دستگاه تولید مثل مردان اسپرم را ذخیره، حمل و منتقل می کند. اسپرم ها با هورمونهای ویژه مردانه در دو بیضه موجود در کیسه بیضه (اسکروتوم) تولید می شوند. اسپرم ها در بیضه ها شروع به رشد کرده و حین جابه جایی از طریق اپیدیدیم، توانایی حرکت و بلوغ خود را به دست می آورند. اپیدیدیم یک مجرای مارپیچ و طویل در پشت هر بیضه می باشد که شامل سه بخش اصلی سر، بدنه و دم است. در کنار بخش بالایی بیضه ها سر اصلی لوله اپیدیدیم قرار دارد که اسپرم را در خود نگه می دارد تا زمانی که به آن نیاز شود. بدنه اپیدیدیم در امتداد آن قرار دارد که یک لوله طولانی و پیچ در پیچ است که اسپرم در آن رشد می یابد. این پروسه معمولا یک هفته به طول می انجامد. هر اپیدیدیم توسط لوله ای به نام واز دفران به مجرای انزالی مرتبط می شود. این لوله از قسمت تحتانی اسکروتوم به داخل کانال اینگواینال رفته (کانال اینگوینال یک گذرگاه کوتاه است که به طرف قسمت تحتانی دیواره شکم امتداد می یابد.) و سپس از داخل لگن، در پشت مثانه حرکت می کند. سپس، محتوی واز دفران با مواد دیگر ترکیب شده و اسپرم بالغ در نهایت در مجرای انزالی قرار می گیرد. مایع منی از مجرای انزالی عبور می کند و از انتهای آلت تناسلی بیرون می آید.

عفونت بیضه چیست

اپیدیدیمیت التهاب لوله اپیدیدیم است که در پشت بیضه قرار دارد و وظیفه ذخیره و حمل اسپرم را بر عهده دارد. مردان در هر سنی می توانند به این بیماری مبتلا شوند اما این بیماری بیشتر مردان 14 تا 35 سال را مبتلا می کند. اپیدیدیمیت اغلب در اثر عفونت باکتریایی از جمله عفونتهای مقاربتی مانند سوزاک یا کلامیدیا ایجاد می شود. باکتری E. coli نیز می تواند باعث این بیماری شود. این بیماری معمولاً با آنتی بیوتیک بهبود می یابد. گاها، این بیماری منجر به التهاب بیضه نیز می شود که به این عارضه اپیدیدیمو-ارکیت (epididymo-orchitis) گفته می شود.

فهرست مطالب

1 علائم بیماری اپیدیدیمیت چیست؟
2 عوارض بیماری اپیدیدیمیت چیست؟
3 مراجعه به پزشک در چه زمانی ضروری است؟
4 علت بیماری اپیدیدیمیت چیست؟
5 بیماری اپیدیدیمیت چگونه تشخیص داده می شود؟
6 درمان بیماری اپیدیدیمیت چیست؟

علائم بیماری اپیدیدیمیت چیست؟

اپیدیدیمیت ممکن است تنها با چند علائم خفیف شروع شود. اگر بیماری درمان نشود، علائم بدتر می شوند. علائم این بیماری شامل موارد زیر است:

کیسه بیضه ملتهب، قرمز و گرم
درد و حساسیت بیضه به لمس، معمولا به صورت یک طرفه
سوزش و تکرر ادرار
ترشحات بد بو از آلت جنسی
درد و ناراحتی در ناحیه تحتانی شکم یا لگن
وجود خون در مایع منی
درد دو طرفه پشت در محل کلیه ها
تب

علایم اپیدیدیمیت

بر اساس مدت زمانی که بیمار این علائم را دارد، این بیماری به 2 نوع حاد و مزمن تقسیم بندی می شود:

اپیدیدیمیت حاد شش هفته یا کمتر طول می کشد. در بیشتر موارد این بیماری، بیضه ها نیز ملتهب هستند که به این حالت اپیدیدیمو-ارکیت گفته می شود. سوزاک و کلامیدیا شایع ترین علت این بیماری در مردان 35 سال یا جوان تر است.
اپیدیدیمیت که بیش از شش هفته طول بکشد یا مجددا در بیمار ظاهر گردد، مزمن محسوب می شود. علائم بیماری اپیدیدیمیت مزمن ممکن است به تدریج ظاهر شود. گاها علت این بیماری مشخص نمی شود.

عوارض بیماری اپیدیدیمیت چیست؟

بیشتر موارد اپیدیدیمیت حاد بدون هیچ مشکلی با استفاده از آنتی بیوتیک ها درمان می شوند. در این بیماران معمولاً هیچ اختلال طولانی مدت جنسی یا تولید مثلی رخ نخواهد افتاد. با این حال عفونت می تواند در آینده بازگردد اما این عارضه نادر است. گاهی اوقات که درمان به موقع یا صحیح انجام نمی شود، ممکن است بیماری عفونی بیضه و اپی دیدیم، مزمن و طولانی شود و بیمار از درد بیضه یا اپی دیدیم برای مدت طولانی رنج ببرد. نکته مهم دیگر در خصوص این بیماری، این است که بعضی افراد از درد بیضه همیشگی و طولانی مدت رنج می برند، در حالی که هیچگونه سابقه بیماری عفونی در بیضه یا اپی دیدیم در این افراد دیده نمی شود و علت درد بیضه در این افراد نامشخص است بطوریکه با برداشت بیضه، درد از بین نمی رود. برخی از عوارض این بیماری در صورت عدم درمان شامل موارد زیر می باشند:

اپیدیدیمیت مزمن
کوچک شدن بیضه ها
تشکیل آبسه و فیستول (هر نوع ارتباط غیرطبیعی یا مجرای ارتباطی بین دو اندام مختلف یا دو بخش جداگانه از بدن) در کیسه بیضه
مرگ بافت بیضه
ناباروری

مراجعه به پزشک در چه زمانی ضروری است؟

درد یا تورم کیسه بیضه می تواند به دلایل متعددی در بیمار ظاهر گردند و تنها علت این عارضه اپیدیدیمیت نیست، اما برخی از این عوامل برای جلوگیری از آسیب دائمی به درمان فوری نیازمند می باشند.

در صورت درد شدید در ناحیه زیر شکم و بیضه، التهاب، قرمزی و سوزش ادرار مراجعه به پزشک در اولین فرصت ضروری است.

علت بیماری اپیدیدیمیت چیست؟

علت این بیماری شامل موارد زیر است:

بیماری های مقاربتی (STDs): سوزاک و کلامیدیا شایعترین علل اپیدیدیمیت در مردان جوان و دارای فعالیت جنسی است.این عوامل باعث ایجاد عفونت در مجرای ادراری می شوند. باکتری های دستگاه ادراری یا عفونت پروستات ممکن است از محل آلوده به اپیدیدیم گسترش یابند. همچنین، عفونت های ویروسی مانند ویروس اوریون می تواند منجر به اپیدیدیمیت شود.
اپیدیدیمیت شیمیایی: این عارضه توسط برگشت رو به عقب ادرار به داخل اپیدیدیم اتفاق می افتد. علت این عارضه، ورزش یا رابطه جنسی به هنگام پر بودن مثانه است.
آسیب: هر گونه آسیب وارده به این ناحیه می تواند به این بیماری منجر شود.
سل: ندرتا، بیماری سل می تواند منجر به این عارضه شود ولی این احتمال بسیار پایین است.

برخی از عوامل خطرساز نیز بر ابتلا به این بیماری تاثیرگذار هستند. برخی از رفتارهای جنسی که می تواند منجر به عفونت ها و بیماری های مقاربتی شوند، بیمار را در معرض بیماری اپیدیدیمیت از طریق رابطه جنسی قرار می دهند مانند:

شریک جنسی مبتلا به بیماری های مقاربتی
رابطه جنسی بدون استفاده از کاندوم

عوامل خطرساز غیر مرتبط با رابطه جنسی شامل موارد زیر است:

سابقه عفونتهای پروستات یا مجاری ادراری
سابقه برخی اقدامات پزشکی که بر مجاری ادراری تأثیر می گذارند مانند سوندگذاری یا جراحی
آلت جنسی ختنه نشده و ناهنجاری آناتومیک دستگاه ادراری
بزرگ شدن پروستات، که خطر عفونت مثانه و اپیدیدیمیت را افزایش می دهد.
برخی از داروها مانند آمیودارون ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.

بیماری اپیدیدیمیت چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک غدد لنفاوی بزرگ شده در کشاله ران و بیضه بزرگ شده را معاینه می کند. پزشک همچنین ممکن است معاینه رکتوم را انجام دهد تا اندازه و حساسیت پروستات را بررسی کند. همچنین برخی از آزمایشات مختلف وجود دارند که پزشک ممکن است از آن ها کمک گیرد مانند:

غربالگری بیماری های مقاربتی: با استفاده از یک پنپه سواب (تصویر زیر) نمونه ای از ترشحات خارج شده از آلت تناسلی بیمار گرفته می شود. نمونه در آزمایشگاه برای سوزاک و کلامیدیا بررسی می شود.
تست های خونی و ادراری: نمونه ادرار و خون بیمار به منظور بررسی هر گونه ناهنجاری و عفونت مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
سونوگرافی: این آزمایش تصویربرداری برای رد کردن پیچ خوردگی بیضه استفاده می شود (این عارضه بیماری بسیار خطرناکی است که منجر به درد شدید بیضه شده و جزو موارد اورژانسی پزشکی محسوب می شود و سریعا نیاز به درمان و جراحی دارد.). سونوگرافی داپلر می تواند میزان خونرسانی به بیضه ها را مشخص کند.

درمان بیماری اپیدیدیمیت چیست؟

درمان اپیدیدیمیت شامل درمان عفونت زمینه ای و کاهش علائم بیماری است. درمانهای متداول شامل موارد زیر است:

آنتی بیوتیک ها که به مدت 4 تا 6 هفته در اپیدیدیمیت مزمن تجویز می شوند و می توانند شامل داکسی سایکلین و سیپروفلوکساسین باشند.
داروهای ضد درد که می توانند بدون نسخه (مانند ایبوبروفن) در دسترس باشند یا نیاز به نسخه (مانند کدئین یا مورفین) داشته باشند.
داروهای ضد التهابی مانند پیروکسیکام
دراز کشیدن که منجر به بالاتر قرار گرفتن بیضه ها می شود.

درمان اپیدیدیمیت

برخی اقدامات خانگی می توانند درد بیضه را کاهش دهند مانند:

استفاده از پک های یخ
پوشیدن کاپ ورزشی برای محافظت و بالاتر قرار گرفتن کیسه بیضه
پرهیز از هر گونه بلند کردن اجسام و فشار آوردن بر بدن
پرهیز از پوشیدن لباس زیر تنگ

بیماری اپیدیدیمیت معمولاً با روش‌های ساده‌ای درمان می‌شود. در صورت مصرف داروهای آنتی بیوتیکی درد به مقدار زیادی در عرض 1 تا 3 روز بهبود می‌یابد. در مواردی که این عارضه به دلیل بیماری های مقاربتی بوجود می آید، بیمار و شریک جنسی او باید تا اتمام دوره ی درمانی آنتی بیوتیکی و درمان کامل، از هر گونه رابطه ی جنسی خودداری کنند. اقدامات درمانی معمولاً موفقیت آمیز هستند ولی با این حال گاها ممکن است چندین هفته طول بکشد تا درد یا ناراحتی به طور کامل از بین برود. بیشتر موارد اپیدیدیمیت ظرف 3 ماه بهبود می یابند با این حال، در بعضی موارد ممکن است به درمان تهاجمی بیشتری نیاز باشد. توجه به این نکته ضروری است که در صورت مصرف داروهای آنتی بیوتیکی و بهبودی علائم، بیمار نباید خودسرانه داروهای خود را قطع کند زیرا بهبودی علائم الزاما به معنی درمان بیماری نیست.

در صورت تشکیل آبسه، بیمار ممکن است برای تخلیه آن نیاز به عمل جراحی داشته باشد یا با استفاده از یک سوزن، چرک موجود در آبسه گرفته شود. گاها، در موارد شدید بیماری که آنتی‌ بیوتیک‌ها جواب نمی‌دهند، تمام یا بخشی از اپیدیدیم طی عمل جراحی برداشته می شود (اپیدیدیمکتومی). همچنین اگر این بیماری ناشی از ناهنجاریهای جسمی باشد، ممکن است جراحی نیز در نظر گرفته شود.

اپیدیدیمیت یا عفونت بیضه چیست؟