راهکارهای موثر برای تنظیم خواب نوزاد

تنظیم خواب نوزاد می‌تواند یکی از مهم‌ترین و دشوارترین کارهای والدین در یک ساله اول تولد نوزاد باشد. نوزادان حدود ۱۶ تا ۱۷ ساعت در روز می‌خوابند اما خواب آنها معمولا در هفته‌های اول تولد، در هر نوبت بیشتر از ۲ تا ۴ ساعت نیست و حتی مدت زمان آن در روز یا شب فرقی نمی‌کند.

از همین رو ممکن است که خواب طولانی نوزاد و بی‌نظمی‌هایش برای والدینی که به تازگی صاحب فرزند شده‌اند (مخصوصا در مورد فرزند اول) سخت و خسته‌کننده باشد. والدین (به ویژه مادر)، شب‌ها مجبورند برای شیردهی، نظافت و رسیدگی‌های دیگر به نوزاد بیدار شوند. بعلاوه بسیاری از والدین برای خواباندن نوزاد هم با مشکل روبه‌رو می‌شوند. از این رو در این مقاله سعی شده است با تشریح اطلاعاتی جامع درباره عادت‌های خواب نوزاد، روش تنظیم ‌آن و موارد مهمی که در این باره باید بدانید، خواب راحت شبانه را به خانواده شما هدیه کنیم .

همچنین درصورتیکه در پایان این مقاله سوالی در ذهنتان باقی ماند، دکتر عباس زمانیان، متخصص کودکان می‌تواند پاسخگوی سوالات شما در زمینه تنظیم خواب نوزادتان باشد.

عادت‌های خواب در نوزادان

برای تنظیم خواب نوزاد ابتدا باید عادت‌های خواب در نوزادمان را بشناسیم:

نوزادان 0 تا 3 ماهه

این دسته از نوزادان حدود ۱۶ تا ۱۸ ساعت در شبانه روز می‌خوابند و در اواخر ماه سوم این زمان به ۱۵ ساعت می‌رسد.

شیردهی

تا حدود ۶ ماهگی لازم است شب‌ها برای شیردادن و آرام کردن نوزاد از خواب بیدار شوید. زمانی که نوزاد مادر را کنار خود احساس کند و به‌راحتی به منبع تغذیه دسترسی داشته باشد احساس امنیت می‌کند و راحت‌تر به‌ خواب می‌رود. کافی است که این شرایط را درک کنید و خودتان را برای آن آماده کنید. این وضعیت همیشگی نیست، بنابراین صبور باشید.

تشخیص حالات نوزاد

اگر به نوزادتان شیر داده‌اید اما هنوز بیدار است، بهتر است شرایط را بررسی کنید. آیا مشکل گوارشی دارد؟ محیط خیلی گرم یا خیلی سرد است؟ یا شاید باید جای خواب او را عوض کنید.

در آغوش گرفتن

شاید دوست داشته باشید که در زمانِ گریه کردن نوزادتان را در آغوش بگیرید. اما بهتر است سعی کنید نوزاد را در جای خودش بگذارید تا به‌طور مستقل به خواب برود.

قنداق کردن

بعضی از نوزادان زمانی که با یک ملافه سفید قنداق می‌شوند بیشتر احساس امنیت می‌کنند. می‌توانید از این روش برای آرام کردن و خواباندن نوزاد استفاده کنید. نترسید؛ قنداق کردن کودک ضرری برای او ندارد.

3 تا 6 ماهگی

در این دوران نوزاد بیشتر از خواب روزانه به خواب شبانه نیاز دارد.

شیردهی

در این دوره حدودا یک بار در شب باید شیردهی به نوزاد را انجام دهید. اما چراغ را روشن نکنید، سروصدا نکنید و با او بازی نکنید یا حرف نزنید. فقط با نوزاد ارتباط چشمی برقرار کنید. این کار کمک می‌کند تا نوزاد دوباره به خواب برود.

خواباندن نوزاد

زمانی که نوزاد با شیرخوردن به خواب می‌رود او را خیلی آرام بیدار کنید و سپس از کنارش بروید. با این کار او متوجه رفتن شما می‌شود و چنانچه بیدار شد، نبودن شما او را نگران نمی‌کند. همچنین یاد می‌گیرد که به‌طور مستقل به خواب برود.

به او اسباب‌بازی بدهید.

زمانی که نوزاد را در اتاقی می‌گذارید تا بخوابد به او یک اسباب‌بازی یا وسیله مناسب که بوی شما را داشته باشد، بدهید. با این کار آرامش پیدا می‌کند و می‌خوابد.

کمی او را تنها بگذارید.

اگر کودک گرسنه نیست یا مشکلی مثل گرما و سرمای هوا وجود ندارد اما هنوز بیدار است، ۵ تا ۱۰ دقیقه او را تنها بگذارید و بعد به اتاق او بروید. با این کار او تنها ماندن در اتاق و خوابیدن به‌شکل مستقل را یاد می‌گیرد.

6 تا 12 ماهگی

در این دوران نوزاد به ۱۳ تا ۱۵ ساعت خواب در روز نیاز دارد.

شیردهی

نوزادن با هم فرق دارند. بیشتر نوزادان در این سن می‌توانند بدون شیر خوردنِ شبانه بخوابند اما شاید هم این‌طور نباشد. می‌توانید یک شب به او شیر ندهید و ببینید که کودک چقدر با شما همراهی می‌کند.

اگر نتیجه مثبت بود شب‌ها کمی قبل از خواب به او شیر بدهید و دیگر برای شیردهی شبانه بیدار نشوید.

در آغوش گرفتن

کمتر برای خواباندن او را در آغوش بگیرید. بهتر است اجازه دهید تا نوزاد خودش به خواب برود.

 

شروع مراحل تنظیم خواب نوزاد

تنظیم خواب نوزاد بسته به روشی که استفاده می‌کنید و خلق‌وخوی نوزاد، می‌تواند بین سه روز تا سه هفته زمان نیاز داشته باشد. شاید نوزاد در چند شب اول اعتراض کند اما به مرور عادت خواب او تغییر می‌کند و به یک عادت خواب تبدیل می‌شود.

به‌طور کلی لازم است تا موارد زیر را برای تنظیم خواب نوزاد در نظر داشته باشید:

• مرحله اول: عادت خواب نوزاد را شناسایی کنید.
• مرحله دوم: عادت نامناسب خوابیدن او را به‌طور تدریجی متوقف کنید.
• مرحله سوم: الگوی مثبت برای تنظیم خواب را اعمال کنید.
• مرحله چهارم: به کودک آموزش دهید تا به صورت مستقل بخوابد.

می‌توانید برای این کار از مشاور و خانواده کمک بگیرید.

مرحله اول تنظیم کردن خواب نوزاد

عادات مربوط به خواب نوزاد را شناسایی کنید

اگر می‌خواهید عادت خواب نوزاد را تغییر دهید، قبل از هرچیز بدانید که چه چیزهایی سبب خواب نوزاد می‌شود. معمولا همان عاملی که موجب خواب نوزاد می‌شود، در بیداری‌های شبانه هم، او را مجددا می‌خواباند. به‌عنوان مثال اگر ابتدای شب او را در آغوش می‌گیرید و شیر می‌دهید، در میانه‌شب هم از همین روش استفاده کنید.

نکات زیر می‌تواند به شما کمک کند:

نوزاد کجا به خواب می‌رود؟

آیا شب که نوزاد بیدار می‌شود در همان جایی است که خوابیده بود؟ اگر نوزاد در اتاق یا در آغوش‌تان به خواب رفته زمان بیدار شدن شبانه هم او باید در همان شرایط قرار داشته باشد.

چطور کودک‌تان را می‌خوابانید؟

اگر عادت دارید نوزاد را بغل و نوازش کنید یا راه بروید، برای خواباندن دوباره از همان روش‌ها استفاده کنید.

آیا نوزاد از پستانک برای خوابیدن استفاده می‌کند؟

اگر این‌طور است پس زمان بیدار شدن دوباره به او کمک کنید تا پستانکش را پیدا کند و دهانش بگذارد.

آیا نوزاد با تکان خوردن یا موسیقی به خواب می‌رود؟

این هم می‌تواند یکی دیگر از عادات معمول برای خوابیدن نوزاد باشد و شما باید زمان کافی داشته باشید تا شرایط خوابیدن نوزاد را فراهم کنید.

 

مرحله دوم تنظیم کردن خواب نوزاد 

عادت‌های نامناسب خوابیدن او را به‌طور تدریجی متوقف کنید.

شیردهی شبانه

اگر نوزاد با خوردن شیر مادر یا شیشه شیر به خواب می‌رود باید به تدریج این عادت خواب را تغییر دهید. آخرین شیردهی را حداکثر تا ۲۰ دقیقه قبل از خواب تمام کنید. آخرین شیردهی را در جایی غیر از اتاق خواب نوزاد انجام دهید. به‌عنوان مثال در اتاق پذیرایی به او شیر دهید. این کار رابطه بین شیر خوردن و خوابیدن را در نوزاد از بین می‌برد.

برای نوزادان بیشتر از ۶ ماه به‌تدریج شیردهی شبانه را متوقف کنید. البته اگر خودتان با شیردهی شبانه مشکلی ندارید، می‌توانید این فرایند را ادامه دهید و به مرور آن را کم کنید یا از شیشه شیر استفاده کنید. اما اگر می‌خواهید نوزاد خودش به‌طور مستقل به خواب برود، قطع شیردهی شبانه بسیار مهم است.

بهتر است زمانی که نوزاد به موقع از خواب بیدار می‌شود به او شیر دهید. در این زمان نوزاد انرژی بیشتری دارد؛ در نتیجه بهتر می‌تواند تغذیه کند و کمی بیدار بماند تا با او بازی کنید. از طرف دیگر اگر بلافاصله بعد از بیدار شدن نوزاد به او شیر دهید، ارتباط بین شیرخوردن و خوابیدن کم‌رنگ‌تر می‌شود. به همین خاطر دیگر نیازی نیست که برای خواباندن او از راه شیر دادن استفاده کنید.

پستانک

اگر نوزادتان به پستانک عادت دارد، این عادت را از سرش بیندازید، یادش دهید خودش آن را به دهانش ببرد.

موسیقی و تکان دادن نوزاد

اگر نوزادتان مشکل خواب شبانه دارد، قبل از خواب برای او موسیقی پخش نکنید، چون به این کار عادت می‌کند.

عوض کردن پوشک

بهتر است قبل از خواب شبانه و در آخرین شیردهی پوشک نوزاد را چک کنید و در صورت لزوم آن را عوض کنید تا دیگر نیمه‌های شب نیازی به این کار نداشته باشید. اگر پوشک را در زمان بیداری شبانه نوزاد عوض کنید این کار سبب می‌شود تا نوزاد آگاه‌تر شود و دیرتر و سخت‌تر به خواب برود.

دست‌پاچه نشوید.

ممکن است بعضی از نوزادان در بین خواب گریه کنند اما همچنان در حالت خواب باشند. نیازی نیست در این شرایط دست‌پاچه شوید و برای خواباندن او تلاش کنید. نوزاد خود‌به‌خود بعد از چند دقیقه به خواب می‌رود.

خوابیدن در اتاق خواب مشترک

با تولد نوزاد می‌توانید اتاق‌تان را با او شریک شوید، زیرا این کار به احساس امنیت در نوزاد کمک می‌کند. همچنین فرایند شیردهی به او راحت‌تر می‌شود. اما او را در یک تخت مشترک با خودتان قرار ندهید. بعد از مدتی می‌توانید او را در اتاق مستقل خودش بخوابانید.

دکوراسیون اتاق

اتاق را به نوعی طراحی کنید تا شرایط را برای خواب راحت نوزاد فراهم کند. اتاق را شبیه اتاق بازی نکنید زیرا ممکن است حواسش پرت شده و در نتیجه خواب نوزاد به هم بریزد.

استفاده از حمام

می‌توانید برای این‌که کودک در شب راحت‌تر و عمیق‌تر بخوابد از حمام کردن استفاده کنید. نوزادان معمولا بعد از حمام احساس سبکی می‌کنند و خواب بهتری دارند. اما مراقب باشید که این کار به یک عادت همیشگی برای خواباندن نوزاد تبدیل نشود.

مرحله سوم تنظیم کردن خواب نوزاد

الگوی مثبت برای تنظیم خواب را اعمال کنید.

خواب نیم‌روزی

بگذارید نوزاد خواب نیمروزی داشته باشد. نوزادان معمولا در ۶ تا ۸ هفتگی نمی‌توانند بیشتر از دو ساعت بیدار بمانند. اگر آنها را بیشتر بیدار نگه دارید خواب‌شان به هم می‌ریزد.

روز و شب را برای او تعریف کنید.

تفاوت روز و شب را به نوزاد یاد دهید. در هفته اول این کار چندان ممکن نیست. اما از هفته دوم می‌توانید این آموزش را شروع کنید.

در طول روز با او بازی کنید، حرف بزنید، چراغ‌ها را روشن نگه دارید و پرده‌های خانه را کنار بزنید. بگذارید صداهای معمول مثل صدای تلفن، ظرف شستن، تلویزیون و موسیقی شنیده شود. نگران به هم ریختن خواب کودک نباشید.

چراغ‌ها را هنگام شب خاموش کنید. بازی کردن را کنار بگذارید و کمتر با او حرف بزنید. صداهای موجود در محیط را کم کنید. بعد از مدتی کودک یاد می‌گیرد که شب زمان خوابیدن است.

علائم خواب کودک را بشناسید.

علائمی را که نشان می‌دهد کودک‌تان نیاز به خواب دارد بشناسید. چشم‌هایش خسته است، گوش‌هایش را می‌کشد و بیشتر از حالت معمول سروصدا می‌کند. اگر این علائم یا علائمی مشابه را دیدید محیط را برای خوابیدن او فراهم کنید.

کارهای معمول برای خواب نوزاد را انجام دهید.

به‌عنوان مثال او را در تختخوابش بگذارید و برایش لالایی بخوانید یا او را ببوسید و شب بخیر بگویید.

تنظیم خواب و غذا خوردن

بعد از ماه اول ممکن است نوزاد کمی شیر بخورد و بخوابد.

بهتر است این مواقع شیردهی قبل از خواب را متوقف کنید و نوزاد را در تختخوابش بگذارید تا استراحت کند.

بعضی از والدین برای خواب طولانی‌تر نوزاد از غذاهای کمکی استفاده کنند. این کار اشتباه است و سبب می‌شود تا نوزاد خواب خوبی نداشته باشد. زمان خواب نوزاد شیشه شیر را در دهانش نگذارید زیرا این کار ممکن است سبب التهاب گوش نوزاد شود.

بعد از دو ماهگی نوزاد را برای شیرخوردن بیدار نکنید. اگر نوزاد در دو ماهگی وزن‌گیری مناسب داشته باشد، نیازی نیست شب‌ها او را برای شیر خوردن بیدار کنید. کودک شما نیاز دارد خوابش را برنامه‌ریزی کند. اگر در طول روز به خوبی غذا خورده باشد، نیازی نیست که شب برای شیر خوردن بیدار شود.

اجازه دهید تا خودش به خواب برود.

اگر نوزاد خواب‌آلوده اما هنوز بیدار است، او را در تختخوابش بگذارید تا به خواب برود. نیازی نیست تا آخرین لحظه او را بغل کنید تا بخوابد. بسیاری از والدین تصور می‌کنند این کار به خصوص در روزهای اول تولد تأثیری در شخصیت یا رفتار او ندارد. بااین‌حال این یک تصور اشتباه است. نوزاد از همان روزهای اولِ تولد، عادت‌های زندگی را یاد می‌گیرد. اگر در هشت هفته اولِ تولد تمام شب او را در آغوش بگیرید تا بخوابد، چطور انتظار دارید که بعد از آن با شیوه دیگری به خواب برود؟

بعضی از والدین فکر می‌کنند که در آغوش گرفتن نوزاد برای خوابیدن یک امر طبیعی است. بااین‌حال شاید خودشان از این کار لذت می‌برند یا کار دیگری برای انجام دادن ندارند. این والدین بعد از مدتی باید چندین بار در شب با صدای نوزاد بیدار شوند و در خوابیدن به او کمک کنند. مسلم است که تحمل این کار کم‌کم برایشان سخت می‌شود.

 

مرحله چهارم تنظیم کردن خواب نوزاد

به کودک آموزش دهید تا به‌صورت مستقل بخوابد.

نکات مهمی که در این باره باید بدانید به شرح زیر هستند:

• برای شروع  فکر و برنامه‌ریزی کنید. اگر نوزاد بیمار است یا شرایط خاصی دارد این برنامه را کمی عقب بیندازید.
• اگر زمان کافی برای استراحت ندارید، بهتر است کمی این برنامه را عقب بیندازید تا توانایی شما برگردد.
• اگر نوزاد اتاق مشترکی با خواهر و برادر بزرگترش دارد حتما بیدار شدن شبانه نوزاد آنها را هم بیدار می‌کند.
• اگر کنار نوزادتان می‌خوابید، به مرور این عادت را کنار بگذارید.

 

مشکلاتی در رابطه با تنظیم خواب نوزاد

حدود ۲۰ درصد از نوزادانی که عادت‌های خواب جدید را یاد می‌گیرند حدود دو هفته بعد به عادت‌های قبلی برمی‌گردند.

اگر نوزاد شما هم در این دسته است به استراتژی‌های خودتان ادامه دهید. بعد از چند شب نوزاد دوباره عادت‌های جدید را از سر می‌گیرد.

اما اگر هنوز با گذشت دو تا سه هفته در ایجاد عادت‌های جدید با مشکل مواجه هستید با مشاور یا افراد با تجربه مشورت کنید.

در صورت داشتن هرگونه سوال می‌توانید با دکتر پروین همتی، پزشک متخصص کودکان رسا در تماس باشید.

 

سخن پایانی:

در این پست سعی کردیم علل بدخوابی نوزادان و راهکارهایی برای بهبود وضعیت خواب نوزاد را به شما پیشنهاد کنیم. برای تنظیم ساعات خواب نوزاد باید الگوی خواب او را شناسایی کرده و با رفع عادات نامناسب هنگام خواب، به رفع مشکل خواب کودک کمک کنید.