انواع ناراحتی و بیماری های قلبی، علائم و درمان آن

بیماری های قلبی عروقی یا (Cardiovascular Diseases (CVD به دسته ای از بیماری ها گفته می شوند که قلب یا عروق خونی را درگیر می کنند. این بیماری ها عامل اصلی مرگ و میر در تمام مناطق جهان به جز آفریقا هستند. در سال 2015 ، میزان مرگ و میر ناشی از CVD حدود 17.9 میلیون نفر گزارش شده که این رقم نسبت به عدد 12.3 میلیون نفر در سال 1990، افزایش  چشم گیری نشان داده است. طبق آمار مشاهده شده از سازمان وزارت بهداشت در سال 1388 از ده علت مرگ و میر در ایران، بیماری کرونری قلب، سکته مغزی و فشارخون بالا به ترتیب در رتبه های اول، دوم و چهارم قرار گرفته اند. به همین دلیل آگاهی از بیماری های قلبی و توجه به علائم آن، به منظور مراقبت از خود و عزیزانمان ضروری است.

انواع مختلف بیماری های قلبی چیست؟

برخی از مهم ترین بیماری هایی که عروق خونی را درگیر می کنند عبارتند از:

• بیماری عروق کرونر(Coronary Artery Disease و یا CAD): قلب همانند تمامی عضلات موجود در بدن، برای عملکرد خود نیاز به اکسیژن و مواد غذایی دارد. به عروق خون رساننده قلب کرونر گفته می شوند. به طور ساده، CAD ، ناشی از تشکیل رسوبات چربی در این عروق است که منجر به تنگی عروق و کاهش خونرسانی به عضله قلب می شود. بیماری عروق کرونر جزو شایع ترین بیماری های قلبی عروقی می باشد. این بیماری گاهی بیماری ایسکمیک قلب نیز خوانده می شود.
• فشار خون بالا(Hypertension و یا HTN) : فشار خون بالا، یک بیماری مزمن (طولانی مدت) است که در آن مقدار نیروی وارد شده توسط خون به دیواره عروق بیش از حد بالا می باشد. مقدار فشار بالاتر از 140/90 تحت عنوان فشار خون تعریف می شود.
• بیماری شریانی محیطی(Peripheral Artery Disease و یا PAD): بیماری شریانی محیطی یک مشکل شایع طی گردش خون است که در آن شریان های خونرساننده به دست ها و یا پاها تنگ شده و باعث کاهش جریان خون به این اندام ها می شوند.
• Cerebrovascular Accident: اصطلاحی پزشکی برای سکته مغزی است. این عارضه زمانی رخ می دهد که به دلیل انسداد یا پارگی رگ های خونی، خونرسانی به بخشی از مغر مختل یا متوقف می شود.
• تنگی شریان کلیوی(Renal Artery Stenosis و یا RAS): این عارضه به معنی تنگی شریان هایی است که خون را به کلیه ها منتقل می کند. باریکی این شریان ها منجر به کاهش خونرسانی طبیعی به کلیه ها می شود. از آنجایی که کلیه ها به منظور پاکسازی خون از مواد سمی و دفع ادرار نیازمند جریان خون مناسب هستند، اختلال در خونرسانی، عملکرد آن ها را مختل می سازد.
• آنوریسم آئورت: آئورت شریان اصلی بدن است که خون غنی از اکسیژن را از قلب به سراسر بدن منتقل می کند. آنوریسم آئورت یک برآمدگی غیر طبیعی در دیواره آئورت می باشد که منجر به اختلال در جریان خون می شود.

همچنین بسیاری از بیماریهای قلبی عروقی وجود دارند که طی آن عضله قلب درگیر می شوند. برخی از موارد مهم عبارتند از:

• کاردیومیوپاتی: این اصطلاح به معنی بیماری ماهیچه ای قلب بوده که مستقیما روی عملکرد آن تاثیر می گذارد و منجر به سفتی و ضعف عضله ی قلب می شود.
• نارسایی قلب: این نارسایی زمانی رخ می‌دهد که قلب قادر به پمپاژ خون کافی نبوده و نتواند خون رسانی کاملی به اعضای بدن انجام دهد که به نوبه ی خود ممکن است عارضه ی برخی از بیماری های قلبی مانند CAD باشد.
• بیماری  یا نارسایی قلبی ریوی: این نوع نارسایی قلبی که معمولا در نیمه ی راست قلب ایجاد می شود ناشی از بیماری های ریوی است.
• آریتمی قلب : به هر بیماری که آهنگ طبیعی ضربان قلب را دچار اختلال کند، آریتمی قلب گفته می شود.قلب به طور طبیعی با نبض 60 تا 100 عدد در دقیقه می تپد.اگر این مقدار بالاتر از 100 ضربان باشد تاکیکاردی، و اگر پایین تر از 60 ضربان باشد، برادیکاری نامیده می شود.
• بیماری های التهابی قلب
• اندوکاردیت: به التهاب لایه داخلی قلب گفته می شود. سازه هایی که بیشتر در این بیماری درگیر می شوند، دریچه های قلبی هستند.
• میوکاردیت: التهاب میوکارد یا قسمت عضلانی قلب است که بیشتر در اثر عفونت های ویروسی و ندرتا در اثر عفونت های باکتریایی، داروهای خاص، سموم و اختلالات خود ایمنی ایجاد می شود.
• میوکاردیت ائوزینوفیلیک: در این بیماری التهاب میوکارد ناشی از عملکرد گروهی از گلبولهای سفید خون موسوم به ائوزینوفیل مشاهده می گردد. دلایل بروز و درمان این بیماری با میوکاردیت متفاوت است.
• پریکاردیت: قلب توسط 2 لایه نازک از بافت کیسه مانند احاطه شده است که وظیفه آن نگهداری قلب در قفسه سینه و کمک به عملکرد آن است. به التهاب پریکارد، پریکاردیت گفته می شود.
• بیماری های دریچه ای قلب: به هر بیماری که دریچه های قلب را درگیر کند مانند نارسایی دریچه میترال اطلاق می شود.
• بیماری مادرزادی قلب: که به وجود ناهنجاری های ساختاری قلب در بدو تولد گفته می شود.
• بیماری روماتیسمی قلب: آسیب عضلات قلب و دریچه های آن به دلیل بیماری تب روماتیسمی(rheumatic fever) است که نوعی عارضه ناشی از عفونت با باکتری استرپتوکوک پیوژنز(عامل اصلی گلودرد چرکی) می باشد.

بیماری عروق کرونر و سکته مغزی 80 و 75 درصد از مرگ و میر ناشی از CVD را به ترتیب در مردان و زنان تشکیل می دهند.

چه کسانی در معرض بیماری های قلبی عروقی می باشند؟

عوامل خطرساز زیادی برای ابتلا به بیماری های قلبی عروقی وجود دارند. این عوامل شامل سن، جنسیت، مصرف دخانیات، عدم تحرک فیزیکی، مصرف بیش از حد الکل، رژیم غذایی ناسالم، چاقی، زمینه ژنتیکی و سابقه خانوادگی بیماری های قلبی عروقی، قند، کلسترول و فشار خون بالا، عوامل روانی اجتماعی مانند استرس و آلودگی هوا می باشند. در حالی که سهم هر یک از عوامل خطرساز بین جوامع مختلف متفاوت است، اما هر یک از این موارد به تنهایی بسیار حایز اهمیت است. برخی از این عوامل خطرساز ، از جمله سن، جنس یا سابقه خانوادگی و زمینه وراثتی غیرقابل تغییر هستند. با این حال، بسیاری از آن ها با تغییر در شیوه زندگی قابل اصلاح هستند.

سن مهمترین عامل خطر در ایجاد بیماری های قلبی و عروقی است.با گذشت هر دهه از عمر خطر این بیماری سه برابر افزایش می یابد. رگه های چربی عروق کرونر می توانند در بزرگسالی شروع به شکل گیری کنند. تخمین زده می شود که 82 درصد از افرادی که به علت بیماری عروق کرونر جان خود را از دست می دهند در سنین 65 و بالاتر هستند. همچنین، خطر سکته مغزی هر دهه بعد از 55 سالگی دو برابر می شود. به منظور توضیح اثر بالا رفتن سن بر افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی دلایل متعدد ارائه شده است. یکی از این موارد، به سطح کلسترول سرم مربوط می شود زیرا مقدار تام کلسترول با افزایش سن افزایش می یابد.

پیری همچنین با تغییر در خصوصیات مکانیکی و ساختاری دیواره عروق همراه است که منجر به از بین رفتن خاصیت ارتجاعی شریان ها و کاهش انعطاف آن ها می شود که به دنبال آن ممکن است منجر به بیماری عروق کرونر شود.

مردان در مقایسه با زنان(قبل از سن یائسگی) بیشتر در معرض ابتلا به بیماری های قلبی هستند. پس از دوران یائسگی، خطر این بیماری در زنان و مردان یکسان می شود. اگر یک زن مبتلا به دیابت باشد، بیشتر از یک مرد مبتلا به دیابت به بیماری قلبی مبتلا می شود. یکی از توضیحات پیشنهادی در مورد تفاوت های جنسی در بیماری های قلبی عروقی، تفاوت هورمونی است.

رژیم غذایی حاوی چربی های اشباع و ترانس، نمک و عدم مصرف میوه ، سبزیجات و غذاهای دریایی مانند ماهی با افزایش خطر بیماری های قلبی عروقی مرتبط است. میزان نمک رژیم غذایی عامل مهم خطرساز در ایجاد پرفشاری خون و بیماری های قلبی عروقی است. مصرف مکرر غذاهای پرانرژی، مانند فست فودها که دارای چربی و قند زیاد هستند باعث چاقی می شود و ممکن است خطر قلبی عروقی را افزایش دهد.

رابطه بین مصرف الکل و بیماری های قلبی عروقی پیچیده است و ممکن است به میزان مصرف الکل بستگی داشته باشد. رابطه مستقیمی بین مصرف مقادیر زیاد الکل و بیماری های قلبی عروقی وجود دارد. مصرف در سطوح پایین ممکن است با کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی همراه باشد. با این حال، در سطح جامعه، خطرات سلامتی ناشی از نوشیدن الکل فراتر از مزایای احتمالی آن است.

نیکوتین موجود در سیگار، رگهای خونی را منقبض می کند و مونوکسید کربن می تواند به پوشش داخلی آنها آسیب برساند و آنها را مستعد انسداد کند. حملات قلبی در افراد سیگاری بیشتر از افراد غیر سیگاری است.

با اجتناب از عوامل خطرساز ، تا 90٪ از بیماریهای قلبی عروقی ممکن است قابل پیشگیری باشند.این اقدامات شامل قطع مصرف سیگار و الکل، مصرف رژیم غذایی کم کلسترول و پر فیبر، ورزش به مدت 150 دقیقه در هفته و کاهش فشار خون، چربی و استرس می باشند. در حالی که این موارد به طور کامل خطر ابتلا به بیماری های قلبی را از بین نمی برد ، می توانند به بهبود سلامت کلی کمک کرده و احتمال بروز عوارض قلبی را تا حد زیادی کاهش دهند.

 علائم بیماری های قلبی عروقی چیست؟

علائم بیماری قلبی عروقی ممکن است برای آقایان و خانمها متفاوت باشد. به عنوان مثال ،درد قفسه سینه در مردان شایع تر است. خانمها به احتمال زیاد علائم دیگری را همراه با ناراحتی در قفسه سینه از جمله تنگی نفس ، حالت تهوع و خستگی شدید نشان می دهند. اساسا علائم بیماری بستگی به نوع آن دارد.

این علائم به طور کلی شامل موارد زیر است:

• درد و حس تنگی قفسه سینه و یا حس فشارنده (به این حالت آنژین هم گفته می شود.)
• تنگی نفس
• درد در گردن، فک پایین ، قسمت فوقانی شکم و پشت(درد بالاتر از فک پایین و پایین تر از قسمت فوقانی شکم معمولا جزو علائم قلبی تلقی نمی شود.)
• هر گونه تپش قلب نامنظم
• سرگیجه
• غش کردن (سنکوپ)
• رنگ پوست خاکستری یا آبی کم رنگ (سیانوز)
• تورم در پاها ، شکم یا نواحی اطراف چشم
• تنگی نفس در هنگام شیر خوردن نوزادان که می تواند منجر به کاهش وزن شود.
• تنگی نفس زودرس در حین ورزش و یا فعالیت کم
• تب یا سرفه های خشک و مداوم در صورت بروز عفونت قلبی

مراقبت از علائم قلبی عروقی و مشورت با پزشک در این مورد بسیار حایز اهمیت است. در افرادی که از فاکتور های خطرساز بروز بیماری های قلبی برخوردارند ارزیابی های منظم می تواند سبب تشخیص زودهنگام و درمان به موقع شوند. در صورت نگرانی از بروز بیماری های قلبی، خصوصا در صورت سابقه ی خانوادگی، توصیه می شود که به منظور پیشگیری برای کاهش خطر ابتلا با پزشک خود مشورت کنید.

درمان بیماری های قلبی عروقی

دو روش اصلی برای درمان بیماری های قلبی وجود دارد. یکی از این روش ها درمان دارویی است و در صورتی که این روش اثربخش نباشد از روش های جراحی استفاده می شود.

طیف بسیار گسترده ای از دارو برای درمان بسیاری از بیماری های قلبی در دسترس است.

داروهای اصلی مورد استفاده در بیماری های قلبی عبارتند از:

• داروهای کاهش دهنده کلسترول خون مانند استاتین
• داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین
• داروهای بتا بلاکر مانند پروپرانولول به منظور بهبود سکته و نارسایی قلبی، و کاهش فشار خون

توصیه می شود قبل از استفاده از هر گونه دارو و اقدامات پزشکی با پزشک خود مشورت نمایید زیرا بسیاری از داروها عوارض متعددی دارند و ممکن است آسیب بیشتری وارد کنند.

جراحی قلب گزینه دیگری در درمان است که از آن در مراحل حاد می توان استفاده کرد همچنین طی انسداد و مشکلات قلبی خصوصا وقتی داروها اثربخش نباشند مفید خواهند بود.

شایع ترین جراحی های قلب شامل موارد زیر است:

• آنژیوپلاستی، که در آن از وسیله ای به نام بالن برای باز کردن عروق تنگ شده که ممکن است جریان خون به قلب را محدود کرده باشند،استفاده می شود.
• عمل جراحی بای پس عروق کرونر، که با ایجاد یک مسیر فرعی عروقی، انسداد شریان ها را جبران می سازد.
• جراحی به منظور ترمیم یا تعویض دریچه های معیوب قلب که منجر به بهبود عملکرد قلب می شود.
• ضربان سازها یا دستگاه های الکترونیکی که ضربان قلب را برای افراد مبتلا به آریتمی تنظیم می کند.