اختلال دوقطبی چیست؟ علائم و درمان آن

اختلال دو قطبی همچنین به عنوان اختلال عاطفی دو قطبی نیز شناخته می‌شود که یک اختلال خلقی است. در گذشته «افسردگی شیدایی» نامیده می‌شد. اختلال دو قطبی می‌تواند باعث خلق و خوی فرد از یک حد بسیار بالا به یک حد پایین شود. علائم شیدایی می‌توانند شامل افزایش انرژی، هیجان، رفتار تکانشی و تحریک باشند. انواع مختلفی از اختلال دو قطبی وجود دارند. ما نمی‌دانیم چه عواملی باعث دو قطبی شدن می‌شوند، اما تصور می‌شود که ترکیبی از دلایل ژنتیکی و محیطی باشد؛ با رسا همراه باشید.

 

اختلال دوقطبی چیست؟

همانطور که از نامش پیداست، اختلال دو قطبی با تغییرات خلقی مخالف مشخص می‌شود، در یک لحظه احساس می‌کنید می‌توانید هر چیزی را تسخیر کنید و در لحظه ای دیگر، به سختی می‌توانید خود را از رختخواب بیرون بیاورید. هنگامی که افسردگی شیدایی نامیده می‌شود، اختلال دو قطبی تا 5.7 میلیون بزرگسال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

هم مردان و هم زنان به طور مساوی می‌توانند تحت تأثیر این بیماری قرار گیرند و معمولاً بروز علائم در سنین 15 تا 25 سالگی رخ می‌دهد. مانند بسیاری از اختلالات روانی، بیماری دو قطبی نیز ژنتیکی است و در خانواده‌ها ایجاد می‌شود، به این معنی که اغلب اوقات، یک یا چند نفر از اعضای خانواده نیز نوعی اختلال دو قطبی را تجربه می‌کنند.

 

انواع اختلال دوقطبی

چهار نوع اختلال دوقطبی وجود دارند که هر کدام براساس علائم و اپیزودهای خاص خود تعریف می‌شوند.

اختلال دو قطبی I

اختلال دو قطبی I با وقوع حداقل یک دوره شیدایی مشخص می‌شود، قبل یا بعد از آن یک دوره هیپومانیک یا افسردگی اساسی که حداقل یک هفته طول می‌کشد، رخ می‌دهد. قسمت‌های شیدایی ممکن است آنقدر شدید باشد که به طور قابل توجهی عملکرد روزمره فرد را مختل کند و یا حتی ممکن است باعث جدا شدن از واقعیت شود (روان پریشی). افرادی که یک دوره شیدایی را پشت سر می‌گذارند، اغلب احساس سرخوشی می‌کنند.

معمولاً سه علامت یا بیشتر مانند عزت نفس کاذب، کاهش خواب، پرحرفی یا حواس پرتی را تجربه خواهید کرد یا درگیر فعالیت‌هایی می‌شوید که می‌توانند عواقب دردناک یا حتی مالی داشته باشند، حتی ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشید. این اختلال با دوره‌های مشخصی از شیدایی و افسردگی همراه است.

اختلال دو قطبی II

تشخیص اختلال دو قطبی II به معنای معمول بودن علائم افسردگی است. حداقل 1 دوره افسردگی اساسی و حداقل 1 دوره هیپومانیا به جای مانیا داشته‌اید.

اختلال دو قطبی I یا II با ویژگی‌های مختلف

علائم مانیا یا هیپومانیا و افسردگی را همزمان تجربه خواهید کرد. ممکن است این حالت، حالت دو قطبی مخلوط خوانده شود. ممکن است همزمان با بی‌قراری و بیش فعالی احساس غم و اندوه و ناامیدی کنید.

اختلال دو قطبی تند چرخش

اختلال دو قطبی تند چرخش به این معنی است که فرد در یک دوره 12 ماهه 4 دوره یا بیشتر افسردگی، شیدایی، هیپومانیک داشته است.

اختلال دو قطبی فصلی

اختلال دوقطبی فصلی به این معنی است که افسردگی، شیدایی یا هیپومانیا فرد را به طور منظم به همین ترتیب در فصول تحت تأثیر قرار می‌دهند. به عنوان مثال ممکن است دریابید که هر زمستان یک دوره افسردگی دارید، اما شیدایی به طور منظم از یک الگو پیروی نمی‌کند.

اختلال خلق ادواری یا سیکلوتایمی

تشخیص اختلال سیکلوتایمی به این معنی است که فرد حداقل به مدت 2 سال دوره‌های منظم هیپومانیا و افسردگی را تجربه خواهد کرد. فرد دو قطبی تشخیص داده نخواهد شد زیرا علائم او خفیف تر خواهد بود. اما سیکلوتیمیا می‌تواند به اختلال دو قطبی نیز تبدیل شود.

 

علت اختلال دوقطبی

علت اختلال دو قطبی مشخص نیست! تحقیقات نشان می‌دهند که ترکیبی از موارد مختلف احتمال ابتلا به اختلال دوقطبی را بیشتر می‌کند.

عوامل ژنتیکی

اگر فردی در خانواده نزدیکتان مانند پدر و مادر، برادر یا خواهر مبتلا به اختلال دو قطبی باشند ، 5 برابر بیشتر احتمال دارد که به اختلال دو قطبی مبتلا شوید. اگر هر دو والدین یا برادر با خواهر دوقلویتان به این بیماری مبتلا باشند، این خطر بیشتر است. محققان ژن‌های دقیق ایجاد اختلال دو قطبی را پیدا نکرده‌اند، اما ژن‌های مختلفی با ایجاد اختلال دوقطبی مرتبط هستند.

عدم تعادل شیمیایی مغز

مواد شیمیایی مختلفی در مغز می‌توانند بر روحیه و رفتار فرد تأثیر بگذارند. کم یا زیاد شدن این مواد شیمیایی می‌توانند فرد را دچار مانیا یا افسردگی کنند.

فاکتورهای محیطی

حوادث استرس زای زندگی می‌توانند علائم اختلال دو قطبی را تحریک کنند، مانند آزار در دوران کودکی و از دست دادن عزیزی در خانواده. آن‌ها می‌توانند احتمال ابتلا به دوره‌های افسردگی را نیز افزایش دهند. اگر فکر می‌کنید به اختلال دوقطبی مبتلا هستید، اولین قدم این است که از پزشک خود کمک بگیرید.

پزشک عمومی نمی‌تواند اختلال دو قطبی را تشخیص دهد و فقط یک روانپزشک باید تشخیص رسمی آن را بدهد. پزشک عمومی در صورت مشاهده موارد زیر می‌تواند یک قرار ملاقات با روانپزشک را ترتیب دهد:

• اگر حداقل 4 روز متوالی احساس هیجان زیادی را تجربه کرده باشید یا کنترل روحیه یا رفتار خود را از دست داده باشید.
• اگر پزشک عمومی فکر می‌کند که ممکن است دچار مانیا یا افسردگی شدید باشید، باید فوراً به روانپزشک مراجعه کنید، زیرا این احتمال وجود دارد که برای خود یا شخص دیگری خطرناک باشید.
• اگر اولین دوره روان پریشی را طی می‌کنید، پزشک عمومی باید شما را به تیم مداخله زودرس ارجاع دهد.

تشخیص اختلال دو قطبی دشوار است، زیرا به طور متفاوتی بر همه تأثیر می‌گذارد. همچنین، علائم دو قطبی می‌توانند مانند سایر مشکلات بهداشت روان باشند. ممکن است زمان طولانی طول بکشد تا تشخیص دو قطبی انجام شود.

 

عوامل خطر اختلال دوقطبی

فاکتورهای خطر این عارضه به شرح زیر هستند:

خطر خودکشی و خودزنی

اگر بیماری دارید که در آن روان پریشی مانند اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی را تجربه می‌کنید، احتمال خودکشی بین 5 تا 6 درصد بیشتر از فردی است که به بیماری روان پریشی مبتلا نیستند. خطر خودکشی در اولین سال تماس فرد بیمار با تیم بهداشت روان بیشتر است. اگر سابقه اقدام به خودکشی و افسردگی داشته باشید، به احتمال زیاد سعی می‌کنید جان خود را بگیرید. مهم است که برای علائم افسردگی خود درمانی درست و یک برنامه بحرانی به روز داشته باشید. همچنین تحقیقاتی وجود دارند که نشان می‌دهند در صورت ابتلا به اختلال دو قطبی، 30 تا 40 درصد بیشتر در معرض آسیب به خود هستید.

ریسک مالی

اگر به بیماری شیدایی یا هیپومانیا مبتلا هستید ممکن است برای مدیریت امور مالی خود مبارزه کنید. ممکن است پول زیادی خرج کنید بدون اینکه به تأثیری که ممکن است در زندگی تان بگذارد فکر کنید. می‌توانید وکالت نامه ماندگار بسازید. این یک فرایند قانونی است، به این معنی است که اگر توانایی ذهنی لازم برای مدیریت شخصی توسط خود را ندارید، شخصی را انتخاب کنید که به او اعتماد دارید.

خطر سلامتی جسمی

افراد مبتلا به اختلال دو قطبی میزان بیشتری از بیماری‌های جسمی مانند، دیابت و بیماری‌های قلبی را تجربه می‌کنند. باید حداقل هر سال از لحاظ سلامت جسمی چکاپ شوند.

خطر الکل و مواد مخدر

بیش از 30 درصد از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی در حال سو ء مصرف مواد مخدر یا الکل هستند. نوشیدن الکل، سیگار کشیدن یا مصرف داروهای دیگر هنگام مصرف دارو می‌توانند عملکرد دارو را متوقف کرده و علائم را بدتر کنند.

خطر رانندگی

اگر دوره‌ای از افسردگی شدید، هیپومانیا، مانیا یا روان پریشی دارید، باید رانندگی کردن را متوقف کنید.

 

علائم و نشانه‌های اختلال دوقطبی

علائم و نشانه‌های اختلال دو قطبی می‌توانند مقابله با زندگی روزمره را دشوار کنند. این می‌تواند بر روابط و کار فرد تأثیر جدی بگذارد. انواع مختلف علائم در زیر شرح داده شده اند:

شیدایی

علائم شیدایی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• احساس خوشبختی یا هیجان، حتی اگر اوضاع خوب پیش نرود
• ذهنی پر از ایده‌های جدید و هیجان انگیز
• حرکت سریع از یک ایده به ایده دیگر
• شنیدن صداهایی که دیگران نمی‌توانند بشنوند.
• تحریک پذیرتر از حد نرمال
• احساس خیلی بهتری نسبت به خود دارید.
• خیلی سریع صحبت کردن، پریدن از یک ایده به ایده دیگر و افکار مسابقه‌ای
• به راحتی حواس پرت می‌شوید و برای تمرکز روی یک موضوع تلاش می‌کنید.
• قادر به خوابیدن نیستید یا احساس می‌کنید نمی‌خواهید بخوابید.
• فکر می‌کنید که می‌توانید خیلی بیشتر از آنچه که در واقع می‌توانید انجام دهید.
• تصمیمات عادی یا بزرگ گرفتن بدون اینکه به آن‌ها فکر کنید.

کارهایی را انجام خواهید داد که به طور معمول انجام نمی‌دهید که در نتیجه باعث مشکل زیر می‌شوند:

• صرف مقدار زیادی پول
• داشتن رابطه جنسی گاه به گاه با افراد مختلف
• استفاده از مواد مخدر یا الکل
• تصمیم گیری‌های غیرعاقلانه تجاری

هایپومانیا

هیپومانیا مانند مانیا است اما علائم خفیف‌تری خواهید داشت. درمان هیپومانیا مانند درمان شیدایی است.

افسردگی

علائم افسردگی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• احساس ناخوشی
• داشتن انرژی کمتر و احساس خستگی
• احساس ناامیدی یا منفی بودن
• احساس گناه، بی ارزشی یا درماندگی
• علاقه کمتر به انجام کارهایی که معمولاً دوست دارید.
• مشکل در تمرکز، یادآوری یا تصمیم گیری
• احساس بی‌قراری یا تحریک پذیری
• بیش از حد خوابیدن یا عدم توانایی در خوابیدن
• احساس گرسنگی بیشتر یا کمتر از حد معمول
• کاهش یا افزایش وزن، درصورتی که قصد چنین کاری را ندارید.
• افکار مرگ یا خودکشی یا اقدام به خودکشی

روان پریشی

گاهی اوقات می‌توانید در طی یک دوره شدید مانیا یا افسردگی علائم روان پریشی را نیز تجربه کنید. علائم روان پریشی می‌توانند شامل موارد زیر هستند:

• توهم: این بدان معناست که فرد ممکن است چیزهایی را که در آنجا نیستند بشنود، ببینید یا احساس کنید.
• هذیان: این بدان معناست که فرد ممکن است مواردی را که واقعیت ندارند باور کند. معمولاً افراد دیگر اعتقادات او را غیرمعمول می‌دانند.

علائم روان پریشی در اختلال دو قطبی می‌توانند خلق و خوی فرد را نشان دهند. به عنوان مثال، اگر یک دوره جنون داشته باشید، ممکن است باور داشته باشید که از قدرت خاصی برخوردار هستید یا توسط دولت تحت نظارت هستید. اگر دوره افسردگی داشته باشید، ممکن است نسبت به کاری که فکر می‌کنید انجام داده اید بسیار احساس گناه کنید، ممکن است احساس کنید که از دیگران بدتر هستید یا احساس کنید که وجود ندارید.

 

تشخیص اختلال دوقطبی

تشخیص اختلال دو قطبی فقط با توجه دقیق بر علائم و شدت، طول و دفعات آن‌ها انجام می‌شود. گویاترین دوره‌ها هیپومانیا یا شیدایی هستند. مرور سابقه از دوستان و خانواده نزدیک اغلب برای تشخیص اختلال دوقطبی از افسردگی امری اساسی و بسیار مفید است.

اگر خود یا کسی که می‌شناسید علائم اختلال دوقطبی را تجربه می‌کنید، به ارائه دهنده خدمات بهداشتی خانوادگی یا روانپزشک مراجعه کنید. سپس به یک متخصص بهداشت روان ارجاع داده می‌شوید.

باید یک ارزیابی پزشکی کاملی انجام شود. پزشک در مورد سابقه بیماری روانی شخصی و خانوادگی فرد سوال خواهد کرد. همچنین ممکن است از او خواسته شود تا یک پرسشنامه اختلالات خلقی یا غربالگری افسردگی را تکمیل کند. این یک سری سوالاتی است که از فرد خواسته می‌شود به صورت شفاهی یا کتبی به آن‌ها پاسخ دهد.

 

درمان اختلال دوقطبی

داروها و روان درمانی معمول‌ترین برنامه درمانی برای افرادی است که از اختلال دو قطبی رنج می‌برند و اگر به طور مداوم آن‌ها را دنبال کنند، میزان موفقیت این برنامه‌ها بسیار زیاد هستند.

دارو درمانی

بسته به شدت علائم، ارائه دهنده خدمات ممکن است برای کمک به فرد در خارج شدن از حالت جنون یا افسردگی دارو تجویز کند. پرهیز از مصرف مواد مخدر و الکل و مصرف داروهای خود طبق دستورالعمل، حتی در روزهایی که احساس خوبی دارید، می‌تواند در داشتن یک زندگی عادی و مولد کمک کند. رایج‌ترین داروهایی که برای درمان دو قطبی استفاده می‌شوند:

• تثبیت کننده‌های خلق و خو برای تثبیت روحیه، بنابراین به سمت مانیا یا افسردگی حرکت نمی‌کنید. لیتیوم یکی از شناخته شده‌ترین و مؤثرترین تثبیت کننده‌های خلقی برای افراد مبتلا به اختلال دو قطبی است.
• داروهای ضد افسردگی برای حالت‌های افسردگی مؤثر هستند، بنابراین اگر این شدیدترین علائم باشند، ممکن است از یکی از انواع ضد افسردگی که برای درمان اختلالات دو قطبی تجویز می‌شود نیز بهره‌مند شوید.
• اگر علائم اختلال دوقطبی شامل توهم یا شیدایی شدید باشند، ممکن است از داروهای ضد روان پریشی غیرمعمول استفاده شوند. تعدادی از داروهای ضد روان پریشی وجود دارند که در درمان اختلالات دو قطبی نیز استفاده می‌شوند.

اغلب، اولین دوره درمان دارویی، تجویز تثبیت کننده‌های خلقی است. همچنین ممکن است داروی ضد تشنج برای فرد به عنوان تثبیت کننده خلق و خو نیز تجویز شود. داروهای ضد روان پریشی معمولی گاهی اوقات با داروهای ضد افسردگی برای درمان اختلالات ترکیب می‌شوند.

از آنجا که استفاده از داروهای ضد افسردگی می‌تواند حالت‌های هیپومانیک یا جنون را تحریک کند، به احتمال زیاد یک داروی ضد افسردگی با تثبیت کننده خلق و خو نیز استفاده خواهید کرد تا احساسات خود را متعادل کنید.

اکثر بیماران خیلی خوب به دارو پاسخ می‌دهند، بعضی‌ها فقط با مصرف حداقل دوز. در سایر مواقع دوزها باید افزایش یابند یا داروی دومی اضافه شود. شروع برخی از داروها ممکن است تا شش هفته طول بکشد، بنابراین اگر تا آن زمان عمل نکنند، ممکن است پزشک نیاز به اصلاح آن‌ها داشته باشد.

روان درمانی

مطالعات روان درمانی نشان می‌دهند که روان درمانی برای افرادی که مبتلا به اختلال دو قطبی هستند نیز ابزاری موثر بوده است. رفتار درمانی شناختی به فرد کمک می‌کند تا یاد بگیرید چگونه افکار یا رفتارهای منفی یا مضر خود را تغییر دهد.

درمان‌های خانواده محور شامل اعضای خانواده است و بر آموزش راهبردهای مقابله ای، ارتباطات و تکنیک‌های حل مسئله متمرکز است.

ریتم درمانی بین فردی و اجتماعی (IPSRT) اغلب در درمان اختلال دوقطبی نیز استفاده می‌شود، زیرا این شکل از روان درمانی بر ایجاد ثبات در ریتم‌های روزانه، خواب، بیداری، زمان غذا، برای معرفی روال‌های سازگار برای مدیریت بهتر حالات متمرکز است.

رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)، درمانی مؤثر برای اختلالات دو قطبی است. DBT تمرکز خود را بر تنظیم بهتر احساسات خود معطوف می‌کند، بنابراین وقتی حالت شیدایی دارید، می‌توانید ابزاری برای کمک به کنار آمدن با خود داشته باشید.

آموزش روان نیز یک ابزار درمانی قدرتمند برای آموزش به کسانی که با اختلال دوقطبی زندگی می‌کنند. این آموزش به فرد این امکان را می‌دهد تا عوامل تحریک کننده و نوسانات خلقی قریب الوقوع را مشاهده کند، بنابراین می‌تواند قبل از وقوع یک قسمت کامل به دنبال درمان باشد.

 

پیشگیری اختلال دوقطبی

هیچ روش شناخته شده‌ای برای جلوگیری از اختلال دو قطبی وجود ندارد. از آنجا که علت دقیق آن هنوز مشخص نشده است، شناختن علائم آن و اقدام به مداخله زود هنگام بسیار مهم است. استفاده منظم و مداوم از دارو می‌تواند به کاهش اپیزودها یا شیدایی و افسردگی کمک کند.

برخی از افرادی که اختلال دو قطبی را تجربه می‌کنند ممکن است خودکشی کنند. با دانستن چگونگی تشخیص این علائم، شانس بیشتری برای درمان مؤثر و یافتن روش‌های مقابله ای وجود دارد، که ممکن است از دوره‌های طولانی بیماری، طولانی ماندن در بیمارستان و خودکشی جلوگیری شود.

 

اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان

اختلالات دو قطبی در کودکان و نوجوانان بیشتر دیده می‌شود، اما کودکان همچنین می‌توانند در سنین پایین‌تر این اختلال را داشته باشند. این اختلال در بچه‌ها همچنین باعث ایجاد دوره‌های خلقی متمایز از شیدایی یا هیپومانیا تا افسردگی می‌شود. با این حال، از آنجا که کودکان و نوجوانان می‌توانند رفتار خود را بروز دهند و برخی از علائم اختلالات دو قطبی را نشان دهند، مانند بی قراری، تکانشگری، رفتارهای پرخطر و یک دید وسیع از توانایی‌ها، حتی در صورت عدم وجود این اختلال، تشخیص آن دشوار است.

اگر کودک با رفتارهایی مانند خلق افسرده، از بین رفتن علاقه به فعالیت‌ها، تفکر منفی، افکار خودکشی یا کاهش نیاز به خواب، تکانشگری یا رفتارهای تهاجمی یا اجتماعی نامناسب دست و پنجه نرم می‌کند، باید به یک متخصص بهداشت روان مراجعه کند و برای بچه‌هایی که سابقه خانوادگی دو قطبی دارند، والدین باید مراقب علائم آن‌ها و جستجوی زودهنگام کمک باشند. تشخیص زودهنگام و معالجه می‌تواند از عواقب جدی جلوگیری کند و به بچه‌ها کمک کند تا روحیه خود را متعادل کرده و علائم را از سنین پایین کنترل کنند.

 

اختلال دوقطبی و بارداری

بارداری و دوره پس از زایمان می‌تواند علائم اختلال دو قطبی را تشدید کند. بدن بسیاری از تغییرات هورمونی را تجربه می‌کند و زنانی که قبلاً دارای یک اختلال دو قطبی زمینه‌ای هستند، می‌توانند علائم خود را با این تغییرات تشدید کنند. گاهی اوقات زنانی که اختلالات دو قطبی ندارند، ممکن است در دوره پس از زایمان دچار یک اختلال شوند.

اختلال خلقی که از آن به عنوان شروع دو قطبی پس از زایمان یاد می‌شود، ممکن است پس از زایمان برطرف شود یا گاهی اوقات باقی بماند. اتفاق نظر کلی این است که وقتی بیماری روانی شدیدی وجود دارد و کسی باردار می‌شود، زمان مصرف دارو نیست. با این اوصاف، فرد باید یک بحث صادقانه داشته باشد و بداند که کدام داروها در دوران بارداری خطراتی برای او و جنین دارند. اغلب اوقات خطر عدم مصرف دارو از خطر قطع دارو بدتر است.

 

چشم انداز بیماران مبتلا به اختلالات دوقطبی

برای اکثر افراد، یک برنامه درمانی خوب می‌تواند خلق وخوی شدید را تثبیت کرده و باعث تسکین مؤثر علائم شود. درمان مداوم در جلوگیری از عود کردن بیماری مؤثرتر است. کسانی که مشکل سوء مصرف مواد نیز دارند ممکن است به درمان تخصصی‌تری نیاز داشته باشند.

 

منابع:

www.psycom.net

my.clevelandclinic.org

www.rethink.org