روند شیردهی به نوزاد با شیر مادر امری معمول، طبیعی و غریزی است که انجام آن به کمی صبر و آموزش احتیاج دارد تا هم نوزاد تغذیه مناسب و درستی داشته باشد و هم مادر در زمان شیر خوردن نوزاد حس راحتی پیدا کند.
به طور معمول بسیاری از افرادی که به تازگی حس مادری را تجربه می‌کنند در مورد موضوعات مختلف از جمله شیردهی به نوزاد سؤالات زیادی دارند. شیردهی به نوزاد به‌خصوص در هفته اول بعد از تولد او، با تفاوت‌ها و تغییرات زیادی همراه است. بنابراین لازم است که مادر اطلاعات مفید و جامعی از این دوران و نحوه سپری کردن آن داشته باشد. در این مقاله نکات لازم درباره شیردهی به نوزاد را می‌خوانید.
سعی کنید در زمان شیردهی موارد زیر را رعایت کنید:
- سعی کنید در زمان شیر خوردن نوزاد تماس لمسی با او برقرار کنید؛
- به‌خصوص در هفته اول تولد بهتر است هر دو ساعت یک بار شیردهی به نوزاد را انجام دهید؛
- غر زدن و صدای ملچ ملوچ لب‌ها از علائم گرسنگی نوزاد است؛
- پوشک نوزاد را چک کنید: به طور معمول روزانه ۳ تا ۵ بار پوشک نوزاد کثیف و ۵ تا ۶ بار خیس می‌شود؛
- روند شیردهی نباید برایتان ناراحت‌کننده و دردناک باشد.
به یاد داشته باشید شیر مادر یک مایع عاشقانه است، آن را از نوزاد دلبندتان دریغ نکنید.
نکات کلی در مورد شیر دادن به نوزاد
- نیازی نیست از وسایل کمکی مانند پستانک، شیشه شیر یا لباس مخصوص شیردهی استفاده کنید.
- اولین شیردهی به نوزاد بسیار مهم است و بهتر است در ساعات اولیه بعد از زایمان انجام شود.
- اگر نوزاد شیر نخورد، بهتر است زمان بیشتری برای تماس لمسی با نوزاد صرف کنید تا شیر خوردن نوزاد شروع شود.
- نوزاد را در آغوش بگیرید، به‌طوری که شکم او در برابر بدن شما قرار بگیرد و قبل از اینکه دهانش را برای خوردن شیر باز کند بتواند با بینی نوک سینه شما را حس کند. دقت کنید که سر و گردن او در یک سطح قرار داشته باشد (در غیر این صورت بلع برای او مشکل خواهد بود). زمانی‌که نوزاد دهانش را باز کرد او را به خودتان نزدیک‌تر کنید درنهایت نه تنها نوک سینه که بخش زیادی از سینه را به دهان می‌گیرد و شیر خوردن را شروع می‌کند.
- در زمان شیر خوردن پشت سر نوزاد را محکم نگه ندارید. زمانی که نوزاد در حال شیر خوردن است ممکن است به عقب کشیده شود و شیر خوردن او متوقف شود.
- شیردهی شبانه را فراموش نکنید. یک‌سوم از مراحل شیر خوردن نوزاد در ساعات شب انجام می‌شود. پس این زمان مهم را از او نگیرید.
- بهتر است اجازه دهید تا نوزاد کاملا از یک سینه تغذیه کند و بعد از اینکه شیر آن سینه تمام شد از سینه‌ی دیگر به او شیر بدهید. اگر نوزاد از شیر خوردن خسته شد می‌توانید در نوبت بعدی، شیردهی را از همین سینه شروع کنید.
- در زمان شیردهی نباید درد داشته باشید. اگر احساس درد می‌کنید اختمالا مشکلی وجود دارد. اگر نوزاد در زمان شیر خوردن به جای بخشی از سینه فقط نوک سینه شما را دریافت کند احتمالا احساس درد خواهید داشت.
- سعی کنید در این دوران به میزان زیادی آب بنوشید. در دوران شیردهی بدن شما به آب زیادی نیاز دارد تا بتواند توانایی خود دوباره به دست آورد. حتی بهتر است زمانی که شب‌ها برای شیردهی به نوزاد بیدار می‌شوید آب بنوشید. می‌توانید از همسرتان کمک بخواهید و با او در این رابطه صحبت کنید تا با شما همکاری کند.
- در مورد شرایط بعد از زایمان با همسرتان صحبت کنید. تا بعد از به دنیا آمدن فرزند بتواند شما را بهتر درک کند و با شما در انجام کارهای مختلف همکاری داشته باشد و همچنین از نگرانی‌های شما در آینده کم کند.
- بعد از زایمان انجام تمرینات سبک ورزشی را فراموش نکنید.
زیبایی دوران شیردهی به این است که بعد از مدتی شما و نوزادتان به نوعی هماهنگی دست می‌یابید. متوجه می‌شوید چه چیزی بخورید، چه زمانی غذا بخورید و چطور در کنار هم آرامش و عشق داشته باشید.
نکاتی در مورد شیرخوردن نوزاد در هفته اول تولد
شیر خوردن نوزاد در هفته اول تولد از اهمیت بسیاری برخوردار است. نکات زیر را در نظر بگیرید تا نگرانی بابت تغذیه او نداشته باشید:
۱. بهتر است در ساعت اولیه تولد، شیردهی به نوزاد را شروع کنید.
در صورتی که بعد از تولد نوزاد، شرایط خاص پزشکی برای شما یا نوزادتان وجود نداشته باشد بهتر است در اولین ساعات بعد از زایمان تماس مستقیم پوستی و شیر دادن به نوزاد را شروع کنید. حتی اگر نوزاد با روش سزارین به دنیا آمده باشد می‌تواند بعد از زایمان در آغوش مادر جای بگیرد.
شیردهی خود را بررسی کنید.
بیشتر نوزادان بعد از زایمان به طور طبیعی به سینه‌ها می‌چسبند و خودشان شیر خوردن را شروع می‌کنند. بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد در ساعت‌های اولیه که نوزادان به تدریج هوشیارتر می‌شوند، به شیر و مراقبت بیشتری نیاز دارند.
مراقب خواب نوزاد باشید.
بعد از ساعت‌های اولیه معمولا نوزادان به خوابی عمیق فرو می‌روند و توانایی شیر خوردن نوزاد کم می‌شود. بر اساس مطالعات، شیردهی در اولین زمان‌های بعد از تولد سبب می‌شود تا شیردهی‌های بعدی هم مناسب انجام شود. کم‌کم نوزاد هم روش درست شیرخوردن را یاد می‌گیرد و کار برای مادر راحت‌تر می‌شود. اگر هر مشکلی در رابطه با شیردهی وجود داشت نگران نشوید. می‌توانید از راهنمایی و کمک دیگران استفاده کنید. بسیاری از نوزادان کمی دیرتر شیر خوردن را یاد می‌گیرند.
۲. شیر خوردن نوزاد در روزهای اول تا سوم
به‌شکل مداوم شیردهی را انجام دهید.
در روزهای اول بعد از تولد، شیرخوردن نوزاد به شکل مکرر انجام می‌شود، تعداد دفعات شیردهی مادر زیاد است و حتی برنامه زمانی خاصی ندارد. اگر در این دوره زمانی در بیمارستان هستید، نوزاد را در اتاق خودتان نگه دارید. در بیشتر طول روز و در زمان شیردهی ارتباط پوستی را با نوزاد برقرار کنید. نوزاد به سرعت گرسنه می‌شود و به دنبال شیر مادر میگردد. بنابراین باید به راحتی به آن دسترسی داشته باشد. غر زدن، تکان دادن و ضربات سر، خوردن دست‌ها، لرزیدن لب‌ها همه از جمله علائمی است که نشان می‌دهد کودک شما آماده شیر خوردن است.
از پستانک استفاده نکنید.
از بیمارستان بخواهید که هیچ پستانک یا شیشه شیری به نوزاد شما ندهد. شیر شما تمام مواد غذایی لازم برای تغذیه و آرامش کودک را دارد.
کلستروم یا آغوز
در طول روزهای اول بعد از زایمان بدن شما نوعی شیر به نام کلستروم یا اغوز تولید می‌کند. هر چند که مقدار این شیر بسیار کم است اما سرشار از ویتامین، پروتئین، آنتی‌بادی و عوامل ضد ویروسی است. این اولین غذای کودک شما است. همچنین این شیر به عنوان ملین عمل می‌کند و کمک می‌کند تا نوزادتان اولین مدفوع خود را (مکونیوم) را دفع کند.
به کاهش وزن نوزادتان توجه کنید.
برای نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند کاهش مقداری از وزن در روزهای اول زندگی طبیعی است. که این مقدار می‌تواند بین ۵ تا ۷ درصد از وزن اولیه نوزاد بعد از تولد باشد. مقداری از آن به دلیل دفع اولین مدفوع و سایر مایعات مربوط به تولد است.
نیازی نیست که برای تغذیه نوزاد از مکمل استفاده کنید. در حقیقت معده نوزاد بسیار کوچک است و حتی اگر مقدار کمی بیشتر از نیازش به او غذا بدهید به بیرون برمی‌گرداند. به همین دلیل مقدار کلسترومی که بدن شما تولید می‌کند بسیار کم است. در واقع همان مقدار کم هم کافی است و در حد معده کودک‌تان است.
مراقب شیر نخوردن نوزاد باشید.
در موارد بسیار نادر نوزادان در روزهای اول تولد خودشان نمی‌توانند فرایند شیر خوردن را به درستی انجام دهند. در صورتی که این اتفاق برای شما پیش آمد به هیچ عنوان غفلت نکنید، زیرا ممکن است برای نوزاد خطرناک باشد.
با دست‌تان کمی سینه‌های‌تان را فشار دهید تا کلستروم خارج شود (پمپ های شیردوش در روزهای اول کارایی لازم را ندارند) و با استفاده از یک قاشق کوچک یا قطره چکان به نوزادتان شیر بدهید. اگر در شیردهی مشکل دارید و روش آن را به خوبی بلد نیستید از پزشک یا افراد قابل اعتماد کمک بخواهید.
۳. شیردهی در روزهای سوم تا پنجم
در بعضی مواقع در روزهای سه تا پنجِ شیردهی، به طور ناگهانی میزان شیر مادر بیشتر می‌شود. البته گاهی اوقات به صورت تدریجی میزان تولید شیر مادر افزایش پیدا می‌کند. در این زمان بعضی مادران در سینه‌های خود احساس پُری دارند و متوجه می‌شوند که نوزاد شیر بیشتری را قورت می‌دهد ( بعضی از مادران صدای قورت دادن شیر توسط نوزاد را نمی‌شنوند ولی این موضوع به این معنی نیست که نوزاد شیر نمی‌خورد). بعضی از خانم‌ها ممکن است کمی دستپاچه شوند و این شرایط برای‌شان مشکل باشد.
خروج شیر
یکی از روش‌هایی که نشان می‌دهد نوزاد شما به خوبی تغذیه شده است این است که به طور مرتب به او شیر بدهید و در سینه‌های‌تان احساس سبکی کنید و شیر از سینه‌ها خارج شود.
خروج شیر با دست
زمانی که سینه‌های‌تان پر از شیر باشد و قسمت نوک سینه‌ها به حالت مسطح در بیاید، ممکن است نوزاد در شیرخوردن دچار مشکل شود. با استفاده از دست می‌توانید مقداری از شیر را خارج کنید تا نوک سینه نرم شود. فشار دادن سبب انعطاف نوک سینه می‌شود و کمک می‌کند تا شیر خوردن برای نوزاد آسان‌تر باشد.
ماساژ ملایم
اگر دغدغه زیادی برای شیر خوردن نوزاد دارید می‌توانید از ماساژ استفاده کنید. در زمان‌های بین شیردهی می‌توانید از کمپرس سرد استفاده کنید تا گرفتگی سینه برطرف شود.
پوشک نوزاد را چک کنید.
بعد از شیردهی، مدفوع نوزاد به رنگ سبز مایل به قهوه‌ای و بعد از آن به رنگ زرد خواهد بود. همچنین به طور مرتب پوشک او خیس می‌شود.
۴. شیردهی در روزهای پنجم تا هفتم
با اینکه لازم است در روزهای اول به طور مرتب به نوزاد شیر دهید اما به مروز تلاش کنید که بین زمان‌های شیردهی کمی فاصله بیندازید. نوزاد همچنان به میزان زیاد و حدود ۱۰ بار در شبانه‌روز شیر می‌خورد. برای بعضی از نوزادان فاصله شیردهی کمی طولانی است، اما به طور معمول هر دو ساعت یک بار باید به آنها شیر داد.
علائم گرسنگی کودک را بشناسید.
همیشه زمانی که علائم گرسنگی کودک مانند غر زدن، ضربات سر یا خوردن دست را مشاهده کردید شیردهی را انجام دهید. حتی اگر نوزاد به صورت خیلی نرم و آرام دست خود را می‌مکد زمان شیردهی فرا رسیده است.
برنامه شیردهی
به نظر می‌رسد بعضی از نوزادان برنامه منظمی برای شیر خوردن ندارند و در فاصله زمانی کوتاهی باید به آنها شیر داد. این‌ها کاملا طبیعی است و جای نگرانی وجود ندارد.
وارسی پوشک را ادامه دهید.
معمولا نوزادان ۳ تا ۵ بار در روز عمل دفع را انجام می‌دهند. به‌طور معمول مدفوع باید زرد رنگ باشد و بافتی دانه‌دار داشته باشد. تغییرات رنگ مدفوع هم طبیعی است. بعضی از نوزادان بعد از هر بار شیر خوردن مدفوع می‌کنند و بعضی از آنها مدفوع سفتی دارند. دفعات ادرار کردن هم متفاوت است اما ۵ تا ۶ بار ادرار کردن در روز طبیعی است.
وزن کودک را بررسی کنید.
پوشک فقط نیمی از داستان اینکه نوزاد چه مقدار شیر دریافت کرده است نشان می‌دهد. اما نشانه واقعی و درست، بررسی میزان وزن‌گیری نوزاد است ( بهتر است در هر بار وزن‌گیری نوزاد هیچ‌گونه لباس و پوشکی در تن او نباشد).
در صورت لزوم از پزشک کمک بخواهید.
معمولا دو هفته زمان لازم است تا نوزاد به وزن هنگام تولد خود برگردد. اما در انتهای هفته اول باید بیشتر از اینکه وزن خود را از دست دهد وزن‌گیری داشته باشد. اگر نوزاد وزن‌گیری مناسبی نداشت از یک پزشک یا مشاور خوب کمک بخواهید.
اگر لازم است از وسایل کمکی استفاده کنید.
اگر لازم بود شیر خود را بدوشید و به نوزاد بدهید. می‌توانید اطلاعات کاملی در مورد مکمل‌ها تهیه کنید. با پزشک مشورت کنید و در صورت لزوم از آنها برای تغذیه نوزاد استفاده کنید تا وزن‌گیری او به‌خوبی انجام شود.
کاهش درد
در انتهای هفته اول درد شیردهی باید کم شود. شاید درد در اولین شیردهی‌ها طبیعی باشد اما ادامه‌دار شدن آن، ترک خوردن پوست یا شدت یافتن درد در این زمان چندان طبیعی نیست.
اگر با چنین مشکلی مواجه شدید بهتر است هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید زیرا با گذشت زمان این شرایط بدتر می‌شود. معمولا تنظیم شیردهی یا تغییر وضعیت هنگام شیردهی می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند. بعضی از مادران و نوزادان به مراقبت و کمک بیشتری نیاز دارند. می‌توانید در این شرایط از یک مشاور تغذیه یا فرد قابل اعتماد دیگری کمک بخواهید.
«تولد فقط مربوط به دنیا آمدن یک نوزاد نیست، تولد یک مادر را می‌سازد. مادران قوی، شایسته و توانا به خودشان اعتماد دارند و قدرت درونی خودشان را می‌شناسند».
۵. انتهای هفته اول
پس از این مدت، حالا بدن‌تان نیاز به مراقبت و التیام دارد.
استراحت و نظافت
کودک شما به مراقبت نیاز دارد و می‌خواهد نزدیک شما باشد. زمان آن رسیده تا به خودتان برسید و در کنار نوزادتان کمی آرام باشید. بسیاری از مادران با این کار مشکل دارند زیرا کارهای زیادی برای انجام دادن دارند و می‌خواهند مستقل باشند. اما این دوران بسیار کوتاه است و بعدها به خاطر فرصتی که برای بازسازی و آرامش یافتن به خودتان دادید و زمانی که برای شیردهی به نوزاد گذاشتید از خودتان سپاسگزار خواهید بود.
روی کمک دیگران حساب کنید.
نیازی نیست تمام کارها را به تنهایی انجام دهید. از دیگران کمک بخواهید! این افراد می‌توانند همسر، والدین و نزدیکان شما باشند. زمانی که آنها به شما در کارهای مختلف کمک می‌کنند، زمان کافی برای استراحت و شیردهی مناسب به نوزاد را خواهید داشت و فشار کمتری به شما وارد می‌شود. مطمئن باشید دیگران از کمک کردن به شما در این شرایط خوشحال می‌شوند.
اگر از شیر دادن به نوزاد لذت می‌برید، از آن نفرت دارید یا حتی احساس سرخوردگی می‌کنید، نگران نباشید. این احساسات طبیعی هستند و حتی ممکن است تمام این حالت‌ها را با هم داشته باشید. حتی ممکن است احساس افسردگی یا آشفتگی داشته باشید. درباره این شرایط بیشتر مطالعه کنید تا زودتر به حس و حال خوب خودتان برگردید.
با افرادی که تجربه دارند، ارتباط برقرار کنید. افرادی که این شرایط را پشت سر گذاشته‌اند می‌توانند هم‌صحبت خوبی برای شما باشند و راهنمایی‌های لازم را به شما ارائه دهند. البته به یاد داشته باشید همه افراد قابل اعتماد نیستند و فقط باید در این باره به حرف مادر، خواهر یا آشنایانی که دلسوز شما هستند مشورت کنید. می‌توانید از این شرایط با خوشی عبور کنید و به عنوان یک دوران خاص و منحصر به فرد آن را پشت سر بگذارید. بیشتر نگرانی‌ها بعد از هفته اول برطرف می‌شود و می‌توانید شرایط شیردهی را به خوبی مدیریت کنید.
