بیماری سرطان بیضه چیست؟ علائم و درمان سرطان بیضه

بیماری سرطان بیضه (Testicular Cancer) کمتر شایع است و بیشتر در مردان بین 15 تا 49 سال دیده می‌شود. علائم معمول تورم یا توده بدون درد در یک بیضه یا هرگونه تغییر در شکل یا بافت بیضه‌ها است. محققان مطمئن نیستند که چه عواملی باعث ایجاد سرطان بیضه می‌شود. هنگامی که این عارضه زود تشخیص داده شود، درصد درمان بالا خواهد رفت. به هر روی، ما در این مقاله درباره علائم، تشخیص، درمان و هر آنچه به بیماری سرطان بیضه مربوط می‌شود، صحبت خواهیم کرد؛ با رسا همراه باشید.

 

بیماری سرطان بیضه چیست؟

بیضه‌ها، غده‌های جنسی مردانه هستند که اسپرم و هورمون تستوسترون تولید می‌کنند. بیضه‌ها دو توده بیضی شکل هستند که در لایه نازکی از پوست به نام کیسه بیضه یا اسکروتوم قرار گرفته‌اند. بر اثر برخی اتفاقات غیرطبیعی و ناشناخته، بیضه‌ها سرطانی می‌شوند. سرطان بیضه نوعی بیماری است که با ایجاد سلول‌های سرطانی (بدخیم) در بافت‌های بیضه بروز می‌کند. سلول‌های سرطانی در هر دو بیضه می‌توانند ایجاد شوند، اما این امر بسیار نادر است.

این بیماری نسبتاً نادر است و فقط یک درصد از همه سرطان‌های مردان را شامل می‌شود. سرطان بیضه در مقایسه با سایر سرطان‌ها غیرمعمول است، زیرا تمایل دارد مردان جوان را تحت تأثیر قرار دهد. اگرچه در کل نسبتاً نادر است، اما این عارضه شایع‌ترین نوع سرطان در مردانِ سنین 15 تا 49 سال است. این بیماری در بیشتر مواقع قابل درمان است. به دلایلی که مشخص نیست، مردان سفید پوست نسبت به مردان گروه‎های قومی دیگر، بیشتر در خطر ابتلا به سرطان بیضه قرار دارند.

 

انواع سرطان بیضه

انواع مختلف سرطان بیضه با توجه به نوع سلول‌هایی که سرطان در آنها شروع می‌شود قابل طبقه‌بندی هستند. شایع‌ترین نوع سرطان بیضه، سرطان سلول ژرمینال (زایا) است که حدود  95 درصد از کل موارد را تشکیل می‌دهد. سلول‌های ژرمینال نوعی سلول هستند که بدن از آن برای ایجاد اسپرم استفاده می‌کند.

دو نوع اصلی از سرطان بیضه سلول ژرمینال وجود دارند که به شرح زیر هستند:

• سمینوما: در 20 سال گذشته به صورت تصاعدی افزایش یافته است و اکنون 40 تا 45 درصد از سرطان‌های بیضه را تشکیل می‌دهد.
• غیر سمینوما: بخش دیگر سرطان سلول ژرمینال را تشکیل می‌دهد و شامل تراتوم، کارسینوما جنینی، کوریوکارسینوما و تومورهای کیسه زرده (در پسران جوان شایع می‌باشد) است.

نکته: هر دو نوع سرطان سلول ژرمینال به شیمی‌درمانی پاسخ خوبی می‌دهند.

انواع کمتری از سرطان بیضه شامل موارد زیر هستند:

• تومورهای سلول لیدیگ که حدود یک تا سه درصد موارد را تشکیل می‌دهند.
• تومورهای سلول سرتولی که کمتر از یک درصد موارد را تشکیل می‌دهند.

علت سرطان بیضه

علت دقیق یا علل بروز سرطان بیضه ناشناخته است! اما برخی از عوامل باعث ایجاد این بیماری می‌شوند که به شرح زیر هستند:

بیضه نزول نکرده

بیضه نزول نکرده (کریپتورشیسم) مهمترین عامل خطر سرطان بیضه است. حدود سه تا پنج درصد پسران با بیضه‌هایی در داخل شکم خود متولد می‌شوند. بیضه‌ها معمولاً در سال اول زندگی در داخل کیسه فرو می‌روند، اما در بعضی از پسران بیضه‌ها پایین نمی‌آیند و همچنان در داخل شکم باقی می‌مانند.

در بیشتر موارد، بیضه‌هایی که پایین نمی‌آیند، یک سال بعد از تولد وارد کیسه می‌شوند. اگر بیضه‌ها به‌طور طبیعی پایین نروند، می‌توان عملی را که به عنوان « ارکیوپکسی» شناخته می‌شود، انجام داد تا بیضه‌ها را به حالت صحیح در داخل کیسه قرار گیرند.

این نکته حائز اهمیت است که پسرانی که بیضه‌های نزول نکرده دارند، احتمال ابتلا به سرطان در آنها بیشتر است. مردانی که بیضه‌های غیرقابل نزول کرده دارند، تقریباً سه برابر بیشتر از پسرانی که بیضه‌های‌شان هنگام تولد یا مدت کوتاهی پس از آن پایین می‌آیند، به بیماری سرطان بیضه مبتلا می‌شوند.

سابقه خانوادگی

داشتن یک خویشاوند نزدیک با سابقه سرطان بیضه، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال، اگر پدرتان مبتلا به سرطان بیضه بود، شما حدود چهار برابر بیشتر از کسی که سابقه خانوادگی این بیماری را ندارد، احتمال ابتلا به سرطان را دارید. اگر برادرتان مبتلا به سرطان بیضه بود، حدود هشت برابر بیشتر احتمال دارد دچار سرطان شوید. تحقیقات کنونی نشان می‌دهند که تعدادی از ژن‌ها ممکن است در بروز سرطان بیضه در خانواده‌هایی که بیش از یک نفر از آنها به این بیماری مبتلا شده‌اند، نقش داشته باشد.

سرطان بیضه قبلی

مردانی که قبلاً به سرطان بیضه مبتلا بودند، بین 12 تا 18 برابر بیشتر از افراد دیگر احتمال ابتلا به این بیماری را دارند. به همین دلیل، اگر به سرطان بیضه مبتلا شدید، بسیار مهم است که به بیضه دیگر خود نیز توجه داشته باشید. به شکل بیضه‌ها توجه کنید و در بعضی موارد آنها را لمس کنید تا به وجود یا عدم وجود توده پی ببرید. اگر به سرطان بیضه مبتلا شوید، بین پنج تا 10 سال زمان می‌برد که باید علائم آن مشاهده شوند، بنابراین بسیار مهم است که هر چند وقت بکبار به پزشک متخصص مراجعه کنید.

عوامل خطر در سرطان بیضه

عوامل خطرساز در ایجاد سرطان بیضه عبارتند از:

• بیضه نزول نکرده: در زمانی بعد از تولد رخ می‌دهد که یک یا دو بیضه به داخل کیسه حرکت نمی‌کنند (توضیحات بیشتر در بالا آورده شده است).
• نژاد: مردان سفید پوست نسبت به مردان نژادها و قومیت‌های دیگر، بیشتر احتمال دارد به این بیماری دچار شوند (دلیل این مورد ناشناخته است).
• سابقه شخصی یا خانوادگی: مردانی که دارای برادر یا پدری هستند که مبتلا به سرطان بیضه بودند، در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. مردانی که خودشان در یک بیضه دچار سرطان شده‌اند، امکان اینکه دوباره به سرطان دوم در بیضه دیگری مبتلا شوند، بالا است.
• ناباروری: مردانی که نابارور هستند، احتمال ابتلا به سرطان بیضه در آنها بیشتر است. برخی از عواملی که منجر به ناباروری می‌شوند نیز ممکن هستند به پیشرفت سرطان بیضه مربوط باشند.

 

علائم سرطان بیضه

علائم معمول تورم یا توده بدون درد در یک بیضه یا هرگونه تغییر در شکل یا بافت بیضه‌ها است. تورم یا توده می‌تواند به اندازه نخود باشد یا بزرگتر باشد. بیشتر توده‌ها یا تورم موجود در بیضه، نشانه‌ای از سرطان نیست، اما هرگز نباید از آنها چشم پوشی کرد. نشانه‌های عمومی این عارضه به شرح زیر هستند:

• افزایش سفتی در بیضه
• تفاوت آشکار ظاهری در یک بیضه با دیگری
• درد شدید در بیضه‌ها
• احساس سنگینی در اسکروتوم (کیسه بیضه)
• درد را در کشاله ران یا پایین شکم درد

سرطان متاستاتیک

اگر سرطان بیضه به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد، ممکن است علائم دیگری نیز پدیدار شوند. سرطانی که در سایر قسمت‌های بدن پخش می‌شود به عنوان «سرطان متاستاتیک» شناخته می‌شود.

حدود پنج درصد از افراد مبتلا به بیماری سرطان بیضه، علائم سرطان متاستاتیک را تجربه می‌کنند. رایج‌ترین مکان برای گسترش این عارضه، غده‌های لنفاوی در نزدیکی شکم یا ریه است. غدد لنفاوی، غده‌هایی هستند که سیستم ایمنی بدن را تشکیل می‌دهند.

به‌طور معمول، سرطان می‌تواند به کبد، مغز یا استخوان گسترش یابد. علائم سرطان بیضه متاستاتیک می‌تواند شامل موارد زیر باشند:

• سرفه مداوم
• سرفه خون
• تنگی نفس
• تورم و بزرگ شدن سینه‌ها
• توده یا تورم در گردن
• احساس درد در پایین کمر

 

تشخیص سرطان بیضه

در صورت مشاهده تورم، توده یا هرگونه تغییر دیگر در یکی از بیضه‌ها، در اسرع وقت به پزشک معالج مراجعه کنید. بیشتر توده‌های موجود در داخل کیسه بیضه سرطانی نیستند، اما مهم است که مورد بررسی قرار گیرند. ناگفته نماند، تشخیص زودهنگام سرطان بیضه در درمان این بیماری بسیار مؤثر است.

معاینه جسمی

علاوه بر اینکه درباره علائم بیماری و تاریخچه پزشکی سؤال می‌شود، یک پزشک معالج معمولاً نیاز به بررسی عملی بیضه‌ها دارد. پزشک ممکن است یک چراغ قوه کوچک را در مقابل کیسه بیضه نگه دارد تا ببینند آیا نور می‌تواند عبور کند یا خیر! توده‌های بیضه جامد هستند، به این معنا که نور قادر به عبور از آنها نیست. مجموعه‌ای از مایعات موجود در کیسه بیضه امکان عبور نور را فراهم می‌کنند. همه این موارد به پزشک اطلاعات لازم را می‌دهد.

سونوگرافی اسکروتوم

اسکن سونوگرافی اسکروتومی یک روش بدون درد است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصویری از داخل بیضه استفاده می‌کند. این روش، یکی از اصلی‌ترین راه‌های تشخیص وجود یک توده سرطانی (بدخیم) یا غیر سرطانی (خوش‌خیم) است. در حین سونوگرافی اسکروتومی، متخصص قادر خواهد بود تا موقعیت و اندازه ناهنجاری در بیضه را تعیین کند. همچنین مشخص می‌کند که آیا توده درون بیضه یا از بیضه جدا است، و اینکه تومور جامد می‌باشد و یا از مایعات پُر شده است. توده‌ها یا مجموعه‌ای از مایعات اطراف بیضه معمولاً بی‌ضرر هستند. یک توده سفت ممکن است نشانه از تومور سرطانی باشد.

آزمایش خون

برای کمک به تأیید تشخیص، ممکن است نیاز به انجام یک سری آزمایش‌های خون باشد تا هورمون‌های خاصی در خون بیمار شناسایی شوند که به «نشانگر» مشهور هستند. بیماری سرطان بیضه اغلب این نشانگر را تولید می‌کند، بنابراین ممکن است نشان دهد که بیماری در خون بیمار وجود دارد. نشانگرهای موجود در خون که مورد آزمایش قرار می‌گیرند عبارتند از:

• پروتئین جنینی آلفا (AFP)
• گنادوتروپین کوریونی انسانی (HCG)

آزمایش خون سوم نیز اغلب انجام می‌شود زیرا ممکن است نشان‌دهنده میزان فعال بودن سرطان باشد. این آزمایش را لاکتات دهیدروژناز (LDH) می‌نامند، اما این یک نشانگر خاص برای سرطان بیضه نیست. همه افراد مبتلا به سرطان بیضه، ممکن است نشانگر نداشته باشند. حتی اگر نتایج آزمایش خون حالت عادی را نشان دهند، احتمال ابتلا به سرطان بیضه هنوز هم وجود دارد.

بافت شناسی

تنها راه تأیید قطعی بیماری سرطان بیضه، بررسی بخشی از توده در زیر میکروسکوپ است؛ به این آزمایش «بافت شناسی» گفته می‌شود. برخلاف بسیاری از سرطان‌ها که می‌توان یک قطعه کوچک از سرطان را با استفاده از روش بیوپسی برداشت، در اکثر موارد تنها روش برای بررسی یک توده در بیضه، خارج کردن بیضه است.

بیوپسی ممکن است به بیضه آسیب برساند و سرطان را در داخل بیضه گسترش دهد. متخصص فقط در صورت اطمینان نسبتاً قطعی از ابتلا، توصیه می کند که توده سرطانی است.

از دست دادن بیضه در زندگی جنسی فرد در توانایی فرزندآوری تاثیری نخواهد داشت. از بین بردن بیضه یک «ارکیکتومی» نامیده می‌شود. این روش، بهترین راه درمان سرطان بیضه است. بنابراین اگر مبتلا به سرطان بیضه هستید، به احتمال زیاد نیاز به ارکیکتومی دارید.

تست‌های دیگر

تقریباً در همه موارد، برای بررسی شیوع بیماری سرطان بیضه به آزمایش‌های بیشتری نیاز دارید. هنگامی که این عارضه شیوع پیدا می‌کند، بیشتر در غدد لنفاوی بر پشت شکم یا ریه‌ها تأثیر می‌گذارد. برای بررسی علائم تومور ممکن است نیاز به اشعه ایکس از سینه باشد. همچنین به تصویربرداری سی‌تی اسکن از کل بدن برای بررسی علائم شیوع سرطان مورد نیاز است. در بعضی موارد، ممکن است اسکن MRI انجام شود.

 

مراحل سرطان بیضه

بعد از اتمام تمام آزمایش‌ها، معمولاً می‌توان مرحله سرطان را تعیین کرد. دو راه برای مرحله‌بندی این بیماری وجود دارند. مرحله اول مبتنی بر سیستم سه مرحله‌ای است. این مراحل براساس میزان گسترش سرطان و همچنین میزان مواد شیمیایی مرتبط با سرطان (نشانگرها) موجود در خون طبقه بندی می‌شوند.

• مرحله یک سرطان زمانی است که سرطان در بیضه وجود دارد.
• مرحله دو سرطان زمانی است که سرطان در لگن یا شکم شما به غدد لنفاوی مجاور (غدد کوچک که با عفونت مبارزه می‌کنند) گسترش یافته است.

سرطان مرحله سه خود به تنهایی به سه مرحله زیر تقسیم می‌شوند:

1- مرحله A3 هنگامی رخ می‌دهد که سرطان به غدد لنفاوی دوردست مانند غدد نزدیک قلب یا ریه‌ها گسترش یافته است. سطح نشانگر طبیعی است یا فقط کمی افزایش یافته است.

2- مرحله B3 می‌تواند به دو شکل انجام شود:

• سرطان به غدد لنفاوی مجاور نزدیک شده است و سطح نشانگر، مقدار بالایی را نشان می‌دهد.
• سرطان به غدد لنفاوی دورتر و یا ریه‌های گسترش یافته است و سطح نشانگر بالاتری نیز دارد.

3- مرحله C3 گسترش سرطان مرحله B2 است، اما بیمار سطح نشانگر بسیار بالاتری دارد یا این سرطان اکنون در یک عضو دیگر بدن مانند کبد یا مغز گسترش یافته است.

سیستم دوم به عنوان سیستم مرحله‌بندی TNM شناخته می‌شود که در انگلستان کاربرد کمتری نسبت به سیستم اول دارد:

• T: نشان دهنده اندازه تومور است.
• N: نشان دهنده این است که آیا سرطان به غدد لنفاوی مجاور نزدیک شده است یا خیر.
• M: نشان دهنده این است که آیا سرطان به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته است (متاستاز).

درمان سرطان بیضه

شیمی درمانی، رادیوتراپی و جراحی، سه درمان اصلی سرطان بیضه هستند.  برنامه درمانی پیشنهادی به موارد زیر بستگی دارد:

• نوع سرطان (چه سمینوما و چه غیر سمینوما باشد)
• مرحله سرطان

اولین گزینه درمانی در هر مرحله از بیماری، جراحی برداشتن بیضه یا ارکیدکتومی است. برای سمینوماهای مرحله یک، پس از خارج شدن بیضه سرطانی، ممکن است یک دوز از شیمی‌درمانی برای جلوگیری از بازگشت سرطان انجام شود. همچنین، یک دوره کوتاه رادیوتراپی نیز گاهی توصیه می‌شود.

اما در بسیاری از موارد، احتمال عود مجدد کم می‌باشد و ممکن است پزشکان توصیه کنند که بیماران در طی چند سال تحت نظر باشند. درمانِ بیشتر، معمولاً فقط برای تعداد کمی از افراد با شدت بالای بیماری صورت می‌گیرد.

برای مرحله اول غیر سمینوما، یک دوره کوتاه شیمی‌درمانی با استفاده از ترکیبی از داروهای مختلف توصیه می‌شود. در مرحله دو و سه سرطان بیضه، سه تا چهار دوره شیمی‌درمانی با استفاده از ترکیبی از داروهای مختلف به بیمار ارائه می‌شود.

گاهی اوقات، جراحی بعد از شیمی‌درمانی برای از بین بردن هرگونه غده لنفاوی یا رسوب در ریه‌ها (به ندرت در کبد) مورد نیاز است. به‌طور کلی، جراحی برای برداشتن بیضه سرطانی و قسمت‌هایی که مورد حمله بیماری قرار گرفته‌اند، انجام شود. ممکن است برخی از افراد مبتلا به سمینوما مرحله دو به درمان شدیدتر با رادیوتراپی و گاهی شیمی‌درمانی نیاز داشته باشند.

در تومورهای سلول ژرمینال غیر سمینوما – بسته به میزان گسترش تومور – ممکن است بعد از شیمی درمانی، جراحی نیز انجام شود تا تومورها از سایر قسمت‌های بدن خارج شوند. تصمیم گیری در مورد اینکه چه درمانی برای بیمار مناسب است می‌تواند دشوار باشد.

پیشگیری از بیماری سرطان بیضه

هیچ راهی برای جلوگیری از سرطان بیضه وجود ندارد، اما تشخیص زودرس بسیار مهم است. مردان باید به‌طور ماهانه خودآزمایی بیضه (TSE) را انجام دهند. اگر بالای 15 سال دارید و هنوز نحوه انجام TSE مطلع نمی‌دانید، از پزشک بخواهید که چگونگی انجام این کار را به شما آموزش دهد. اگر فردی متوجه هرگونه تغییر در بیضه‌ها (توده، جسم سخت، درد مداوم یا بزرگ شدن یا کوچک‌تر شدن) شود، باید سریعاً خود را به پزشک برساند.

 

چشم انداز بیماران مبتلا به سرطان بیضه

مبتلایان به بیماری سرطان بیضه، اگر هرچه زودتر درمان را شروع کنند، احتمال اینکه به‌طور کامل درمان شوند، بالا است. حتی اگر سرطان کاملاً درمان شود، احتمال بازگشت آن وجود دارد. خطر بازگشت سرطان به این بستگی دارد که در چه مرحله‌ای از زمان تشخیص قرار گرفته‌اید و از چه زمان درمان شروع شده است.

عود سرطان غیرسمینوما در طی دو سال بعد از جراحی یا تکمیل شیمی‌درمانی اتفاق می‌افتند. در سمینوما، عود مجدد تا سه سال بعد رخ می‌دهد. عود مجدد بعد از سه سال نادر است و در كمتر از پنج درصد افراد اتفاق می‌افتد. به دلیل خطر عود، به بررسی‌های منظم برای بررسی بازگشت سرطان نیاز است.

پیش آگهی برای بیشتر مردان مبتلا به سرطان بیضه خوب است. این نوع سرطان در بیش از 95 درصد موارد با موفقیت درمان می‌شود. حتی مردانی که از فاکتورهای خطر بالایی دارند، به‌طور متوسط 50 درصد احتمال درمان دارند. مانند بسیاری از سرطان‌های دیگر، تیم‌های پزشکی همچنان برای فراهم آوردم روش‌های نوین درمانی، در تلاش هستند.

 

منبع: www.nhs.uk