جداشدگی شبکیه چیست و چطور اتفاق می‌افتد؟

جدا شدگی شبکیه یا شبکیه جدا شده یک بیماری جدی چشم است. شبکیه، لایه بافتی در پشت چشم، از بافت‌های حمایت کننده آن دور می‌شود. تغییرات ناگهانی از جمله چشمک زدن و تاریک شدن دید کنار، نشانه‌هایی از این اتفاق است. جداشدگی شبکیه در اسرع وقت به درمان نیاز دارد. برای شناخت بیشتر این عارضه با رسا همراه باشید.

 

جداشدگی شبکیه چیست؟

جداشدگی شبکیه یا شبکیه جدا شده، یک بیماری جدی چشم بوده که بینایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به کوری شود. این برای لایه‌‌‌ای از بافت به نام شبکیه اتفاق می‌افتد که پشت چشم را می‌پوشاند. این شامل کشیدن شبکیه از بافت‌های حمایت کننده از آن است.

علائم شامل چشمک زدن نور یا دیدن سایه در بینایی است. اجسام در بینایی لکه‌های تیره و تاری هستند. ممکن است علائم هشدار دهنده‌‌‌ای مانند این‌ها را قبل از جدا شدگی شبکیه خود مانند پارگی شبکیه، تجربه کنید. جداشدگی شبکیه اغلب خود به خود یا به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد.

عوامل خطر شامل سن، نزدیک بینی، سابقه جراحی چشم یا ضربه و سابقه خانوادگی جداشدگی شبکیه هستند. اگر فکر می‌کنید به جدا شدگی شبکیه مبتلا هستید، فوراً با ‌‌پزشک مراقبت از چشم خود تماس بگیرید یا سریعاً به اورژانس مراجعه کنید.

 

شبکیه چه کاری انجام می‌دهد؟

شبکیه نور را حس می‌کند و سیگنال‌هایی را به مغز می‌فرستد تا بتوانیم ببینیم. وقتی شبکیه جدا می‌شود، نمی‌تواند کار خود را انجام دهد. ممکن است بینایی تان تار شود. در صورت عدم درمان جداشدگی، ممکن است بینایی دائمی خود را از دست بدهید. دریافت سریع درمان می‌تواند بیناییتان را حفظ کند.

 

چه کسی در معرض جداشدگی شبکیه است؟

خطر برای جدا جداشدگی شبکیه با افزایش سن افزایش می‌یابد. در صورت داشتن موارد زیر در معرض خطر بیشتری قرار دارید:

• آسیب دیدگی چشم
• سابقه خانوادگی جداشدگی شبکیه
• جراحی داخل چشم (هر جراحی که شامل چشم باشد مانند جراحی آب مروارید)

داشتن برخی از شرایط چشمی همچنین خطر جدا شدن شبکیه را افزایش می‌دهد:

• نزدیک بینی قابل توجه یا نزدیک بینی
• جدا شدن زجاجیه خلفی، جایی که زجاجیه (مایع غلیظ در وسط چشم) از شبکیه دور می‌شود.
• سایر شرایط چشمی مانند تخریب شبکه (نازک شدن شبکیه)
• سابقه پارگی یا جداشدگی شبکیه در چشم دیگر

اگر در معرض خطر جدا شدگی شبکیه هستید، با ‌‌پزشک خدمات بهداشتی خود صحبت کنید. ‌‌پزشک خدمات پزشکی می‌تواند به فرد در تعیین معاینه چشم کمک کند و مراحل دیگری را برای محافظت از سلامت چشم تان پیشنهاد دهد.

 

علت جداشدگی شبکیه

سه علت جدا شدن شبکیه عبترتند از:

رگماتوژن شبکیه

شایع ترین علت جدا شدن شبکیه هنگامی اتفاق می‌افتد که پارگی کوچکی در شبکیه چشم وجود داشته باشد. مایع چشم به نام زجاجیه می‌تواند از طریق اشک عبور کرده و در پشت شبکیه جمع شود. سپس شبکیه را دور کرده و ان را از پشت چشم جدا می‌کند. این نوع جداشدگی معمولاً با افزایش سن اتفاق می‌افتد. همزمان با کوچک شدن و نازک شدن زجاجیه، شبکیه چشم کشیده و پاره می‌شود.

قند خون

بافت اسکار روی شبکیه می‌تواند آن را از پشت چشم دور کند. دیابت یکی از دلایل عمده این جداشدگی‌های شبکیه است. افزایش قند خون طولانی مدت می‌تواند به عروق خونی در چشم آسیب برساند و منجر به تشکیل بافت اسکار شود. زخم‌ها و نواحی کششی می‌توانند بزرگ‌تر شوند و شبکیه را از پشت چشم بکشند و جدا کنند.

اگزوداتیو

حتی اگر پارگی شبکیه وجود نداشته باشد، مایعات در پشت شبکیه جمع می‌شوند. با جمع شدن مایعات، شبکیه چشم فرد را به دور می‌راند. دلایل اصلی تجمع مایعات، نشت رگ‌های خونی یا تورم در پشت چشم است که می‌تواند از دلایلی مانند یووئیت (التهاب چشم) رخ دهد.

 

عوامل خطر جداشدگی شبکیه

عواملی که ممکن است خطر ایجاد جدا شدگی شبکیه را افزایش دهند، عبارتند از:

• ژنتیک، به عنوان مثال، اگر یکی از اقوام نزدیک خانواده جداشدگی شبکیه داشته باشد.
• میانسالی و بزرگسالی
• نزدیک بینی شدید
• جراحی قبلی آب مروارید، به خصوص اگر آن پیچیده باشد.
• جدا شدن شبکیه قبلی
• شرایط چشمی مانند یووئیت، نزدیک بینی دژنراتیو، تخریب شبکه و رتینوشکیزیس
• ضربه، به عنوان مثال، ضربه به چشم
• دیابت، به ویژه اگر دیابت ضعیف کنترل شود.

هر کس با این عوامل خطر باید از احتمال جدا شدگی شبکیه چشم خود آگاه باشد.

 

علائم و نشانه‌های جداشدگی شبکیه

بعضی از افراد هیچ علائمی از جدا شدن شبکیه را مشاهده نمی‌کنند، در حالی که دیگران این علائم را دارند. این به شدت آن بستگی دارد، اگر قسمت بزرگ‌تری از شبکیه جدا شود، به احتمال زیاد علائم را تجربه خواهید کرد.

علائم جدا شدگی شبکیه می‌توانند به طور ناگهانی اتفاق بیفتند و شامل موارد زیر باشند:

• دیدن چشمک‌های نور
• دیدن بسیاری از شناورها، تاری، لکه‌های تیره و خطوط شکننده که در دید رد می‌شوند. (دیدن چند مورد در اینجا طبیعی است و جای هشدار ندارد.)
• تیرگی دید محیطی (دید کنار)
• تیرگی یا سایه پوشاندن بخشی از بینایی

آیا جداشدگی شبکیه درد دارد؟

جداشدگی شبکیه معمولاً بدون درد است. اما این یک مشکل جدی است که می‌تواند بینایی را تهدید کند. در صورت مشاهده علائم با پزشک تماس بگیرید.

 

جلوگیری از جداشدگی شبکیه

شما نمی‌توانید از جدا شدن شبکیه جلوگیری کنید اما می‌توانید برای کاهش خطر خود گام‌های زیر را بردارید:

• از مراقبت منظم از چشم خود استفاده کنید: معاینات چشم از سلامت چشم تان محافظت می‌کنند. اگر نزدیک بینی دارید، معاینات چشم از اهمیت ویژه‌‌‌ای برخوردار هستند. نزدیک بینی فرد را مستعد جدا شدن شبکیه می‌کند. پزشک از چشم باید معاینات گشادی را برای یافتن پارگی‌های کوچک شبکیه در نظر بگیرد.
• ایمن بمانید: هنگام ورزش یا انجام سایر فعالیت‌های خطرناک، از عینک ایمنی یا محافظ دیگری برای چشم خود استفاده کنید.
• درمان سریع خود را انجام دهید: اگر علائم جدا شده شبکیه را مشاهده کردید، بلافاصله به ‌‌پزشک مراقبت از چشم خود مراجعه کرده یا به اورژانس مراجعه کنید.

چند بار باید معاینه منظم چشم داشته باشیم؟

افرادی که به طور متوسط خطر بیماری چشمی دارند، باید سالی یک بار معاینه چشم انجام دهند. اگر در معرض خطر بیشتری برای بیماری چشم هستید، ممکن است به طور مکرر به معاینه نیاز داشته باشید. با ‌‌پزشک خود صحبت کنید تا بهترین برنامه امتحان خود را دریابید.

 

تشخیص جداشدگی شبکیه

برای تشخیص جداشدگی شبکیه به معاینه چشم نیاز دارید. پزشک از چشم برای معاینه شبکیه از معاینه چشم استفاده می‌کند. او قطره‌های چشمی را در چشمان قرار می‌دهند. قطره‌ها مردمک را گشاد می‌کنند.

پس از چند دقیقه، پزشک می‌تواند از نزدیک به شبکیه چشم نگاه کند. پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری را پس از معاینه چشم گشاد توصیه کند. این آزمایشات غیرتهاجمی هستند و صدمه‌‌‌ای نخواهند داشت. تشخیص جداشدگی شبکیه از طریق روش‌های زیر انجام می‌پذیرد:

توموگرافی انسجام نوری (OCT)

برای این تصویر به قطره چشمی جهت گشاد شدن نیاز دارید. سپس جلوی دستگاه OCT می‌نشینید. سر خود را بر روی تکیه گاه قرار می‌دهید، بنابراین چشم تان ثابت می‌ماند. دستگاه چشم را اسکن کرده، اما آن را لمس نخواهد کرد.

سونوگرافی چشم (چشمی)

برای این اسکن به قطره‌های گشاد کننده احتیاجی ندارید، اما ممکن است ‌‌پزشک از قطره‌هایی برای بی حس شدن چشم استفاده کند تا احساس ناراحتی نکنید. روی صندلی می‌نشینید و سر خود را روی تکیه گاه قرار می‌دهید، بنابراین بی حرکت می‌مانند.

‌‌پزشک ابزاری را به آرامی در جلوی چشم قرار می‌دهد تا آن را اسکن کند. بعد، با چشمان بسته‌‌‌ای می‌نشینید. ‌‌پزشک خدمات ژل را روی پلک‌هایتان قرار می‌دهد. با چشمان بسته، کره چشم خود را حرکت می‌دهید در حالی که پزشک آن‌ها را با همان ابزار اسکن می‌کند.

درمان جداشدگی شبکیه

‌‌پزشک مراقبت از چشم، گزینه‌های درمانی را با فرد بیمار در میان می‌گذارد. برای دستیابی به بهترین نتیجه ممکن است به ترکیبی از روش‌های درمانی نیاز داشته باشید.

درمان‌ها عبارتند از:

لیزر درمانی یا کرایوپکسی

گاهی اوقات، ‌‌پزشک قبل از شروع کشیدن شبکیه، پارگی شبکیه را تشخیص می‌دهد. ‌‌پزشک خدمات از لیزر پزشکی یا ابزار انجماد برای مهر و موم پارگی استفاده می‌کند. این دستگاه‌ها زخمی ‌ایجاد کرده که شبکیه را در جای خود نگه می‌دارد.

رتینوپکسی پنوماتیک

اگر انشعابات آنقدر گسترده نباشد، ‌‌پزشک ممکن است این روش را توصیه کند. در طی رتینوپکسی پنوماتیک کارهای زیر انجام می‌شود:

1. ‌‌پزشک خدمات یک حباب گاز کوچک را به داخل زجاجیه، مایع در چشم تزریق می‌کند.
2. حباب به شبکیه فشار می‌آورد و پارگی را می‌بندد.
3. برای آب بندی پارگی ممکن است به لیزر یا کرایوپکسی نیاز داشته باشید.
4. مایعی که در زیر شبکیه جمع شده توسط بدن جذب می‌شود. شبکیه اکنون می‌تواند همانطور که باید به دیواره چشم بچسبد. در نهایت، حباب گاز نیز دوباره جذب می‌شود.
5. پس از جراحی، ‌‌پزشک به فرد توصیه می‌کند که برای بهبودی، چند روز سر خود را ثابت نگه دارد. همچنین ممکن است به فرد گفته شود که به پشت دراز نکشد.

در طی این روش کارهیا زیر انجام می‌شود:

1. پزشک خدمات با جراحی نوار سیلیکونی (سگک) را در اطراف چشم قرار می‌دهد.
2. باند شبکیه را در جای خود نگه داشته و برای همیشه در آنجا می‌ماند. نمی‌توانید باند را ببینید.
3. شبکیه جدا شده شروع به بهبود می‌کند.
4. برای آب بندی پارگی از لیزر یا کرایوپکسی استفاده می‌شود.

در طی عمل جراحی ویتراکتومی کارهیا زیر انجام می‌شود:

1. با جراحی زجاجیه را از بین می‌برد.
2. حباب هوا، گاز یا روغن را در چشم قرار می‌دهد تا شبکیه را به محل خود برگرداند.
3. اگر ‌‌پزشک خدمات از حباب روغن استفاده می‌کند، چند ماه بعد آن را حذف خواهید کرد. حباب‌های گاز و هوا دوباره جذب می‌شوند.
4. اگر حباب گاز دارید، ممکن است مجبور باشید از انجام فعالیت در ارتفاعات خاص خودداری کنید. تغییر ارتفاع می‌تواند اندازه حباب گاز و فشار در چشم را افزایش دهد. شما باید از پرواز و سفر به ارتفاعات پرهیز کنید. ‌‌پزشک به بیمار می‌گوید که چه زمانی می‌تواند این فعالیت‌ها را دوباره شروع کند.

 

آیا می‌توانیم دوباره به جداشدگی شبکیه چشم مبتلا شویم؟

بیش از یک بار می‌توانید به جداشدگی شبکیه چشم مبتلا شوید. اگر این اتفاق بیفتد، ممکن است نیاز به جراحی دوم داشته باشید. با ‌‌پزشک خود در مورد اقدامات پیشگیرانه‌‌‌ای که می‌توانید برای محافظت از بینایی خود داشته باشید، صحبت کنید. اگر متوجه بازگشت علائم شدید، فوراً با ‌‌پزشک خود تماس بگیرید.

 

بعد از جراحی جدا شدگی شبکیه چشم چه انتظاری داریم؟

بعد از جراحی جدا شدن شبکیه، ممکن است کمی ناراحتی داشته باشید و این ممکن است چند هفته طول بکشد. ‌‌پزشک در مورد داروی درد و سایر اشکال تسکین دهنده صحبت خواهد کرد. همچنین باید چند هفته‌‌‌ای این کار را برای خود راحت کنید. با ‌‌پزشک خود در مورد زمان ورزش، رانندگی و بازگشت به فعالیت‌های منظم خود صحبت کنید.

موارد دیگری که می‌توانید بعد از جراحی انتظار داشته باشید:

• وصله چشمی: تا زمانی که ‌‌پزشک به شما بگوید، از وصله چشمی استفاده کنید.
• وضعیت سر: اگر ‌‌پزشک حباب در چشمتان قرار داد، دستورالعمل‌های مربوط به وضعیت سر خود را دنبال کنید. ‌‌پزشک خدمات به فرد اطلاع خواهد داد که سر او در چه موقعیتی قرار دارد و چه مدت باید آن را در آنجا نگه دارد تا به بهبود چشم او کمک کند.
• قطره چشم: ‌‌پزشک خدمات به فرد نحوه استفاده از قطره را برای بهبود چشم ارائه می‌دهد.
• بهبود بینایی: حدود چهار تا شش هفته پس از جراحی، متوجه بهبود بینایی می‌شوید. ممکن است چند ماه طول بکشد تا متوجه اثرات کامل آن شوید.

 

چه چیزی باید از ‌‌پزشک خود بپرسیم؟

اگر جداشدگی شبکیه دارید (یا با خطر بیشتری روبرو هستید)، از ‌‌پزشک خود بپرسید:

• کدام روش جدا شدگی شبکیه برای ما بهتر است؟
• آیا نیاز به جراحی خواهیم داشت؟
• چگونه می‌توانیم از سلامت چشم خود پس از جراحی محافظت کنیم؟
• چند بار باید معاینه چشم باید داشته باشیم؟
• برای کاهش خطر جدا شدن شبکیه چه کار دیگری می‌توانیم انجام دهیم؟

جداشدگی شبکیه یک بیماری بدون درد اما جدی است. اگر علائم جدا شدگی شبکیه را مشاهده کردید مانند شناورهای ناگهانی چشم، چشمک زدن یا تاریکی بینایی، خود را فوراً به پزشک برسانید. با ‌‌پزشک مراقبت از چشم خود تماس بگیرید یا به اورژانس بروید. مراقبت‌های پیشگیرانه همیشه بهترین هستند، بنابراین با انجام معاینات منظم چشم، از آن و سلامت بینایی خود محافظت کنید.

 

چشم انداز افراد مبتلا به جداشدگی شبکیه

چشم انداز به عواملی از قبیل چگونگی بینایی قبل از جدا شدن شبکیه، میزان گسترده شدن و سایر عوامل پیچیده دیگر بستگی دارد. ‌‌پزشک خدمات با فرد صحبت خواهد کرد و او می‌توانید انتظار بهبود نوع بینایی را داشته باشد. به طور کلی، عمل جراحی جدا شدگی شبکیه بسیار موفقیت آمیز است، ترمیم حدود 9 مورد از 10 بار انجام می‌شود. گاهی اوقات، افراد برای بازگرداندن شبکیه به محل خود به بیش از یک عمل احتیاج دارند.

 

منبع:

my.clevelandclinic.org