بیماری سرطان تیروئید نوعی سرطان نادر است که بر غده تیروئید تأثیر میگذارد. تیروئید یک غده کوچک در پایین گردن است که هورمون خاصی تولید میکند. این بیماری در افراد حدود 40 سال و افراد بالای 60 سال متداول است. زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این بیماری هستند. سرطان تیروئید معمولاً قابل درمان است، اما در صورتی خیلی زود تشخیص داده شود؛ اگرچه بعضی اوقات پس از درمان نیز ممکن است بیماری دوباره بازگردد. با این حال، ما در مقالهای دیگر از رسا به تفصیل درباره علائم، علل و درمان سرطان تیروئید میپردازیم.
فهرست مطالب
بیماری سرطان تیروئید چیست؟
تیروئید یک غده کوچک و پروانهای شکل است که در گردن، زیر جوزک (سیب آدم) قرار دارد. غده تیروئید هورمونهای تیروکسین (به آن T4 نیز گفته میگویند) و تریودوتیرونین (معروف به T3) تولید میکند. این هورمونها در برخی از عملکردهای بدن مانند درجه حرارت، خلق و خو، تحریکپذیری، سرعت نبض، هضم غذا و موارد دیگر نقش دارند.
بعضی اوقات بافت تیروئید شروع به رشد غیرقابل کنترل میکند که میتواند یک یا چند غده (تومور) در تیروئید ایجاد کند. دلیل وقوع این اتفاق مشخص نیست! هنگام تشکیل غدد، سرطان بزرگترین نگرانی خواهد بود. تومورهای سرطانی میتوانند به بافتهای گردن حمله کرده و یا از طریق غدد لنفاوی و جریان خون به قسمتهای دیگر بدن سرایت کنند.
مرحله بندی سرطان تیروئید
پزشکان معمولاً از سیستم TNM برای مرحله بندی بیماری سرطان تیروئید استفاده میکنند. این ترکیبی از حروف و اعداد است که اندازه آن و میزان گسترش سرطان را توضیح میدهد.
- T (تومور): از یک تا چهار است که اندازه تومور را توصیف میکند.
- N (غدد): از صفر تا یک است که تا نشان میدهد سرطان به غدد لنفاوی مجاور نزدیک شده است یا خیر.
- M (متاستاز): از صفر تا یک است تا نشان دهد سرطان در قسمت دیگری از بدن گسترش یافته است یا خیر.
دانستن سطح پیشروی سرطان به پزشکان کمک میکند تا بهترین درمان را برای بیمار تجویز کنند.
انواع سرطان تیروئید
- پاپیلری (Papillary): این رایجترین نوع سرطان تیروئید است و بیش از 70 درصد از سرطانهای این ناحیه از بدن را تشکیل میدهند. پاپیلری معمولاً خیلی سریع رشد نمیکند و سرعت گسترش آن نیز در بدن کم است.
- فولیکولار (Follicular): این نوع عارضه، 10 تا 15 درصد از سرطانهای تیروئید را تشکیل میدهد. سرطان فولیکولار میتواند از طریق جریان خون به مناطق دیگر بدن مانند ریهها یا استخوان سرایت میکنند.
- مدولاری (Medullary): این نوع بیماری، چهار درصد از سرطانهای تیروئید را تشکیل میدهد. اگر سابقه خانوادگی وجود داشته باشد (فردی از خانواده به این سرطان مبتلا شده باشد)، دیگر افراد خانواده نیز احتمال دارد به این بیماری مبتلا شوند.
- آناپلاستیک (Anaplastic): این نوع عارضه بسیار نادر است و حدود دو درصد از سرطانهای تیروئید را تشکیل میدهند. آناپلاستیک به سرعت در بافتهای دیگر بدن گسترش مییابد. درمان در این نوع سرطان سخت بوده و کمترین اثربخشی را دارد.
علل بیماری سرطان تیروئید
سرطان تیروئید هنگامی اتفاق میافتد که در سلولهای تیروئید تغییری در DNA اتفاق بیافتد که باعث رشد غیرقابل کنترل و ایجاد توده سرطلانی میشود. معمولاً مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد این تغییر میشود، اما موارد زیادی وجود دارند که میتوانند خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهند. علل این بیماری عبارتند از:
- سایر بیماریهای تیروئید مانند تیروئید ملتهب (تیروئیدیت) یا گواتر که بیش فعال یا فعال نیست.
- اگر بستگان نزدیک به سرطان تیروئید مبتلا شده باشند، خطر ابتلا بالا خواهد بود.
- قرار گرفتن در معرض پرتودرمانی در دوران کودکی، خطر ابتلا را افزایش میدهد.
- چاقی میتواند تاحدودی باعث ابتلا به سرطان تیروئید شود.
- یک بیماری روده به نام پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP)
- آکرومگالی، وضعیت نادری است که بدن هورمون رشد را بیش از اندازه معمول تولید میکند.
عوامل خطر برای سرطان تیروئید
جنسیت: زنان تقریباً سه برابر مردان در معرض سرطان تیروئید قرار دارند.
سن: در خانمها، سرطان تیروئید معمولاً در دهه 40 و 50 زندگی تشخیص داده میشود. اما بیماری در مردان معمولاً در سنین 60 و 70 ظهور میکند.
تاریخچه خانوادگی (ژنتیکی): سرطان تیروئید بعضی اوقات در خانوادهها بروز میکند. ارث بردن یک ژن غیرطبیعی میتواند خطر ابتلا به سرطان مدولاری را افزایش دهد.
قرار گرفتن در معرض تشعشعات: قرار گرفتن در معرض تشعشعات هستهای میتواند درصد مبتلا به سرطان را افزایش دهد. آزمایشهایی مانند اشعه X و ماموگرافی باعث سرطان تیروئید نمیشوند.
کمبود یُد: یُد برای تولید هورمون تیروئید لازم است. در مناطقی از جهان که کمبود یُد در رژیم غذایی وجود دارد، مانند آسیای میانه و آفریقای مرکزی، سرطان تیروئید بیشتر دیده میشود.
علائم سرطان تیروئید
نشانه اصلی سرطان تیروئید، تودهای در قسمت جلوی گردن است. این عارضه به تدریج رشد میکند و ممکن است در ابتدا علائمی از خود نشان دهد. سرطان تیروئید اغلب باعث ایجاد توده بدون درد یا تورم کم در قسمت جلوی گردن شروع میشود.
با این حال، تودههای گردن متداول هستند و معمولاً به دلیل شرایط جدیتر مانند تیروئید بزرگ (گواتر) ایجاد میشوند. از هر 20 توده گردن فقط یک مورد به سرطان مرتبط است. یک توده در داخل گردن در صورتی که موارد زیر را دارا باشد احتمال سرطان در آن بیشتر است:
- احساس وجود یک توده سفت
- توده به راحتی در زیر پوست حرکت نمیکند (در جای خود ثابت است).
- با گذشت زمان بزرگتر میشود.
علائم دیگر بیماری سرطان تیروئید شامل:
- کوفتگی صدای غیرقابل توضیح که بعد از چند هفته بهبود نمییابد.
- گلودرد که بهتر نمیشود.
- وجود درد در گردن
- دشواری در بلعیدن غذا
- دشواری در تنفس کردن
این علائم میتوانند به دلیل شرایط دیگر ایجاد شده باشند، اما ضروری است اگر در صورت بروز هرگونه نشانه نگرانکننده، به پزشک عمومی مراجعه کنید.
نکته: سرطان تیروئید به ندرت بر تولید هورمونهای تیروئید تأثیر میگذارد.
تشخیص سرطان تیروئید
اگر علائم احتمالی سرطان تیروئید وجود داشته باشد، به پزشک مراجعه کنید. پزشک گردن بیمار را معاینه میکند و از وجود علائم از او سؤال میکند. ممکن است مشکل تیروئید وجود داشته باشد، از این رو ممکن است برخی از آزمایشهای مهم جهت تشخیص سرطان تجویز شوند. آزمایشها به شرح زیر هستند:
آزمایش خون (Blood Test)
آزمایش خون به نام تست عملکرد تیروئید برای بررسی میزان هورمونهای تیروئید در خون استفاده میشود. سطح غیرطبیعی میتواند به معنای این باشد که بیمار به جای سرطان، یک تیروئید بیش فعال یا تیروئید غیرفعال دارد. اگر آزمایش نشان دهد که سطح هورمون تیروئید طبیعی است، آزمایشهای بیشتری مانند اسکن سونوگرافی مورد نیاز خواهند بود.
اسکن با امواج فراصوت (Ultrasound Scan)
اسکن سونوگرافی از امواج صوتی استفاده میکند تا تصویری از قسمت داخلی بدن به دست آورد. اسکن سونوگرافی از گردن بیمار میتواند یک توده تیروئید را بررسی و میزان خطرناک بودن آن را نشان دهد. اگر یک تومور بالقوه سرطانی پیدا شود، بیوپسی برای تأیید نهایی تشخیص بیماری انجام میشود.
بیوپسی (Biopsy)
تنها راه تأیید وجود توده سرطانی، انجام بیوپسی است. این جایی است که یک نمونه کوچک از سلولها تحت میکروسکوپ برداشته شده و مورد مطالعه قرار میگیرد. بیوپسی تیروئید معمولاً با وارد کردن یک سوزن نازک در تومور انجام میشود. اسکن سونوگرافی ممکن است در همان زمان انجام شود تا سوزن را به جای مناسب هدایت کند. این کار معمولاً به صورت سرپایی انجام میشود، بدین معنا که بیمار مجبور نیست شب را در بیمارستان بگذراند.
آزمایشهای زیر نیز به تشخیص سرطان تیروئید کمک میکند:
- سیتی اسکن، اسکنPET و MRI: این آزمایشها از روشهای مختلفی برای تعیین محل سرطان تیروئید، بزرگ بودن و میزان گسترش آن استفاده میکنند.
- بیوپسی جراحی: از آنجایی که غدد سرطانی جداگانه توسط بیوپسی قابل برداشته شدن نیستند، جراحی برای خارج کردن یک بخش از تیروئید انجام میشود.
- آزمایش ژنتیک: آزمایش ژنتیک یک آزمایش خون است که هدفش بررسی DNA یا اطلاعات ژنتیکی بیمار است.
درمان سرطان تیروئید
درمان بیماری به نوع سرطان و میزان گسترش آن بستگی دارد. درمانها به شرح زیر هستند:
عمل جراحی
جراحی اولین درمان برای اکثر انواع سرطان تیروئید است. جراحی به برداشتن و حذف موارد زیر منجر میشود:
- بخشی از تیروئید
- کل تیروئید
- غدد لنفاوی مجاور
عمل تحت بیهوشی عمومی انجام میشود. بیشتر افراد به اندازه کافی خوب هستند که بتوانند بعد از گذشت چند روز از بیمارستان خارج شوند. بیمار باید چند هفته بعد از عمل در خانه استراحت کند و از هرگونه فعالیتی که باعث فشار بر گردن او میشود، مانند بلند کردن وسائل سنگین خودداری شود. زخم کوچکی روی گردنتان وجود خواهد داشت، اما با گذشت زمان اثر آن کمتر میشود (ولی از بین نمیرود).
درمان یُد رادیواکتیو
یک دوره درمان یُد رادیواکتیو اغلب بعد از عمل توصیه میشود. این روش به از بین رفتن سلولهای سرطانی باقی مانده و خطر بازگشتِ بیماری کمک میکند. درمان با این روش شامل بلع ید رادیواکتیو به شکل مایع یا کپسول است. یُد از طریق خون عبور میکند و سلولهای سرطانی را از بین میبرد. برای مؤثرتر شدن درمان بیماری سرطان تیروئید، به شما توصیه میشود که یک تا دو هفته قبل از شروع درمان، یُد را در رژیم غذایی خود کاهش دهید. توصیه میشود که:
- از تمام غذاهای دریایی باید پرهیز شود.
- میزان لبنیاتی را محدود کنید.
- داروهای ضد سرفه مصرف نشود، زیرا حاوی ید هستند.
- باید مقدار زیادی گوشت، میوه و سبزیجات تازه، ماکارونی و برنج میل شود.
اگر فکر میکنید ممکن است باردار باشید، این مورد را با پزشک در میان بگذارید. زنان باید حداقل شش ماه پس از معالجه، از باردار شدن خودداری کنند و آقایان باید حداقل چهار ماه از فرزندآوری خودداری کنند. به هر روی، یُد رادیواکتیو تاثیری در باروری در زنان ندارد. اگر در حال شیردهی هستید، توصیه میشود قبل از شروع درمان، چند هفته شیردهی را متوقف کنید.
عوارض جانبی درمان ید رادیواکتیو غیرمعمول است، اما میتواند شامل موارد زیر باشند:
- درد یا تورم در گردن
- داشتن احساس بیماری
- خشک شدن دهان
- طعم نآخوشایند در دهان
رادیوتراپی خارجی
اگر درمان با یُد رادیواکتیو مناسب نبوده یا بیاثر باشد، ممکن است رادیوتراپی خارجی بعد از عمل مورد استفاده قرار گیرد تا خطر بازگشت سرطان کاهش یابد. در صورتی که با جراحی نتوان به طور کامل بیماری را از بین برد، میتوان از آن برای کنترل علائم کارسینومای تیروئید پیشرفته یا آناپلاستیک استفاده کرد. پرتودرمانی خارجی معمولاً یک بار در روز برای پنج روز در هفته و به مدت چهار تا شش هفته انجام میشود.
عوارض جانبی رادیوتراپی میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- داشتن احساس بیماری
- خستگی بدنی
- درد هنگام بلع غذا
- خشکی دهان
این عوارض جانبی طی چند هفته از پایان درمان از بین میروند.
شیمی درمانی
از شیمی درمانی به ندرت برای درمان بیماری سرطان تیروئید استفاده میشود، اما بعضی اوقات برای درمان سرطان آناپلاستیک که در سایر قسمتهای بدن گسترش یافته است به کاربرد گرفته میشود. این روش شامل مصرف داروهای قوی است که سلولهای سرطانی را از بین میبرد. شیمی درمانی، سرطان تیروئید را درمان نمیکند، اما ممکن است به کنترل علائم کمک کند. با این حال، این روش شامل عوارضی به شرح زیر است:
- احساس خستگی
- ریزش مو
- خطر ابتلا به عفونت
- احساس درد در دهان
- خشکی پوست
- گلودرد
روشهای درمانی هدفمند
داروهای جدیدتر که به عنوان درمانهای هدفمند شناخته میشوند، بیشتر برای درمان چندین نوع سرطان تیروئید استفاده میشوند. این روش سلولهای سرطانی را هدف قرار میدهد. همچنین در صورت گسترش سرطان تیروئید در سایر قسمتهای بدن (سرطان متاستاتیک) و عدم درمان از طریق ید رادیواکتیو، از روشهای درمانی هدفمند استفاده میشود.
سه داروی اصلی که به عنوان درمان هدفمند مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از:
- کابوزانتینیب
- لنواتینیب
- سورافنیب
پیشگیری از بیماری سرطان تیروئید
در بسیاری از موارد، جلوگیری از سرطان تیروئید امکانپذیر نیست. با این حال، موارد زیر ممکن است به کاهش یا از بین بردن خطر ابتلا به این عارضه کمک کند:
- انجام جراحیهای پیشگیرانه: تغییر در ژنهای خاص میتواند باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان تیروئید شود. ممکن است فرد تصمیم بگیرد تیروئیدش را جدا کنند تا از بروز سرطان جلوگیری شود.
- خوردن یک رژیم غذایی سالم: یک رژیم غذایی پر از میوه و سبزیجات، خطر ابتلا به بسیاری از انواع سرطان را کاهش میدهد. انجمن سرطان آمریکا توصیه میکند هر روز حداقل پنج وعده میوه و سبزیجات میل کنید. چربیهای غیر اشباع (اسیدهای چرب امگا سه) به ویژه آنهایی که در ماهی قزل آلا و ماهیهای دیگر یافت میشوند، ممکن است به محافظت در برابر سرطان کمک کنند. حفظ وزن و تناسب اندام همچنین میتواند افراد را در برابر بسیاری از بیماریها مانند سرطان محافظت کند.
چشم انداز بیماران مبتلا به سرطان تیروئید
حدود 9 نفر در هر 10 نفر، پنج سال پس از تشخیص بیماری سرطان تیروئید زنده میمانند. بسیاری از بیماران درمان میشوند و طول عمر طبیعی خواهند داشت. اما چشم انداز بیماران بسته به نوع سرطان و تشخیص زودرس آن متفاوت است. در حال حاضر چشم انداز به شرح زیر است:
- بیش از 9 از 10 نفر مبتلا به سرطان پاپیلری حداقل پنج سال پس از تشخیص زنده میمانند.
- بیش از 9 از 10 نفر مبتلا به سرطان فولیکول حداقل پنج سال پس از تشخیص زنده میمانند.
- بیش از هفت از 10 نفر و حدود 9 از 10 بانو مبتلا به سرطان مدولاری حداقل پنج سال پس از تشخیص زنده میمانند.
- حدود یک نفر از 10 مبتلا به سرطان آنپلاستیک تیروئید حداقل پنج سال پس از تشخیص زنده میمانند.
- حداکثر یک نفر تا چهار نفر ممکن است در بخش دیگری از بدن مانند ریهها یا استخوانها به سرطان مبتلا شوند، امکان زنده ماندن فرد به نوع درمان و میزان پخش شدن بیماری بستگی دارد.
منبع: www.nhs.uk