توکسوپلاسموز مادرزادی چیست؟ علائم و درمان آن

توکسوپلاسموز مادرزادی نوعی بیماری است که در جنین آلوده به توکسوپلاسما گوندی “Toxoplasma gondii”، انگل تک یاخته‌ای ایجاد می‌شود و از مادر به جنین منتقل می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث سقط جنین یا مرده‌زایی شود. همچنین ابتلا به این بیماری می‌تواند مشکلات جدی و پیش رونده بینایی، شنوایی، حرکتی، شناختی و … در کودک ایجاد کند.

تقریباً 400 تا 4000 مورد توکسوپلاسموز مادرزادی هر ساله در ایالات متحده وجود دارد.

بررسی‌ها در بیمارستان کودکان بوستون نشان داده است که هنگام تشخیص کودک شما به توکسوپلاسموز مادرزادی، این احتمال وجود دارد که شما سوالات زیادی داشته باشید از جمله:

• این شرایط دقیقاً چیست؟
• عوارض احتمالی در فرزند من چگونه است؟
• درمان‌های موجود چیست؟
• آیا عوارض جانبی احتمالی پس از درمان وجود دارد؟
• چگونه این بیماری در طولانی مدت بر فرزند من تأثیر می‌گذارد؟
• آیا فرزند من خوب خواهد شد؟
• آیا باید آزمایش خون را به منظور تشخیص توکسوپلاسموز انجام دهم؟
• خانواده ما یک گربه دارد. چگونه می‌توانم اطمینان حاصل کنم که زباله‌ها و مدفوع گربه به درستی پاک‌سازی و اداره می‌شوند تا انگل پخش نشود؟
• آیا به منظور جلوگیری از قرار گرفتن در معرض خاک آلوده، باید از باغبانی یا کارهای حیاطی دیگر اجتناب کنم؟
• جهت جلوگیری از عفونت چه کار دیگری می‌توانم انجام دهم؟
• من آلوده‌ام آیا راهی برای جلوگیری از انتقال آن به کودک من وجود دارد؟
• اگر کودک من آلوده شود چه اقداماتی را باید انجام دهیم؟ چه درمانی (درمان‌هایی) را توصیه می‌کنید و چرا؟
• آیا عوارض جانبی بالقوه‌ای وجود دارد؟
• چشم انداز طولانی مدت برای کودک مبتلا به توکسوپلاسموز چیست؟

ما سعی کرده‌ایم در این مقاله پاسخ به این سوالات را ارائه دهیم و هنگامی که به دنبال این بیماری و علائم احتمالی آن هستید، می‌توانید به این متن مراجعه نمایید یا آن را با افراد مرتبط به اشتراک بگذارید.

 

علائم و عوارض توکسوپلاسموز مادرزادی چیست؟

بیشتر نوزادان آلوده از بدو تولد سالم به نظر می‌رسند. اغلب آن‌ها تا ماه‌ها، سال‌ها یا حتی دهه‌ها در زندگی خود علائم ایجاد نمی‌کنند.

به طور معمول نوزادان مبتلا به توکسوپلاسموز مادرزادی شدید، از بدو تولد علائمی بروز می‌دهند یا در شش ماه اول زندگی علائمی پیدا می‌کنند.

علائم توکسوپلاسموز مادرزادی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• زایمان زودرس. تا حدودی نیمی از نوزادان مبتلا به توکسوپلاسموز مادرزادی زودرس متولد می‌شوند.
• وزن غیرطبیعی و کم در هنگام تولد
• آسیب دیدگی چشم
• زردی، زردی پوست و سفیدی چشم
• اسهال
• استفراغ
• کم‌خونی
• مشکل تغذیه
• تورم غدد لنفاوی
• بزرگ شدن کبد و طحال
• ماکروسفالی “macrocephaly”، سر بزرگ شده و غیرطبیعی
• میکروسفالی “microcephaly”، سر غیرطبیعی و کوچک
• بثورات پوستی
• مشکلات بینایی
• از دست دادن شنوایی
• تاخیرهای حرکتی و رشدی
• هیدروسفالی، تجمع مایعات در جمجمه
• کلسیفیکاسیون “calcifications” داخل جمجمه، شواهدی از مناطق آسیب دیده به مغز ناشی از انگل
• تشنج
• عقب ماندگی ذهنی خفیف تا شدید

 

ریسک‌ها و خطرات کودک متولد نشده من در برابر ابتلا به توکسوپلاسموز مادرزادی چیست؟

اگر شما در سه ماهه اول بارداری به انگل آلوده شوید، کودک شما 15-20 درصد احتمال ابتلا به توکسوپلاسموز مادرزادی را دارد. با این حال اگر در طی سه ماهه سوم بارداری خود به انگل آلوده شوید، بر اساس تخمین‌های بیمارستان کودکان بوستون، نوزاد متولد نشده شما حدود 60 درصد احتمال آلوده شدن به توکسوپلاسموز مادرزادی دارد.

 

چه عواملی باعث توکسوپلاسموز مادرزادی می‌شود؟

این احتمال وجود دارد که شما انگل‌های T. gondii را از چند طریق دریافت کنید:

• با خوردن گوشت نپخته یا خام
• خوردن تخم مرغ خام
• از محصولات شسته نشده
• با نوشیدن آب آلوده به انگل‌ها یا تخم‌های آن‌ها، اگرچه ابتلا به این نوع انگل از طریق آب در ایالات متحده امری نادر است
• با لمس خاک آلوده یا مدفوع گربه و سپس لمس دهان خود

اگر در دوران بارداری به انگل آلوده شده‌اید، این احتمال وجود دارد که شما این انگل‌ها را در دوران بارداری یا زایمان به فرزند متولد نشده خود منتقل کنید.

 

آیا نباید از گربه نگه‌داری کنم؟ یا باید از گربه‌ها دوری کنم؟

شما می‌توانید گربه خود را نگه‌دارید، حتی اگر گربه شما انگل داشته باشد. طبق گزارش مرکز اطمینان و پیشگیری از بیماری‌های انگلی، خطر ابتلا به انگل از طریق گربه بسیار کم است. با این حال اطمینان حاصل کنید که در کل مدت حاملگی، شخص دیگری جعبه نگهداری گربه شما را تمییز کرده یا عوض می‌کند.

 

بیماری توکسوپلاسموز مادرزادی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

این احتمال وجود دارد که پزشک، آزمایش خون را به منظور شناسایی انگل‌ها برای شما انجام دهد. در صورت مثبت بودن آزمایش انگلی، پزشک ممکن است آزمایشات اضافی دیگری را در دوران بارداری شما انجام دهد تا مشخص شود نوزاد متولد شده شما آلوده است یا خیر.

آزمایشات به منظور تشخیص توکسوپلاسموز مادرزادی شامل موارد زیر است:

• انجام سونوگرافی به منظور بررسی ناهنجاری‌های جنین مانند هیدروسفالی “hydrocephalus”
• واکنش زنجیره ای پلیمراز یا PCR، آزمایش مایع آمنیوتیک “amniotic”؛ اگرچه این آزمایش ممکن است نتایج مثبت منفی یا کاذب مثبت ایجاد کند
• آزمایش خون جنین

اگر کودک شما پس از تولد، علائم توکسوپلاسموز مادرزادی را نشان دهد، این احتمال وجود دارد که پزشک یک یا چند آزمایش زیر را انجام دهد:

• آزمایش آنتی بادی “antibody” بر روی خون بند ناف
• آزمایش آنتی بادی بر روی مایع مغزی نخاعی کودک شما
• آزمایش خون
• معاینه چشم
• تست neurological
• CT یا MRI مغز کودک شما
• اندازه گیری IgG (به منظور تشخیص عفونت مادر)
• آزمایش سرولوژیک، تصویربرداری از مغز، تجزیه و تحلیل مایع مغزی نخاعی (CSF)، ارزیابی چشم پزشکی (به منظور تشخیص عفونت نوزادان)

اگر زنان یک یا چند مورد از موارد زیر را داشته باشند، به عفونت مادر مشکوک هستند:

• سندرم شبه مونونوکلئوز “mononucleosis” و آزمایشات منفی برای ویروس اپشتین بار “Epstein-Barr”، اچ آی وی و سیتومگالوویروس “cytomegalovirus” (آنتی بادی یا PCR)
• آدنوپاتی “adenopathy” منطقه‌ای منزوی که به دلیل دیگری نباشد (مثلاً اچ آی وی)
• کوریوراتینیت “Chorioretinitis”

عفونت حاد مادران با تغییر سروکال یا افزایش 4 برابری بین IgG حاد و نقاهت تشخیص داده می‌شود. با این حال آنتی بادی‌های IgG مادر ممکن است در اولین سال تولد نوزاد قابل تشخیص باشد.

 

چگونه توکسوپلاسموز مادرزادی درمان می‌شود؟

به طور معمول برخی از داروها برای درمان توکسوپلاسموز مادرزادی استفاده می‌شود:

• داروهایی که در دوران بارداری داده می‌شود.
• اسپیرامایسین “spiramycin” یا روامایسین “Rovamycine” به منظور جلوگیری از انتقال انگلی از بدن شما به جنین
• اگر تایید شود که جنین شما به انگل آلوده شده است، این احتمال وجود دارد که پیریماتامین “pyrimethamine” یا داراپریم “Daraprim” و سولفادیازین “sulfadiazine” بعد از سه ماهه اول به شما داده شود.
• اسید فولیک “folic acid” به منظور محافظت در برابر از دست دادن مغز استخوان در شما و جنین شما، ناشی از پیریمتامین “pyrimethamine” و سولفادیازین “sulfadiazine”
• پیریمتامین، سولفادیازین و اسید فولیک که به طور معمول به مدت یک سال مصرف می‌شوند.
• اگر بینایی کودک شما در معرض خطر باشد یا اگر سطح بالای پروتئین در مایع نخاعی کودک وجود داشته باشد، استروئید “steroids” می‌شود.

درمان‌هایی که پس از تولد برای کودک شما در نظر گرفته می‌شود:

علاوه بر دارو، پزشک بسته به علائم کودک شما ممکن است درمان‌های دیگری را نیز برای شما تجویز نماید.

 

چشم‌انداز بلند مدت و آینده بیماری توکسوپلاسموز مادرزادی چیست؟

چشم انداز طولانی مدت کودک شما به شدت علائم آن بستگی دارد. به طور کلی عفونت انگلی، جنین‌هایی را که در اوایل بارداری مبتلا می‌شوند و نه در اواخر آن، با مشکلات جدی در سلامتی روبه‌رو می‌کند. در صورت تشخیص زودهنگام بیماری می‌توان قبل از آسیب انگلی به جنین، داروها را تجویز کرد. تا 80 درصد از نوزادان مبتلا به توکسوپلاسموز مادرزادی، پس از گذشت زمان و در زندگی خود دچار اختلالات بینایی و یادگیری می‌شوند. برخی از نوزادان ممکن است سی سال یا بیشتر پس از تولد خود، دچار کاهش بینایی و بروز ضایعات در چشم خود شوند. برخی از کودکان با مرگ زودرس سیر کامل بیماری را طی می‌کنند، در حالی که برخی دیگر عوارض عصبی طولانی مدت دارند. گاهی اوقات علائم عصبی (به عنوان مثال کوریورنتینیت، ناتوانی ذهنی، ناشنوایی، تشنج) سال‌ها بعد در کودکانی که از بدو تولد طبیعی به نظر می‌رسیدند، ایجاد می‌شود. در نتیجه کودکان مبتلا به توکسوپلاسموز مادرزادی باید بیش از دوره نوزادی تحت نظارت دقیق قرار گیرند.

شدت عفونت ممکن است با بار انگلی موجود در مایع آمنیوتیک اندازه‌گیری شده توسط آزمایش PCR ارتباط داشته باشد.

 

جلوگیری از بیماری توکسوپلاسموز مادرزادی

به عنوان یک مادر باردار و به منظور جلوگیری از ابتلای کودک خود به توکسوپلاسموز مادرزادی موارد زیر را رعایت نمایید:

• غذا را کاملاً بپزید.
• همه میوه‌ها و سبزیجات را بشویید و پوست بگیرید.
• دست‌ها را مرتباً بشویید و تخته برشی که برای خورد کردن گوشت، میوه و سبزیجات استفاده می‌شود را تفکیک نمایید.
• هنگام باغبانی از دستکش استفاده کنید یا به طور کلی باغبانی نکنید تا از تماس با خاکی که ممکن است حاوی فضولات گربه باشد جلوگیری شود.
• از تعویض جعبه نگه‌داری حیوانات به خصوص گربه خودداری کنید.

پیروی از این دستورالعمل‌های ساده به شما کمک می‌کند تا توسط انگلی که باعث توکسوپلاسموز می‌شوند، آلوده نشوید و بنابراین به وسیله جلوگیری از ابتلای خودتان به این نوع انگل، انتقال به کودک متولد نشده نیز غیر ممکن می‌گردد.

گوشت باید قبل از مصرف توسط زنان باردار کاملاً پخته شود. میوه‌ها و سبزیجات باید کاملاً شسته شوند و تمام آماده‌سازی‌های غذا می‌بایست با شستن سریع دست‌ها همراه باشد.

زنان در معرض خطر عفونت اولیه (به عنوان مثال کسانی که اغلب در معرض مدفوع گربه هستند) باید در دوران بارداری غربالگری شوند. زنانی که در سه ماهه اول یا دوم آلوده شده‌اند، می‌بایست در مورد روش‌های درمانی موجود، مشاوره بگیرند.

 

نکات کلیدی در مورد توکسوپلاسموز مادرزادی

به طور معمول توکسوپلاسموز مادرزادی به دلیل عفونت اولیه مادر در دوران بارداری ایجاد می‌شود. فعال‌سازی مجدد عفونت قبلی به جز در زنان با نقص ایمنی، کم خطر است.

این احتمال وجود دارد که بسیاری از اندام‌ها تحت تأثیر بیماری قرار بگیرند از جمله قلب، کبد، ریه‌ها و سیستم عصبی مرکزی. مجموعه سه تایی ذکرشده شامل کوریورنتینیت، هیدروسفالی و کلسیفیکاسیون داخل جمجمه بروز می‌کند.

برخی از کودکان با مرگ زودرس، سیر کامل بیماری را طی می‌کنن ، در حالی که برخی دیگر دارای عوارض عصبی و چشم پزشکی طولانی مدت هستند (و ممکن است برای چندین سال یا حتی چند دهه بهبود نیابند).

با استفاده از واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR)، مایعات آمنیوتیک (برای عفونت جنین) یا مایعات بدن (از جمله مایع مغزی نخاعی) و بافت‌ها برای عفونت نوزاد تجزیه و تحلیل را آغاز کنید. از تست سرولوژیک نیز ممکن است استفاده شود.

به منظور تشخیص و درمان بیماری، MRI یا CT مغز انجام دهید.

پیریمتامین، سولفادیازین و لوکوورین “leucovorin” ممکن است کمک کننده باشند.

زنان باردار باید از تماس با جعبه‌های استراحت گربه و سایر مناطق آلوده به مدفوع گربه خودداری کنند.

 

منابع:

www.healthline.com

www.childrenshospital.org