DNA هر یک از این سلول‌ها رخ می‌دهد، سرطان پوست نیز رخ می‌دهد. انواع اصلی سرطان پوست شامل کارسینوم سلول سنگفرشی، کارسینوم سلول بازال “basal cell” و ملانوم “melanoma” بدخیم است.

سرطان سلول سنگفرشی

سلول‌های سنگفرشی نزدیک‌ترین سلول‌ها به سطح پوست هستند و هدف آن‌ها محافظت از پوست است. اغلب SCC در مناطقی از بدن که به طور مکرر در معرض اشعه ماورابنفش قرار دارند مانند صورت، دست‌ها و گوش‌ها ایجاد می‌شود. در برخی موارد لین بیماری ممکن است در مناطق دیگر بدن نیز رخ دهد.

سرطان سلول پایه

سلول‌های پایه در زیر سلول‌های سنگفرشی قرار دارند و به طور مداوم در حال تقسیم شدن، هستند و سلول‌های جدیدی را تشکیل می‌دهند. طبق انجمن سرطان آمریکا، سرطان سلول بازال رایج‌ترین نوع سرطان است.

سرطان سلول پایه مانند SCC در مناطقی که در معرض اشعه ماورا بنفش هستند به ویژه صورت و گردن، ایجاد می‌شود. این نوع سرطان به رشد آهسته تمایل دارد و به ندرت به سایر نقاط بدن گسترش می‌یابد.

با این حال اگر سرطان سلول پایه درمان نشود‌، در نهایت می‌تواند به استخوان‌ها و سایر بافت‌ها سرایت کند.

ملانوم “Melanoma”

ملانوسیت‌ها به همراه سلول‌های پایه در عمیق‌ترین قسمت اپیدرم قرار دارند. این سلول‌ها مسئول تولید ملانین هستند، رنگدانه‌ای که به پوست رنگ می‌دهد. هنگامی که سرطان در ملانوسیت‌ها ایجاد می‌شود، این بیماری به عنوان ملانوم بدخیم شناخته می‌شود.

ملانوم بدخیم کمتر از سرطان سلول سنگفرشی و پایه دیده شده است اما در صورت عدم درمان، احتمال رشد و گسترش آن بیشتر است.

 

علائم سرطان سلول سنگفرشی چیست؟

اغلب SCC در مناطقی که در معرض اشعه ماورا بنفش هستند مانند صورت، گوش‌ها و دست‌ها رخ می‌دهد. اما ممکن است در دهان، ناحیه مقعد و اندام تناسلی نیز ظاهر شود.

اغلب در مراحل اولیه، SCC خود را با پوسته پوسته شدن و تمایل به قرمزی نشان می‌دهد. این احتمال وجود دارد که با پیشرفت بیماری به یک برجستگی غیرطبیعی تبدیل شود و به رشد خود ادامه دهد. همچنین این رشد ممکن است پوسته دهد یا خون‌ریزی کند. این سرطان در دهان، ظاهری مانند زخم دهانی یا لکه سفید را دارد.

در بعضی موارد رشد و عارضه جدیدی را در یک جای زخم، خال یا علامت مشاهده خواهید کرد. هرگونه ضایعه یا زخم موجود که بهبود نیافته است نیز می‌تواند نشان دهنده SCC باشد.

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، بلافاصله با پزشک یا متخصص پوست خود وقت بگیرید. تشخیص و درمان به موقع به منظور جلوگیری از عوارض حیاتی است.

 

چه عواملی باعث سرطان سلول سنگفرشی می‌شوند؟

سرطان پوست در اثر جهش‌هایی به وجود می‌آید که در DNA سلول‌های پوستی ایجاد می‌گردد. این تغییرات باعث می‌شود که سلول‌های غیرطبیعی خارج از کنترل زیاد شوند. هنگامی که این وضعیت در سلول‌های سنگفرشی رخ دهد، این بیماری به عنوان SCC شناخته می‌شود.

اشعه ماورا بنفش شایع‌ترین علت جهش DNA است که منجر به سرطان پوست می‌شود. اشعه ماورا بنفش در نور خورشید و همچنین در لامپ‌های برنزه کننده و سولاریوم دیده می‌شود.

در حالی که قرار گرفتن مکرر در معرض اشعه ماورابنفش خطر ابتلا به سرطان پوست را تا حد زیادی افزایش می‌دهد، همچنین این وضعیت می‌تواند در افرادی که زمان زیادی را زیر آفتاب یا تخت‌های برنزه نمی‌گذرانند نیز ایجاد گردد.

این افراد ممکن است از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به سرطان پوست باشند یا این احتمال وجود دارد که سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشند که احتمال ابتلا به سرطان پوست را افزایش ‌دهد.

کسانی که تحت پرتودرمانی قرار گرفته‌اند نیز ممکن است بیشتر در معرض خطر سرطان پوست قرار بگیرند.

عوامل خطرزا در ابتلا به سرطان سلول سنگفرشی کدامند؟

عوامل خطرزا برای SCC عبارتند از:

• داشتن پوستی روشن
• افرادی با موهایی به رنگ روشن و چشمانی آبی، سبز یا خاکستری
• تماس طولانی مدت با اشعه ماورابنفش
• زندگی در مناطق آفتابی یا در ارتفاع زیاد
• داشتن سابقه چندین مورد آفتاب سوختگی به ویژه اگر در اوایل زندگی رخ داده باشد
• داشتن سابقه قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند آرسنیک “arsenic”

 

عوارض سرطان سلول‌های سنگفرشی چیست؟

سرطان سلول سنگفرشی درمان نشده پوست می‌تواند بافت سالم اطراف را از بین ببرد، به غدد لنفاوی یا سایر اندام‌ها گسترش یابد و این احتمال وجود دارد که کشنده باشد؛ اگرچه این مورد غیرمعمول است.

خطر ابتلا به سرطان سلول سنگفرشی تهاجمی پوست ممکن است در مواردی افزایش یابد:

• به خصوص زمانی که بزرگ یا عمیق است
• غشاهای مخاطی مانند لب‌ها را درگیر می‌کند
• در شخصی که دارای سیستم ایمنی ضعیف است مانند کسی که داروهای anti-rejection پس از پیوند عضو مصرف می‌کند یا کسی که سرطان خون مزمن دارد، رخ می‌دهد.

 

چگونه سرطان سلول سنگفرشی تشخیص داده می‌شود؟

پزشک ابتدا معاینه بدنی را انجام می‌دهد و مناطق غیرطبیعی از نظر علائم SCC را بررسی می‌کند. همچنین آن‌ها از شما در مورد سابقه پزشکی‌تان سوال می‌کنند. در صورت مشکوک بودن به SCC، این احتمال وجود دارد که پزشک تصمیم بگیرد به منظور تایید تشخیص، نمونه‌برداری انجام دهد.

به طور معمول نمونه‌برداری به معنی برداشتن قسمت بسیار کمی از پوست آسیب دیده است. سپس نمونه پوست به منظور بررسی و آزمایش به آزمایشگاه ارسال می‌شود.

در بعضی موارد این احتمال وجود دارد که پزشک به منظور بررسی دقیق‌تر و انجام آزمایش نیاز به برداشتن قسمت بزرگتر یا تمام منطقه آسیب‌دیده با رشد غیرطبیعی داشته باشد. در مورد هرگونه احتمال ایجاد زخم یا بیوپسی با پزشک خود صحبت و مشورت کنید.

 

سرطان سلول سنگفرشی چگونه درمان می‌شود؟

درمان SCC متفاوت است؛ درمان بر اساس موارد زیر دسته‌بندی می‌گردد:

• میزان و شدت سرطان شما
• سن شما
• سلامتی کلی شما
• محل سرطان

اگر SCC زودهنگام و به موقع گرفتار شود، به طور معمول این بیماری با موفقیت قابل درمان است. به محض گسترش بیماری، درمان آن دشوارتر می‌شود. بسیاری از درمان‌ها را می‌توان به عنوان روش‌های داخل مطبی در نظر گرفت.

• جراحی میکروگرافی Mohs “Mohs micrographic”. در جراحی Mohs، پزشک شما با استفاده از چاقوی جراحی پوست غیرطبیعی و برخی از بافت‌های اطراف آن را برمی‌دارد. نمونه بلافاصله تحت میکروسکوپ بررسی می‌شود. اگر سلول‌های سرطانی در نمونه وجود داشته باشند، این روند تکرار می‌شود تا زمانی که سلول‌های سرطانی از بین بروند.
• جراحی برش. در حین جراحی برش، پزشک سلول‌های سرطانی و همچنین یک لایه نازک از پوست سالم در منطقه اطراف را از بین می‌برد. به منظور بستن زخم از بخیه استفاده می‌شود. سپس نمونه به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا اطمینان حاصل شود که کل ناحیه سرطانی برداشته شده است.
• جراحی الکتروشیمیایی “Electrosurgery”. جراحی الکتریکی که به آن جراحی کورتاژ “curettage” و الکتریکی می‌گویند، شامل تراشیدن سرطان و سوختن پوست به منظور از بین بردن سلول‌های سرطانی است. به طور معمول این فرایند بیش از یک بار برای اطمینان از درمان کامل و حذف کامل سرطان انجام می‌شود.
• جراحی Cryosurgery. در طی Cryosurgery، پزشک از نیتروژن مایع به منظور انجماد و تخریب بافت سرطانی استفاده می‌کند. مانند جراحی الكتریكی، این روش درمانی چندین بار تكرار می‌شود تا اطمینان حاصل شود كه همه بافت‌های سرطانی از بین رفته‌اند.
• تابش – تشعشع “Radiation”. به وسیله این روش، اشعه X با انرژی بالا سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. این روش درمانی به صورت خارجی توسط دستگاهی انجام می‌شود که اشعه‌ها را در ناحیه آسیب دیده هدف قرار می‌دهد. اغلب تابش چندین بار در هفته و به مدت چند هفته انجام می‌شود.

همچنین بعضی از پزشکان ممکن است از درمان فوتودینامیکی “photodynamic therapy”، جراحی لیزر و داروهای موضعی برای درمان SCC استفاده کنند.

 با این حال سازمان غذا و دارو این روش‌ها را برای درمان SCC تأیید نکرده است:

• درمان فتودینامیکی. این روش به عنوان PDT شناخته می‌شود و شامل استفاده از ماده حساس به نور در مناطق سرطانی است. پس از فاصله زمانی 1 تا 3 ساعت یا بیشتر، مناطقی که تحت دارو قرار گرفته‌اند برای چند دقیقه در معرض نور شدید قرار می‌گیرند. این روش دارویی را که استفاده شده است، فعال می‌کند و سلول‌های غیرطبیعی را از بین می‌برد.
• جراحی لیزر. در این روش، لیزر مناطقی از پوست را که غیرطبیعی هستند از بین می‌برد.
• داروهای موضعی. داروهایی مانند 5-fluorouracil و imiquimod که برای درمان سایر سرطان‌های پوست روی پوست استفاده می‌شوند نیز می‌توانند به درمان SCC کمک کنند.

هنگامی که SCC تحت درمان قرار گرفت، بسیار مهم است که در تمام ویزیت‌ها و نوبت‌های تعیین شده بعدی با دکتر خود شرکت کنید. SCC می‌تواند برگردد و مهم این است که حداقل یک بار در ماه پوست خود را از نظر وجود هر نوع ناحیه پیش سرطانی یا سرطانی کنترل کنید.

 

چگونه می‌توان از سرطان سلول سنگفرشی پیشگیری کرد؟

به منظور کمک به کاهش خطر ابتلا به SCC، به این نکات توجه ویژه‌ای داشته باشید:

• قرار گرفتن در معرض آفتاب را محدود کنید.
• در گرم‌ترین قسمت روز که بین ساعت 10 صبح تا 4 بعدازظهر است از آفتاب گرفتن و در معرض آفتاب قرار گرفتن خودداری کنید.
• هر زمان که در معرض آفتاب قرار می‌گیرید از ضد آفتابی استفاده کنید که دارای SPF حداقل 30 باشد.
• از عینک آفتابی با محافظت در برابر اشعه ماورا بنفش استفاده کنید.
• هنگام کار در بیرون کلاه بپوشید و پوست خود را بپوشانید و از آن محافظت کنید.
• از تخت‌های برنزه و سولاریوم استفاده نکنید .
• در طول زمستان نیز از پوست خود محافظت کنید زیرا اشعه ماورابنفش به ویژه نوع زمستانی آن خطرناک است.
• هر ماه پوست خود را از نظر رشد جدید یا غیرطبیعی سلول‌ها بررسی کنید.
• سالی یک بار به منظور بررسی کامل پوست بدن به یک متخصص پوست مراجعه کنید.

 

چشم‌انداز و آینده بلندمدت افراد مبتلا به سرطان سلول سنگفرشی چیست؟

تشخیص به موقع SCC کلید موفقیت درمانی این بیماری است. اگر SCC در مراحل اولیه درمان نشود، سرطان ممکن است به مناطق دیگر بدن از جمله غدد لنفاوی و اندام‌ها گسترش یابد. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، شرایط خطرناک است و می‌تواند زندگی فرد بیمار را تهدید کند.

کسانی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است به دلیل برخی شرایط پزشکی مانند اچ آی وی “HIV”، ایدز “AIDS” یا سرطان خون، بیشتر در معرض خطر ابتلا به اشکال جدی‌تری از بیماری SCC هستند.