تنگی مجرای نخاعی چیست؟ علائم و درمان آن

تنگی نخاع یا محدود شدن فضاهای ستون فقرات می‌تواند نخاع و ریشه‌های عصبی فرد را در هر مهره‌ای فشرده کند. تغییرات مربوط به سن در ستون فقرات دلیل اصلی این بیماری است. علائم تنگی مجرای نخاعی شامل کمر یا گردن درد، بی‌حسی، گزگز و ضعف در بازوها و پاها می‌باشند. درمان‌های خود مراقبتی نیز شامل فیزیوتراپی، داروها، تزریقات و جراحی هستند. برای شناخت بیشتر این بیماری با رسا همراه باشید.

 

تنگی نخاع چیست؟

تنگی ستون فقرات باریک شدن یک یا چند فضای درون ستون فقرات است. فضای کمتری در داخل ستون فقرات باعث کاهش فضای نخاعی و اعصابی می‌شود که از نخاع منشعب خواهد شد. فضای فشرده شده می‌تواند باعث تحریک و فشرده شدن نخاع یا اعصاب شده که منجر به کمردرد و سیاتیک می‌شود.

تنگی نخاع معمولاً با گذشت زمان به آرامی ایجاد می‌شود. علت آن معمولاً آرتروز یا تغییر ساییدگی است که به طور طبیعی با افزایش سن در ستون فقرات رخ می‌دهد. به همین دلیل، ممکن است به مدت طولانی هیچ علائمی نداشته باشید، حتی اگر برخی تغییرات در عکسبرداری با اشعه ایکس یا سایر آزمایشات تصویربرداری دیده شوند، اگر به دلیل دیگری انجام شود. بسته به اینکه تنگی ستون فقرات در کجا و چقدر شدید باشد، ممکن است درد، بی حسی، گزگز یا ضعف را در گردن، کمر، بازوها، پاها یا دست‌ها احساس کنید.

تنگی ستون فقرات می‌تواند در هرجای ستون فقرات رخ دهد اما معمولاً در دو منطقه زیر رخ می‌دهد:

• کمر (تنگی کانال کمر)
• گردن (تنگی گردن رحم)

 

تنگی کانال کمر چیست؟

تنگی کانال کمر باریک شدن کانال نخاع یا تونل‌هایی است که از طریق آن اعصاب و سایر ساختارها با آن کانال ارتباط برقرار می‌کنند. باریک شدن کانال نخاع معمولاً به دلیل تغییراتی در ارتباط با افزایش سن رخ داده که اندازه کانال را کاهش می‌دهد، از جمله حرکت یکی از مهره‌ها از خارج از هم ترازی! باریک شدن کانال نخاع یا کانال‌های جانبی محافظت کننده از اعصاب اغلب منجر به نیشگون گرفتن ریشه عصبی نخاع می‌شود. با باریک شدن قطر کانال، اعصاب بیشتر تحریک خواهد شد.

علائم تنگی کانال کمر شامل درد، بی حسی یا ضعف در پاها، کشاله ران، باسن و کمر می‌باشند. علائم معمولاً هنگام راه رفتن یا ایستادن بدتر می‌شوند و ممکن است در حالت خوابیده، نشسته یا کمی خمیدگی رو به به جلو بهتر باشند.

 

چه کسانی دچار تنگی مجرای نخاعی می‌شوند؟

تنگی ستون فقرات ممکن است در هر کسی ایجاد شود اما بیشتر در مردان و زنان بالای 50 سال دیده خواهد شد. افراد جوان‌تر که با کانال باریک نخاعی متولد می‌شوند نیز می‌توانند دچار تنگی نخاع گردند. سایر شرایطی که روی ستون فقرات تأثیر می‌گذارند مانند اسکولیوز یا آسیب به ستون فقرات، می‌توانند فرد را در معرض تنگی کانال نخاع قرار دهند.

 

علت تنگی مجرای نخاعی

تنگی مجرای نخاعی  دلایل زیادی به همراه دارد. وجه اشتراک آن‌ها این است که ساختار ستون فقرات را تغییر می‌دهند و باعث تنگ شدن فضای اطراف نخاع و ریشه اعصاب می‌شوند که از طریق ستون فقرات خارج خواهند شد. نخاع یا ریشه‌های عصبی، فشرده می‌شوند که این باعث علائمی ‌مانند کمردرد و سیاتیک خواهد شد.

دلایل تنگی مجرای نخاعی عبارتند از:

• رشد بیش از حد استخوان و خارهای آرتروز: آرتروز بیماری ساییدگی است که باعث تجزیه غضروف مفاصلی از جمله ستون فقرات می‌شود. غضروف پوشش محافظ مفاصل است. با از بین رفتن غضروف‌ها، استخوان‌ها شروع به مالیدن روی هم می‌کنند. بدن با رشد استخوان جدید پاسخ می‌دهد. خار استخوان یا رشد بیش از حد استخوان، معمولاً اتفاق می‌افتد. خارهای استخوان در مهره‌ها به کانال نخاع گسترش می‌یابند، فضا را تنگ می‌کنند و اعصاب ستون فقرات را نیشگون می‌گیرند. بیماری پاژه استخوان همچنین می‌تواند باعث رشد بیش از حد استخوان در ستون فقرات و فشرده سازی اعصاب شود.
• دیسک‌های برآمده و دیسک فتق: بین هر مهره‌ای یک بالشتک تخت و گرد (دیسک مهره ای) قرار دارد که به عنوان کمک فنر در امتداد ستون فقرات عمل می‌کند. خشک شدن و صاف شدن دیسک‌های مهره‌ای مربوط به سن و ترک خوردن در لبه خارجی دیسک‌ها، باعث می‌شود که مرکز ژل مانند این دیسک‌ها از یک لایه ضعیف یا پاره شده بیرونی شکسته شود. دیسک برآمده سپس بر روی اعصاب نزدیک دیسک فشار می‌دهد.
• دیسک‌های فتق شده و خارهای استخوانی دو علت شایع تنگی مجاری نخاعی هستند.
• رباط‌های ضخیم شده: رباط‌ها، نوارهای الیافی هستند که ستون فقرات را به هم متصل می‌کنند. آرتروز می‌تواند با گذشت زمان باعث ضخیم شدن رباط‌ها و برآمدگی در فضای کانال نخاعی شود.
• شکستگی و آسیب دیدگی ستون فقرات: شکستگی یا دررفتگی استخوان‌ها و التهاب ناشی از آسیب نزدیک به ستون فقرات، می‌تواند فضای کانال را تنگ کرده و یا به عصب‌های نخاعی فشار وارد کند.
• کیست نخاع یا تومور: رشد درون نخاع یا بین نخاع و مهره‌ها می‌تواند فضا را باریک کرده و به نخاع و اعصاب آن فشار وارد کند.
• تنگی مادرزادی ستون فقرات: این وضعیتی است که در آن فرد با یک کانال نخاعی کوچکی متولد می‌شود. یکی دیگر از ناهنجاری‌های مادرزادی ستون فقرات که می‌تواند فرد را در معرض تنگی نخاع قرار دهد، اسکولیوز (یک ستون فقرات با شکل غیر طبیعی) است.

 

علائم و نشانه‌های تنگی مجرای نخاعی

ممکن است در ابتدای تنگی نخاع، علائمی در خود داشته باشید یا خیر. باریک شدن کانال نخاع معمولاً روندی آهسته است و با گذشت زمان بدتر می‌شود. اگرچه تنگی نخاع می‌تواند در هر نقطه از ستون فقرات اتفاق بیفتد، اما کمر (ناحیه شایع شماره یک) و گردن مناطقی مشترک هستند. علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت می‌باشند و ممکن است بیایند و بروند.

علائم تنگی مجرای نخاعی شامل موارد زیر هستند:

• درد در ناحیه کمر: گاهی اوقات درد به عنوان دردی مبهم یا حساسیت به احساس الکتریسیته یا احساس سوزش توصیف می‌شود. درد می‌تواند بیاید و برود.
• سیاتیک: این دردی است که از باسن شروع می‌شود و تا پایین ساق پا امتداد می‌یابد و ممکن است در پایتان نیز ادامه داشته باشد.
• یک احساس سنگین در پاها که ممکن است منجر به گرفتگی در یک یا هر دو پا شود.
• بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در باسن، ساق پا.
• ضعف در پا (با بدتر شدن تنگی).
• دردی که هنگام ایستادن به مدت طولانی، راه رفتن یا پیاده روی در سراشیبی بدتر می‌شود.
• دردی که هنگام خم شدن، کمی خم شدن به جلو، راه رفتن در سربالایی یا نشستن کاهش می‌یابد.
• از دست دادن کنترل مثانه یا روده (در موارد شدید).

 

آیا تنگی نخاع می‌تواند فلج دائمی ایجاد کند؟

گرچه باریک شدن ستون فقرات می‌تواند باعث درد شود اما معمولاً موجب فلج نمی‌شود. اگر عصب نخاعی یا نخاع به مدت طولانی فشرده شود، بی‌حسی و یا فلج دائمی امکان پذیر است. به همین دلیل بسیار مهم می‌باشد که در صورت احساس بی‌حسی یا ضعف در بازوها یا پاها، سریعاً به ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود مراجعه کنید.

 

پیشگیری از تنگی مجرای نخاعی

از آنجا که بیشتر دلایل تنگی ستون فقرات شرایط طبیعی سایش ناشی از افزایش سن مانند آرتروز و از دست دادن توده استخوان و عضله است، نمی‌توانید 100 درصد از تنگی نخاع جلوگیری کنید. با این حال، می‌توانید اقدامات خاصی را برای کاهش خطر یا کاهش سرعت پیشرفت آن انجام دهید، از جمله موارد زیر:

• رژیم غذایی سالمی ‌داشته باشید و وزن ایده آل بدن را حفظ کنید.
• سیگار نکشید. اگر سیگار می‌کشید، آن را ترک کنید. از ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود برای ترک کمک بخواهید.
• حالت خوب نشستن را حفظ کنید.
• ورزش. از ورزش‌هایی که باعث درد می‌شوند، خودداری کنید. قبل از شروع یک برنامه ورزشی در خانه، با ارائه دهنده خدمات بهداشتی یا فیزیوتراپیست تان مشورت کنید. استراحت بیش از حد مفید می‌تواند مضر باشد.

همچنین به خاطر داشته باشید که گرچه هیچ درمانی برای تنگی کانال نخاع وجود ندارد، اما علائم آن با موفقیت و با گزینه‌های غیرجراحی یا جراحی که در این مقاله مورد بحث قرار گرفته‌اند، قابل کنترل هستند.

 

تشخیص تنگی مجرای نخاع

ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی سابقه پزشکیتان را بررسی می‌کند، در مورد علائم تان سوال می‌کند و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. در طول معاینه فیزیکی، ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی ممکن است ستون فقرات را بررسی کند و بر مناطق مختلفی فشار آورد تا ببینید آیا این باعث درد می‌شود یا خیر!

پزشک به احتمال زیاد از فرد می‌خواهد که در جهات مختلف خم شود تا ببیند آیا موقعیت‌های مختلف ستون فقرات باعث درد یا علائم دیگری می‌شود یا خیر. ارائه دهنده خدمات تعادل و نحوه حرکت و راه رفتن را بررسی می‌کند و قدرت دست و پا را مشاهده خواهد کرد. برای بررسی ستون فقرات و تعیین دقیق محل، نوع و میزان مشکل، آزمایش‌های تصویربرداری خواهید داشت.

 

درمان تنگی مجرای نخاعی

انتخاب روش‌های درمان مجرای نخاعی به علت ایجاد علائم، محل بروز مشکل و شدت آن‌ها بستگی دارد. اگر علائمتان خفیف باشد، ممکن است پزشک برخی از داروهای خود مراقبتی را توصیه کند. اگر این‌ها جواب ندادند، با بدتر شدن علائم، ارائه دهنده خدمات درمانی ممکن است فیزیوتراپی، دارو و سرانجام جراحی را توصیه کند.

درمان‌های خودیاری شامل موارد زیر هستند:

• گرما اعمال کنید: گرما معمولاً انتخاب بهتری برای درد ناشی از آرتروز است. گرما باعث افزایش جریان خون می‌شود که باعث شل شدن عضلات و تسکین درد مفاصل خواهد شد. هنگام استفاده از گرما مراقب باشید، تنظیمات را زیاد انجام ندهید تا دچار سوختگی نشوید.
• سرما بزنید: اگر گرما علائم را کاهش نمی‌دهد، یخ (بسته یخ، بسته ژل منجمد یا کیسه یخ زده نخود یا ذرت) را امتحان کنید. به طور معمول یخ 20 دقیقه روشن و 20 دقیقه تعطیل اعمال می‌شود. یخ، تورم، حساسیت و التهاب را کاهش می‌دهد.
• ورزش: ابتدا با پزشک خود مشورت کنید اما ورزش برای تسکین درد، تقویت عضلات برای حمایت از ستون فقرات و بهبود انعطاف پذیری و تعادل مفید است.

 

درمان‌ غیر جراحی تنگی مجرای نخاعی

درمان‌های غیر جراجی تنگی ستون فقرات به شرح زیر هستند:

داروهای خوراکی

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن (Advil ، Motrin) ، ناپروکسن (Aleve)، آسپرین یا استامینوفن (Tylenol) می‌توانند به تسکین التهاب و تسکین درد ناشی از تنگی مجرای نخاعی کمک کنند. حتما با ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود صحبت کرده و در مورد مشکلات احتمالی طولانی مدت مصرف این داروها مانند ریفلاکس اسید و زخم معده اطلاعات کسب کنید.

ارائه دهنده خدمات بهداشتی ممکن است سایر داروهای تجویزی با خاصیت تسکین دهنده درد مانند داروی ضد تشنج گاباپنتین (Neurontin) یا داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای مانند آمی تریپتیلین (Elavil) را نیز توصیه کند. برای تسکین درد کوتاه مدت ممکن است مواد افیونی مانند اکسی کدون (Oxycontin) یا هیدروکدون (Vicodin) تجویز شوند. با این حال، آنها معمولاً با احتیاط تجویز خواهند شد زیرا می‌توانند به شکل عادت درآیند. شل کننده‌های عضلانی مانند سیکلوبنزاپرین (Amrix ، Fexmid) می‌توانند کمپ‌های عضلانی و اسپاسم را درمان کنند.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپیست‌ها با فرد بیمار همکاری می‌کنند تا یک برنامه ورزشی سالمی را ارئه داده تا قدرت فرد را افزایش دهند و تعادل، انعطاف پذیری و ثبات ستون فقرات را بهبود بخشند. تقویت عضلات کمر و شکم، باعث مقاومت بیشتر ستون فقرات می‌شود. فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند نحوه راه رفتن را به شکلی فراهم نمایند که کانال نخاع باز شود و این می‌تواند به کاهش فشار بر اعصاب کمک کند.

تزریق استروئید

تزریق کورتیکواستروئیدها در نزدیکی فضای ستون فقرات جایی که ریشه‌های عصب در آن نیشگون می‌گیرند یا در جایی که نواحی فرسوده استخوان به هم می‌مالند، می‌تواند به کاهش التهاب، درد و تحریک کمک کند. با این حال، فقط تعداد محدودی تزریق انجام می‌شوند (به طور معمول سه یا چهار تزریق در سال)، زیرا کورتیکواستروئیدها می‌توانند به مرور زمان استخوان‌ها و بافت‌های اطراف را ضعیف کنند.

روش رفع فشار

این روش سرپایی که به آن از نظر فشرده سازی کمر با هدایت تصویر از طریق پوست (PILD) نیز گفته می‌شود، به طور خاص تنگی ستون فقرات کمر ناشی از ضخیم شدن یک رباط خاص (ligamentum flavum) در پشت ستون فقرات را درمان می‌کند. این عمل از طریق یک برش کوچکی انجام می‌شود و نیازی به بیهوشی کامل و بخیه ندارد. ا

ین روش توسط اشعه ایکس و ماده حاجب که در طول عمل تزریق شده، هدایت می‌شود. جراح با استفاده از ابزارهای خاص بخشی از رباط ضخیم شده‌ای که باعث آزاد شدن فضای داخل کانال نخاع می‌شود را کاهش می‌دهد و باعث کاهش فشردگی ریشه‌های عصب می‌شود.

برخی از مزایای این روش این هستند که معماری استخوانی ستون فقرات دست نخورده باقی مانده و اختلال کمی در مکانیک ستون فقرات وجود دارد، بنابراین افراد به سرعت بهبود می‌یابند. افراد معمولاً دو ساعت پس از عمل به خانه می‌روند و به زودی پس از آن، راه رفتن و یا فیزیوتراپی را شروع می‌کنند. در مقایسه با قبل از عمل، می‌توانید مدت زمان طولانی تری راه بروید و بایستید و بی حسی، گزگز و ضعف عضلانی کمتری را تجربه کنید.

چه زمانی جراحی تنگی نخاع در نظر گرفته می‌شود؟

به دلیل پیچیدگی تنگی ستون فقرات و طبیعت ظریف ستون فقرات، معمولاً جراحی در نظر گرفته می‌شود، زیرا سایر گزینه‌های درمانی با شکست مواجه خواهند سد. خوشبختانه بیشتر افرادی که دچار تنگی نخاع هستند، نیازی به جراحی ندارند. با این حال، در مورد گزینه‌های جراحی با ‌پزشکخود صحبت کنید:

• علائمتان غیر قابل تحمل است، دیگر کیفیت زندگی مورد نظر خود را ندارید و نمی‌توانید فعالیت‌های روزمره زندگی را انجام دهید یا از آن لذت ببرید.
• درد ناشی از فشار به نخاع است.
• راه رفتن و حفظ تعادل دشوار است.
• کنترل روده یا مثانه خود را از دست داده اید یا دارای مشکلات عملکرد جنسی هستید.

 

درمان‌های جراحی برای تنگی نخاع

گزینه‌های جراحی شامل برداشتن قسمت‌هایی از استخوان، رشد استخوانی مفاصل صورت یا دیسک‌هایی هستند که کانال نخاع را شلوغ کرده و اعصاب نخاعی را نیشگون می‌گیرند.

انواع جراحی ستون فقرات شامل موارد زیر می‌باشند:

• لامینکتومی (جراحی رفع فشار): رایج ترین نوع جراحی برای این بیماری، لامینکتومی شامل برداشتن لامینا است که بخشی از مهره را تشکیل می‌دهد. برخی از رباط‌ها و خار استخوان نیز ممکن است برداشته شوند. این روش فضای نخاع و اعصاب را باز می‌کند و علائم را تسکین می‌بخشد.
• لامینوتومی: این یک عمل لامینکتومی جزئی است. در این روش، فقط قسمت کوچکی از لایه برداشته می‌شود، منطقه‌ای که بیشترین فشار را به عصب وارد می‌کند.
• لامینوپلاستی: در این روش که فقط در ناحیه دهانه رحم انجام می‌شود، بخشی از لامینا برداشته می‌شود تا فضای کانال بیشتری فراهم گردد و صفحات و پیچ‌های فلزی یک پل لولایی را در منطقه‌ای که استخوان برداشته شده است، ایجاد می‌کند.
• فورامینوتومی: روزن (فرامن) ناحیه‌ای در مهره‌های خروج ریشه‌های عصبی است. این روش شامل برداشتن استخوان یا بافت این ناحیه برای ایجاد فضای بیشتر برای ریشه‌های عصبی می‌باشد.
• فضاهای فرآیند بین اسپرینوز: این یک جراحی با حداقل تهاجم برای برخی از افراد مبتلا به تنگی ستون فقرات کمری است. اسپیسرها بین استخوان‌هایی که از پشت هر مهره امتداد یافته‌اند وارد شده که فرآیندهای نخاعی نامیده می‌شوند. فاصله دهنده‌ها باعث می‌شوند مهره‌ها از هم جدا گردند و فضای بیشتری برای اعصاب ایجاد می‌کنند. این روش با بی حسی موضعی انجام می‌شود و شامل برداشتن بخشی از لایه است.
• همجوشی ستون فقرات: اگر درد عصبی تابشی از تنگی نخاع داشته باشید، ستون فقرات تان ثابت نباشد و روش‌های دیگر به شما کمک نشده باشند، این روش در نظر گرفته می‌شود. جراحی فیوژن نخاعی به طور دائمی دو مهره را به هم متصل می‌کند. معمولاً ابتدا لامینکتومی انجام می‌شود و در طی این روش استخوان برداشته خواهد شد تا پلی بین دو مهره ایجاد شود که رشد استخوان جدید را تحریک می‌کند. مهره‌ها با پیچ، میله، قلاب یا سیم کنار هم نگه داشته می‌شوند تا مهره‌ها بهبود یافته و با هم رشد کنند. روند بهبودی شش ماه تا یک سال طول می‌کشد.

 

چشم انداز بیماران مبتلا به تنگی مجرای نخاعی

اول اینکه تنگی نخاع با گذشت زمان به آرامی ایجاد می‌شود، بنابراین ممکن است علائمی نداشته باشید حتی اگر تغییراتی در ستون فقرات تان رخ دهد. اولین علائم قابل توجه بسته به محل تنگی ممکن است، درد، بی حسی، گزگز یا ضعف در کمر یا گردن یا بازوها و پاها!

درمان‌های محافظه کارانه‌ای مانند داروهای تسکین دهنده درد و ضد التهاب، یخ یا گرما و فیزیوتراپی، ممکن است برای تسکین درد برای مدت زمانی کافی باشد. با بدتر شدن تنگی و کیفیت زندگی، دیگر این شرایط برایتان قابل قبول نمی‌باشد، پس با ‌پزشک خود صحبت کنید.

بیشتر افرادی که تحت عمل جراحی تنگی کانال نخاع قرار می‌گیرند، با تسکین درد به نتایج خوب تا عالی می‌رسند. نتایج جراحی به سلامت عمومی و وجود سایر شرایط پزشکی، شدت و محل تنگی نخاع، تجربه و مهارت جراح و تعهد به برنامه بهبودیتان بستگی دارد.

 

منبع:

my.clevelandclinic.org