میگرن (Migraine) نتیجه تغییرات خاص در مغز است. این عارضه باعث درد شدید سَر می‌شود که اغلب با حساسیت به نور، صدا یا بو همراه است. اما مواردی مانند یادگیری و اجتناب از عوامل ایجاد میگرن، مدیریت علائم، تمرین روش‌های پیشگیرانه، پیروی از نظرات پزشک، معمولاً بهترین نتیجه را برای افرادی که میگرن را تجربه میکنند به همراه دارد؛ با رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
میگرن چیست؟
اگرچه اصطلاح میگرن اغلب برای توصیف هرگونه سردرد شدید استفاده می‌شود، اما سردرد میگرنی نتیجه تغییرات فیزیولوژیکی خاصی است که در مغز رخ می‌دهد و منجر به ایجاد درد و علائم مربوط به میگرن می‌شود. این بیماری معمولاً با حساسیت به صدا، نور و بو ارتباط دارد. حمله میگرن ممکن است با حالت تهوع یا استفراغ همراه باشد.
این نوع سردرد اغلب فقط یک طرف سر را درگیر می‌کند، اما در برخی موارد، بیماران ممکن است به صورت دو طرفه یا هر دو طرف درد داشته باشند. این درد اغلب به صورت ضربه یا کوبیدن توصیف می‌شود و ممکن است با انجام فعالیت ورزش بیشتر شود.
همه سردردها میگرن را نشان نمی‌دهند و میگرن تنها بیماری نیست که می‌تواند باعث سردردهای شدید و ناتوان کننده شود. به عنوان مثال، سردردهای خوشه‌ای، سردردهای بسیار شدیدی هستند که به صورت عودکننده یک طرف سر را درگیر میکنند (با گذشت زمان در یک خوشه اتفاق می‌افتند). درد گاهی اوقات به عنوان حفاری توصیف می‌شود و در برخی موارد می‌تواند از درد میگرن نیز بدتر باشد. سردردهای خوشه‌ای کمتر از میگرن رایج هستند.
سردردهای تنشی دلیل شایع سردرد است. این موارد به دلیل انقباض عضلات پوست سر، صورت و گردن رخ می‌دهند. در بعضی موارد، افراد مبتلا به میگرن قبل از شروع سردرد، علائم هشدار دهنده خاص یا هاله ای دارند. این علائم هشداردهنده می‌تواند ناشی از یک از نور چشمک زن یا یک نقطه کور در یک چشم گرفته تا بی‌حسی یا ضعف یک طرف بدن باشد.
هاله میگرن ممکن است چندین دقیقه طول بکشد و سپس با شروع درد سر برطرف شود یا ممکن است تا زمان رفع سردرد ادامه یابد. برای بیمارانی که هرگز هاله‌ای نداشته‌اند، می‌تواند ترسناک باشد و علائم سکته مغزی را تقلید کند.
انواع میگرن
انواع میگرن عبارتند از:
- میگرن شایع که هیچ هاله‌ای ندارد. حدود 80 درصد میگرن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها از نوع شایع است.
- میگرن‌های کلاسیک (میگرن همراه با هاله) قبل از سردرد همراه با هاله وجود دارند و شدیدتر از میگرن‌های معمول هستند.
- میگرن خاموش یا آسفالژیک، میگرن بدون درد سر اما دارای هاله و سایر جنبه‌های میگرن است.
- میگرن همی پلژی می‌تواند علائمی داشته باشد که سکته مغزی را تقلید می‌کند، مانند ضعف در یک طرف بدن، از دست دادن احساس یا احساس سوزن سوزن شدن.
- میگرن شبکیه باعث کاهش موقتی بینایی در یک چشم می‌شود که ممکن است از چند دقیقه تا چند ماه ادامه داشته باشد، اما معمولاً برگشت پذیر است. این اغلب نشانه یک مشکل پزشکی جدی تر است و بیماران باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند.
- میگرن مزمن، سردرد میگرنی است که بیش از 15 روز در ماه و به مدت سه ماه متوالی ادامه دارد.
- وضعیت میگرنوزوس یک حمله میگرن مداوم است که بیش از 72 ساعت طول می‌کشد.
انواع دیگر سردردها نیز می‌توانند باعث درد شدید شوند، اما همه سردردها میگرن نیستند!
علت میگرن
سردرد میگرنی در نتیجه اثر متقابل سیگنال‌ها در مغز، رگ‌های خونی و اعصاب اطراف رخ می‌دهد. در هنگام سردرد، اعصاب خاص رگ‌های خونی فعال شده و علائم درد را به مغز می‌فرستند. معلوم نیست که چرا این سیگنال‌ها در وهله اول فعال می‌شوند.
در مغز یک مرکز درد، یا مولد میگرن وجود دارد. میگرن از آنجا شروع می‌شود که سلول‌های عصبی بیش از حد فعال، ضرباتی را به رگ‌های خونی ارسال میکنند. این امر باعث ترشح پروستاگلاندین‌ها، سروتونین و سایر موادی می‌شود که باعث تورم رگ‌های خونی در مجاورت انتهای عصب می‌شوند و در نتیجه منجر به درد خواهد شد.
بسیاری از عوامل به عنوان محرک میگرن شناخته شده‌اند. برای مثال، نوسانات طبیعی هورمونی که با چرخه قاعدگی منظم و برخی از انواع داروهای ضد بارداری خوراکی (قرص‌های ضد بارداری) ایجاد می‌شود.
عوامل مختلفی مانند موارد زیر نیز ممکن به سردرد میگرنی مربوط باشند:
- پنیرهای کهنه
- مواد نگهدارنده ای که در گوشت‌های دودی (نیترات‌ها) استفاده می‌شوند.
- مونوسدیم گلوتامات
- شیرین کننده‌های مصنوعی
- شکلات
- محصولات لبنی
- نوشیدنی‌های الکلی
- فشار
- بیش از حد خوابیدن
- قرار گرفتن در معرض محرک‌های قوی مانند نورهای روشن، صداهای بلند یا بوهای شدید
- تغییرات فشار بارومتریک (اتمسفریک) به عنوان سردردهای میگرنی توصیف شده است.
چگونه می‌توان میگرن را از نوع دیگری از سردرد تشخیص داد؟
هنگامی که بیماران سردرد میگرنی معمولی را تجربه میکنند، هیچ یافته فیزیکی خاصی یافت نمی‌شود. اگر در معاینه فیزیکی یک ناهنجاری شناسایی شود، باید به دلایل احتمالی دیگر سردرد ظن داشته باشید. براساس معیارهای طبقه بندی بین المللی اختلالات سردرد (ICHD-3) برای میگرن بدون هاله، بیمار باید حداقل پنج حمله سردرد داشته باشد که دارای معیارهای زیر باشند:
- حملات سردرد به مدت 4 تا 72 ساعت (بدون درمان یا درمان ناموفق)
- مکان یک طرفه
- کیفیت ضربان دار
- شدت درد متوسط یا شدید
- تشدید یا جلوگیری از فعالیت بدنی معمول (به عنوان مثال، راه رفتن یا بالا رفتن از پله‌ها)
در طول سردرد، حداقل یکی از ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
- حالت تهوع یا استفراغ
- فوتوفوبی (نور هراسی) یا تلفنی هراسی
سردرد را نمی‌توان به اختلال دیگری نسبت داد. تصویربرداری از مغز با MRI و CT اسکن یا انجام آزمایش موج مغزی الکتروانسفالوگرام EEG در صورت معاینه فیزیکی بیمار ضروری نیست.
نشانه‌ها و علائم میگرن
شایع‌ترین علائم میگرن عبارتند از:
- درد شدید، اغلب کوبیدن، معمولاً در یک طرف سر
- حالت تهوع یا استفراغ
- حساسیت به نور
- حساسیت به صدا
- چشم درد
انجمن بین المللی سردرد میگرن اپیزودیک را یک طرفه (به معنای یک طرف سر) تعریف می‌کند، ناراحتی ضربان دار با شدت متوسط تا شدید، که با فعالیت بدنی تشدید می‌شود و همراه با حالت تهوع و یا استفراغ و همچنین فوتوفوبی (حساسیت به نور و صدا) است.
سایرعلائم سردرد میگرنی عبارتند از:
بسیاری از افراد سردرد خود را نوعی درد یک طرفه، کوبنده، همراه با حالت تهوع و حساسیت به نور، صدا یا بو می‌دانند. در بعضی موارد، این ناراحتی ممکن است دو طرفه باشد (هر دو طرف سر). درد میگرن اغلب از شدت متوسط تا شدید درجه بندی می‌شود. فعالیت بدنی یا تحرک (پیاده روی، عجله برای گرفتن اتوبوس یا قطار) علائم را بدتر می‌کند.
حداکثر تا یک سوم افراد مبتلا به میگرن قبل از شروع سردرد‌هاله ای، یا یک علامت عصبی خاص دارند. غالباً، هاله یک اختلال بینایی است که به عنوان کوری موقتی توصیف می‌شود و بخشی از میدان دید را پنهان می‌کند. برخی چراغ‌های چشمک زن را در یک یا هر دو چشم توصیف می‌کند، گاهی اوقات یک نقطه کور را احاطه می‌کند. علائم دیگر، از جمله بی‌حسی یا ضعف در یک طرف، یا اختلالات گفتاری، به ندرت اتفاق می‌افتند.
برخی از افراد علائم بینایی، از جمله از دست دادن بینایی را که کمتر از یک ساعت طول می‌کشد و ممکن است با بازگشت سردرد و درد همراه باشد، به عنوان میگرن چشمی توصیف میکنند. این نیز به عنوان میگرن شبکیه شناخته می‌شود و ممکن است با علائمی شبیه به علائمی که به عنوان هاله توصیف می‌شوند مانند تاری، از دست دادن بینایی کامل در یک چشم یا نورهای چشمک زن همراه باشد. بیمارانی که این علائم را به طور مرتب تجربه میکنند، برای کنار گذاشتن یک مشکل اولیه شبکیه، نیاز به ارزیابی دارند.
درد چشم که با حساسیت به نور متفاوت است، جزو مولفه رایج میگرن نیست. اگر درد چشم مداوم است، یا اگر درد چشم وجود دارد و همراه با تاری دید یا از دست دادن بینایی همراه است، ارزیابی سریع آن توصیه می‌شود.
پیشگیری از میگرن
هیچ درمانی برای سردردهای میگرنی وجود ندارد. اما می‌توانید با رعایت این نکات در کاهش میزان میگرن و شدت آن نقش فعال داشته باشید:
- دفترچه ای برای علائم میگرن خود داشته باشید. درباره هر نوع ماده غذایی و عوامل دیگری که فکر می‌کنید باعث ایجاد میگرن شده اند، یادداشت بردارید. در رژیم غذایی خود تغییراتی ایجاد کنید و تا آنجا که ممکن است از عوامل محرک شناخته شده خودداری کنید.
- شبانه 7 تا 9 ساعت بخوابید.
- در فواصل منظم غذا بخورید. از خوردن وعده‌های غذایی صرف نظر نکنید.
- مقدار زیادی آب بنوشید.
- به طور منظم ورزش کنید و وزن مناسبی داشته باشید.
- تکنیک‌هایی را برای کنترل استرس مانند مدیتیشن، یوگ ، آموزش آرام سازی یا تنفس ذهنی یاد بگیرید.
- طبق دستور پزشک داروها را مصرف کنید.
- اگر تصور می‌شود میگرن با چرخه قاعدگی مرتبط است، در مورد هورمون درمانی با پزشک خود صحبت کنید.
- سعی کنید دستگاه تحریک عصب فوق روانی را از طریق پوست انجام دهید. این دستگاه محرک الکتریکی مجهز به باتری برای جلوگیری از میگرن توسط سازمان غذا و دارو تأیید شده است. این دستگاه که مانند یک سربند استفاده می‌شود، از طریق پیشانی بارهای الکتریکی را منتشر می‌کند. این بار باعث تحریک عصبی می‌شود که بخشی از دردهای ناشی از میگرن را کنترل می‌کند.
درمان بیماری میگرن
دو روش اصلی درمانی برای کنترل میگرن وجود دارند: که شامل داروهای سقط جنین و پیشگیری هستند.
داروهای سقط جنین در صورتی که از آنها در اولین علائم میگرن استفاده کنید، بسیار موثر هستند. با متوقف کردن روند سردرد، داروهای سقط جنین به توقف یا کاهش علائم میگرن، از جمله درد، حالت تهوع، حساسیت به نور و سایر کمک میکنند. برخی از داروهای سقط جنین با انقباض رگ‌های خونی، آنها را به حالت طبیعی برگردانده و درد ضربان را تسکین می‌دهند.
داروهای پیشگیرانه (پیشگیری کننده) ممکن است هنگامی تجویز شوند که سردرد شدید باشد، بیش از چهار بار در ماه اتفاق بیفتد و فعالیت‌های عادی فرد را مختل کند. داروهای پیشگیرانه باعث کاهش دفعات و شدت سردرد می‌شوند. داروها معمولاً به طور منظم و روزانه مصرف می‌شوند تا از بروز میگرن جلوگیری کنند.
از چه داروهایی برای تسکین درد میگرن استفاده می‌شود؟
داروهای بدون نسخه برای برخی از افراد مبتلا به میگرن خفیف تا متوسط موثر هستند. مواد اصلی در داروهای تسکین دهنده درد، ایبوپروفن، آسپرین، استامینوفن، ناپروکسن و کافئین هستند. هنگام مصرف داروهای مسکن بدون درد احتیاط کنید.
گاهی اوقات آنها می‌توانند به سردرد کمک کنند یا استفاده بیش از حد آنها باعث سردردهای ضد درد یا مشکل وابستگی می‌شود. اگر بیش از دو تا سه بار در هفته یا هر روز داروی مسکن بدون نسخه مصرف می‌کنید، به ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود مراجعه کنید. آنها ممکن است داروهای تجویزی را پیشنهاد دهند که ممکن است مؤثرتر باشند.
داروهای تجویزی شامل کلاس داروهای تریپتان (سوماتریپتان، زولمیتریپتان، ناراتریپتان و بسیاری دیگر)، ارگوتامین، استروئیدها، بتا بلاکرها (آتنولول، پروپرانولول، نادولول و سایر داروها)، داروهای ضد افسردگی (آمی تریپتیلین، نورتریپتیلین و دوکسپین)، داروهای ضد تشنج (والپروئیک اسید، گاباپنتین، توپیرامات)، مسدود كننده‌های كانال كلسیم (وراپامیل و نیفدیپین) و آنتی بادی‌های مونوكلونال مربوط به ژن كلسی تونین (CGRP) مانند ارنوماب هستند.
داروهای تسکین دهنده درد میگرن در فرمول‌های مختلفی از جمله، قرص، تزریق، شیاف و اسپری بینی وجود دارند. بیمار و پزشک در مورد داروی خاص، ترکیبی از داروها و فرمولاسیون برای رفع بهتر درد سردرد خود بحث خواهند کرد. در صورت نیاز داروهایی برای رفع حالت تهوع نیز تجویز می‌شوند.
همه داروها باید تحت نظر یک متخصص سردرد یا پزشک آشنا به میگرن درمانی استفاده شوند. مانند هر دارویی، مهم است که به دقت از دستورالعمل‌های برچسب و توصیه‌های پزشک خود پیروی کنید.
سایر روش‌های مدیریت میگرن عبارتند از:
- استراحت در یک اتاق تاریک، ساکت و خنک
- کمپرس سرد یا پارچه ای خنک برای قرار دادن روی پیشانی یا پشت گردن
- مااژ پوست سر
- اعمال فشار حرکت دورانی به شقیقه‌ها
- خود را در حالت آرام نگه دارید، مدیتیشن کنید یا روش‌های بازخورد زیستی را شروع کنید. آموزش بیوفیدبک به فرد کمک می‌کند تا موقعیت‌های استرس‌زایی که میگرن ایجاد می‌کند را تشخیص دهد، بنابراین می‌توانید این شرایط را کنترل کرده و حمله را قبل از شروع کامل متوقف کنید.
سایر درمان‌ها دارویی و غیر دارویی هستند. سم بوتولینوم نوع A ممکن است به کاهش تعداد حملات میگرن کمک کند. ویتامین‌ها و مواد معدنی، از جمله ریبوفلاوین یا منیزیم، ممکن است مفید باشند. فرآورده‌های گیاهی از جمله گیاه گز، برای درمان سردرد میگرنی مورد مطالعه قرار گرفته است. قبل از مصرف هر یک از این محصولات در مورد مزایا یا اقدامات احتیاطی از پزشک خود سؤال کنید.
تشخیص میگرن
برای تشخیص میگرن، پزشک سابقه پزشکی کامل بیمار را بررسی می‌کند. علاوه بر این، پزشک از بیمار درخواست موارد زیر را می‌کند:
- علائم سردرد خود را توصیف کند.
- نوع و محل درد خود را شرح دهد.
- بگویند چند بار سردرد میگرنی می‌گیرد.
- در مورد فعالیت‌ها یا موقعیت‌هایی که میگرن ایجاد کرده صحبت می‌کند.
- در مورد اینکه چه دارویی برای تسکین درد استفاده میکنند و هر چند وقت یکبار مصرف کنند، بحث خواهند کرد.
- احساس خود را قبل، هنگام و بعد از سردرد بگوید.
پزشک همچنین ممکن است آزمایش خون و آزمایشات تصویربرداری (مانند سی تی اسکن یا MRI) را تجویز کند تا مطمئن شود هیچ دلیل دیگری برای سردرد وجود ندارد. برای رد تشنج ممکن است دستور الکتروانسفالوگرام (EEG) داده شود.
میگرن در دوران بارداری
بسیاری از خانم‌ها سردرد خود را در دوران بارداری تثبیت یا حتی برطرف میکنند. این ممکن است مربوط به سطح هورمون‌های سازگارتر باشد که در دوران بارداری اتفاق می‌افتد. برای کاهش خطر نقایص مادرزادی، ممکن است لازم باشد برخی از داروهای خاصی که برای جلوگیری از میگرن استفاده می‌شوند قبل از بارداری قطع شوند.
مطالعات محدودی در مورد داروهایی که برای درمان میگرن در دوران بارداری استفاده می‌شوند وجود دارد. استامینوفن در دوزهای توصیه شده نسبتاً بی‌خطر است. اگر باردار هستید و سردردهای مکرری را تجربه می‌کنید، ممکن است پزشک یا متخصص بهداشت دیگر گزینه‌های درمانی را ارائه دهد. بسیاری از داروهای میگرن، از جمله تریپتان‌ها، در بارداری به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته اند، بنابراین پزشک قبل از تجویز این داروها باید فواید بالقوه استفاده از آنها برای بیمار را در مقابل خطرات جنین بسنجد.
چشم انداز بیماران مبتلا به میگرن
میگرن با برخی از روش‌ها و راهکارها قابل پیشگیری است. افرادی که میگرن دارند، باید بدانند تا آخر عمر با این عارضه دست و پنجه نرم خواهد کرد. اما با کنترل و پیشگیری اصولی می توانند اثرات جانبی آن را کاهش دهند. به هر روی، جهان پزشکی همچنان به دنبال راه حال‌های بهینه برای درمان این بیماری است.
منابع:
