درد سیاتیک یا سیاتالژی چیست؟ علائم و درمان آن

درد سیاتیک در اثر تحریک، التهاب، نیشگون گرفتن یا فشرده شدن عصب در کمر ایجاد می‌شود. شایع‌ترین علت آن فتق یا لغزش دیسک است که باعث فشار بر ریشه عصب می‌شود. بیشتر مبتلایان به سیاتیک، با گذشت زمان و درمان‌های مراقبتی، خود به خود بهبود می‌یابند. برای شناخت بیشتر این بیماری با رسا همراه باشید.

 

درد سیاتیک یا سیاتالژی چیست ؟

سیاتیک درد عصبی ناشی از آسیب یا تحریک عصب سیاتیک است که از ناحیه باسن یا گلوتئال منشآ می‌گیرد. عصب سیاتیک طولانی‌ترین و ضخیم‌ترین عصب بدن (تقریباً به عرض انگشت) است. در واقع از پنج ریشه عصبی تشکیل شده است که شامل دو مورد از ناحیه کمر به نام ستون فقرات کمری و سه مورد از قسمت انتهایی ستون فقرات به نام استخوان خاجی هستند.

پنج ریشه عصب با هم جمع می‌شوند و یک عصب سیاتیک راست و چپ را تشکیل می‌دهند. در هر طرف بدن، یک عصب سیاتیک از باسن و پایین ساق پا عبور می‌کند و دقیقاً به زیر زانو ختم می‌شود. سپس عصب سیاتیک به سایر اعصاب منشعب می‌شود که به سمت پایین پا و انگشتان ادامه می‌یابد.

آسیب واقعی به سیاتیک یا عصب سیاتیک در واقع نادر است اما اصطلاح آن معمولاً برای توصیف هر دردی که از قسمت پایین کمر ایجاد شده و از پایین ساطع می‌شود، استفاده می‌گردد. وجه مشترک این درد آسیب دیدگی عصب است، تحریک، التهاب، نیشگون گرفتن یا فشرده سازی عصب در کمر.

اگر به این بیماری مبتلا هستید، درد خفیف تا شدیدی را در هر نقطه از مسیر عصب سیاتیک، یعنی هرجای دیگر از پایین کمر، از طریق باسن یا پایین پاها تجربه می‌کنید. همچنین می‌تواند باعث ضعف عضلانی ساق پا و پا، بی‌حسی و احساس سوزن سوزن شدن ناخوشایند در پا و انگشتان پا شود.

 

درد سیاتیک چه حسی دارد؟

بسته به علت بیماری، افراد درد سیاتیک را به روش‌های مختلفی توصیف می‌کنند. برخی افراد درد را به صورت تیر کشیدن، تیراندازی یا لرزش درد توصیف می‌کنند. دیگران این درد را سوزش، حالت الکتریکی یا ضربه چاقو توصیف می‌کنند.

درد ممکن است مداوم باشد یا بیاید و برود. همچنین، درد در مقایسه با کمر معمولاً در ناحیه پا بیشتر است. در صورت نشستن یا ایستادن به مدت طولانی یا هنگام ایستادن و پیچاندن بالاتنه، ممکن است درد بدتر شود. یک حرکت اجباری و ناگهانی بدن مانند سرفه یا عطسه، همچنین می‌تواند درد را بدتر کند.

 

درد سیاتیک چقدر شایع است؟

سیاتیک معمولاً هر بار فقط یک پا را درگیر می‌کند. با این حال، ممکن است در هر دو پا نیز رخ دهد. به سادگی موضوعی است که عصب در امتداد ستون فقرات فشرده می‌شود.

سیاتیک می‌تواند به طور ناگهانی یا تدریجی بروز کند. بستگی به علت دارد. فتق دیسک می‌تواند باعث درد ناگهانی شود. آرتروز در ستون فقرات با گذشت زمان به آرامی‌ ایجاد می‌شود. این بیماری شکایتی بسیار شایع است. حدود 40 درصد از مردم در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. کمر درد سومین دلیل شایع مراجعه مردم به ارائه دهنده خدمات بهداشتی است.

 

علت درد سیاتیک یا سیاتالژی

سیاتیک می‌تواند توسط چندین بیماری مختلف پزشکی از جمله موارد زیر رخ دهند:

• فتق دیسک: باعث فشار به ریشه عصب می‌شود. این شایع‌ترین علت سیاتیک است. حدود 1 تا 5 درصد از کل افراد در یک دوره از زندگی خود فتق دیسک را تجربه می‌کنند. دیسک‌ها بالشتک‌های بین هر مهره ستون فقرات هستند. فشار از مهره‌ها می‌تواند باعث ایجاد مرکز ژل مانند دیسک در اثر ضعف در دیواره خارجی آن (فتق) شود. وقتی فتق دیسک برای مهره‌های کمر اتفاق می‌افتد، می‌تواند عصب سیاتیک را فشار دهد.
• بیماری دژنراتیو دیسک: ساییدگی طبیعی دیسک‌های بین مهره‌های ستون فقرات است. ساییده شدن دیسک‌ها باعث کوتاه شدن قد آن‌ها و باریک شدن مجاری عصب می‌شود (تنگی نخاع). تنگی نخاع می‌تواند ریشه‌های عصب سیاتیک را هنگام ترک ستون فقرات، تنگ کند.
• تنگی نخاع: باریک شدن غیرطبیعی کانال نخاع است. این باریک شدن فضای موجود برای نخاع و اعصاب را کاهش می‌دهد.
• اسپوندیلولیستیزی: لغزش یک مهره است به طوری که با آن که در بالای آن قرار دارد خارج از خط قرار می‌گیرد و باعث می‌شود دهانه‌ای که عصب از آن خارج می‌شود، باریک شود. استخوان نخاعی گسترش یافته می‌تواند عصب سیاتیک را مورد تنگنا قرار دهد.
• آرتروز: خارهای استخوان (لبه‌های دندانه‌دار استخوان) می‌توانند با افزایش سن خارهایی را ایجاد کنند و اعصاب کمر را فشرده سازند.
• سندروم پیریفورمیس: نوعی بیماری است که وقتی عضله پیریفورمیس، عضله کوچکی که در عمق باسن قرار دارد، سفت یا اسپاسم می‌شود، ایجاد می‌شود. این می‌تواند عصب سیاتیک را تحت فشار قرار داده و تحریک کند. سندرم پیریفورمیس یک اختلال عصبی عضلانی غیرمعمول است.
• سندرم یا نشانگان دم اسب: یک بیماری نادر اما جدی است که روی دسته اعصاب انتهای نخاع به نام cauda equina تأثیر می‌گذارد. این سندرم باعث درد در پایین پا، بی حسی در اطراف مقعد و از دست دادن کنترل روده و مثانه می‌شود.
• تومورهایی در کانال نخاع کمر که عصب سیاتیک را فشرده می‌کنند.

 

عوامل خطر درد سیاتیک یا سیاتالژی

فاکتورهای خطر سیاتیک شامل موارد زیر هستند:

• آسیب دیدگی: آسیب دیدگی در کمر یا ستون فقرات فرد را در معرض خطر بیشتری برای سیاتیک قرار می‌دهد.
• سن: با روند پیری، ساییدگی طبیعی بافت استخوان و دیسک‌های ستون فقرات به وجود می‌آیند. پیری طبیعی می‌تواند در اثر آسیب و فشار از تغییرات و جابجایی استخوان، دیسک و رباط‌ها، باعث آسیب دیدن اعصاب شود.
• داشتن اضافه وزن: ستون فقرات مانند یک جرثقیل عمودی است. عضلات ضد وزنه هستند. وزنی که در جلوی بدن خود تحمل می‌کنید، همان چیزی است که ستون فقرات (جرثقیل) باید بلند کند. هرچه وزن بیشتر باشد، عضلات کمر (وزنه‌های مقابل) باید بیشتر کار کنند. این می‌تواند منجر به کشیدگی پشت، درد و سایر مشکلات کمر گردد.
• فاقد یک هسته قوی: هسته، عضلات پشت و شکم هستند. هرچه هسته قوی‌تر باشد، پشتیبانی بیشتری از کمر خود خواهید داشت. برخلاف ناحیه قفسه سینه، تنها حمایت از کمر عضلات هستند.
• داشتن یک شغل فعال: مشاغلی که به وزنه برداری سنگین احتیاج دارند ممکن است خطر ابتلا به مشکلات کمر و استفاده از کمر را افزایش دهند یا مشاغل با نشستن طولانی مدت احتمال بروز مشکلات کمر را افزایش می‌دهند.
• عدم استقامت مناسب در وزنه برداری: حتی اگر از نظر جسمی متناسب و فعال باشید، اگر در هنگام وزنه برداری یا سایر تمرینات قدرتی، نکات لازم برای ایمنی بدن را رعایت نکنید، می‌توانید مستعد سیاتیک شوید.
• دیابت: دیابت احتمال آسیب عصبی و سیاتیک را افزایش می‌دهد.
• آرتروز: آرتروز می‌تواند به ستون فقرات آسیب برساند و اعصاب را در معرض آسیب قرار دهد.
• داشتن یک شیوه زندگی غیرفعال: نشستن طولانی مدت و ورزش نکردن و تحرک و انعطاف پذیری عضلات می‌توانند خطر ابتلا به سیاتیک را افزایش دهند.
• دود: نیکوتین موجود در تنباکو می‌تواند به بافت نخاعی آسیب برساند، استخوان‌ها را ضعیف کرده و باعث سایش دیسک‌های مهره ای شود.

 

علائم و نشانه‌های درد سیاتیک یا سیاتالژی

علائم سیاتیک عبارتند از:

• درد متوسط تا شدید در ناحیه کمر، باسن و پایین پا
• بی‌حسی یا ضعف در کمر، باسن یا پاها
• دردی که با حرکت بدتر می‌شود.
• احساس سوزن در ساق پا، انگشتان پا یا خود پا
• از دست دادن کنترل روده و مثانه (به دلیل نواحی مایع بیناله ای).

 

عوارض درد سیاتیک یا سیاتالژی

بیشتر افراد به طور کامل از سیاتیک بهبود می‌یابند. با این حال، درد مزمن (مداوم و پایدار) می‌تواند از عوارض این بیماری باشد. اگر عصب خرد شده به طور جدی آسیب دیده باشد، ممکن است ضعف عضلانی مزمنی مانند افتادگی پا رخ دهد، در صورتی که بی‌حسی در پا، راه رفتن طبیعی را غیر ممکن می‌کند.

سیاتیک به طور بالقوه می‌تواند باعث آسیب دائمی عصب شود. اگر احساس می‌کنید که ساق پا یا پاهایتان را از دست داده‌اید یا در زمان بهبودی هر گونه نگرانی دارید، فوراً با ارائه دهنده خود تماس بگیرید.

 

تشخیص سیاتیک یا سیاتالژی

ابتدا، پزشک سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند. بعد، آن‌ها در مورد علائم او سوال می‌کنند. در طول معاینه فیزیکی، از او خواسته می‌شود تا پیاده روی کند تا پزشک ببیند که ستون فقرات او چگونه وزن را تحمل می‌کند.

ممکن است از او خواسته شود که روی انگشتان و پاشنه پا راه برود تا قدرت عضلات ساق پا را بررسی کنند. ارائه دهنده خدمات همچنین ممکن است تست افزایش مستقیم پا را انجام دهد. برای این آزمایش، به پشت خوابیده و پاها را صاف قرار می‌دهید.

ارائه دهنده خدمات به آرامی هر پا را بلند کرده و به نقطه ای که درد شروع می‌شود توجه می‌کند. این آزمایش به فرد کمک می‌کند تا اعصاب آسیب دیده را مشخص کرده و تشخیص دهد که آیا مشکلی در یکی از دیسک‌ها وجود دارد یا خیر! از او خواسته می‌شود تا کشش‌ها و حرکات دیگری را نیز برای مشخص کردن درد و بررسی انعطاف پذیری و قدرت عضلات انجام دهد.

بسته به آنچه که پزشک در معاینه فیزیکی کشف می‌کند، ممکن است تصویربرداری و سایر آزمایشات انجام شوند. این‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• اشعه ایکس نخاع برای بررسی شکستگی ستون فقرات، مشکلات دیسک، عفونت، تومور و خار استخوان.
• اسکن تصویربرداری، رزونانس مغناطیسی (MRI) یا توموگرافی کامپیوتری (CT) برای دیدن تصاویر دقیق از استخوان و بافت‌های نرم پشت. MRI می‌تواند فشار بر روی عصب، فتق دیسک و هر بیماری آرتریتی را نشان دهد که ممکن است بر روی یک عصب فشار وارد کند. برای تایید تشخیص سیاتیک، معمولاً ام آر آی تجویز می‌شود.
• مطالعات سرعت انتقال عصب یا الکترومیوگرافی برای بررسی میزان حرکت تکانه‌های الکتریکی از طریق عصب سیاتیک و پاسخ عضلات صورت می‌گیرند.
• میلوگرام برای تعیین اینکه آیا مهره یا دیسک باعث درد می‌شود یا خیر، انجام می‌شود.

 

درمان درد سیاتیک یا سیاتالژی

هدف از درمان کاهش درد و افزایش تحرک است. بسته به علت، بسیاری از موارد سیاتیک با گذشت زمان و با برخی از درمان‌های ساده خودمراقبتی از بین می‌روند.

درمان‌های خودمراقبتی شامل موارد زیر هستند:

• استفاده از کمپرس سرد یا گرم: ابتدا از کیسه‌های یخ برای کاهش درد و تورم استفاده کنید. بسته‌های یخ یا کیسه ای از سبزیجات منجمدی که در حوله پیچیده شده‌اند را به منطقه آسیب دیده بمالید. به مدت 20 دقیقه و چند بار در روز آن را تکرار کنید. پس از چند روز به سراغ یک بسته گرم یا پد گرم کننده بروید. هر بار به مدت 20 دقیقه آن عمل را تکرار کنید. اگر هنوز درد دارید، کمپرس گرم و سرد را جابجا کنید.
• مصرف داروهای بدون نسخه: از داروهایی برای کاهش درد، التهاب و تورم استفاده کنید. بسیاری از داروهای رایج در این گروه که داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) نامیده می‌شوند شامل، آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن هستند. اگر می‌خواهید آسپرین مصرف کنید مراقب باشید. آسپرین می‌تواند در برخی افراد باعث زخم و خونریزی شود. اگر قادر به مصرف NSAIDS نیستید، ممکن است استامینوفن مصرف شود.
• انجام کشش‌های ملایم: کشش‌های مناسب را از مربی با تجربه خود یاد بگیرید و سایر تمرینات تقویت عمومی، تقویت عضلات اصلی و هوازی را انجام دهید.

سایر گزینه‌های درمانی عبارتند از:

• داروهای تجویز شده: پزشک ممکن است شل کننده‌های عضلانی مانند سیکلوبنزاپرین را برای تسکین ناراحتی مرتبط با اسپاسم عضلات تجویز کند. سایر داروها با داروی تسکین دهنده درد که ممکن است امتحان شوند شامل، داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و داروهای ضد تشنج هستند. بسته به میزان درد، ممکن است در اوایل برنامه درمانی از داروهای ضد درد استفاده کنید.
• فیزیوتراپی: هدف از فیزیوتراپی یافتن حرکات ورزشی است که با کاهش فشار بر عصب، سیاتیک را کاهش می‌دهد. یک برنامه ورزشی باید شامل تمرینات کششی برای بهبود انعطاف پذیری عضلات و ورزش‌های هوازی (مانند پیاده روی، شنا، ایروبیک در آب) باشد. ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند فرد را به یک متخصص فیزیوتراپی معرفی کند که برای شخصی سازی برنامه حرکات کششی و هوازی با او کار کند و تمرینات دیگری را برای تقویت عضلات پشت، شکم و پاها توصیه کند.
• تزریقات ستون فقرات: تزریق کورتیکواستروئید، دارویی ضد التهاب در قسمت کم،ر ممکن است به کاهش درد و تورم در اطراف ریشه‌های عصبی آسیب دیده کمک کند. تزریق باعث تسکین درد کوتاه مدت (به طور معمول تا سه ماه) می‌شود و تحت بی حسی موضعی به عنوان یک درمان سرپایی انجام می‌گردد. هنگام تزریق ممکن است احساس فشار و احساس سوزش کنید. از ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود در مورد تعداد تزریقاتی که می‌توانید انجام دهید و خطرات آن سؤال کنید.
• درمان‌های جایگزین: روش‌های درمانی جایگزین محبوبیت فزاینده ای دارند و برای درمان و مدیریت انواع دردها استفاده می‌شوند. روش‌های جایگزین برای بهبود درد سیاتیک شامل دستکاری ستون فقرات توسط متخصص جراحی درمانی، یوگا یا طب سوزنی است. ماساژ ممکن است به اسپاسم عضلانی کمک کند که اغلب همراه با سیاتیک ایجاد می‌شود. بیوفیدبک گزینه ای برای کمک به کنترل درد و تسکین استرس است.

 

چه زمانی جراحی در نظر گرفته می‌شود؟

جراحی ستون فقرات معمولاً توصیه نمی‌شود، مگر اینکه با سایر روش‌های درمانی مانند کشش و دارو پیشرفت نکرده باشید، درد بدتر می‌شود، ضعف شدید در عضلات اندام تحتانی خود دارید یا کنترل مثانه یا روده را از دست داده اید.

اینکه چه مدت جراحی در نظر گرفته شود بستگی به علت سیاتیک دارد. جراحی معمولاً در طی یک سال پس از بروز علائم در نظر گرفته می‌شود. دردی که شدید و غیرقابل تحمل است و فرد را از ایستادن یا کار باز می‌دارد و در بیمارستان بستری شده اید، به درمان تهاجمی‌تر و جدول زمانی کوتاه‌تری برای جراحی نیاز دارد. از بین رفتن کنترل مثانه یا روده در صورت تشخیص سندرم دم اسبی می‌تواند به جراحی فوری نیاز داشته باشد.

هدف از جراحی ستون فقرات برای دردهای سیاتیک، از بین بردن فشار بر روی اعصابی است که گزیده می‌شوند و اطمینان از ثابت بودن ستون فقرات را تضمین می‌کنند.

گزینه‌های جراحی برای تسکین درد سیاتیک عبارتند از:

• میکرودیسککتومی: این یک روش کم تهاجمی است که برای از بین بردن قطعات فتق دیسک که به عصب فشار می‌آورند استفاده می‌شود.
• لامینکتومی: در این روش، لامینا (بخشی از استخوان مهره ای، سقف کانال نخاع) که باعث فشار بر عصب سیاتیک می‌شود برداشته می‌شود.

 

پیشگیری از سیاتیک یا سیاتالژی

برخی از منابع سیاتیک مانند بیماری دیسک تخریبی، سیاتیک به دلیل بارداری یا زمین خوردن تصادفی ممکن است قابل پیشگیری نباشند. اگرچه جلوگیری از همه موارد این بیماری ممکن نیست اما انجام اقدامات زیر می‌تواند از کمر تان محافظت کرده و خطر را کاهش دهند:

• حالت بدنی خود را حفظ کنید: پیروی از تکنیک‌های خوب وضعیت بدن هنگام نشستن، ایستادن، بلند کردن اشیا و خواب به کاهش فشار روی کمرتان کمک می‌کند. درد می‌تواند علامت هشدار دهنده اولیه باشد. اگر احساس درد یا سفتی کردید، وضعیت بدن خود را تنظیم کنید.
• سیگار نکشید: نیکوتین خون رسانی به استخوان‌ها را کاهش می‌دهد. این باعث ضعیف شدن ستون فقرات و دیسک‌های مهره ای می‌گردد که استرس بیشتری به ستون فقرات و دیسک وارد می‌کند و باعث مشکلات کمر و ستون فقرات می‌شود.
• وزن متعادل و سالمی داشته باشید: وزن اضافی و رژیم غذایی نامناسب با التهاب و درد در بدن همراه است. برای کاهش وزن یا یادگیری عادات غذایی سالم، رژیم غذایی مدیترانه ای را بررسی کنید. هرچه به وزن ایده آل بدن نزدیک تر باشید، فشار کمتری به ستون فقرات وارد می‌کنید.
• به طور منظم ورزش کنید: ورزش شامل کشش برای انعطاف پذیری مفاصل و تمرینات تقویت هسته، عضلات کمر و شکم است. این عضلات برای حمایت از ستون فقرات عمل می‌کنند. همچنین از نشستن برای مدت زمان طولانی خودداری کنید.
• فعالیت‌های بدنی را انتخاب کنید که کمترین آسیب به کمر را داشته باشند: فعالیت‌های کم تنشی مانند شنا، پیاده روی، یوگا یا تای چی چوان را در نظر بگیرید.
• خود را از سقوط در امان نگه دارید: کفشی متناسب بپوشید و از خود هنگام راه رفتن در پله‌ها و راهروها محافظت کنید تا احتمال سقوط تان کاهش یابد. اطمینان حاصل کنید که اتاق‌ها از نور کافی برخوردار هستند و در راه پله‌ها میله‌های مخصوصی وجود دارد.

 

آیا وزن بالا در دوران بارداری علت ابتلا برخی زنان باردار به سیاتیک است؟

درست است که سیاتیک در بارداری شایع است اما افزایش وزن دلیل اصلی ابتلا به سیاتیک در زنان باردار نیست. توضیح بهتر این است که برخی از هورمون‌های بارداری باعث شل شدن رباط‌های آن‌ها می‌شوند.

رباط‌ها مهره‌ها را کنار هم نگه داشته، از دیسک‌ها محافظت می‌کنند و ستون فقرات را ثابت نگه می‌دارند. رباط‌های شل شده می‌توانند باعث ناپایداری ستون فقرات شوند و ممکن است باعث لغزش دیسک‌ها گردند که منجر به سوزاندن اعصاب و ایجاد سیاتیک می‌شود. وزن و موقعیت کودک همچنین می‌تواند به عصب فشار وارد کند.

خبر خوب این است که روش‌هایی برای تسکین درد سیاتیک در دوران بارداری وجود دارند و درد پس از تولد برطرف می‌شود. فیزیوتراپی و ماساژ درمانی، دوش با آب گرم، گرما، داروها و سایر اقدامات می‌توانند به فرد کمک کنند. اگر باردار هستید، اطمینان حاصل کنید که روش‌های خوب وضعیت بدن را در دوران بارداری خود دنبال می‌کنید تا درد نیز تسکین یابد.

 

چشم انداز بیماران مبتلا به درد سیاتیک یا سیاتالژی

خبر خوب در مورد درد سیاتیک این است که این درد معمولاً با گذشت زمان و برخی از درمان‌های مراقبتی از بین می‌رود. بیشتر افراد (80 تا 90 درصد) مبتلا به سیاتیک بدون جراحی بهبود می‌یابند و تقریباً نیمی از این افراد در طی شش هفته به طور کامل از یک قسمت بهبود خواهند یافت. اگر درد سیاتیک بهبود نمی‌یابد و نگرانی این را دارید که چرا بهبودی حاصل نمی‌شود، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید.

 

منبع:

my.clevelandclinic.org