بیماری نارسایی کبدی چیست؟

کبد دومین عضو بزرگ بدن است و چندین عملکرد مختلف را در بدن انجام می‌دهد.

کبد، همه چیزهایی را که می‌خورید و می‌نوشید را پردازش می‌کند و آن را به انرژی و مواد مغذی تبدیل می‌کند تا بدن شما از آن‌ها استفاده کند. این عضو، مواد مضر مانند الکل را از خون شما فیلتر می‌کند و به بدن شما کمک می‌کند تا با عفونت مقابله کند.

قرار گرفتن در معرض ویروس‌ها یا مواد شیمیایی مضر می‌تواند به کبد آسیب برساند. هنگامی که کبد شما آسیب دیده باشد، ممکن است دچار نارسایی کبدی شوید. در افرادی که آسیب کبدی مزمن دارند، کبد ممکن است در نهایت عملکرد صحیح را متوقف کند.

نارسایی کبد یک وضعیت جدی است. اگر به نارسایی کبدی مبتلا هستید، بلافاصله باید تحت درمان قرار بگیرید.

انواع نارسایی کبدی

نارسایی کبد می تواند حاد یا مزمن باشد.

• نارسایی حاد کبد

نارسایی حاد کبد، به سرعت به بدن حمله می‌کند. تغییر در عملکرد کبد را طی چند هفته یا حتی چند روز تجربه خواهید کرد. ممکن است به طور ناگهانی اتفاق بیفتد، بدون آنکه علائمی از خود نشان دهد.

علل شایع نارسایی حاد کبد شامل مسمومیت از قارچ یا مصرف بیش از حد دارو است که در اثر مصرف زیاد استامینوفن (تیلنول) ممکن است ایجاد شود.

• نارسایی مزمن کبد

نارسایی مزمن کبد آرام‌تر از نارسایی حاد کبد ایجاد می‌شود. ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد تا علائم خود را نشان دهید. نارسایی مزمن کبدی اغلب نتیجه سیروز است که معمولاً در اثر مصرف طولانی مدت الکل ایجاد می‌شود. سیروز هنگامی اتفاق می‌افتد که بافت کبد سالم با جای زخم و زخم جایگزین شود.

در هنگام نارسایی مزمن، کبد شما ملتهب می‌شود. این التهاب با گذشت زمان باعث تشکیل بافت اسکار “scar” می‌شود. از آن‌جایی که بدن شما بافت سالم را با بافت اسکار جایگزین می‌کند، کبد شما شروع به تغییر در عملکرد خود  می‌کند.

سه نوع نارسایی کبدی مرتبط با الکل وجود دارد:

• بیماری کبد چرب الکلی: بیماری کبد چرب الکلی نتیجه سلول‌های چربی است که در کبد رسوب می‌کنند. به طور کلی این بیماری بر کسانی که الکل زیادی می‌نوشند و افراد ابتلا به چاقی، تأثیر می‌گذارد.
• هپاتیت الکلی: هپاتیت الکلی توسط سلول‌های چربی موجود در کبد، التهاب و زخم معرفی می‌شود. براساس بنیاد آمریکایی کبد، تا 35 درصد افرادی که به شدت الکل می‌نوشند، به این بیماری دچار می‌شوند.
• سیروز الکلی: سیروز الکلی در بین این سه نوع بیماری، پیشرفته‌ترین محسوب می‌شود. بنیاد آمریکایی کبد معتقد است که سیروز الکلی، 10 تا 20 درصد افرادی که به شدت الکل می‌نوشند را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

علل نارسایی کبدی

علل مختلفی در نارسایی کبدی وجود دارد.

علل مرتبط با نارسایی حاد کبد

نارسایی حاد کبد، به عنوان نارسایی کامل کبدی نیز شناخته می‌شود. همچنین اگر بیماری کبدی پیش بینی شده‌ای نداشته باشید، می‌تواند رخ دهد.

طبق گفته کلینیک مایو، شایع‌ترین علت نارسایی حاد کبد در ایالات متحده، مصرف بیش از حد استامینوفن (تیلنول) است. استامینوفن یک داروی بدون نسخه “over-the-counter” (OTC) است. دوز توصیه شده برای هر فرد را باید روی برچسب اطلاعات آن مطالعه کنید. اگر بیش از حد از این دارو استفاده کرده‌اید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

همچنین نارسایی حاد کبد ممکن است ناشی از:

• برخی داروهای تجویزی
• برخی مکمل‌های گیاهی
• عفونت‌های ویروسی مانند هپاتیت از جمله هپاتیت A ، B و C
• برخی بیماری‌های خود ایمنی
• نارسایی حاد کبد می‌تواند ژنتیکی باشد و توسط یک ژن غیر طبیعی از طرف یکی از والدین به شما منتقل شود. اگر بیماری ژنتیک کبد دارید، مستعد ابتلا به نارسایی کبد هستید.

• مصرف بیش از حد استامینوفن (تیلنول)
• واکنش به داروهای بدون نسخه مانند آنتی بیوتیک‌ها، NSAID ها یا داروهای ضد صرع
• شرایط متابولیک، مانند بیماری ویلسون
• شرایطی که رگ‌های کبدی را تحت تأثیر قرار می‌دهد مانند “Budd-Chiari syndrome”
• قرار گرفتن در معرض سموم مانند آن‌هایی که در مواد شیمیایی صنعتی یا قارچ‌های وحشی سمی یافت می‌شوند.

علل مرتبط با نارسایی مزمن کبد

معمولاً نارسایی مزمن کبد نتیجه سیروز یا بیماری کبدی مرتبط با الکل(” alcohol-related liver disease” ARLD) است. بنیاد کبد اظهار داشت که نوشیدن الکل‌ شایع‌ترین علت سیروز در ایالات متحده است.

معمولاً کبد، هر الکلی را که فرد مصرف می‌کند تجزیه می‌کند. اما اگر زیاد نوشیده شود، کبد شما به سرعت نمی‌تواند الکل را تجزیه کند. همچنین مواد شیمیایی سمی موجود در الکل می‌توانند باعث التهاب کبد شما شده و باعث تورم کبد شوند. با گذشت زمان، این آسیب می‌تواند به سیروز منجر شود.

اگر به هپاتیت C مبتلا هستید، بیشتر در معرض نارسایی مزمن کبدی یا سیروز قرار دارید. ویروس هپاتیت C از طریق خون پخش می‌شود. اگر خون فرد مبتلا به عفونت وارد بدن شما شود، این بیماری انتقال می‌یابد. استفاده از سوزن مشترک و سوزن‌های آلوده برای خال‌کوبی یا سوراخ کردن می‌تواند هپاتیت C را گسترش دهد.

براساس اخبار بنیاد کبد، حدود 25 درصد از افراد در ایالات متحده مبتلا به هپاتیت مزمن C و مبتلا به سیروز هستند. این موضوع دومین علت اصلی سیروز در کشور است.

برخی از نمونه‌های دلایل احتمالی سیروز عبارتند از:

• عفونت مزمن هپاتیت B یا C
• بیماری کبد مرتبط با الکل
• بیماری کبد چرب غیر الکلی
• هپاتیت خود ایمنی
• بیماری‌هایی که مجاری صفراوی شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد مانند کلانژیت

دلایل ناشناخته

همچنين ممكن است نارسايي كبدي، بدون يك علت مشخص تشخيص داده شود.

 

علائم نارسایی کبدی

علائم نارسایی کبد ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• حالت تهوع
• از دست دادن اشتها
• خستگی
• اسهال
• زردی. رنگ زرد پوست و چشم‌ها
• کاهش وزن
• کبودی یا خون ‌ریزی راحت و سریع در بدن
• خارش
• ورم یا تجمع مایعات در پاها
• آسیت یا تجمع مایعات در شکم

همچنین این علائم می‌توانند به سایر مشکلات یا اختلالات نسبت داده شوند که این موضوع می‌تواند تشخیص نارسایی کبد را سخت کند. در برخی از افراد، تا زمانی که نارسایی کبد آن‌ها به مرحله کشنده نرسد، بدن علائمی نشان نمی‌دهند. در زمان رسیدن به مرحله حاد، ممکن است دچار کسالت، خواب آلودگی یا حتی بیهوشی شوید.

اگر به بیماری کبد مرتبط با الکل (ARLD) مبتلا هستید، ممکن است دچار زردی شوید. سموم می‌توانند در مغز شما ایجاد شده و باعث بی‌خوابی، عدم تمرکز و حتی کاهش عملکرد ذهنی شوند. همچنین ممکن است بزرگ شدن طحال، خون‌ریزی معده و نارسایی کلیه را تجربه کنید. همچنین امکان ابتلا به سرطان کبد نیز وجود دارد.

 

تشخیص نارسایی کبدی

اگر علائم خاصی را تجربه کردید، از پزشک خود کمک بگیرید. حتماً در مورد سابقه سوء‌مصرف الکل، ناهنجاری‌های ژنتیکی یا سایر شرایط پزشکی به آن‌ها اطلاع دهید. چندین آزمایش غربال‌گری خون برای تشخیص هرگونه ناهنجاری، وجود دارد. از جمله ناهنجاری‌هایی که ممکن است دلالت بر نارسایی کبد داشته باشند.

اگر مسمومیت دارویی (مانند استامینوفن) داشته باشید، پزشک ممکن است برای معکوس کردن و از بین بردن اثرات آن، دارو تجویز کند. همچنین پزشک شما ممکن است دارو را برای جلوگیری از خون‌ ریزی داخلی تجویز نماید.

بیوپسی یک آزمایش متداول است که برای تعیین آسیب‌های کبدی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در طی بیوپسی کبد، یک قطعه کوچک از کبد شما در آزمایشگاه برداشته و معاینه می‌گردد. اگر سریع متوجه آسیب کبدی شده باشید، بعضی از آسیب‌ها قابل برگشت است. کبد آسیب دیده ممکن است خود را ترمیم کند و دارو به روند ترمیم کمک می‌کند.

اگر اضافه وزن دارید و یا رژیم غذایی سرشار از چربی دارید، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری کبد چرب هستید. ایجاد تغییر در شیوه زندگی با یک رژیم غذایی سالم‌تر ممکن است به درمان بیماری کمک کند. اگر آسیب کبدی دارید و الکل می‌نوشید، حذف الکل از رژیم غذایی خود بسیار مهم است. درباره رژیم غذایی کبد چرب بیشتر مطالعه کنید و از آن استفاده نمایید.

درمان نارسایی کبدی

درمان نارسایی کبدی، بستگی به مرحله‌ی بیماری دارد.

پزشک ممکن است داروهای مرتبط با درمان را را تجویز کند. اگر فقط بخشی از کبد شما آسیب دیده باشد، عمل جراحی برای برداشتن قسمت آسیب دیده توصیه می‌شود. همچنین  یک پزشک می‌تواند آزمایشات تصویربرداری از کبد شما را انجام دهد تا به دنبال آسیب قطعی باشد.

اگر یک کبد سالم آسیب دیده باشد، می‌تواند دوباره بهبود یابد.

اگر آسیب بسیار شدید باشد، به نارسایی حاد کبدی تبدیل می‌شود و ممکن است پیوند کبد لازم باشد.

پیشگیری از نارسایی کبدی

یکی از ساده‌ترین راه‌های جلوگیری از نارسایی کبد، کاهش نوشیدن الکل است. پزشکان توصیه می‌کنند که زنان سالم نیز، مصرف الکل خود را محدود و یا آن را به طور کامل حذف کنند. مردان سالم بالای 65 سال نیز باید میزان مصرف الکل خود را محدود و یا حذف کنند.

سایر اقدامات پیشگیرانه شامل موارد زیر است:

• تمرین رابطه جنسی ایمن
• عدم مصرف مواد مخدر
• عدم استفاده از سوزن مشترک
• واکسینه شدن در برابر هپاتیت A و B
• محافظت از پوست خود در برابر مواد شیمیایی سمی
• استفاده از قوطی‌های اسپری آئروسل “aerosol”

در صورت وجود هر یک از علائم ذکر شده، باید به پزشک مراجعه کنید. ممکن است شما نارسایی کبدی نداشته باشید، اما مراجعه سریع به پزشک در تشخیص زودرس مهم است. نارسایی کبد می‌تواند قاتل خاموش باشد زیرا ممکن است علائم را به سرعت تجربه نکنید. با درمان مناسب و زودهنگام، بیماری کبد را کنترل کرده و یک زندگی عادی را طی کنید.

مراحل ظهور نارسایی کبد چیست؟

عفونت‌ها، سوء‌مصرف الکل و ژنتیک همه می‌توانند منجر به بیماری و آسیب‌های کبدی شوند. نارسایی کبد زمانی رخ می‌دهد که کبد شما عملکرد خوبی جهت انجام فعالیت‌های حیاتی خود مانند تولید صفرا برای کمک به هضم غذا و پاک‌سازی خون از مواد سمی را نداشته باشد.

نارسایی کبد می‌تواند یک زنگ خطر خطرناک برای زندگی باشد. این بیماری می‌تواند حاد یا مزمن باشد. نارسایی حاد کبد به سرعت ظاهر می‌شود، در حالی که نارسایی مزمن کبد به تدریج و با گذشت زمان رخ می‌دهد.

آسیب به کبد شما می‌تواند طی چند مرحله انجام شود. هر مرحله به تدریج بر توانایی کبد شما در عملکرد صحیح تأثیر می‌گذارد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نارسایی کبد و مراحل مختلف آن، مطالب زیر را مطالعه نمایید.

مراحل پیشرفت نارسایی کبد

• در مرحله اولیه کبد بزرگ شده یا ملتهب می‌شود.
• فیبروز بافت اسکار شروع به جایگزینی بافت سالم در کبد ملتهب می‌کند.
• سیروز و جای زخم شدید ایجاد می‌شود و عملکرد صحیح کبد را دشوار می‌کند.
• بیماری کبد مرحله آخر ( “End-stage liver disease” ESLD). عملکرد کبد تا حدی رو به وخامت می‌رود که غیر از پیوند کبد، راه حل دیگری جهت برگشت عملکرد کبد ندارید.
• سرطان کبد. رشد و تکثیر سلول‌های ناسالم در کبد می‌تواند در هر مرحله از نارسایی کبد رخ دهد، اگرچه افراد مبتلا به سیروز بیشتر در معرض خطر هستند.

 

نارسایی کبد در مقابل بیماری کبد

مهم است که بین بیماری کبدی و نارسایی کبد تفاوت قائل شویم.

بیماری کبد به هر شرایطی که باعث التهاب یا آسیب به کبد شما می‌شود، اشاره دارد. بیماری کبد می‌تواند بر عملکرد کلی کبد شما تأثیر بگذارد.

نارسایی کبد شرایطی است که کبد شما عملکرد خود را از دست داده است. این بیماری می‌تواند به دلیل آسیب‌هایی که در اثر بیماری کبد ایجاد می‌شود رخ دهد.

آسیب‌های نارسایی کبد

آسیب ناشی از بیماری کبد می‌تواند در چند مرحله افزایش یابد و به طور فزاینده بر توانایی عملکرد کبد شما تأثیر می‌گذارد.

• التهاب

در این مرحله، کبد شما بزرگ شده یا ملتهب می‌گردد. بسیاری از مبتلایان به التهاب کبدی علائمی را تجربه نمی‌کنند. اگر التهاب ادامه یابد، آسیب دائمی رخ می‌دهد.

• فیبروز

فیبروز هنگامی اتفاق می‌افتد که یک کبد ملتهب شروع به اسکار کند.

بافت زخمی که در این مرحله ایجاد می‌شود جای بافت سالم کبد را می‌گیرد اما بافت زخم شده نمی‌تواند همان عملکرد را انجام دهد. این شرایط می‌تواند در عملکرد بهینه کبد شما تأثیر بگذارد.

تشخیص فیبروز دشوار است زیرا اغلب علائم خاصی وجود ندارد.

• سیروز

در مرحله سیروز، جای زخم شدید بر روی کبد شما ایجاد می‌شود. از آن‌جایی که بافت سالم کبد نیز کمتر می‌شود، عملکرد صحیح کبد شما بسیار دشوار می‌شود.

اگرچه ممکن است پیش از این علائمی وجود نداشته باشد اما اکنون ممکن است علائم بیماری کبد را تجربه کنید.

• بیماری کبد مرحله نهایی (ESLD)

مبتلایان به ESLD به سیروز مبتلا هستند که عملکرد کبد به طرز چشم‌گیری بدتر می‌شود.

ESLD با عوارضی مانند آسیت و انسفالوپاتی کبدی همراه است. این بیماری، درمانی به جز پیوند کبد ندارد.

• سرطان کبد

سرطان، توسعه و تکثیر سلول‌های ناسالم است. هنگامی که سرطان در کبد بروز می‌کند، به آن سرطان اصلی کبد گفته می‌شود.

اگرچه ممکن است سرطان در هر مرحله‌ای از نارسایی کبد بروز کند اما افراد مبتلا به سیروز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان کبد قرار دارند.

برخی از علائم شایع سرطان کبد عبارتند از:

• کاهش وزن غیر قابل توضیح
• درد شکم یا تورم آن
• از دست دادن اشتها یا احساس سیری بعد از خوردن مقدار کمی غذا
• حالت تهوع یا استفراغ
• زردی پوست و چشم
• خارش پوست

 

آینده بیماری نارسایی کبدی

نارسایی کبد وقتی رخ می‌دهد که کبد شما نتواند به درستی کار کند. این بیماری می‌تواند حاد یا مزمن باشد. صرف نظر از نوع آن، نارسایی کبد می‌تواند یک وضعیت اضطراری برای زندگی باشد که نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد.

مراحل اولیه نارسایی کبد غالباً با درمان مناسب و تغییر شیوه زندگی به مرور زمان بهبود می‌یابد. با این حال، مراحل بعدی نارسایی کبد قابل برگشت نیستند و بعضی اوقات نیاز به پیوند کبد دارند.

افرادی که به بیماری کبد مبتلا می‌شوند، در طول زندگی مرتبا مورد چکاب قرار می‌گیرند تا مطمئن شوند که وضعیت آن‌ها بدتر نمی‌شود یا باعث آسیب بیشتر کبدی نشود. اگر در مورد سلامتی کبد یا نارسایی کبدی نگرانی دارید، حتما با پزشک خود صحبت کنید.

 

برای تشخیص و درمان نارسایی کبدی به کدام پزشک مراجعه شود؟

بیماری‌های کبدی ممکن است توسط متخصصان مراقبت‌های اولیه و یا داخلی تشخیص داده و درمان شود.

همچنین متخصصان گوارش “Gastroenterologists”، متخصصانی هستند که بر روی دستگاه‌های گوارشی و کبد تمرکز می‌کنند.

متخصص کبدی “hepatologist”، متخصصی است که منحصراً روی کبد تمرکز دارد.

 

راه‌حل پاک‌سازی کبد در خانه

زردچوبه. این گیاه برای کبد شگفت‌آور است. به آنزیمی که سموم را از بدن دفع می‌کند و حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که سلول‌های کبد را ترمیم می‌کنند، کمک می‌کند. همچنین باعث تقویت کبد در سم‌زدایی فلزات و در عین حال تولید صفرا می‌شود.

گردو: گردو از نظر دارار بودن آمینواسید آرژنین “arginine” بسیار کامل است و به کبد در زدودن آمونیاک کمک می‌کند.

همچنین آب میوه‌های خوشمزه‎ی زیر، برای سم‌زدایی کبد شما موثر هستند:

• چغندر
• سیب
• کرفس
• خیار
• نعناع تازه

 

چند راه برای داشتن کبد سالم:

• وزن سالم خود را حفظ کنید.
• یک رژیم متعادل داشته باشید.
• به طور منظم ورزش کنید.
• از استعمال مواد مخدر و سموم خودداری کنید.
• از الکل کمتر استفاده کنید.
• از مصرف داروهای غیر مجاز خودداری کنید.
• از سوزن‌های آلوده و مشترک استفاده نکنید.
• اگر در معرض خون قرار دارید(مانند آزمایشگاه‌ها)، مراقبت‌های پزشکی را رعایت کنید.