سرطان پانکراس یا لوزالمعده در سلول‌های پانکراس شروع میشود. تومور سرطانی (بدخیم) گروهی از سلول‌های سرطانی است که می‌توانند در بافت اطراف آن رشد کرده و از بین بروند. هم‌چنین می‌تواند در سایر نقاط بدن پخش شود (متاستاز).
سلول‌های پانکراس گاهی تغییر کرده و دیگر رشد نمی‌کنند یا به طور عادی رفتار نمی‌کنند. این تغییرات ممکن است منجر به تومورهای غیرسرطانی (خوش‌خیم) مانند ضایعه کیستیک “pseudocyst” یا نئوپلاسم” neoplasm” کیستیک سروز (SCN) شود.
هم‌چنین تغییر در سلول‌های پانکراس می‌تواند باعث ایجاد شرایط پیش‌سرطانی شود. این بدان معنی است که هنوز سلول‌های غیرطبیعی، سرطانی نشدند اما این احتمال وجود دارد که در صورت عدم درمان، سرطانی شوند. شایع‌ترین شرایط پیش سازنده پانکراس شامل نئوپلاسم کیستیک مخاطی (MCN)، نئوپلاسم مخاطی داخل پوستی پاپیلری “papillary) “IPMN) و نئوپلاسم جامد و شبه پاپیلری است.
اما در برخی موارد، تغییر در سلول‌های پانکراس می‌تواند باعث سرطان شود. اکثر مواقع، سرطان پانکراس در سلول‌های مجرای (کانال پانکراس) پانکراس شروع میشود. به این نوع سرطان، آدنوکارسینوم داکتال پانکراس “Adenocarcinoma” گفته میشود. حدود 95٪ از کل سرطانهای پانکراس، آدنوکارسینومای مجرایی است.
انواع نادر سرطان پانکراس نیز می‌تواند مانند کارسینوم آدنوزاکاموس “adenosquamous carcinoma” رخ دهد.
نوع نادر دیگری از تومور می‌تواند در سلول‌های غدد درون‌ریز (غده ترشح داخلی) در لوزالمعده شروع شود. به این نوع تومورها تومورهای عصبی و پانکراس لوزالمعده”pNET” (نئوپلاسم‌هایی هستند از سلول‌های سیستم‌های غدد درون‌ریز) سیستم عصبی می‌گویند. آنها معمولاً در روده، جایی‌که غالباً تومورهای کارسینوئید نامیده میشوند به وجود می‌آیند اما در لوزالمعده یا پانکراس، ریه و بقیه بدن نیز دیده می شوند. بسته به نوع سلول‌ها (از سلول‌های طبیعی و سرعت رشد آنها)، این تومورها را می‌توان به عنوان تومورهای پیش سرطانی یا سرطانی (به نام کارسینوما نورواندوکرین پانکراس “pancreatic neuroendocrine carcinoma”) طبقه‌بندی کرد.
لوزالمعده (پانکراس) یک غده صاف و گلابی شکل در پشت معده و بخشی از دستگاه گوارش است. لوزالمعده نیز جزئی از سیستم غدد درون‌ریز است. سیستم غدد درون‌ریز گروهی از غدد و سلول‌های بدن است که نوعی از هورمون‌ها را ساخته و آزاد می‌کنند (بسیاری از عملکردها مانند رشد، تولید مثل، خواب، گرسنگی و متابولیسم را کنترل می‌کنند). این سیستم، هورمون‌ها و آنزیم‌های تولید شده را وارد خون می‌کند.
فهرست مطالب
ساختار پانکراس
پانکراس حدود 15 سانتی متر (6 اینچ) طول دارد. به وسیع‌ترین قسمت آن، سر یا نوک آن گفته میشود. باریک‌ترین قسمت آن، دم یا دنباله نامیده میشود. قسمت میانی آن، بدن نامیده میشود.
لوزالمعده یا پانکراس دارای یک سری لوله کوچک است که آنزیم‌ها را به کانال پانکراتیت “pancreatic duct” تخلیه می‌کند. کانال پانکراتیت به مجرای صفراوی می‌پیوندد و در اثنی‌عشر خالی میشود. اثنی‌عشر اولین قسمت از روده کوچک است که غذای هضم شده را از معده دریافت می‌کند، مواد مغذی را جذب کرده و مواد غذایی هضم شده را به ژژنوم یا تهی‌روده “jejunum”(عملکرد اصلی ژنوم، جذب مواد مغذی مهمی مانند قندها، اسیدهای چرب و اسیدهای آمینه است.) منتقل می‌کند. اثنی‌عشر، صفرا را (یک مایع سبز-زرد که به هضم چربی کمک می‌کند) از کبد و کیسه صفرا دریافت می‌کند.
لوزالمعده از سلول‌های اگزوکرین “exocrine” و سلول‌های غدد درون‌ریز تشکیل شده است. این سلول‌ها عملکردهای مختلفی دارند.
سلول‌های اگزوکرین “exocrine “
بیشتر سلول‌های لوزالمعده سلول‌های اگزوکرین هستند. سلول‌های اگزوکرین شیره‌ی لوزالمعده را ایجاد و آزاد می‌کنند. شیره از کانال پانکراتیک به داخل اثنی‌عشر می‌رود. آنزیم‌های موجود در شیره لوزالمعده به هضم چربی، کربوهیدرات و پروتئین موجود در مواد غذایی کمک می‌کنند.
سلول‌های غدد درون‌ریز
تعداد کمی از سلول‌های پانکراس سلول‌های غدد درون‌ریز هستند. آنها در گروه‌هایی به نام جزایر لانگرهانس ” Langerhans” چیده شده‌اند. این جزایر، انسولین و گلوکاگون “Glucagon” (گلوکاگون یک هورمون است که توسط سلول‌های آلفای پانکراس تولید میشود. برای افزایش غلظت گلوکز و اسیدهای چرب در جریان خون و به عنوان هورمون اصلی کاتابولیک بدن در نظر گرفته میشود) را درون خون ساخته و آزاد می‌کنند. این هورمون‌ها به کنترل سطح قند یا گلوکز خون کمک می‌کنند.
انسولین، هنگام بالا بودن قند خون، مقدار آن را کاهش می‌دهد. انسولین، اندام‌های کبد، ماهیچه‌ها و بافت‌های چربی را تحریک‌کرده و قند خون اضافی را ذخیره می‌کند.
گلوکاگون، مقدار قند خون را افزایش می‌دهد. گلوکان، سایر بافت‌های بدن را تحریک می‌کند تا قند ذخیره شده را در خون آزاد کنند.
تومورهای سرطانی پانکراس
تومور سرطانی پانکراس می‌تواند در بافت‌های مجاور ایجاد و نابود شوند. هم‌چنین می‌تواند در سایر نقاط بدن پخش شوند (متاستاز شود). تومورهای سرطانی، تومورهای بدخیم خوانده میشوند. حدود 95٪ از کل تومورهای پانکراس سرطانی در سلول‌های اگزوکرین شروع میشوند. سلول‌های اگزوکرین شیره و آب‌هایی را که به هضم غذا کمک می‌کنند را ساخته و آزاد می‌کنند.
کانال‌های آدنوکارسینوما شایع‌ترین تومورهای سرطانی پانکراس است. آنها حدود 95٪ از کل سرطانهای پانکراس را تشکیل می‌دهند. این عارضه در مردان 1.5 تا 2 برابر بیشتر از زنان رخ می‌دهد و معمولاً در سنین 60 تا 80 سال بروز می‌کند.
آدنوکارسینوما در سلول‌هایی که مجاری پانکراس را لایه‌بندی می‌کنند، شروع میشود. بسیاری از آدنوکارسینوم‌های داکتال در لوزالمعده و هم‌چنین در بدن یا دم شروع میشوند.
تومورهای نادر پانکراس
تومورهای سرطانی زیر نادر است:
- کارسینوم آدنو سکوام (که به آن آدنوکانتوم “adenocanthoma” نیز گفته میشود) در مردان 3 برابر بیشتر از زنان رخ می‌دهد. آنها می‌توانند در هر سنی رشد کنند. کارسینوم آدنو کوانتوم با جراحی، شیمی درمانی یا پرتو درمانی درمان میشوند.
- تومورهای عصبی پانکراتیت (pNET) در مردان شایع‌تر از زنان است. آنها به‌طور کلی در افراد بالای 60 سال رخ می‌دهند. این تومورها می‌توانند در هر بخشی از پانکراس رخ دهند. آنها با ترکیبی از داروهای شیمی درمانی و به‌دنبال آن، جراحی یا پرتو درمانی تحت درمان قرار می‌گیرند.
- سیستادنوکارسینوما “Cystadenocarcinomas”در زنان کمی بیشتر از مردان شایع است. آنها می‌توانند در هر سنی بروز کنند و میانگین سن تشخیص آن 48 سال است. این تومورها بیشتر در افرادی که سابقه التهاب یا عفونت پانکراس ندارند، دیده میشود. سیست آدنوکارسینوما با جراحی، درمان میشود. به‌علت نادر بودن این بیماری، پزشکان نوع جراحی خاصی را برای درمان این تومورها تعیین نکرده‌اند.
- کارسینوما اکینر “Acinar” در مردان بیشتر از زنان مشاهده میشود. این بیماری در هرسنی بروز می‌کند. این تومورها می‌توانند باعث ایجاد توده‌هایی در پوست پاها و سپس در بازوها، قفسه سینه، شکم و پوست‌سر شوند. کارسینوما اکینر هم‌چنین می‌تواند باعث آرتروز شوند که در هنگام حرکت مفاصل، درد ایجاد می‌کند اما با ورم کمی همراه است. این بیماری با جراحی، شیمی درمانی یا پرتو درمانی درمان میشوند.
- آدنوکارسینومای پلئومورفیک “Pleomorphic adenocarcinomas” (که به آن سلول غول‌پیکر یا کارسینوما سارکوماتوئید نیز گفته میشود) در مردان کمی شایع‌تر از زنان است. معمولاً در سنین 60 سالگی در افراد بروز می‌کند و میانگین سن در تشخیص 67 سال است. در موارد نادر، این تومورها می‌توانند باعث زردی یا یرقان شوند. آدنوکارسینومای پلئومورف با جراحی، شیمی درمانی یا پرتو درمانی درمان میشوند.
- میکروآدنوکارسینوما”Microadenocarcinomas” بزرگ است و معمولاً در سر یا دم پانکراس ایجاد میشود. میانگین سن در تشخیص این بیماری، 40 سال است. میکرو آدنوکارسینوما با جراحی، شیمی درمانی یا پرتو درمانی درمان میشود.
- پانکراتوبلاستوما “Pancreatoblastomas” اغلب در کودکان دیده میشود. این تومورها با عمل جراحی برداشته میشوند.
- کارسینومای انکوسیتیک “Oncocytic carcinomas” بسیار نادر است. از آن‌جا که این بیماری، بسیار نادر است، متخصصان از میانگین سن تشخیصی ابتلا به بیماری و هم‌چنین این‌که تومورها بیشتر در مردان یا زنان رخ می دهد، مطمئن نیستند.
- لنفوم “Lymphoma” نوعی سرطان است که در لنفوسیت‌ها که نوعی گلبول سفید است، شروع میشود. لنفوم که از پانکراس شروع میشود (به آن لنفوم اولیه پانکراس گفته میشود) بسیار نادر است. به نظر می‌رسد این بیماری در مردان نسبت به خانم‌ها بیشتر رخ می‌دهد و میانگین سن تشخیص این بیماری، 65 سال است. درمان بر اساس مرحله و نوع خاص تومور انجام میشود.
- سارکوم”Sarcoma” نوعی سرطان است که در بافت‌های هم‌بند شروع میشود. سارکوم که از لوزالمعده یا پانکراس شروع میشود (به نام سارکوم اولیه پانکراس) بسیار نادر است. بیشتر سارکوم‌های لوزالمعده متاستازهای ناشی از سارکوم‌ها هستند که در شکم یا بطن شروع شده‌اند.
درمان سرطان پانکراس
اگر مبتلا به سرطان پانکراس هستید، تیم مراقبت‌های بهداشتی شما فقط یک برنامه درمانی را برای شما ایجاد می‌کند. این امر بر اساس سلامتی و اطلاعات خاص شما در مورد سرطان خواهد بود. وقتی تصمیم می‌گیرید چه روش‌هایی را برای ارائه سرطان پانکراس ارائه دهید، تیم مراقبت‌های بهداشتی شما اندازه و محل تومور و سلامت کلی شما را در نظر می‌گیرند.
مرحله سرطان، از جمله اگر تومور قابل پیشرفت باشد، تعیین می‌کند که کدام روش درمانی قابل ارائه است.
تومورهای پانکراس قابل درمان با جراحی می‌توانند به طور کامل از بین‌بروند. مرحله 1 یا 2 تومورها اغلب قابل برداشتن هستند. آنها با جراحی، درمان میشوند تا بخشی از پانکراس یا تمام آن را جدا کنند. شیمی درمانی ممکن است بعد از عمل انجام‌شود (به‌نام درمان کمکی). در صورت یافتن سلول‌های سرطانی در بافتی‌که به‌همراه تومور در حین عمل جراحی (که حاشیه‌های جراحی مثبت نامیده میشود) یافت میشود،پرتو درمانی یا شیمی درمانی انجام میشود.
در صورت امکان تومورهای پانکراس، در یک آزمایش بالینی درمان میشوند. این روش ممکن است قبل از جراحی با شیمی درمانی (تحت عنوان درمان جدید) درمان شوند.
درمان تومورهای پانکراس به‌صورت موضعی پیشرفته (مرحله 3) با شیمی درمانی،درمان دارویی و پرتو درمانی انجام میشود. در بعضی‌‌از موارد، عمل جراحی برای تسکین علائم سرطان پیشرفته (تحت عنوان جراحی تسکیندهنده) استفاده میشود اما به منظور از بین بردن کل تومور استفاده نمی‌گردد.
تومورهای پانکراس متاستاتیک (مرحله 4) به کمک شیمی درمانی، با یا بدون درمان هدفمند درمان میشوند. برای تسکین علائم و کنترل درد می‌توان از عمل جراحی، پرتو درمانی یا هر دو استفاده کرد.
ممکن است یک یا چند مورد از درمان‌های زیر در مورد سرطان پانکراس به‌شما پیشنهاد شود:
عمل‌جراحی
بسته به مرحله، اندازه و محل تومور، ممکن است یکی از انواع جراحی‌های زیر را داشته باشید.
از روش Whipple (که به‌آن “pancreaticoduodenectomy” نیز گفته میشود) برای از بین بردن تومورها در پانکراس یا به منظور بازشدن کانال پانکراتیک استفاده میشود. باعث جدا شدن سر پانکراس به‌همراه اثنی‌عشر (قسمت اول روده کوچک)، کیسه صفرا، بخشی از مجرای صفراوی، پیلور (قسمت پایین معده که به اثنی‌عشر متصل میشود) و غدد لنفاوی میشود.
روش اصلاح شده Whipple (که به آن پانکراس پیلورس نیز گفته میشود) برای از بین بردن تومورهای موجود در سر پانکراس که بزرگ نیستند و به‌داخل اثنی‌عشر رشد نکرده یا به غدد لنفاوی اطراف پیلور گسترش‌نیافته‌اند نیز به کار می‌رود. این روش اصلاح شده Whipple بر عملکرد طبیعی معده تأثیر نمی‌گذارد و از مشکلات تغذیه‌ای که می‌تواند بعد از عمل Whipple اتفاق بیفتد جلوگیری می‌کند.
پانکراس دیستال “Distal pancreatectomy” برای از بین بردن تومورهای موجود در بدن یا دم پانکراس استفاده میشود. پانکراس دیستال، دم و بخشی از بدن پانکراس و غدد لنفاوی مجاور را می‌برد.
پانکراسکتومی کامل فقط در صورت لزوم برای از بین بردن کامل تومور و بیماری سرطان پانکراس استفاده میشود. بهبودی این عمل جراحی بسیار دشوار است، بنابراین به اندازه روش Whipple یا روش اصلاح‌شده Whipple ، از این روش استفاده نمی‌شود. پانکراتکتومی توتال، همه‌ی بخش‌های پانکراس به همراه اثنی‌عشر، پیلاور، بخشی از مجرای صفراوی، کیسه صفرا و گاهی طحال و غدد لنفاوی مجاور را از بین می‌برد.
جراحی تسکیندهنده برای تسکین علائم سرطان پیشرفته استفاده میشود. این جراحی می‌تواند شامل قرار دادن استنت و بای‌پس باشد. این روش‌ها می‌توانند به‌رفع انسداد مجرای صفراوی یا اثنی‌عشر کمک کنند.
شیمی درمانی
شیمی درمانی از داروهای ضدسرطان به منظور از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. برخی‌از داروهای شیمی درمانی به خودی‌خود و به‌تنهایی تجویز میشوند. اما بیشتر اوقات، چندین داروی شیمی درمانی در کنار هم تجویز میشوند.
پرتو درمانی
پرتو درمانی از پرتوهای پرانرژی یا ذراتی مانند اشعه‌ایکس یا اشعه‌گاما برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند.
سرطان پانکراس به صورت معمول با پرتو درمانی و پرتوهای خارجی درمان میشود. دستگاه، اشعه را از طریق پوست به سمت تومور و برخی از بافت‌های اطراف آن هدایت می‌کند.
شیمی درمانی و پرتو درمانی در کنار هم
شیمی درمانی به‌همراه پرتو درمانی ترکیب میشوند. هر دو در یک دوره زمانی مشابه و با هم ارائه میشوند. برخی از انواع شیمی درمانی باعث تاثیر بیشتر پرتو درمانی می‌گردد.
اگر نمی‌توانید و یا نمی‌خواهید درمان کنید، چه کاری انجام دهید؟
ممکن است شما بخواهید یک نوع مراقبت را در نظر بگیرید تا بدون درمان سرطان، احساس بهتری داشته باشید. ممکن است به این دلیل باشد که درمان‌های سرطان دیگر جواب نمی‌دهند یا به احتمال زیاد آنها شرایط شما را بهبود نمی‌بخشند یا عوارض جانبی برای مقابله با آنها ایجاد میشود. هم‌چنین دلایل دیگری که نمی توانید یا نمی‌خواهید، درمان را ادامه دهید.
با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود صحبت‌کنید. آنها به‌شما در انتخاب مراقبت و درمان سرطان کمک می‌کنند.
پیگیری و مراقبت‌های بعد از درمان
پیگیری پس از درمان، بخش مهمی از مراقبت‌های سرطان است. شما نیاز به ویزیت‌های منظم، به‌خصوص در 2 تا 3 سال اول پس‌از پایان درمان دارید. این بازدیدها به تیم مراقبت‌های بهداشتی شما اجازه می‌دهد تا پیشرفت و بهبود شما از درمان را تحت نظر داشته باشند.
پزشکانی که سرطان پانکراس را درمان می‌کنند چه کسانی هستند؟
بیشتر متخصصان و پزشکان سرطان پانکراس به همراه تیمی از همکاران، برای مراقبت از شما فعالیت می‌کنند. افراد این تیم دارای تخصص‌های زیادی است و به طور مرتب به‌منظور بحث در مورد مراقبت از بیماران‌سرطانی خود، جلسه برگزار می‌کنند.
برخی از اعضای تیم و نقش آنها شامل موارد زیر‌است:
متخصصان گوارش، آزمایش‌ها و علائم را کنترل می‌کنند.
آسیب‌شناسان، عیب‌شناسی رسمی را ارائه می‌دهند.
انکولوژیست‌های پزشکی، مراقبت از بیماران را انجام می‌دهند.
انکولوژیست‌های جراحی، به منظور از بین بردن تومورها، عمل جراحی انجام می‌دهند.
انکولوژیست‌های پرتونگاری، به کنترل سرطان نواحی کوچک کمک می‌کنند.
پرستاران، متخصصان رژیم غذایی، متخصصان مراقبت‌های حمایتی (تسکیندهنده) و مددکاران اجتماعی به بیماران کمک می‌کنند تا از منابع و علائم کنترل استفاده کنند و این موضوع در سلامت عمومی بیمار، نقش مهمی دارد.
چرا به یک متخصص سرطان پانکراس مراجعه می‌کنید؟
سرطان پانکراس بسیار شایع نیست. به طور کلی، آنکولوژیست‌ها و جراحان جامعه ممکن است بیماران مبتلا به این نوع سرطان را در مقیاس‌بزرگ مشاهده نکنند. متخصصان سرطان پانکراس درصد بالایی از بیماران مبتلا به سرطان پانکراس را ویزیت و درمان می‌کنند، بنابراین دانش بیشتری در مورد این بیماری و درمان آن دارند.
منابع:
