بیماری سرطان زبان نوعی سرطان سر و گردن است که علائمی مانند لکه، نقطه یا توده برجسته بر روی زبان دارند و به ندرت از بین می‌روند. عوامل خطر اصلی سیگار کشیدن، نوشیدن زیاد الکل و عفونت با ویروس HPV است. بسیاری از علائم اولیه سرطان زبان به سختی قابل مشاهده هستند، بنابراین ممکن است افراد هنگام ابتلا به این بیماری متوجه هیچ نشانه‌ای نشوند. افرادی که برخی از علائم را دارند، باید به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنند تا بتوانند بیماری را تشخیص داده و در صورت نیاز درمان انجام گیرد. با این حال، ما در این مقاله به تفصیل درباره سرطان زبان صحبت خواهیم کرد؛ با رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
بیماری سرطان زبان چیست؟
زبان دارای دو قسمت است:
- زبان جلویی
- زبان پشتی
سرطان در هر دو ناحیه ممکن است ایجاد شود. زبان جلویی همان بخشی است که در داخل دهان قرار دارد و قابل مشاهده بوده و می‌توان آن را بیرون آورد. این ناحیه دو سوم زبان انسان را تشکیل می‌دهد. سرطان‌هایی که در این قسمت از زبان ایجاد می‌شوند، تحت گروهی به نام سرطانهای دهان قرار می‌گیرند.
زبان پشتی به ناحیه گلو نزدیک است و یک سوم زبان را تشکیل می‌دهد و به عنوان ریشه زبان جلویی عمل می‌کند. سرطان‌هایی که در این قسمت ایجاد می‌شوند به سرطانهای گلوی دهانی یا «اوروفارنژیال» مشهور هستند. مردان بیشتر از زنان در معرض سرطان زبان قرار دارند. همچنین این عارضه در افراد بالای 50 سال و بیشتر دیده می‌شود.
پزشکان اکثر انواع سرطان را مطابق با میزان وجود و گسترش به سایر نقاط بدن طبقه بندی می‌کنند. برای این منظور از سیستم طبقه‌بندی به صورت حروف و اعداد استفاده می‌شود. حرف T نشانگر تومور است که از اعداد یک تا چهار می‌باشد و حرف N به غدد لنفاوی گردن اشاره دارد که با اعداد صفر تا سه نشانه گذاری می‌شوند.
افراد مبتلا به تومور T1 کمترین گرید تومور را دارند، در حالی که افراد دارای تومور T4 مبتلا بخ گرید بالاتر هستند. طبقه بندی N0 نشان می‌دهد که سرطان زبان به هیچ کدام از غدد لنفاوی در گردن گسترش نیافته است. سرطان زبان وقتی در تعداد قابل توجهی از غدد لنفاوی پخش شود، دارای طبقه‌بندی N3 است.
همچنین می‌توان سرطان زبان را به روش‌های زیر نیز گریدبندی کرد:
- گرید کم
- گرید متوسط
- گرید بالا
این درجه بندی نشان می‌دهد که سرطان در چه حدی در حال رشد است و احتمال گسترش آن در سایر نقاط بدن چگونه بوده است.
انواع سرطان زبان
چندین نوع سرطان در زبان رشد می‌کنند، اما سرطان سلول کارسینوم سنگ‌فرشی شایع‌ترین آنها است و 90 درصد موارد سرطان زبان را تشکیل می‌دهد. سلول‌های سنگ‌فرشی، نازک و مسطح هستند و در دهان و اندام‌های دیگر وجود دارند.
سرطانهای کمتر شایع حفره دهان شامل موارد زیر هستند:
- کارسینوما وروکوس: یک زیر گروه نادر از سرطان سلول سنگ‌فرشی است.
- ملانومای دهان: ملانوما در سلول‌های تولید‌کننده رنگدانه ایجاد می‌شود. این نوع سرطان می‌تواند در هر نقطه از پوست، داخل بینی و یا حفره دهان ایجاد شود.
علت بیماری سرطان زبان
متخصصان به طور کامل درک نمی‌کنند که چرا برخی از افراد به سرطان زبان مبتلا می‌شوند. اینکه چرا در DNA بیمار تغییر یا جهش ژنتیکی ایجاد می‌شود، همچنان پرسشی است بدون پاسخ! با این حال، برخی عوامل خطرساز می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماری را در افراد افزایش دهند.
عوامل خطر سرطان زبان
- سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو
- مصرف بیش از حد الکل
- خوردن یک رژیم غذایی پر از گوشت قرمز یا غذاهای فرآوری شده
- ابتلا به ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
- داشتن سابقه خانوادگی از سرطان زبان یا هر سرطان دیگری در دهان
- ابتلا به سرطانهای قبلی به ویژه نوع سلول‌های سنگ‌فرشی
- بیماری ریفلاکس معده در دستگاه گوارش (GERD)
- جویدن آجیل فوفل (یک عادت رایج در جنوب شرقی آسیا)
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص از جمله آزبست، اسید سولفوریک و فرمالدئید
- عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
نکته: افراد سیگاری که الکل زیاد می‌نوشند، 15 برابر بیشتر از افراد دیگر به سرطانهای دهان مبتلا می‌شوند.
علائم بیماری سرطان زبان
علائم سرطان زبان ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- یک لکه قرمز یا سفید روی زبان که از بین نمی‌رود.
- گلو درد که بهبود نمی‌یابد.
- یک یا چندین نقطه از زخم بر زبان که از بهبود نمی‌یابد.
- هنگان خوردن غذا درد احساس می‌شود.
- بی‌حسی در دهان که از بین نمی‌رود.
- خون‌ریزی غیرقابل توضیح از زبان که ناشی از گاز گرفتن زبان با دندان است.
- توده‌ای بر روی زبان که از بین نمی‌رود.
- بیمار احساس وجود یک توده در گلو را دارد.
- درد در گوش که نسبت به نشانه‌های دیگر نادر است.
یادآوری این نکته حائز اهمیت است که با مشاهده هر گونه علائم، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید.
تشخیص بیماری سرطان زبان
برای تشخیص، پزشک از سابقه پزشکی بیمار استفاده می‌کند و سؤالات خاصی راجع به علائم از او می‌پرسد. برای معاینه، از یک آینه کوچک و بلند که برای نگاه کردن به زبان گلو استفاده می‌شود. همچنین، آزمایش‌های متعددی برای کمک به تشخیص بیماری انجام می‌شود. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:
اشعه ایکس از دهان و گلو: شامل اسکن CT و اسکن MRI است.
اسکن PET (توموگرافی انتشار پوزیترون): در این روش از مواد رادیواکتیو برای شناسایی فعالیت بیش از اندازه سرطان در یک اندام استفاده می‌شود. این آزمایش نشان‌دهنده رشد تومور است.
بیوپسی: سرطان زبان معمولاً نیاز به بیوپسی دارد، به این صورت که یک نمونه کوچک از بافت که برای تشخیص سرطان از تومور دریافت می‌شود. بعد از اینکه جراح بافت را جدا کرد، یک آسیب‌شناس سلول‌های زیرمیکروسکوپ را معاینه می‌کند. روش‌های مختلفی برای به دست آوردن بیوپسی وجود دارند که به شرح زیر هستند:
- بیوپسی آسپیراسیون ریز سوزن: یک سوزن نازک درون توده مشکوک وارد شده و نمونه از طریق مکش به داخل سرنگ کشیده می‌شود.
- بیوپسی برشی: یک نمونه با چاقوی کالبدشکافی برداشته می‌شود.
- بیوپسی پانچ: با استفاده از تیغه دایره‌ای کوچک، یک قسمت از بافت برداشته می‌شود.
درمان بیماری سرطان زبان
از جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی برای درمان سرطان زبان استفاده می‌شوند:
جراحی برای درمان سرطان زبان
جراحی زبان جلویی: جراحیِ تومور اولیه ممکن است تنها درمانی باشد که برای سرطانهای کوچک زبان جلویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر تومور بزرگ باشد، ممکن است به غدد لنفاوی در گردن گسترش یابد. در صورت بروز این مشکل، جراح ممکن است به برداشتن غدد لنفاوی آسیب‌دیده در گردن اقدام کند. جراحی زبان جلویی شامل برداشتن قسمت یا تمام زبان است که «گلوسکتومی» نامیده می‌شود. تومورهای بزرگ‌تر می‌توانند گسترش یافته و خوردن غذا را برای بیمار سخت کنند. جراحی تومورهای بزرگ همچنین بر گفتار و بلع تأثیر می‌گذارد. امروزه با جدیدترین تکنیک‌های بازسازی، پزشکان قادر به بازگرداندن مشکلات گفتاری و بلع هستند.
جراحی زبان پشتی: تومورهای روی زبان پشتی معمولاً هنگام تشخیص بزرگ‌تر هستند، زیرا در مراحل اولیه، مشاهده تومور دشوار است. تنها علامت اولیه می‌تواند درد گوش باشد. تغییرات صوتی و دشواری در بلع غذا نیز بعدها رخ خواهند داد. از آنجا که سرطان زبان پشتی بعد از ظهور علائم تشخیص داده می‌شود، ممکن است این سرطان در گردن نیز گسترش یافته باشد. شاید غدد لنفاوی فرد مبتلا نیز نیاز به جراحی داشته باشند.
پرتو درمانی برای بهبود بیماری سرطان زبان
پرتودرمانی (رادیوتراپی)، پرتوهای پرانرژی مشابه پرتوهای X است که از تقسیم سلول‌های سرطانی جلوگیری کرده و رشد تومور را کند می‌کند. رادیوتراپی ممکن است به دلایل زیر انجام گیرد:
- به عنوان روش اصلی درمان یا بعد از عمل جراحی
- همراه با شیمی درمانی به عنوان روش اصلی درمانی یا بعد از عمل جراحی
- برای رفع علائم سرطان پیشرفته زبان
رادیوتراپی همچنین می‌تواند تومورها را کوچک کرده و یا به طور کلی سلول‌های سرطانی را از بین ببرد. پرتودرمانی با شدت مدوله شده، استفاده از دوزهای تابش خاص است که عوارض جانبی کمتری نسبت به تکنیک‌های رادیوتراپی معمولی دارد. پرتودرمانی شامل پنج تا هفت هفته درمان روزانه است.
شیمی درمانی جهت درمان سرطان زبان
در شیمی درمانی از داروهای ضد سرطان به صورت خوراکی و یا داخل وریدی (درون رَگ) استفاده می‌شود. شیمی درمانی برحسب مرحله و گرید سرطان، هر سه تا چهار هفته یا شاید به صورت هفتگی انجام شود. دلایل استفاده از این روش درمان به شرح زیر هستند:
- همراه با رادیوتراپی به عنوان جایگزینی برای جراحی
- بعد از عمل برای کاهش خطر بازگشت سرطان
- کاهش سرعت رشد تومور و کنترل علائم در صورت عدم درمان سرطان
معمولاً چند ماه بعد از شیمی درمانی، اسکن PET-CT انجام می‌شود. این کار برای بررسی اینکه غدد لنفاوی بیمار هنوز دارای سلول‌های سرطان است یا خیر انجام می‌پذیرد. اگر علائم سرطان هنوز وجود داشته باشند، معمولاً برای برداشتن غدد لنفاوی جراحی انجام می‌شود.
برخی افراد شیمی درمانی را برای کوچک کردن سرطان قبل از درمان اصلی انجام می‌دهند، اگرچه این خیلی رایج نیست. به این روش درمانی «آلوئودینو» گفته می‌شود. متداول‌ترین دارو در شیمی درمانی، سیس پلاتین است. ممکن است این مورد به همراه فلوراسیل (5FU) به بیمار تجویز شود.
به طور کلی، شیمی درمانی می‌تواند یک شیوه درمان کاملاً سخت باشد، زیرا همزمان با از بین بردن سلول‌های سرطانی، باعث آسیب به برخی سلول‌های سالم بدن نیز می‌شود که عوارضی مانند درد بدن، ریزش مو، کم اشتهایی و موارد دیگر را دارد.
پیشگیری از بیماری سرطان زبان
نمی‌توان از بروز سرطان زبان جلوگیری کرد. اما اگر افراد متوجه هر یک از علائم و نشانه‌های بیماری شون ، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند. هرچه پزشک زودتر بتواند بیماری را تشخیص دهد، درمان سریعاً شروع شده و درصد زنده ماندن بیمار نیز بالا خواهد رفت. همچنین برخی موارد پیشگیری در زندگی فرد وجود دارند که می‌توانند کنترل خطر ابتلا به سرطان زبان به حداقل برسانند. این موارد شامل:
- ترک سیگار
- اجتناب از جویدن محصولات دخانیاتی یا فوفل
- محدود کردن مصرف الکل یا جلوگیری از مصرف کامل آن
- خوردن یک رژیم غذایی متنوع و سالم که شامل بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات است.
- رعایت بهداشت دندان با مسواک زدن و نخ دندان کشیده به طور مرتب و مراجعه سالیانه به دندان پزشک
- دریافت یک دوره کامل از واکسن HPV
- داشتن سکس ایمن و رعایت بهداشت رابطه جنسی دهانی
چشم انداز بیماران مبتلا به سرطان زبان
درمان بیماری سرطان زبان ممکن است و چشم انداز برای افرادی که تشخیص زودرس دارند روشن‌تر است. افرادی که مبتلا به سرطان هستند میزان بقای بیشتری نسبت به سرطان دیگر دارند. درمان فرد مبتلا به سرطان زبان بستگی به مرحله تشخيص آن دارد. طبق آمار، 83.7 درصد از مبتلایان به مرحله یک سرطان زبان، پنج سال یا بیشتر زنده می‌مانند. این مقایسه برای بیمارانی که سرطان در قسمت‌های دیگر بدن‌شان گسترش یافته است، برابر با 39.1 درصد احتمال زنده ماندن است. به هر روی، تلاش برای درمان و شکست سرطان همچنان در حال انجام می‌باشد و امید است که بتوان شرایط زندگی افراد مبتلا به این عارضه را بهبود بخشید.
منبع: www.webmd.com
