کلسترول (matū ngako) ماده‌ای شبیه به چربی در خون شما است. این ماده دو منبع دارد:
- برخی به طور طبیعی توسط کبد شما ساخته می‌شوند.
- برخی از غذایی که خورده‌اید، ناشی می‌شوند.
کلسترول همیشه “بد” نیست. بدن شما به منظور اجرای مناسب و درست کارها به مقداری کلسترول نیاز دارد. بدن شما از آن در راستای تولید سلول‌ها، هورمون‌ها، پردازش و هضم چربی‌ها استفاده می‌کند. اما اگر مقدار کلسترول در خون خیلی زیاد شود، می‌تواند باعث حمله قلبی یا سکته شود.
فهرست مطالب
انواع کلسترول
دو نوع کلسترول وجود دارد:
- کلسترول لیپوپروتئین “lipoprotein” با چگالی کم (کلسترول LDL)
- کلسترول لیپوپروتئین “lipoprotein” با چگالی بالا (کلسترول HDL)
کلسترول LDL
گاهی اوقات کلسترول LDL “کلسترول بد” نامیده می‌شود. زمانی که مقدار کلسترول LDL بیش از حد باشد، در عروق (رگ‌های خونی که خون و اکسیژن را به اطراف بدن منتقل می‌کنند) تجمع می‌یابد.
تجمع کلسترول باعث ایجاد توده‌های چربی سفت و محکم به نام پلاک “plaque” در دیواره‌های شریان می‌شود. این احتمال وجود دارد که پلاک‌ها شکسته شوند، شریان را مسدود کرده و باعث حمله قلبی و مغزی شوند.
کلسترول HDL
کلسترول HDL کلسترول “خوب” است. این نوع کلسترول، مانند پاک کننده عمل می‌کند؛ کلسترول LDL را از رگ‌ها به کبد منتقل می‌کند، جایی که آنها تجزیه می‌شود و توسط بدن استفاده می‌شود.
تری گلیسیرید “Triglycerides”
تری گلیسیرید نوع دیگری از چربی در خون است.
بدن ما هنگامی که می‌خوریم یا می‌نوشیم، انرژی (کالری) مورد نیازمان را به تری گلیسیرید تبدیل می‌کند سپس این انرژی در سلول‌های چربی ذخیره می‌شود.
به طور معمول سطح تری گلیسیرید بعد از غذا خوردن افزایش می‌یابد اما وقتی انرژی بیشتری نیاز داریم، در سطح بالایی باقی می‌ماند تا زمانی که به حالت عادی برگردیم.
این موضوع به ویژه اگر رژیم غذایی ما شامل مقدار زیادی قند تصفیه شده باشد، مشاهده می‌گردد.
این موارد شامل گزینههای زیر است:
- غذاهای سرشار از شکر مانند شیرینی، کالاهای فرآوری شده و شکلات
- کربوهیدرات‌های کم فیبر مانند نان سفید
- الکل و نوشیدنی‌های گازدار که حاوی مقدار زیادی قند اضافی هستند.
تری گلیسیرید همانند کلسترول می‌تواند میزان و اندازه‌ی پلاک (چربی سخت) را در دیواره شریان‌ها افزایش دهد.
تنها راه اندازه گیری کلسترول انجام آزمایش خون است. گاهی پزشک شما این نوع از آزمایش خون را “اطلاعات لیپیدی” یا “آزمایش چربی” می‌نامد. لیپید “Lipid” کلمه دیگری برای چربی است بنابراین این آزمایش شامل آیتم‌های اندازه گیری کلسترول و سطح تری گلیسیرید است.
معمولاً برای آزمایش خون باید به نزدیک‌ترین آزمایشگاه (lab) محل زندگی یا محل کار خود بروید. به طور معمول پرستار می‌تواند آزمایش خون توصیه شده از سوی پزشک شما را انجام دهد.
برخی از داروخانه‌های نیوزیلند خدمات تست کلسترول را نیز ارائه می‌دهند. این یک آزمایش finger-prick یا خراش پوست است که میزان کلسترول خون را اندازه‌گیری می‌کند. اگر میزان مطالعات لازم بر روی آزمایش خون شما زیاد باشد، داروساز شما را برای ملاقات بعدی به پزشک عمومی ارجاع می‌دهد.
چه زمانی باید سطح کلسترول خود را بررسی کنم؟
اگر قبلا آزمایش کلسترول انجام نداده‌اید با پزشک یا پرستار خود در مورد زمان انجام این آزمایش صحبت کنید.
اگر به دلیل سابقه بیماری خود یا خانواده در معرض خطر حمله قلبی یا سکته مغزی هستید، ممکن است در سنین پایین‌تر به یک تست کامل نیاز داشته باشید.
به طور معمول آزمایش کلسترول به عنوان بخشی از بررسی‌های شناخته شده جهت تست سلامت قلب انجام می‌گردد.
اگر کلسترول بالا در خانواده شما مشاهده گردد، این احتمال وجود دارد که در همان اوایل نوجوانی نیاز به تست داشته باشید.
نتایج آزمایش خون شما شامل موارد زیر است:
- کلسترول HDL (کلسترول خوب)
- کلسترول LDL (کلسترول بد)
- تری گلیسیرید
- کلسترول کل. این آزمایش نشان دهنده مقدار کل کلسترول موجود در خون شما است. در حقیقت مجموع HDL و LDL است.
- نسبت کلسترول کل به HDL “cholesterol ratio”. نسبت کلسترول شما مهم است زیرا میزان “کلسترول خوب” در مقابل مقدار “کلسترول بد” را نشان می‌دهد.
بررسی و تشخیص کلسترول سالم
سطح کلسترول طبیعی و استانداردی که برای همه در نظر گرفته شود، وجود ندارد. سطح کلسترول ایده آل شما به خطر کلی حمله قلبی و سکته مغزی بستگی دارد. به منظور کمک به دانستن این موضوع، پزشک عمومی یا سایر ارائه دهنده خدمات بهداشتی ارزیابی خطر قلبی عروقی را انجام می‌دهند.
اگر در معرض خطر سکته یا حمله قلبی هستید، سطح کلسترول LDL باید کمتر از 1.8 میلی مول در لیتر داشته باشید.
کلسترول بالا چیست؟
کلسترول بالا هنگامی رخ می‌دهد که مقدار کلسترول بد خون (LDL) زیاد باشد یا کلسترول خوب خوب (HDL) در خون شما کافی نباشد.
گاهی متخصصان بهداشت در مورد اصطلاحات dyslipidaemia و hyperlipidaemia صحبت می‌کنند. هر دو اصطلاحات بالینی هستند به این معنی که سطح کلسترول شما از حد طبیعی خارج است.
علائم کلسترول بالا
شما نمی‌دانید که آیا کلسترول خون بالا دارید یا خیر زیرا معمولاً این وضعیت علائمی ندارد. تنها راه دانستن و تشخیص کلسترول بالا، انجام آزمایش خون است.
چرا کلسترول بالا مهم است؟
هنگامی که کلسترول شما بیش از حد بالا باشد می‌تواند به عنوان پلاک در شریان‌های شما تجمع یابد. اگر پلاک خیلی بزرگ یا شکسته شود، باعث حمله قلبی و سکته می‌شود. همچنین خطر این شرایط هنگامی که تری گلیسیرید بیش از حد زیاد شود، افزایش می‌یابد.
پزشک شما از نتایج آزمایش خون و سایر عوامل خطرزای حمله قلبی به منظور تعیین این موضوع که آیا جهت کاهش سطح کلسترول یا تری گلیسیرید به دارو نیاز دارید، استفاده خواهد کرد.
چه چیزی باعث کلسترول بالا می‌شود؟
موارد مختلفی می‌توانند باعث کلسترول بالا شوند. برخی از این دلایل را می‌توانید تغییر دهید و برخی دیگر را نمی‌توانید.
عوامل خطرزایی که می‌توانید تغییر دهید:
- مصرف غذاهایی با چربی بسیار زیاد و اشباع شده مانند گوشت قرمز، کره، خامه و سایر محصولات لبنی
- مصرف زیاد غذاهایی با قندهای تصفیه شده مانند شیرینی، کالاهای فرآوری شده، نان سفید و نوشیدنی‌های گازدار
- مصرف الکل زیاد
- روزانه به اندازه کافی فعال نیستید
- سیگار کشیدن
- چربی بدن بیش از حد به خصوص در میانه بدن
خبر خوب این است که روش‌های زیادی جهت مدیریت این خطرات وجود دارد. در مورد کاهش کلسترول خود بیشتر مطالعه کنید.
عوامل خطرزایی که نمی‌توانید تغییر دهید:
- سابقه خانوادگی
- سن
- رابطه جنسی بیولوژیکی (چه زن و چه مرد)
- سایر موارد پزشکی مانند بیماری کلیه یا کبد یا کم کاری تیروئید.
برخی از شرایط کلسترول بالا که از طریق خانواده‌ها منتقل می‌شوند از جمله:
- چربی خون خانوادگی “hyperlipidaemia” (سطح چربی بالا)
- هایپرکلسترولمی “hypercholesterolaemia” خانوادگی (سطح کلسترول بالا)
- هیپرتری گلیسیریدمی “hypertriglyceridaemia” خانوادگی (سطح بالای تری گلیسیرید).
اگر یکی از این شرایط را داشته باشید، این احتمال وجود دارد که نتوانید سطح کلسترول خون خود را فقط با تغییر سبک زندگی کاهش دهید. در این شرایط شاید لازم باشد که از دارو استفاده نمایید.
اگر پدر، مادر، خواهر و برادری با یکی از این شرایط دارید، در مورد بررسی کلسترول خود با پزشک صحبت کنید. این معمولاً شرایط از سنین پایین شروع می‌شود و می‌تواند افراد نوجوان یا بیست ساله را تحت تأثیر قرار دهد.
چگونه کلسترول را کاهش دهیم؟
اگر کلسترول بالایی دارید، پزشک ممکن است تغییر در سبک زندگی، مصرف داروها یا هر دو را برای درمان شما توصیه کند.
در این جا چند روش برای کنترل کلسترول آورده شده است:
از غذای سالم و مناسب در جهت حفظ سلامتی قلب مصرف کنید.
آن چه می‌خورید می‌تواند تفاوت زیادی در سطح کلسترول شما ایجاد کند.
غذاهای سرشار از چربی اشباع شده را کاهش دهید:
- پای
- کیک‌ها
- چیپس.
و طیف گسترده‌ای از غذاهای سالم برای قلب مانند:
- غلات کامل
- آجیل و دانه‌های روغنی مغذی
- میوه‌ها و سبزیجات
- ماهی حاوی روغن یا چربی سالم.
الکل کمتری بنوشید
نوشیدن بیش از حد الکل می‌تواند باعث افزایش کلسترول LDL و تری گلیسیرید شود. بنابراین نوشیدن الکل کمتر روش خوبی به منظور کاهش کلسترول بدن است.
وزارت بهداشت در کشورهای اروپایی در هفته بیش از 10 نوشیدنی استاندارد برای خانم‌ها و بیش از 15 نوشیدنی برای مردان را توصیه نمی‌کند.
اگر کلسترول بالایی دارید یا بیماری قلبی شما تشخیص داده شده است، ممکن است لازم باشد کمتر از این مقدار بنوشید.
سیگار کشیدن را ترک کنید
سیگار کشیدن باعث چسبندگی کلسترول LDL (کلسترول بد) و کاهش میزان کلسترول HDL (کلسترول خوب) در خون می‌شود. همچنین این شرایط به دیواره شریان آسیب می‌رساند. این موضوع باعث افزایش تجمع پلاک در شریان‌های شما می‌شود و می‌تواند خطر حمله قلبی و سکته مغزی را بالا ببرد.
ترک سیگار راهی عالی در راستای کاهش سطح کلسترول و کاهش خطر بیماریهای قلبی است.
فعالیت بیشتر و بیشتر
کمتر نشستن و تحرک بیشتر روش‌های خوبی در جهت کاهش کلسترول بالا است.
این بدان معنا نیست که شما باید به یک باشگاه ورزشی بروید یا مدام بدوید؛ این موضوع فقط به این معنی است که شما می‌بایست بیشتر بدن خود را در طول روز حرکت دهید. در حالت ایده آل باید روزانه 30 دقیقه فعالیت داشته باشید.
حتما امتحان کنید:
- از پله‌ها استفاده کنید نه از آسانسور
- خودروی خود را 10 دقیقه دورتر از محل کار خود پارک کنید یا یک ایستگاه جلوتر از اتوبوس پیاده شوید.
- به جای یک بار، دو بار سگ خود را در اطراف پارک بچرخانید.
- در هنگام استراحت از محل کار خود بیرون بروید.
- با خانواده شنا کردن یا پیاده‌روی در کنار ساحل را امتحان کنید.
- انجام نیم ساعت باغبانی یا نظافت بسیار موثر است.
درباره فواید ورزش در جهت کاهش و تنظیم کلسترول بیشتر مطالعه نمایید.
مصرف داروهای کلسترول
این احتمال وجود دارد که پزشک جهت کاهش کلسترول شما مصرف دارو را توصیه نماید. اگر این دارو را طبق دستور مصرف کنید، به شما در کاهش حمله قلبی یا سکته کمک می‌کند.
معمولاً این موارد از گروهی از داروها به نام استاتین “statin” خواهد بود.
معمولاً فواید مصرف استاتین در این شرایط، بیشتر از هرگونه عوارض جانبی آن است. اگر عوارض جانبی ناخوشایندی را تجربه کردید، در مورد آنها با پزشک خود صحبت کنید. گاهی پزشکان می‌توانند نوع استاتین مصرفی شما را تغییر دهند یا دوز دارو را تنظیم کنند. هرگز مصرف داروی کلسترول خود را بدون مشورت قبلی با پزشک قطع نکنید.
درمان‌های طبیعی و کاهش کلسترول
این موضوع بسیار مهم است که قبل از استفاده با متخصص بهداشت خود صحبت کنید:
- مکمل
- ویتامین‌ها
- درمان‌های طبیعی
- درمان‌های مکمل.
گاهی این موارد می‌توانند بیش از سود و فایده مورد انتظار آسیب زننده باشند. این موارد ممکن است با داروهایی که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشند که این موضوع خطرناک است. همچنین این موارد می‌توانند تاثیر داروی شما را کمتر کنند. پزشک شما جهت اطمینان از بی خطر بودن ترکیب داروها می‌بایست از همه مواردی که مصرف می‌کنید مطلع شود.
اگر داروی کاهنده کلسترول برای شما تجویز شده است، حتماً آن را طبق دستور پزشک مصرف کنید. این مورد یکی از موثرترین راه‌ها به منظور پایین آوردن سطح کلسترول است.
به منظور تشخیص و درمان میزان کلسترول به کدام متخصص مراجعه شود؟
درمان اختلالات چربی با هدف مدیریت شدید خطرات قلبی عروقی به منظور جلوگیری از حملات قلبی، سکته مغزی و بیماری عروق انجام می‌گردد. متخصصان غدد “Endocrinologists” اکثر بیماران را با استفاده از ترکیبی از رژیم غذایی، ورزش و دارو معالجه می‌کنند. هم مانند سایر بیماری‌ها با انجام مستمر فعالیت‌ها و توصیه‌های پزشکی می‌توانید سرعت درمان را بیشتر نمایید و خطرات احتمالی بیماری را کاهش دهید. تغییر در سبک زندگی و انجام فعالیت‌های ورزشی تاثیر مستقیمی در درمان این بیماری دارد. در برخی شرایط داروهایی جهت بهبودی شما تجویز می‌گردد که استمرار در نحوه صحیح مصرف آنها، درمان را میسر می‌کند. بازدهی بالا در این روش به خود بیمار بستگی دارد. پزشک با انجام آزمایش خون موسوم به پروفایل لیپیدی، سطح کلسترول شما را بررسی می‌کند. برای این آزمایش، یک پرستار نمونه کوچکی از خون را از انگشت یا بازوی شما می‌گیرد. آزمایش خون دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند کلسترول را بررسی کند اما مشخصات چربی بیشترین اطلاعات را به شما می‌دهد.
میوه‌هایی مانند آووکادو و سیب و مرکبات مانند پرتقال و موز می‌توانند به کاهش کلسترول کمک کنند. کلسترول ماده‌ای است که در کبد تولید می‌شود و بدن شما برای ساختن هورمون‌ها، ویتامین D و سایر مواد به آن احتیاج دارد. به طور کلی قهوه دوستان نگران بالا رفتن کلسترول خود هستند. برخی نتایج اولیه مطالعات نشان می‌دهد که قهوه باعث افزایش سطح کلسترول و به ویژه سطح کلسترول LDL “بد” نمی‌شود. به خاطر داشته باشید برقراری تعادل در مصرف نوشیدنی‌ها و مواد غذایی شیوه‌ی درست‌تری است.
منابع:
