ستون فقرات در بدن از استخوان هایی به نام مهره ها بوجود آمده است. وظیفه ستون فقرات محافظت از نخاع و کمک به بدن برای قائم ایستادن می باشد. نخاع از مغز شروع شده و تا 2/3ام فوقانی ستون فقرات ادامه دارد. ستون فقرات از 33 مهره استخوانی تشکیل شده است که 7 عدد فوقانی آن، مهره های گردنی نامیده می شوند. خود نخاع نیز بر اساس عصب دهی قسمت های مختلف به 3 ناحیه گردنی، سینه ای و کمری تقسیم بندی می شود. قسمت گردنی نخاع وظیفه عصب رسانی به بازوها، دست ها و قسمت بالای بدن را برعهده دارد. در بین مهره ها بالشتک های اسفنجی و ماده ای ژل مانند به نام دیسک وجود دارند. آنها به عنوان ضربه گیر به هنگام حرکات ناگهانی بدن مانند پریدن و دویدن عمل می کنند و نیروی وارده به ستون فقرات را جذب می کنند. این بالشتک های اسنفجی همچنین وظیفه اتصال مهره ها به هم را دارند و این موضوع سبب می شود امکان خم نمودن کمر و گردن فراهم شده و ستون فقرات انعطاف پذیر باشد. قسمت بیرونی دیسک از غضروفهای فیبری تشکیل شده است که ژل را در محل خود نگه می دارد. هنگامی که قسمت بیرونی غضروفی دیسک به هر دلیلی آسیب می بیند، ماده ژل مانند مرکزی به بیرون از دیسک می ریزد که به این حالت فتق دیسک گفته می شود.
اصطلاح دیسک گردن به معنی بیماری نیست. تمامی افراد دیسک گردن دارند و بدون دیسک کسی نمی تواند گردن خود را خم کند اما به طور عامیانه، دیسک گردن به جای فتق دیسک گردن (که به آن دیسک پاره شده هم می گویند) به کار می رود.
فتق دیسک می تواند در هر بخشی از ستون فقرات رخ دهد و تنها مختص گردن نیست و می تواند عصب مجاور خود در نخاع را درگیر کند. بسته به محل آسیب، این درگیری می تواند منجر به درد، بی حسی یا ضعف در بازو شود.
بسیاری از افراد هیچ علامتی از فتق دیسک ندارند و برای رفع مشکل معمولاً جراحی لازم نیست.
فهرست مطالب
علائم بیماری فتق دیسک گردن چیست؟
فتق دیسک گردن یکی از شایع ترین دلایل درد گردن است. اگر دیسک در حال فشار روی ریشه عصبی باشد، علائم دیگر می تواند شامل موارد زیر باشد:
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن در یک شانه یا بازو با امکان انتشار به انگشتان دست ها
- ضعف در دست و بازو: ماهیچه هایی که توسط اعصاب آسیب دیده عصب رسانی می شوند، ضعیف شده که این موضوع می تواند در توانایی بیمار در بلند کردن یا نگه داشتن اجسام اختلال ایجاد کند.
- گردن درد: اگر فتق دیسک در گردن باشد، معمولاً بیشترین درد در شانه و بازو احساس خواهد شد. این درد ممکن است هنگام سرفه، عطسه یا قرارگیری در وضعیت خاص به بازو انتشار پیدا کند. درد اغلب به عنوان درد خنجری و تیز یا سوزش توصیف می شود. اگر فتق دیسک در قسمت تحتانی کمر باشد، معمولاً بیشترین درد در باسن و ران مشاهده خواهد شد.
در صورتی که فتق به نخاع بیمار فشار زیادی وارد کند، می تواند منجر به از دست دادن تعادل و هماهنگی و اختلال در راه رفتن شود. در برخی از افراد مبتلا به فتق دیسک، علامتی مانند درد یا بی حسی دیده نمی شود و تنها روش تشخیص، عکس برداری از ستون فقرات است.
مراجعه به پزشک در چه زمانی ضروری است؟
فتق دیسک شایع است و بیشتر در مردان رخ می دهد. افراد 35 تا 55 سال شانس بیشتری برای فتق دیسک دارند. در صورتی که یک یا چند مورد از علائم فوق مانند درد گردن و به خصوص احساس ضعف در عضلات دست مشاهده نمودید، مراجعه به پزشک ضروری است.
علت بیماری فتق دیسک گردن چیست؟
تشخیص علت این بیماری به سادگی امکان پذیر نیست. این عارضه اغلب به آهستگی طی چندین سال و بدون دلیل مشخصی رخ می دهد اما گاهی اوقات عوامل زیر اثرگذار می باشند:
- سن: دیسک به دلیل سایش و پارگی می تواند مستعد فتق شود. در جوانی، دیسکها محتوی آب کافی هستند، اما با افزایش سن، میزان آب موجود در آن ها کاهش می یابد. محتوی آب کمتر در دیسک ها به معنای انعطاف پذیری کمتر است و این بدان معناست که هنگام حرکت، پیچ خوردن یا چرخاندن، احتمال پارگی یا فتق آن بیشتر است. در افراد مسن، پارگی قسمت خارجی دیسک ها با نیروی کمتری رخ می دهد.
- عوامل ژنتیکی: برخی از افراد مستعد ابتلا به فتق دیسک هستند. دلیل این موضوع ممکن است به عوامل ژنتیکی و سابقه ی خانوادگی بیمار مربوط باشد.
- چاقی: وزن بیش از حد بدن باعث ایجاد استرس اضافی روی دیسک های کمر می شود.
- عوامل شغلی و محیطی: افرادی که مشغله کاری زیادی دارند، بیشتر در معرض بروز مشکلات کمر و گردن هستند. بلند کردن مکرر و کشیدن اجسام، فشار دادن، خم کردن پهلوها و پیچاندن کمر و گردن نیز می تواند خطر دیسک فتق را افزایش دهد.
- مصرف سیگار: به نظر می رسد که استعمال دخانیات سبب کاهش اکسیژن رسانی به دیسک و باعث آسیب به آن می شود.
چگونه می توان از فتق دیسک گردن پیشگیری کرد؟
انجام برخی تغییرات در سبک زندگی در جلوگیری از ابتلا به این بیماری بسیار ارزشمند می باشند. این اقدامات شامل موارد زیر است:
- حفظ صحیح وضعیت بدن در حالت نشسته، ایستاده و خوابیدن
- قرارنگرفتن طولانی در یک وضعیت ثابت
- تکان ندادن سریع گردن در هنگام ورزش
- نگه داشتن وضعیت گردن به صورت صاف و عمود
- خم نکردن گردن هنگام استفاده از گوشی همراه و کامپیوتر
- محافظت از گردن در مقابل ضربه وآسیب ها
- تقویت و تثبیت عضلات ستون فقرات با ورزش
روش تشخیص فتق دیسک گردن به چه صورت است؟
پزشک با انجام معاینه و مشاهده تصاویر پزشکی می تواند فتق دیسک را تشخیص دهد. وی در مورد علائم و تاریخچه پزشکی از بیمار سؤال خواهد کرد. همچنین ممکن است معاینه عصبی نیز انجام شود تا موارد مختلف مانند رفلکس های طبیعی بدن، قدرت عضلات، توانایی راه رفتن و حس لامسه بیمار بررسی شود. در بیشتر موارد فتق دیسک، معاینه فیزیکی و سابقه پزشکی برای تشخیص کافی است. در صورت نیاز پزشک ممکن است از روش های تصویربرداری استفاده کند. از مهم ترین موارد تصویربرداری می توان روش های زیر را نام برد:
- رادیوگرافی ساده: این روش فتق دیسک را نشان نمی دهد، اما می توانند دلایل دیگر درد گردن مانند عفونت، تومور، مشکلات تراز نخاعی یا شکستگی استخوان را رد کند.
- CT Scan: با این تکنیک پرتوهای ایکس از جهات مختلف به بدن تابیده شده سپس از طریق یک حسگر این امواج تابیده شده جذب می شوند. حسگر پرتو دریافتی را به جریان الکتریکی تبدیل می‌کنند و جهت پردازش اطلاعات به کامپیوتر منتقل می‌کنند.
- MRI: در این روش از یک میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد تصاویری از ساختارهای داخلی بدن استفاده می شود. از این روش می توان برای تأیید محل فتق دیسک و مشاهده اعصاب درگیر استفاده کرد اما به دلیل اینکه استفاده از این روش به ثابت بودن وضعیت بیمار بستگی دارد، در مواقع شدید فتق دیسک از این روش استفاده نمی شود.
- میلوگرام: در این روش تشخیصی قبل از استفاده از پرتوهای ایکس، ماده ای رنگی به مایع نخاعی تزریق می شود. این آزمایش می تواند فشار ناشی از نخاع یا اعصاب ناشی از فتق دیسک های متعدد یا سایر شرایط نشان دهد. تمامی روش های ذکر شده بدون درد می باشند.
تست های عصبی
مطالعات الکترومیوگرافی و هدایت اعصاب، چگونگی حرکت تکانه های الکتریکی در امتداد بافت عصبی را اندازه گیری می کند. این مطالعات می توانند به مشخص کردن محل آسیب عصبی کمک کند. این موارد به شرح زیر می باشند:
- مطالعه هدایت اعصاب: این آزمایش ضربان های عصبی الکتریکی و عملکرد عضلات و اعصاب را از طریق الکترودهای قرار داده شده بر روی پوست اندازه گیری می کند. این مطالعه هنگامی که جریان کوچکی از عصب عبور می کند ، ضربان های الکتریکی موجود در سیگنال های عصبی را اندازه گیری می کند.
- الکترومیوگرافی (EMG): در طول EMG ، پزشک الکترود سوزنی را از طریق پوست به عضلات مختلف وارد می کند. این تست فعالیت الکتریکی عضلات را هنگام انقباض و هنگام استراحت ارزیابی می کند.
درمان فتق دیسک گردن چیست؟
درمان محافظتی که عمدتاً شامل اصلاح فعالیت ها برای جلوگیری از حرکات ناگهانی که باعث درد می شوند، و مصرف داروهای ضد درد علائم را در اغلب بیماران طی چند روز یا چند هفته تسکین می دهد.
درمان دارویی
- داروهای بدون نیاز به نسخه (OTC): اگر درد خفیف تا متوسط باشد، پزشک ممکن است داروهای بدون نسخه ضد درد مانند استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم را توصیه کند.
- تزریق کورتیزون: اگر درد با داروهای خوراکی بهبود نیابد، پزشک ممکن است یک داروی کورتون را توصیه کند که به ناحیه اطراف اعصاب نخاعی تزریق می شود. تصویربرداری ستون فقرات می تواند به فرآیند تزریق کمک کند.
- شل کننده های عضلانی: این گروه از داروها در صورت مشاهده اسپاسم عضلانی تجویز می شوند. خستگی و سرگیجه از عوارض جانبی شایع آن ها است.
- اپیوئید ها: به دلیل عوارض جانبی و احتمال بروز اعتیاد، بسیاری از پزشکان از تجویز آنها برای فتق دیسک پرهیز می کنند. اگر داروهای دیگر درد را تسکین ندهند، پزشک ممکن است مصرف کوتاه مدت مواد مخدر، مانند کدئین یا ترکیب اکسی کدون-استامینوفن را مد نظر قرار دهد. تهوع، سردرگمي و يبوست عوارض جانبي اين داروها است.
جراحی
تعداد معدودی از افراد مبتلا به فتق دیسک درنهایت به عمل جراحی نیاز دارند. اگر درمان های محافظتی بعد از شش هفته نتوانند علائم را بهبود بخشند، پزشک ممکن است عمل جراحی را خصوصا در شرایطی که درد گردن کنترل نمی شود یا منجر به ضعف و بی حسی عضلانی شده است، پیشنهاد کند. جراحی Anterior cervical discectomy and spine fusion یا ACDF رایج ترین روش در بین جراحان ستون فقرات برای درمان فتق دیسک است. در این عمل جراحی، دیسک از طریق یک برش کوچک یک اینچی در قسمت جلوی گردن برداشته می شود. پس از جدا کردن دیسک، فضای دیسک برای مهره های مجاور تنظیم می شود تا در نهایت با هم رشد کرده و متصل شوند.
