فیبروم رحم چیست؟ علل و درمان فیبروم رحم

فیبروم‌ها توده‌های عضلانی هستند که در دیواره رحم رشد می‌کنند. فیبروم ها تقریباً همیشه خوش‌خیم هستند (سرطانی نیستند). در همه زنان مبتلا به فیبروم علائم دیده نمی‌شود؛ اما در زنان علامت‌دار، زندگی همراه با وجود فیبروم رحمی سخت است؛ زیرا بعضی از مبتلایان درد و خونریزی شدید قاعدگی دارند. نوع درمان فیبروم رحم به علائم بیمار بستگی دارد. برای آشنایی بیشتر با علل ایجاد و درمان‌های فیبروم رحمی با این مقاله از رسا همراه باشید.

فیبروم رحم چیست؟

فیبروم رحم، که پزشکان به آن لیومیوم یا میوم نیز می‌گویند، تومورهای عضلانی هستند که روی بافت رحم رشد می‌کنند. آنها به ندرت به سرطان تبدیل می‌شوند، و در صورت ابتلا به فیبروم رحمی شانس ابتلا به سرطان رحم بیشتر نمی‌شود.
فیبروم‌ها می‌توانند از نظر اندازه، شکل و مکان بسیار متفاوت باشند. آنها می‌توانند درون رحم، دیواره رحم یا سطح آن ظاهر شوند. آنها همچنین می‌توانند توسط یک پایه یا ساختار ساقه مانند به رحم متصل شوند.
بعضی از فیبروم‌ها آنقدر کوچک هستند که پزشک حتی نمی‌تواند آنها را با چشم غیر‌مسلح ببیند. برخی دیگر به ‌صورت توده‌های بزرگی رشد می‌کنند که می‌توانند اندازه و شکل رحم را تحت تأثیر قرار دهند.
فیبروم رحم معمولاً در زنان در سنین باروری – به طور کلی بین 30 تا 40 سال- شیوع دارد، اما در هر سنی ممکن است ظاهر شود. فیبروم‌ها در زنان آفریقایی-آمریکایی بیشتر از زنان سفید پوست دیده می‌شوند. همچنین در نژاد آفریقایی-آمریکایی، به دلایل نا‌معلوم فیبروم‎ها در سنین پایین‌تر بروز پیدا کرده و سریع‌تر رشد می‌کنند.

انواع فیبروم کدامند؟

علاوه بر اندازه و تعداد فیبروم‌ها، نوع فیبروم نیز می‌تواند بر انتخاب روش‌های درمانی تأثیر بگذارد. سه نوع اصلی فیبروم عبارتند از:

• فیبروم‌های ساب ‌سروزال: رایج‌ترین نوع فیبروم‌ها هستند. آنها می‌توانند از رحم خارج و به داخل لگن رشد کنند. فیبروئیدهای ساب سروزی ممکن است گاهی بسیار بزرگ شوند و گاهی توسط ساقه‌ای به رحم متصل می‌شوند که به آن فیبروم پایه‌دارگفته می‌شود.
• فیبروم‌های داخل جداری: این فیبروم‌ها در دیواره عضلانی رحم به وجود می‌آیند.
• فیبروم‌های زیر‌مخاطی: این نوع از فیبروم‌ها ناشایع هستند. آنها می‌توانند به فضای آزاد درون رحم رشد کنند و ممکن است شامل ساقه نیز باشند.

علائم فیبروم رحم چیست؟

فیبروم‌های رحمی اغلب علائمی ایجاد نمی‌کنند و علائم به تعداد آن‌ها و همچنین محل و اندازه‌شان بستگی دارد. به عنوان مثال، فیبروم زیر مخاطی ممکن است باعث خونریزی شدید قاعدگی و مشکل در باردار شدن شود.
اگر تومور بسیار کوچک باشد یا فرد مبتلا در دوره یائسگی باشد، ممکن است هیچ علائمی ایجاد نکند. فیبروم‌ها در دوران یائسگی و بعد از آن ممکن است کوچک شوند. این به این دلیل است که زنان در دوره یائسگی دچار افت میزان هورمون‌های استروژن و پروژسترون می‌شوند؛ هورمون‌هایی که موجب تحریک رشد فیبروم می‌شوند.
علائم فیبروم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خونریزی شدید در طول دوره‌های قاعدگی یا بین آن‌ها که شامل لخته‌های خون باشد.
• درد در لگن یا پایین کمر
• افزایش درد‌ها و انقباضات حین قاعدگی
• تکرر ادرار
• درد در هنگام مقاربت
• قاعدگی که بیش از حد معمول طول می‌کشد.
• احساس فشار یا پری در پایین شکم
• تورم یا بزرگ شدن شکم

این تومورهای غیرسرطانی می‌توانند به اندازه یک نخود یا بزرگ‌تر از یک گریپ فروت باشند. آنها می توانند در خارج یا درون دیواره رحم یا در داخل حفره رحم رشد کنند. یک زن می تواند فیبروم رحم زیادی در اندازه‌های مختلف داشته باشد.

 

چه موقع لازم است به پزشک مراجعه کنید؟

در صورت بروز هر یک از مشکلات زیر لازم است با پزشک تماس بگیرید:

• درد مزمن لگن
• مشکل در تخلیه مثانه
• ناتوانی در کنترل جریان ادرار
• پریود‌های بسیار سنگین و دردناک
• احساس وجود برجستگی یا توده در شکم

در صورت داشتن خونریزی غیرقابل کنترل یا درد ناگهانی شدید لگنی، لازم است فوراً به پزشک مراجعه کنید.

 

علل پیدایش فیبروم رحمی چیست؟

متخصصان دقیقاً نمی‌دانند که چرا فیبروم‌ها به وجود می‌آیند. هورمون ها و ژنتیک ممکن است احتمال ابتلا را افزایش دهند.
هورمون‌ها. استروژن و پروژسترون هورمون‌هایی هستند که باعث می‌شوند پوشش رحم هر ماه در طول دوره قاعدگی ضخیم شود. همچنین به نظر می‌رسد روی رشد فیبروم نیز تأثیر دارند. وقتی تولید هورمون در دوران یائسگی کاهش می‌یابد، اندازه فیبروم معمولاً کوچک می‌شود. هم‌چنین در دوران بارداری، وقتی سطح هورمون‌ها بالا است، فیبروم‌ها به سرعت رشد می‌کنند و به دنبال استفاده از داروهای ضد هورمون، اندازه آنها کوچک می‌شود.
ژنتیک. محققان تفاوت‌های ژنتیکی بین سلول‌های فیبروم و سلول‌های طبیعی رحم یافته‌اند. هم‌چنین سابقه خانوادگی مثبت فیبروم ممکن است در خانواده فرد مبتلا وجود داشته باشد.
سایر عوامل رشد . موادی در بدن که به حفظ بافت کمک می‌کنند، مانند فاکتور رشد شبه انسولین، ممکن است در رشد فیبروم نقش داشته باشد.
ماتریس خارج سلولی (ECM). ماتریس خارج سلولی باعث می‌شود سلول‌ها بهم بچسبند. فیبروم‌ها ECM بیشتری نسبت به سلول‌های طبیعی دارند که باعث فیبروزی شدن آنها می‌شود. ECM همچنین فاکتورهای رشد را در خود نگه داشته و باعث تغییر سلول‌ها می‌شود.

چه کسانی بیشتر دچار فیبروم رحم می‌شوند؟

عواملی وجود دارد که می‌تواند خطر ابتلا به فیبروم در زنان را افزایش دهد. مهم‌ترین این عوامل عبارتند از:

سن. فیبروئیدها با افزایش سن در زنان، به خصوص در سنین 30 و 40 سالگی تا یائسگی، شیوع بیشتری دارند. بعد از یائسگی، فیبروم معمولاً کوچک می‌شود.
سابقه خانوادگی. داشتن یک عضو خانواده با فیبروم خطر ابتلا را افزایش می‌دهد. اگر مادر زنی دچار فیبروم باشد، خطر ابتلا به آن فرد حدود سه برابر بیشتر از حد متوسط است.
منشأ قومی. زنان آمریکایی-آفریقایی تبار بیشتر از زنان سفید پوست دچار فیبروم می‌شوند.
چاقی. زنانی که اضافه وزن دارند بیشتر در معرض خطر فیبروم هستند. برای زنان بسیار سنگین وزن خطر دو تا سه برابر بیشتر از حد متوسط است.
عادت‌های غذایی. خوردن مقدار زیادی گوشت قرمز (به عنوان مثال گوشت گاو) و ژامبون با خطر بیشتری برای بروز فیبروم مرتبط است. خوردن مقدار زیادی سبزیجات سبز به نظر می‌رسد زنان را از ابتلا به فیبروم محافظت می‌کند.
هم‌چنین موارد زیر نیز می‌تواند با افزایش احتمال ابتلا به فیبروم رحم همراه باشد:

• آغاز پریود شدن در سن پایین
• استفاده از روش‌های کنترل بارداری
• کمبود ویتامین دی
• عدم مصرف کافی سبزیجات، میوه‌ها و لبنیات سبز به اندازه کافی
• مصرف الکل

 

بارداری در صورت وجود فیبروم رحمی چگونه است؟

زنانی که فیبروم دارند، بیشتر در دوران بارداری و زایمان دچار مشکل می‌شوند. این بدان معنا نیست که مشکلی پیش خواهد آمد. بیشتر زنان مبتلا به فیبروم، حاملگی طبیعی دارند. شایع‌ترین مشکلاتی که در زنان مبتلا به فیبروم دیده می شود عبارتند از:

• سزارین. خطر نیاز به سزارین برای زنان مبتلا به فیبروم شش برابر بیشتر است.
• بریچ بودن جنین. نوزاد برای زایمان طبیعی در موقعیت خوبی قرار ندارد.
• زایمان طبیعی نتواند پیشرفت کند.
• جدا شدن جفت. جفت قبل از زایمان از دیواره رحم جدا می‌شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، جنین اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند.
• زایمان زودرس

در صورت داشتن فیبروم و باردار شدن با متخصص زنان و زایمان مشورت کنید. همه متخصصان زنان و زایمان تجربه برخورد با فیبروم و بارداری را دارند. اکثر زنانی که فیبروم دارند و باردار می‌شوند، نیازی به مراجعه به متخصص زنان و زایمانی که با حاملگی‌های پر خطر سروکار دارد، ندارند.

 

فیبروم رحم چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک ممکن است فقط بها انجام معاینه معمول لگن و لمس رحم، به فیبروم رحم مشکوک شود. اگر شکل رحم نامنظم یا به طور غیرمعمول بزرگ باشد، ممکن است آزمایش‌های دیگری درخواست شود؛ مانند:

• سونوگرافی. با استفاده از این روش، از روی شکم یا از داخل واژن، پزشک می‌تواند وجود فیبروم و مکان و اندازه آنها را تشخیص دهد.
• تست‌های آزمایشگاهی . پزشک ممکن است بخواهد آزمایش خون درخواست کند تا دلیل ایجاد فیبروم را پیدا کند. شمارش کامل خون (CBC) می‌تواند به تشخیص کم‌خونی یا سایر اختلالات خونریزی کمک کند.
• تصویربرداری MRI. اگر پزشک بعد از انجام سونوگرافی به اطلاعات بیشتری نیاز داشته باشد، ممکن است MRI نیز درخواست کند. MRI تصاویر دقیق‌تری از فیبروم نشان می‌دهد و به پزشکان کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را تعیین کنند. اگر رحم بزرگ باشد یا بیمار نزدیک به یائسگی است، ممکن است پزشک MRI را نیز پیشنهاد دهد.
• هیستروسونوگرافی. در این آزمایش، یک تکنسین محلول نمکی را به داخل حفره رحم با فشار تزریق می‌کند تا رحم بزرگ‌تر شود. این روش کمک می‌کند تا پزشک فیبروم‌هایی که در رحم رشد کرده (فیبروئیدهای زیر مخاطی) و پوشش رحم را ببینند. در صورت تصمیم به بارداری یا خونریزی شدید در دوران پریود، این روش کمک کننده است.
• هیستروسالپنگوگرافی. برای تشخیص انسداد لوله‌های رحمی، ممکن است پزشک هیستروسالپنگوگرافی درخواست کند. پزشک با استفاده از رنگ، حفره رحم و لوله‌های رحمی را رنگی می‌کند تا در عکس رادیوگرافی بهتر دیده شوند.
• هیستروسکوپی. پزشک با یک تلسکوپ کوچک نور‌دار از طریق دهانه رحم وارد شده و پس از تزریق سالین و اتساع حفره رحم، می‌تواند دیواره رحم و دهانه لوله‌های رحمی را نگاه کند.

چگونه می‌توان از بروز فیبروم‌های رحمی پیشگیری کرد؟

نمی‌توان از بروز فیبروم جلوگیری کرد، اما برخی تحقیقات وجود دارد که نشان می‌دهد با اصلاح برخی از عادت‌های زندگی می‌توان شانس ابتلا را کاهش داد.
نتیجه تحقیقات نشان داده است که رژیم‌های غذایی با قند بالا ممکن است در برخی از زنان با خطر بیشترایجاد فیبروم مرتبط باشد. هم‌جنین خوردن میوه‌های تازه و سبزیجات برگ سبز مانند روگولا، کلم بروکلی، کلم، گل کلم، شلغم و سبزیجات دیگر می‌تواند احتمال ابتلا به فیبروم را کاهش دهد. سبزیجات سرشار از بتاکاروتن، فولات، ویتامین‌های C، E و K و سایر مواد معدنی و مخصوصا سرشار از فیبر هستند. ورزش منظم نیز می‌تواند احتمال ایجاد فیبروم رحم را کاهش دهد.

 

فیبروم رحم چگونه درمان می‌شود؟

روش‌های زیادی برای درمان فیبروم وجود دارد. بهترین درمانی به وجود یا عدم وجود علائم، تمایل به بارداری فرد مبتلا، سن و نوع فیبروم بستگی دارد.

تحت نظر بودن

اگر فقط علائم خفیف دارید – یا علائمی ندارید – ممکن است پزشک به شما پیشنهاد کند که فقط منتظر بمانید و تحت نظر باشید. فیبروم‌ها سرطانی نیستند و به آرامی رشد می‌کنند یا در مواردی اصلاً رشد نمی‌کنند. همچنین ممکن است بعد از یائسگی کوچک شوند یا از بین بروند.

داروها

داروهای تجویز شده برای فیبروم فقط علائم را درمان می‌کنند. فیبروم از بین نمی‌رود اما ممکن است با مصرف برخی از داروها کوچک شود. داروها هم‌چنین می‌توانند به کنترل علائمی مانند درد و خونریزی کمک کنند.
مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی می‌توانند خونریزی را کاهش دهند. مصرف داروهای ضد التهاب غیر‌استروئیدی مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می‌توانند به تسکین درد کمک کنند. در صورت خونریزی شدید و در نتیجه کم‌خونی، تجویز ویتامین‌ها و مکمل‌های آهن می‌تواند به بیمار کمک کند.
سایر داروها عبارتند از:
• Oriahnn، ترکیبی از الاگولیکس (آنتاگونیست GnRH)، استروژن و پروژستین است و اولین گزینه غیر‌جراحی و داروی خوراکی تأیید شده توسط FDA برای مدیریت خونریزی شدید قاعدگی است. مصرف دارو می‌تواند به طور متوسط 50 درصد خونریزی را کاهش دهد.
• آگونیست‌های آزاد‌کننده هورمون گنادوتروپین (GnRH) که با مسدود کردن استروژن و پروژسترون فرد را در حالت یائسگی موقتی قرار می‌دهد و ممکن است اندازه فیبروم را کاهش دهد. پزشک ممکن است این گزینه را قبل از جراحی انتخاب کند.
• دستگاه داخل رحمی آزاد کننده پروژسترون (IUD) که در رحم قرار داده شده است می‌تواند به کنترل خونریزی شدید کمک کند. همچنین از بارداری جلوگیری می‌کند.
• ترانکسامیک اسید (Cyklokapron ، Lysteda) دارویی است که هورمون‌ها را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد و باعث کاهش خون‌ریزی در روزهایی که خونریزی شدید وجود دارد، می‌شود.

عمل جراحی

در صورت وجود علائم متوسط یا شدید، ممکن است برای کنترل علائم به جراحی نیاز باشد. گزینه‌های جراحی عبارتند از:

میومکتومی. در این جراحی در حالی که سعی می‌شود بافت خود رحم سالم بماند، جراح، فیبروم را خارج می‌کند. در صورت تمایل بیمار به بارداری در آینده، این راه بهترین گزینه می‌تواند باشد. روش‌های مختلفی برای انجام میومکتومی وجود دارد، از جراحی اساسی شکم گرفته تا لاپاراسکوپی.
تراشیدن آندومتر. در این روش جراح از لیزر، حلقه‌های سیمی، آب جوش، جریان الکتریکی، امواج یا فریز کردن برای از بین بردن پوشش داخل رحم استفاده می‌کند. در مواردی این جراحی به صورت سرپایی انجام می‌شود. به طور معمول بعد از این روش قاعدگی قطع می‌‌شود و بیمار دیگر قادر به باردار شدن نیست.
آمبولیزاسیون فیبروم رحم (UFE)، یا آمبولیزاسیون شریان رحم. در این روش، پزشک با قرار دادن ژل یا ذرات پلاستیکی در رگ‌های خونی مجاور فیبروم‌ها، جریان خون را در آنها مسدود می‌کند که باعث می‌شود که فیبروم‌ها کوچک شوند.
هیسترکتومی. در این روش جراحی رحم به طور کامل برداشته می‌شود؛ که تنها راه برای درمان کامل فیبروم است. هیسترکتومی یک جراحی بزرگ است، اما پزشک شما گزینه‌هایی برای چگونگی انجام آن دارد، از جمله باز کردن شکم یا لاپاراسکوپی.

درمان‌های خانگی و درمان‌های طبیعی برای فیبروم‌های رحم چیست؟

برخی از درمان‌های خانگی و طبیعی می‌توانند تأثیر مثبتی در درمان فیبروم داشته باشند، از جمله:

• طب سوزنی
• یوگا
• ماساژ
• یک داروی مخصوص طب سنتی چینی (به نام Gui Zhi Fu Ling Tang)
• استفاده از گرما برای رفع گرفتگی عضلات و دردهای رحمی (در صورت خونریزی شدید از گرما دادن خودداری کنید)
• تغییرات رژیم غذایی. پرهیز از خوردن زیاد گوشت و غذاهای پرکالری. در عوض، مصرف غذاهای سرشار از فلاونوئید، سبزیجات سبز، چای سبز و ماهیان آب سرد مانند ماهی تن یا ماهی آزاد.
• کنترل سطح استرس
• کاهش وزن. در صورت داشتن اضافه وزن می‌تواند در درمان فیبروم مفید باشد.

 

عوارض فیبروم رحم چیست؟

ایجاد عوارض شدید ناشی از فیبروم‌های رحم اگر‌چه غیر‌معمول است؛ اما با این وجود، زنان مبتلا می‌توانند خونریزی شدیدی داشته باشند که منجر به کم‌خونی شدید شود.
به ندرت، فیبروم‌های بزرگ می‌توانند مثانه و مجاری ادرار (حالب‌ها) را که ادرار را از کلیه به مثانه می‌رساند، تحت فشار قرار دهند. این فشار می‌تواند منجر به آسیب کلیه شود. از دیگر عوارض فیبروم‌های رحمی می‌توان به ناباروری و از سقط جنین مکرر اشاره کرد.

آیا فیبروم رحم می‌تواند به سرطان تبدیل شود؟

فیبروم‌ها تقریباً همیشه خوش‌خیم هستند (سرطانی نیستند). بندرت (کمتر از یک در هزار مورد) فیبروم سرطانی رخ می‌دهد که به آن، لیومیوسارکوم می‌گویند. البته پزشکان تصور می‌کنند که این سرطان‌ها از فیبروئید موجود نشات نگرفته‌اند. داشتن فیبروم خطر ابتلا به فیبروم سرطانی را افزایش نمی‌دهد؛ همچنین احتمال ابتلا به سایر انواع سرطان رحم را نیز در خانم‌ها افزایش نمی‌دهد.

چشم‌انداز بیماران مبتلا به فیبروم رحمی چگونه است؟

پیش آگهی بیماران به اندازه و محل فیبروم بستگی دارد. اگر فیبروم‌ها کوچک باشند یا علائمی ایجاد نکنند، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند.
در بیماران دارای فیبروم رحمی در صورت بارداری، پزشک شرایط را به دقت کنترل می‌کند. در بیشتر موارد، فیبروم‌ها در دوران بارداری مشکلی ایجاد نمی‌کنند. در صورتی‌که فیبروم دارید و می‌خواهید باردار شوید، با پزشک خود صحبت کنید. هم‌چنین می‌توانید از پزشکان متخصص زنان و زایمان رسا در این زمینه مشاوره بگیرید.

 

منابع:

www.womenshealth.gov

www.healthline.com

www.webmd.com