مولتیپل میلوما یا multiple myeloma چیست؟ علائم و درمان آن

مولتیپل میلوما “Multiple myeloma” نوعی سرطان است که سلول‌های پلاسما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سلول‌های پلاسما نوعی گلبول سفید در مغز استخوان است؛ مغز استخوان بافت نرم داخل اکثر استخوان‌های شماست و سلول‌های خونی را تولید می‌کند. در مغز استخوان، سلول‌های پلاسما آنتی بادی می‌سازند. این‌ موارد پروتئین‌هایی هستند که به بدن کمک می‌کنند تا در برابر بیماری‌ها و عفونت‌ها مقابله کنند.

میلوم “myeloma” چندگانه زمانی اتفاق می‌افتد که یک سلول پلاسمای غیرطبیعی در مغز استخوان ایجاد شده باشد و خیلی سریع خود را تکثیر ‌کند. در نهایت تولیدمثل سریع سلول‌های بدخیم یا سرطانی میلوم بیش از تولید سلول‌های سالم در مغز استخوان است. در نتیجه سلول‌های سرطانی در مغز استخوان جمع می‌شوند و سلول‌های سفید خون و گلبول‌های قرمز خون را از بین می‌برند.

سلول‌های سرطانی مانند سلول‌های خونی سالم سعی در تولید آنتی بادی دارند. با این حال آن‌ها فقط می توانند آنتی‌بادی‌های غیرطبیعی به نام پروتئین‌های مونوکلونال “monoclonal” یا پروتئین‌های M تولید نمایند. وقتی این آنتی بادی‌های مضر در بدن جمع ‌شوند، می‌توانند باعث آسیب به کلیه و ایجاد سایر مشکلات جدی در بدن فرد شوند.

طبق گزارش دانشگاه استنفورد، میلوم مولتیپل نادر است و فقط 1 درصد از کل موارد سرطان در ایالات متحده را شامل می‌شود. سالانه در حدود 4 تا 5 نفر از هر 100000 نفر مبتلا به این نوع سرطان می‌شوند.

 

انواع میلوما مولتیپل چیست؟

دو نوع اصلی میلوما مولتیپل وجود دارد.

آن‌ها بر اساس تأثیر بر روی بدن دسته بندی می‌شوند:

• میلوما بی حسی ” indolent myeloma” علائم قابل توجهی ایجاد نمی‌کند. به طور معمول به آرامی ایجاد می‌شود و تومورهای استخوانی ایجاد نمی‌کند. به طور معمول فقط افزایش اندکی در پروتئین M و سلول‎های M پلاسما دیده می‌شود.
• به طور معمول پلاسماسیتومای منفرد “solitary plasmacytoma” باعث تشکیل تومور در استخوان می‌شود. این وضعیت معمولاً به خوبی به درمان پاسخ می‌دهد اما نیاز به نظارت دقیق دارد.

 

علائم مولتیپل میلوما چیست؟

علائم مولتیپل میلوما بسته به شخص و نوع بیماری متفاوت است. در ابتدا علائم ممکن است قابل توجه نباشند. با این حال با پیشرفت بیماری، بیشتر افراد حداقل یکی از چهار نوع اصلی علائم را تجربه می‌کنند.

این علائم به طور کلی با مخفف CRAB شناخته می‌شوند که مخفف عبارت‌های زیر هستند:

• کلسیم “calcium”
• نارسایی کلیه “renal failure”
• کم خونی “anemia”
• آسیب استخوان “bone damage”

مقادیر بالای کلسیم در خون ناشی از نشت کلسیم استخوان‌ها در خون است.

کلسیم بیش از حد می‌تواند باعث عوارض زیر شود:

• تشنگی شدید
• حالت تهوع
• استفراغ
• ناراحتی معده
• از دست دادن اشتها

گیجی و یبوست نیز از علائم رایج افزایش سطح کلسیم است.

نارسایی کلیه می‌تواند به دلیل میزان بالای پروتئین M در بدن ایجاد شود.

کم خونی نوعی بیماری است که در آن خون به اندازه کافی گلبول قرمز سالم به منظور انتقال اکسیژن به بقیه قسمت‌های بدن ندارد. این اتفاق زمانی می‌افتد که تعداد سلول‌های سرطانی از سلول‌های قرمز خون در مغز استخوان بیشتر باشد. کم خونی اغلب باعث خستگی، سرگیجه و تحریک پذیری می‌شود.

آسیب‌های استخوانی و شکستگی‌ها هنگامی رخ می‌دهد که سلول‌های سرطانی به استخوان و مغز استخوان حمله می‌کنند. این ضایعات به صورت سوراخ در تصاویر اشعه ایکس دیده می‌شوند.

اغلب این شرایط باعث درد استخوان می‌شوند، به ویژه در موارد زیر:

• قسمت پشتی بدن
• لگن
• دنده
• جمجمه

علائم اضافی مولتیپل میلوما ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• ضعف یا بی‌حسی به خصوص در پاها
• لاغری ناخواسته
• گیجی
• مشکلات ادرار
• حالت تهوع
• استفراغ
• عفونت‌های مکرر
• از دست دادن بینایی یا مشکلات بینایی

 

چه عواملی باعث بروز مولتیپل میلوما می‌شوند؟

علت دقیق مولتیپل میلوما ناشناخته است. با این حال این وضعیت با تشخیص یک سلول پلاسما غیرطبیعی شروع می‌شود که در مغز استخوان و چند برابر بیشتر از حد لازم و به سرعت تکثیر می‌شود.

سلول‌های سرطانی میلوما چرخه زندگی عادی ندارند. آن‌ها به جای تکثیر و در نهایت مردن، به تقسیم نامحدود ادامه می‌دهند. این موضوع می‌تواند بدن را تحت فشار قرار دهد و تولید سلول‌های سالم را مختل کند.

 

عوامل خطرزا در ابتلا به مولتیپل میلوما چیست؟

افراد در صورت داشتن گزینه‌های زیر، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به مولتیپل میلوما قرار دارند:

• مرد بودن
• سن بالای 50 سال
• نژاد آفریقایی آمریکایی
• اضافه وزن یا چاقی
• در معرض تابش شدید آفتاب
• شاغل بودن در صنعت نفت

یکی دیگر از عوامل خطر ابتلا به بیماری میلوم متعدد، سابقه گاموپاتی مونوکلونال با اهمیت نامشخص “monoclonal gammopathy of undetermined significance” (MGUS) است. این شرایط وضعیتی است که باعث می‌شود سلول‌های پلاسما، پروتئین‌های M تولید کنند. به طور معمول این وضعیت مشکلی ایجاد نمی‌کند. با این حال گاهی اوقات MGUS با گذشت زمان می‌تواند به مولتیپل میلوما تبدیل شود.

 

چگونه میلومای مولتیپل تشخیص داده می‌شود؟

به طور معمول پزشکان قبل از بروز علائم، مولتیپل میلوما را تشخیص می‌دهند. معاینات بدنی معمول، آزمایش خون و آزمایش ادرار می‌تواند علائمی از این سرطان را کشف کند.

اگر پزشک علائمی از میلوما پیدا نکند و در صورت عدم بروز علائم، آزمایشات بیشتری مورد نیاز خواهد بود. با استفاده از آزمایش‌های زیر، پزشک می‌تواند روند پیشرفت بیماری را کنترل کرده و تشخیص دهد آیا شما به درمان نیاز دارید یا خیر.

آزمایش خون و ادرار

از آزمایش خون و ادرار به منظور بررسی پروتئین‌های M استفاده می‌شود. این پروتئین‌ها ممکن است در اثر بیماری مولتیپل میلوما یا سایر بیماری‌ها ایجاد شوند. همچنین سلول‌های سرطانی، پروتئینی به نام بتا -2 میکروگلوبولین “beta-2 microglobulin” می‌سازند که در خون یافت می‌شود.

از آزمایش خون می‌توان به منظور ارزیابی موارد زیر نیز استفاده کرد:

• درصد سلول‌های پلاسما در مغز استخوان
• عملکرد کلیه
• تعداد سلول‌های خونی
• سطح کلسیم
• سطح اسید اوریک “uric acid”
• آزمایشات تصویربرداری

با استفاده از اشعه ایکس “X-rays”، اسکن ام آر آی “MRI” یا سی تی اسکن “CT scans” می‌توان آسیب استخوان‌ها در اثر مالتیپل میلوما را تشخیص داد.

نمونه‌برداری

در طی نمونه‌برداری، پزشک شما یک نمونه کوچک از مغز استخوان را با یک سوزن بلند خارج می‌کند. پس از به دست آوردن نمونه، این امکان وجود دارد که از نظر آزمایشگاهی سلول‌های سرطانی را بررسی کرد. آزمایشات مختلف می‌توانند انواع ناهنجاری‌ها در سلول‌ و سرعت تکثیر سلول‌ها را تعیین کنند.

این نوع آزمایشات به منظور تعیین این موضوع که آیا شما به مولتیپل میلوما مبتلا هستید یا به بیماری دیگری استفاده می‌شوند. در صورت تشخیص مولتیپل میلوما، آزمایشات می‌توانند میزان پیشرفت بیماری را نشان دهند. این موضوع به عنوان مرحله‌بندی سرطان شناخته می‌شود.

مرحله‌بندی یا دسته‌بندی

با مشاهده و بررسی موارد زیر، مولتیپل میلوما دسته‌بندی می‌شود:

• تعداد سلول‌های خونی
• سطح پروتئین در خون و ادرار
• سطح کلسیم در خون

این احتمال وجود دارد که از نتایج سایر آزمایشات تشخیصی نیز استفاده شود.

به منظور مرحله‌بندی میلوما مولتیپل، دو روش وجود دارد. سیستم دوری-سالمون “Durie-Salmon system” که بر اساس سطح پروتئین M، کلسیم و سلول‌های قرمز خون و همچنین میزان آسیب استخوان است. سیستم مرحله‌بندی بین المللی “International Staging System” که بر اساس سطح پلاسمای خون و میکروگلوبولین بتا 2 است.

هر دو سیستم شرایط را به سه مرحله تقسیم می‌کنند که مرحله سوم شدیدترین مرحله است. مرحله‌بندی به پزشک کمک می‌کند تا چشم‌انداز و گزینه‌های درمانی شما را تعیین کند.

 

چگونه میلومای مولتیپل درمان می‌شود؟

هیچ درمان مشخصی برای بیماری میلوما وجود ندارد. با این حال، روش‌های درمانی‌ای وجود دارند که می‌تواند به کاهش درد، کاهش عوارض و کند کردن روند پیشرفت بیماری کمک کنند. درمان‌ها فقط در صورت بدتر شدن بیماری استفاده می‌شوند.

اگر علائمی را تجربه نکرده‌اید، بعید به نظر می‌رسد که پزشک معالج شما درمانی را پیشنهاد دهد. در عوض، پزشک از نظر علائم پیشرفت بیماری از نزدیک شما را کنترل می‌کند. این موارد اغلب شامل آزمایشات منظم خون و ادرار است.

اگر به درمان نیاز دارید، گزینه‌های معمول شامل موارد زیر است:

درمان هدفمند

داروهای درمانی هدفمند، ماده شیمیایی موجود در سلول‌های میلوما را که باعث از بین رفتن پروتئین‌ها می‌شود و به طور کلی سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند. داروهایی که ممکن است در طول درمان هدفمند استفاده شوند شامل بورتزومیب “bortezomib” (Velcade) و کارفیلزومیب “carfilzomib” (Kyprolis) هستند. هر دو به صورت تزریق وریدی یا از طریق تزریق وریدی بازو تجویز می‌شوند.

درمان بیولوژیکی

داروهای درمانی بیولوژیکی از سیستم ایمنی بدن شما برای حمله به سلول‌های میلوما استفاده می‌کنند. به طور معمول از قرص تالیدوماید “thalidomide” (تالومید “Thalomid”)، لنالیدومید “lenalidomide” (Revlimid) یا پومالیدومید “pomalidomide” (پومالیست “Pomalyst”) برای تقویت سیستم ایمنی بدن استفاده می‌شود.

لنالیدومید مشابه تالیدومید است اما عوارض جانبی کمتری دارد. همچنین به نظر می‌رسد قوی‌تر است.

شیمی درمانی

شیمی درمانی نوعی روش تهاجمی از دارو درمانی است که به از بین بردن سلول‌ها با رشد سریع از جمله سلول‌های میلوم کمک می‌کند. اغلب داروهای شیمی درمانی در دوزهای بالا خصوصاً قبل از پیوند سلول‌های بنیادی تجویز می‌شوند. داروها ممکن است به صورت وریدی تجویز شوند یا به صورت قرص مصرف گردند.

کورتیکواستروئیدها “Corticosteroids”

کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون “prednisone” و دگزامتازون “dexamethasone” اغلب برای درمان میلوما استفاده می‌شوند. آن‌ها می‌توانند با کاهش التهاب در بدن، سیستم ایمنی بدن را متعادل کنند بنابراین به طور معمول در تخریب سلول‌های میلوما موثر هستند. همچنین این امکان وجود دارد که آن‌ها را به صورت قرص مصرف یا از راه وریدی تجویز کرد.

پرتو درمانی “Radiation therapy”

پرتودرمانی با استفاده از پرتوهای قوی انرژی به سلول‌های میلوما آسیب می‌رساند و رشد آن‌ها را متوقف می‌کند. گاهی از این نوع درمان برای از بین بردن سریع سلول‌های میلوما در ناحیه خاصی از بدن استفاده می‌شود. به عنوان مثال این درمان ممکن است زمانی انجام شود که دسته‌ای از سلول‌های غیرطبیعی پلاسما توموری به نام پلاسماسیتوم “plasmacytoma” را ایجاد کنند که باعث درد یا تخریب استخوان شود.

پیوند سلول‌های بنیادی “Stem cell transplants”

روش پیوند سلول‌های بنیادی شامل جایگزینی مغز استخوان بیمار با مغز استخوان سالم از طرف اهدا کننده است. قبل از عمل، سلول‌های بنیادی خون‌ساز از خون شما جمع می‌شود. سپس میلوم متعدد با پرتودرمانی یا دوزهای بالای شیمی درمانی درمان می‌شود. به محض از بین رفتن بافت بیمار، سلول‌های بنیادی می‌توانند در بدن شما تزریق شوند، در آن‌جا به استخوان‌ها منتقل شده و دوباره مغز استخوان را بازسازی می‌کنند.

داروهای جایگزین

داروهای جایگزین به روشی محبوب به منظور کنار آمدن با علائم مولتیپل میلوما و عوارض جانبی درمان این بیماری تبدیل شده است.

اگرچه آن‌ها نمی‌توانند multiple myelom را درمان کنند اما این احتمال وجود دارد که شما بخواهید با پزشک خود در مورد موارد زیر مشورت کنید:

• طب سوزنی
• رایحه درمانی
• ماساژ
• مراقبه
• روش‌های آرام‌سازی

قبل از امتحان کردن هر روش درمانی جایگزین، موارد را با پزشک خود در میان بگذارید تا مطمئن شوید برای سلامتی شما ایمن هستند.

 

عوارض مرتبط با مولتیپل میلوما چیست؟

مولتیپل میلوم می‌تواند عوارض زیادی ایجاد کند اما به طور معمول این عوارض قابل درمان هستند:

• کمردرد را می‌توان با داروها یا پشت‌بند درمان کرد.
• عوارض کلیوی با دیالیز “dialysis” یا پیوند کلیه درمان می‌شوند.
• عفونت‌ها با آنتی بیوتیک قابل درمان هستند.
• با درمان دارویی می‌توان از دست دادن استخوان را کند کرد یا به طور کلی از آن جلوگیری کرد.
• کم خونی را می‌توان با اریتروپویتین “erythropoietin” درمان کرد. این دارو بدن را تحریک می‌کند تا سلول‌های قرمز خون بیشتری تولید کند.

 

زندگی با بیماری مولتیپل میلوما

اگر مولتیپل میلوما برای شما تشخیص داده شود، انجام یک یا چند مورد زیر برای شما مفید خواهد بود:

• در مورد مولتیپل میلوما بیشتر بدانید.
• با مطالعه درباره مولتیپل میلوما خود را آموزش دهید تا بتوانید در مورد درمان خود آگاهانه تصمیم بگیرید. در مورد گزینه‌های درمانی و عوارض جانبی درمان با پزشک خود صحبت کنید.

موسسه ملی سرطان و بنیاد بین‌المللی میلوما نیز می‌توانند اطلاعات بیشتری در مورد مولتوم میلوما به شما ارائه دهند.

یک سیستم پشتیبانی ایجاد کنید

با جمع‌آوری گروهی از دوستان و اعضای خانواده، یک سیستم پشتیبانی ایجاد کنید که در صورت نیاز می‌تواند یک کمک یا حمایت عاطفی ایجاد نماید. گروه‌های پشتیبانی نیز می‌توانند مفید باشند و این امکان وجود دارد که این گروه‌ها به صورت آنلاین پیدا شوند. اگر ترجیح می‌دهید شخصاً با یک گروه پشتیبانی ملاقات کنید، به وب سایت انجمن سرطان مراجعه نمایید تا گروه‌هایی را در منطقه خود پیدا کنید.

اهداف معقول تعیین کنید

با تعیین اهداف معقول و منطقی برای زندگی خود که به شما حس کنترل وضعیت را می‌دهند، انگیزه خود را حفظ کنید. اگرچه بهتر است که اهداف بیش از حد بلند و دور از دسترس را تعیین نکنید. انجام این کار می‌تواند به فرسودگی و ناامیدی منجر شود. به عنوان مثال شما ممکن است نتوانید 40 ساعت کامل در هفته کار کنید اما همچنان می‌توانید نیمه وقت کار کنید.

بر روی سلامت کلی خود تمرکز کنید

اطمینان حاصل کنید که غذاهای سالم می‌خورید و خواب کافی دارید. همچنین انجام تمرینات با شدت کم مانند پیاده‌روی یا یوگا، دو بار در هفته می‌تواند برای شما مفید باشد. سلامتی و سلامت بدن تا حد ممکن می‌تواند به شما کمک کند تا با استرس و خستگی که از سرطان تجربه می‌کنید، بهتر کنار بیایید. به منظور اطمینان از این موضوع که زمان کافی برای استراحت و بهبودی دارید یا خیر، برنامه خود را بیش از حد شلوغ نکنید.

 

چشم انداز و آینده بلند مدت افراد مبتلا به مولتیپل میلوما چیست؟

افرادی که به تازگی تشخیص مولتیپل میلوما را دریافت کرده‌اند، ممکن است چندین سال علائمی تجربه نکنند. پس از پیشرفت بیماری و بروز علائم، اکثر افراد به خوبی به درمان پاسخ می‌دهند. با این حال حتی بعد از سال‌ها درمان موفقیت‌آمیز، این احتمال وجود دارد که عوارض جدی جدیدی ایجاد شود.

پیش‌بینی یک جدول زمانبندی دقیق برای این بیماری دشوار است اما طبق گزارشات انجمن سرطان آمریکا، میزان بقای متوسط ​​برای سه مرحله از بیماری میلوما به شرح زیر است:

• مرحله 1: 62 ماه یعنی تقریباً پنج سال
• مرحله 2: 44 ماه یعنی تقریباً سه تا چهار سال
• مرحله 3: 29 ماه یعنی تقریباً دو تا سه سال

این موضوع بسیار مهم است که به خاطر داشته باشید که این موارد تخمین‌های کلی بر اساس نتایج قبلی افراد بیشمار مبتلا به میلوما است. چشم انداز خاص شما به عوامل مختلفی از جمله سن، سلامت کلی و میزان پاسخ سرطان به درمان بستگی دارد. با پزشک خود در مورد شرایط خاص خود صحبت کنید تا درباره دیدگاه او بیشتر بدانید. موارد ذکر شده از سوی پزشک را به درستی انجام دهید و قرارهای پی‌درپی خود را با او تنظیم نمایید تا درمان عوارض و بیماری با سرعت بیشتری انجام گیرد.

 

منابع:

www.webmd.com

www.healthline.com