بیماری آنوریسم یا برآمدگی عروق خونی چیست؟

آنوریسم یا برآمدگی خونی هنگامی رخ می‌دهد که دیواره شریان ضعیف شده و باعث ایجاد برآمدگی غیرطبیعی بزرگی می‌شود. این برآمدگی ممکن است پاره شده و باعث خون‌ریزی داخلی گردد. اگرچه آنوریسم در هر بخشی از بدن شما ممکن است رخ دهد اما رایج‌ترین موارد در زیر نام برده شده است:

• مغز
• آئورت – شریان بزرگ یا بزرگ‌سرخرگ که به بطن چپ قلب متصل است
• پاها
• طحال

هر سال حدود 13000 مرگ و میر با منبع معتبر در ایالات متحده به دلیل آنوریسم “aneurysm” آئورت رخ می‌دهد.

چه عوامل و عللی باعث ایجاد آنوریسم می‌شود؟

اگرچه علت دقیق آنوریسم مشخص نیست لیکن عوامل خاصی در بروز این بیماری نقش دارند.

به عنوان مثال بافت آسیب دیده‌ی شریان‌ها می‌تواند در بروز این بیماری نقش داشته باشد. شریان‌ها می‌توانند به دلیل انسداد توسط رسوبات چربی آسیب ببینند. این رسوبات می‌توانند باعث پمپاژ بسیار سخت قلب جهت انتقال خون از بین چربی‌ها شود (پمپاژ با فشار غیر استاندارد). در این شرایط به دلیل افزایش فشار وارده، شریان‌ها آسیب می‌بینند.

بیماری آترواسکلروتیک “Atherosclerotic”

همچنین بیماری آترواسکلروتیک می‌تواند منجر به آنوریسم شود. افراد مبتلا به بیماری آترواسکلروتیک نوعی پلاک “plaque” یا رسوب در شریان‌های خود دارند. پلاک ماده سختی است که به شریان‌ها آسیب می‌رساند و مانع از جاری شدن آزادانه خون می‌شود.

فشار خون بالا

همچنین فشار خون بالا ممکن است باعث آنوریسم شود. نیروی خون شما هنگام عبور از رگ‌های خونی، با اندازه فشار آن بر دیواره‌های شریان شما اندازه‌گیری می‌شود. اگر فشار بالاتر از حد طبیعی باشد، ممکن است رگ‌های خونی را بزرگ یا تضعیف کند.

فشار خون برای یک فرد بزرگسال در دمای کمتر از 120/80 میلی متر جیوه، طبیعی تلقی می‌شود.

اگر فشار خون به میزان قابل توجهی بالاتر  از حد طبیعی باشد، امکان بروز مشکلات قلبی، گرفتگی رگ‌‌های خونی و اختلال در گردش خون را افزایش می‌دهد. فشار خون بالاتر از حد طبیعی لزوماً شما را در معرض خطر ابتلا به آنوریسم قرار نمی‌دهد.

 

آیا آنوریسم انواع مختلفی دارد؟

آنوریسم ممکن است در هر نقطه از بدن شما رخ دهد اما موارد زیر شایع‎ترین نقاط ابتلا به آنوریسم‌ها هستند:

آئورت – شریان بزرگ

آئورت بزرگ‌ترین رگ خونی بدن است. از بطن چپ قلب شروع می‌شود؛ از پایین شکم حرکت می‌کند و در هر دو پا انشعاب می‌یابد. آئورت یک موقعیت رایج و شایع برای ابتلا به آنوریسم شریانی است.

آنوریسم در حفره قفسه سینه به نام آنوریسم آئورت توراک “thoracic” شناخته می‌شود.

آنوریسم آئورت شکمی رایج‌ترین نوع این بیماری است. در موارد نادر، قفسه سینه و شکم همزمان می‌توانند در اثر آسیب شریانی قرار بگیرند.

مغز

آنوریسم در مغز می‌تواند به هر اندازه و سایزی دیده شود. غالباً این بیماری در رگ‌های خونی‌ای که در اعماق مغز قرار دارند تشکیل می‌شود. همچنین ممکن است شما علائم و نشانه‌هایی از این بیماری نداشته باشید. حتی ممکن است ندانید که مبتلا به آنوریسم هستید. این نوع از آنوریسم مغزی ممکن است باعث خون‌ریزی در 3 درصد از افراد شود.

خطرات و عوارض ابتلا به آنوریسم مغزی ممکن است بسیار گسترده و خطرناک باشد:

• ایجاد لخته‌های خون در مغز یا سکته مغزی
• تورم یا خون‌ریزی مغزی
• جراحی ممکن است در انسداد و درمان آنوریسم ناکام باشد.
• ضعف، فلج یا از دست دادن بینایی
• سردرگمی، از دست دادن گفتار، از دست دادن حافظه
• عفونت
• اسپاسم در رگ خونی که جریان خون را محدود می‎کند و می‌تواند باعث سکته مغزی شود.
• حرکات تکان دهنده یا غیر طبیعی، از دست دادن هوشیاری (تشنج)
• تورم مغز (هیدروسفالی “hydrocephalus”)
• کما
• مرگ

مناطق دیگر بدن

همچنین ممکن است شما در عروق پشت زانو، طحال یا روده خود آنوریسم را تجربه کنید. ابتلا به این بیماری در تمام قسمت‌های بدن دیده شده است. در صورت بروز برآمدگی عروقی در هر بخش از اندام‌ها به پزشک متخصص مراجعه نمایید.

•  رگ‌های خونی که خون را به قسمت‌های دیگر بدن منتقل می‌کنند مانند گردن، لگن و پا مستعد ابتلا به بیماری هستند. آنوریسم‌هایی که در این رگ‌های خونی ایجاد می‌شوند، آنوریسم‌های محیطی نامیده می‌شوند.
• آنوریسم شریان ایلیاک “iliac” ناهنجاری و ضعف در دیواره شریان ایلیاک است. شریان ایلیاک در واقع گروهی از شریان‌های لگنی است. اگر آنوریسم ایلیاک در فرد ایجاد شود، ممکن است باعث خون‌ریزی غیرقابل کنترل شود. این شرایط و خون‌ریزی می‌تواند تهدید کننده زندگی فرد باشد.
• آنوریسم شریان کاروتید “carotid” یک برآمدگی غیر طبیعی در دیواره شریان کاروتید است که خون اکسیژن شده را به مغز منتقل می‌کند.
• آنوریسم شریان احشایی “Visceral” برجستگی‌های غیرطبیعی در عروقی است که وظیفه انتقال خون به کبد، کلیه‌ها، طحال یا روده را ایفا می‌کنند. آنوریسم شریان کلیوی برآمدگی موجود در دیواره شریان‌های مرتبط با کلیه است. آنوریسم شریان طحال یک برآمدگی در دیواره شریان مرتبط به طحال است.

 

در ابتلا به آنوریسم چه علائمی را باید جستجو کنم؟

علائم آنوریسم با توجه به نوع و محل بیماری متفاوت است. اطلاع از این موضوع بسیار مهم است که آنوریسم‌هایی که در بدن یا مغز اتفاق می‌افتند معمولاً تا زمان پارگی نشانه یا علائمی ندارند.

آنوریسم‌هایی که در نزدیکی سطح بدن ایجاد می‌شوند، ممکن است علائم تورم و درد را داشته باشند. همچنین در این شرایط ممکن است توده بزرگی ایجاد شود.

 علائم آنوریسم پاره شده در هر نقطه از بدن شامل موارد زیر است:

• خون‌ریزی
• افزایش ضربان قلب
• درد
• احساس سرگیجه یا حواس پرتی
• درد در شکم، کمر، بازو و پا
• در صورت عدم مراقبت اورژانسی، عوارض جدی ناشی از آنوریسم‌ها می‌تواند منجر به مرگ شود.

علائم آنوریسم پاره شده مغز شامل موارد زیر است:

• سردرد ناگهانی و بسیار شدید
• گرفتگی گردن
• تاری دید یا تاری مضاعف
• تهوع و استفراغ
• حساسیت به نور
• افتادگی پلک
• تغییرات ناگهانی در وضعیت روحی

اگرچه همه آنوریسم‌ها خطر پارگی یکسانی ندارند، اما در صورت پارگی می‌توانند منجر به خون‌ریزی داخلی شوند و یک فوریت جدی پزشکی ایجاد کنند. اگر علائمی مانند درد شدید، دائم و ادامه دار در ناحیه کمر یا شکم را تجربه کردید، فوراً به اورژانس مراجعه نمایید.

چه کسی در معرض خطر ابتلا به آنوریسم قرار دارد؟

تاثیر آنوریسم بر روی شما، بستگی به عوامل خاص و خطرزای آن نوع از بیماری دارد. احتمال ابتلا به آنوریسم در مردان بیشتر زنان است. احتمال ابتلا به آنوریسم در افراد مسن بالای 60 سال نیز بسیار بالا است.

عوامل دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• یک رژیم غذایی چرب و منبع بالای کلسترول
• سابقه خانوادگی در ابتلا به وضعیت‌های نامتعارف قلبی از جمله بیماری قلبی و حمله قلبی
• سیگار کشیدن
• چاقی
• حاملگی ممکن است خطر ابتلا به آنوریسم طحال را افزایش دهد.

 

چگونه آنوریسم تشخیص داده می‌شود؟

به طور معمول جهت تشخیص آنوریسم، پزشک اصلی، شما را به یک متخصص عروق ارجاع می‌دهد. متخصص اندازه و محل آنوریسم شما را ارزیابی می‌کند و تاریخچه پزشکی شما را جهت تعیین و بررسی خطر پارگی و بهترین روش درمانی مشخص می‌نماید.

ابزارهای تشخیصی مورد استفاده جهت یافتن آسیب شریانی، اغلب به محل مشکل و بیماری بستگی دارد. پزشک شما ممکن است شما را به یک متخصص مانند جراح قلب یا عروق ارجاع دهد.

سی تی اسکن و روش‌های سونوگرافی ابزارهای متداولی جهت تشخیص یا یافتن بی نظمی و گرفتگی رگ‌های خونی است. سی تی اسکن جهت بررسی داخل بدن از اشعه X استفاده می‌کند. این اقدام به پزشک شما اجازه می‌دهد وضعیت رگ‌های خونی و همچنین هرگونه انسداد، برآمدگی و نقاط آسیب دیده که ممکن است در رگ‌های خونی وجود داشته باشد را مشاهده کند.

 

درمان آنوریسم چگونه است؟

به طور معمول درمان بیماری به محل و نوع آنوریسم بستگی دارد.

به عنوان مثال در یک ناحیه آسیب دیده از رگ‌های سینه و شکم ممکن است نیاز به یک نوع جراحی به نام پیوند عروقی استنت “stent” باشد. این روش با حداقل تهاجم و آسیب احتمالی در مقابل عمل جراحی سنتی باز انجام می‌گردد زیرا شامل ترمیم و تقویت رگ‌های خونی آسیب دیده است. همچنین این روش احتمال ابتلا به عفونت، زخم و سایر مشکلات را کاهش می‌دهد.

سایر درمان‌ها شامل داروهایی است که فشار خون بالا و کلسترول بالا را درمان می‌کنند. همچنین ممکن است انواع خاصی از مسدود کننده‌های بتا “beta” برای کاهش فشار خون تجویز شوند. کاهش فشار خون باعث کاهش خطر پارگی آنوریسم شما می‌گردد.

به طور کلی روش‌های درمان به دسته‌های زیر تقسیم بندی می‌شوند:

• داروها: پزشک داروهایی را جهت درمان فشار خون بالا و کلسترول توصیه می‌کند. با کاهش فشار و کاهش چربی در رگ‌های خونی، این داروها می‌توانند به جلوگیری از پارگی آنوریسم کمک کنند.
• جراحی کم تهاجمی: اگر رگ خونی ضعیف یا آسیب دیده در قفسه سینه یا شکم خود دارید، پزشک ممکن است نوعی از جراحی کم تهاجمی به نام پیوند استنت اندوواسکولار را پیشنهاد کند که شامل ترمیم و تقویت رگ خونی آسیب دیده است.
• جراحی باز: ممکن است جهت ترمیم رگ آسیب دیده به جراحی باز نیاز داشته باشید. روش‌های جراحی باز شامل ایجاد شکاف و برش بزرگ در شکم یا قفسه سینه، بسته به محل آنوریسم، به منظور ترمیم عروق خونی است. در حالی که جراحی باز نسبت به روش‌های دیگر تهاجمی‌تر است و به طور معمول زمان بهبودی بیشتری لازم دارد، اما گاهی اوقات لازم است.

متخصصان عروق متخصص در سازمان بهداشت و درمان توصیه می‌کنند در صورت امکان و با توجه به شرایط بیماری، جراحی با حداقل تهاجم را جهت کاهش عوارض و تسریع در زمان بهبودی انجام دهند.

 

آیا راهی برای جلوگیری از آنوریسم وجود دارد؟

• به طور معمول بهره‌گیری از یک رژیم غذایی سالم حاوی میوه‌های فراوان، غلات سبوس دار و سبزیجات به جلوگیری از تشکیل آنوریسم کمک می‌کند. گوشت و طیور حاوی میزان کمی از چربی‌های اشباع و کلسترول پایین نیز گزینه‌های خوبی جهت مصرف پروتئین هستند. محصولات لبنی کم چرب نیز مفید هستند.

• ورزش منظم به ویژه کاردیو “cardio”، گردش سالم و استاندارد خون و جریان خون از طریق قلب، شریان‌ها و سایر رگ‌های خونی را میسر و آسان می‌نماید.
• اگر از دخانیات مانند سیگار استفاده می‌نمایید، اکنون زمان ترک آن است. قطع مصرف دخانیت و تنباکو می‌تواند خطر ابتلا به آنوریسم را کاهش دهد.
• همچنین با توجه به بیماری که به آن مبتلا هستید، می‌بایست برای معاینات سالانه به پزشک مراجعه کنید.

 

جهت تشخیص و درمان بیماری آنوریسم به کدام متخصصین مراجعه شود؟

پزشکان و جراحان ماهر در بخش بهداشت و درمان جهانی، زندگی خود را وقف کمک به بیماران با شرایط و بیماری‌های عروقی از جمله آنوریسم می‌کنند.

پزشکان و متخصصین این حوزه جهت تهیه یک برنامه درمانی جامع با شما همکاری خواهند کرد و برای سالم نگهداشتن سیستم عروقی شما عادات و سبک زندگی سالم را توصیه خواهند کرد.

به طور کلی جهت تشخیص و درمان بیماری آنوریسم لازم است به مراکز مرتبط با بیماری مراجعه نمایید و از متخصصین قلبی و عروقی “vascular” بخواهید تا شرایط و تاریخچه بیماری شما را بررسی نمایند.

این متخصصین با توجه به نوع بیماری شما بررسی و درمان را آغاز می‌کنند و نوع درمان متناسب با شما را انجام خواهند داد.

 

منبع: www.healthline.com