هماچوری وجود خون یا سلول‌های خونی در ادرار است. اگرچه خون در ادرار همیشه نشانه مهمی از بیماری نیست، اما می‌تواند یک علامت هشدار دهنده مهم برای یک مشکل مهم سلامتی باشد. ادرار خونین هرگز نباید نادیده گرفته شود! درمان هماچوری به شدت خون در ادرار بستگی دارد. از اطلاعات جمع آوری شده از تاریخچه پزشکی، معاینه بدنی و هر نتیجه آزمایشگاهی برای تعیین بهترین گزینه برای درمان بیماری استفاده خواهد شد. به هر روی، برای شناخت بیشتر این بیماری با رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
بیماری هماچوری یا وجود خون در ادرار چیست؟
هماچوری وجود سلول‌های خونی در ادرار است. این بیماری را می‌توان هماتوری ناخالص یا میکروسکوپی نامید. هماچوری ناخالص هنگامی رخ می‌دهد که خون کافی در ادرار وجود داشته باشد که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است. این می‌تواند آب توالت را به رنگ صورتی کمرنگ یا قرمز روشن تبدیل کند. هماچوری میکروسکوپی نتیجه‌ای از وجود مقدار خون در ادرار است که تنها از طریق میکروسکوپ قابل مشاهده است.
هماچوری میکروسکوپی هنگامی تشخیص داده میشود که نخست اکسیداسیون نوار تست ادرار تغییر رنگ دهد. این بیماری همیشه بدان معنا نیست که سلول‌های خونی در ادرار وجود دارند. هماتوری ناخالص می‌تواند از نظر ظاهری بسیار متفاوت باشد، از صورتی روشن تا قرمز عمیق با لخته‌های خونی.
اگرچه مقدار خون در ادرار ممکن است متفاوت باشد، اما انواع شرایطی که می‌تواند باعث بروز مشکل شود، یکسان هستند و به همان نوع کار یا ارزیابی نیاز دارند. از طرف دیگر افرادی که دچار هماچوری میکروسکوپی هستند، از یک مشکل آگاه نخواهند بود و وضعیت آن‌ها معمولاً به عنوان بخشی از معاینه دوره‌ای توسط پزشک مشخص میشود.
علت بیماری هماچوری
علل هماچوری ناخالص و میکروسکوپی مشابه هستند و ممکن است ناشی از خون ریزی در هر کجای دستگاه ادراری باشند. نمی‌توان به آسانی خون منشاء کلیه‌ها را از مجرای ادراری (لوله‌هایی که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه می‌برند)، مثانه تشخیص داد. هر میزان خون در ادرار باید توسط پزشک ارزیابی شود، حتی اگر به صورت خود به خود برطرف شود.
عفونت ادرار (که اغلب به آن عفونت ادراری یا UTI گفته میشود) که ناشی از کلیه‌ها یا مثانه است، یکی از دلایل اصلی هماچوری میکروسکوپی است. ادرار به طور طبیعی استریل است و نباید حاوی باکتری باشد. سنگ کلیه و مثانه می‌توانند باعث سوزش و سایش دستگاه ادراری شوند و منجر به میکروسکوپی یا هماتوری ناخالص شوند. تروما که در هر یک از مؤلفه‌های دستگاه ادراری یا پروستات تأثیر می‌گذارد، می‌تواند منجر به ادرار خونین شود.
هماچوری همچنین می‌تواند با بیماری کلیوی (کلیه) و همچنین اختلالات خون شناسی مربوط به سیستم لخته شدن بدن همراه باشد. داروهایی مانند آسپیرین، وارفارین (کومدین) یا کلوپیدوگرل (پلاویکس) که خطر خونریزی را افزایش می‌دهند نیز ممکن است منجر به ادرار خونین شوند. سرانجام، سرطان در هر کجای دستگاه ادراری می‌تواند همراه با هماتوری باشد. پس علل مختلفی برای این بیماری می‌توانند وجود داشته باشند، برخی از آن‌ها جدی‌تر از سایرین هستند. این شرایط شامل موارد زیر هستند:
- عفونت ادراری (UTI)
- پیلونفریت (UTI) که به کلیه رسیده است.
- بیماری سنگ ادراری
- پروستات بزرگ شده (هایپرتروفی خوش خیم پروستات)
- صدمه به مجاری ادراری
- بیماری کلیوی
- بیماری سلول داسی شکل
- سرطان مثانه
- سرطان کلیه
- سرطان پروستات
لطفا توجه داشته باشید که ادرار به دلیل انتخاب مواد غذایی نیز می‌تواند رنگ‌ها را تغییر دهد. غذاهایی مانند چغندر، تمشک و ریواس و همچنین غذاهای دارای رنگ زیاد، می‌توانند باعث تغییر رنگ در ادرار شوند.
عوامل خطر بیماری هماچوری یا وجود خون در ادرار
افرادی که به احتمال زیاد خون در ادرار خود دارند، کسانی هستند که دارای بیماری‌های موجود هستند و به نظر می‌رسد که باعث ایجاد هماچوری میشوند. با این حال، برخی اقدامات ممکن است احتمال ابتلا به خون در ادرار را افزایش دهند که شامل موارد زیر هستند:
- سیگار کشیدن
- استفاده بیش از حد از داروها
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص
- قرار گرفتن در معرض تشعشعات
- دویدن در مسافت‌های طولانی
جلوگیری از این اقدامات ممکن است احتمال خون در ادرار را کاهش دهد.
نشانه‌ها و علائم بیماری هماچوری یا وجود خون در ادرار
شرایطی که باعث ایجاد این بیماری میشوند ممکن است علائمی را ایجاد کنند. به عنوان مثال، اگر علت، عفونت ادراری باشد، فرد ممکن است از تعداد دفعات ادرار یا سوزش ادرار شکایت کند. اگرچه خون در ادرار همیشه نشانه مهمی از بیماری نیست، اما می‌تواند یک علامت هشدار دهنده مهم برای یک مشکل بهداشتی احتمالی باشد. ادرار خونین هرگز نباید نادیده گرفته شود. اگر خون در ادرار وجود دارد، فوراً باید با پزشک خود تماس بگیرید، به خصوص اگر به بیماری‌های زیر مبتلا هستید:
- تکرر ادرار دردناک یا فوری
- حالت تهوع، استفراغ، تب یا درد در شکم
هماچوری ناشی از سنگ‌های ادراری، اغلب با درد ناشی از عبور سنگ همراه است. برخی از شرایط اساسی، مانند ریفلاکس وزیکوورترال، هیپرکلسیوری، ناهنجاری عروق کلیوی، انسداد UPJ، انسداد UVJ و تومورها، ممکن است به هیچ وجه علامتی نداشته باشند.
تشخیص بیماری هماچوری
ارزیابی خون در ادرار شامل گرفتن تاریخچه، انجام معاینه جسمی، ارزیابی ادرار با نوار تست شیمیایی و زیر میکروسکوپ و بدست آوردن کشت ادرار برای شناسایی هر گونه باکتری موجود است. علائم پایین دستگاه ادراری مانند فوریت (احساس نیاز شدید به ادرار کردن) و دفعات زیاد (نیاز به ادرار کردن مکرر) و همچنین سوزش یا درد هنگام ادرار کردن، وجود تب یا لرز، نشان دهنده عفونت است.
ترومای اخیر، حتی اگر از نظر بیمار بی عیب و نقص بوده باشد، باید به عنوان یک علت بالقوه در نظر گرفته شود. درد شکم یا پهلو، به ویژه اگر به ناحیه کشاله ران یا دستگاه تناسلی منتقل شود، ممکن است سنگ مجرای ادرار یا کلیه را نشان دهد. تمام داروهای اخیر، از جمله ویتامین‌ها یا مکمل‌های گیاهی، باید با متخصص مراقبت‌های بهداشتی بررسی شوند. اما توجه به این نکته حائز اهمیت است که حتی اگر بیمار دارویی را که همراه با خونریزی است، مصرف کند، یک بررسی کامل (همانطور که در زیر ذکر شده است) هنوز باید انجام شود.
معاینه بدنی
معاینه بدنی بر منابع احتمالی هماتوری تمرکز خواهد داشت. کبودی در پشت یا شکم ممکن است نشان دهنده تروما باشد. آزمایش دیجیتال رکتال باید بخصوص در آقایان انجام شود، زیرا یافته‌های سازگار با پروستاتیت (به عنوان مثال حساسیت به لمس پروستات) یا پروستات بزرگ شده که نشان دهنده‌های پرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) است، ممکن است در تشخیص انجام شود. یافتن گره یا ناحیه تنفس (سخت شدن) پروستات ممکن است نشان دهنده سرطان باشد. آزمایش ادرار مکرر و همچنین کشت ادرار باید بدست آید. وجود گلبول‌های سفید در ادرار با عفونت دستگاه ادراری سازگارتر است. پروتئین، گلوکز یا رسوب در ادرار ممکن است نشانگر وجود بیماری کلیه‌ها باشد. آزمایش خون نیز مهم است، زیرا به ارزیابی عملکرد کلیه و شناسایی هرگونه ناهنجاری در لخته شدن کمک می‌کند.
سیتی اسکن
سی تی اسکن ارزیابی تصویربرداری از مجاری ادراری است. قبل از عمل، بیمار یک ماده حاجب خوراکی می‌نوشد و یک رنگ به صورت داخل وریدی تزریق میشود. سپس بیمار از طریق دستگاه سی تی اسکن عبور می‌کند و تصاویری از شکم و لگن او گرفته میشود. آزمایش دیگری که قابل انجام است، پیروگرام داخل وریدی (IVP) نیز نوعی ارزیابی اشعه ایکس دستگاه ادراری است. در این روش رنگی به داخل رگ‌ها تزریق میشود و این توسط دستگاه ادراری فیلتر میشود. مجموعه‌ای از پرتوهای X در طی یک دوره 30 دقیقه ای انجام میشوند تا ناهنجاری‌ها را پیدا کنند. سی تی اسکن بیشتر از IVP برای ارزیابی مجاری ادراری انجام میشود. هر دو مطالعه به ویژه برای ارزیابی کلیه و مجاری ادرار مفید هستند، اما برای مثانه، پروستات مفید نیستند.
سیستوسکوپی
معاینه دوم به نام سیستوسکوپی ضروری است. این یک روش ساده 10 دقیقه ای با استفاده از یک سیستوسکوپ نازک و انعطاف پذیر (یا دوربین فیبروپتیک) است که از طریق مجرای ادرار داخل مثانه وارد میشود تا به طور مستقیم هرگونه ضایعه یا منبع خونریزی را تجسم کند. این کار معمولاً با ژل بی‌حسی موضعی که به مجرای ادرار تزریق میشود انجام میشود. سرانجام، سیتولوژی ادرار شامل دادن نمونه ادرار است که توسط یک آسیب شناس برای حضور سلول‌های سرطانی یا غیرطبیعی ظاهر میشود.
درمان بیماری هماچوری
درمان هماچوری بسیار متفاوت است و به علت خونریزی بستگی دارد. ذکر این نکته حائز اهمیت است که تقریباً هیچ دلیلی برای این بیماری مشاهده نمی‌شود. این نباید باعث نگرانی عمده افراد شود، از آنجا که بررسی مناسب، به طور مؤثر جدی ترین دلایل هماتوری (به عنوان مثال سرطان) را رد می‌کند.
در مواردی که بررسی‌های صورت گرفته بی نتیجه بوده و علت هماتوری ناشناخته است، مشاهده با تکرار ادرار گزینه مناسبی است. آزمایش خون برای بررسی عملکرد کلیه و بررسی فشار خون نیز باید انجام شود. مردان بالای 50 سال باید با پزشک خود درباره آزمایش خون سالانه آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) که برای غربالگری سرطان پروستات استفاده میشود، صحبت کنند. غربالگری پروستات به طور سنتی از 45 سالگی آغاز میشود و در همه نژادها، سابقه سرطان پروستات در اعضای خانواده نزدیک، ممکن است نشانگر شروع زودرس غربالگری باشد.
درمان این عارضه به شدت به علت واقعی خون در ادرار بستگی دارد. از اطلاعات جمع آوری شده از تاریخچه پزشکی، معاینه بدنی و هر نتیجه آزمایش برای تعیین بهترین گزینه درمانی استفاده خواهد شد. برای مثال، هماچوری که توسط UTI ایجاد میشود، یک روش درمانی معمول آن، استفاده از آنتی بیوتیک‌ها است. این آنتی بیوتیک‌ها برای از بین بردن باکتری‌های ایجاد کننده UTI، که باید جلوی خونریزی را بگیرند، عمل می‌کنند. بحث بیشتر در مورد درمان این بیماری، بستگی به نتایج حاصل از تمرین و علت دقیق خونریزی دارد. متخصص ارولوژ که این معاینه را انجام می‌دهد، وظیفه دارد هرگونه درمان یا کار دیگری که لازم است را به بیمار توصیه کند.
چشم انداز بیماران مبتلا به هماچوری
هر خون در ادرار می‌تواند نشانه مشکل جدی در سلامتی باشد، حتی اگر فقط یک بار اتفاق بیفتد. نادیده گرفتن هماچوری می‌تواند منجر به وخیم‌تر شدن شرایط و ابتلا به سرطان و بیماری کلیوی شود، بنابراین باید هر چه سریعتر با پزشک خود صحبت کنید. پزشک می‌تواند ادرار شما را تجزیه و تحلیل کند و آزمایش‌های تصویربرداری را برای تعیین علت هماتوری انجام دهد و برنامه‌ای برای درمان ایجاد کند.
منابع:
