سکته مغزی هنگامی اتفاق می‌افتد که جریان خون به هر قسمت از مغز متوقف شود و به سلول‌های مغزی آسیب برساند. اثرات سکته مغزی به بخشی از مغز آسیب دیده و میزان آسیب وارد شده بستگی دارد. دانستن نحوه کار مغز می‌تواند به فرد در فهمیدن دلیل سکته مغزی کمک کند. به هر روی، ما در مقاله دیگری از رسا درباره علائم و راه‌های پیشگیری سکته مغزی صحبت می‌کنیم.
فهرست مطالب
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی هنگامی رخ می‌دهد که رگ خونی در مغز پاره شده و خونریزی می‌کند، یا وقتی اتقاق می‌افتد که انسداد در خون رسانی به مغز وجود دارد (بسته شدن رگ). پارگی یا انسداد از رسیدن خون و اکسیژن به بافت‌های مغز جلوگیری می‌کند.
طبق مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، سکته پنجمین دلیل معتبر منبع مرگ است. هر ساله بیش از 795000 نفر سکته می‌کنند. بدون اکسیژن، سلول‌های مغز و بافت آسیب می‌بینند و در عرض چند دقیقه شروع به مردن می‌کنند. باید دقیقاً نحوه تأثیر سکته در بدن بررسی شود.
انواع سکته مغزی
سکته‌ها به سه دسته اصلی حمله ایسکمی گذرا (TIA)، سکته مغزی ایسکمیک و سکته مغزی هموراژیک تقسیم می شوند. این دسته‌ها بیشتر به انواع دیگر سکته مغزی تقسیم می‌شوند، از جمله موارد زیر:
- سکته آمبولی
- سکته مغزی ترومبوتیک حاد
- خون ریزی زیر عنکبوتیه
نوع سکته مغزی بر روند درمان و بهبود فرد تأثیر می‌گذارد.
سکته مغزی ایسکمی
در طی سکته ایسکمی، شریان‌های خونرسانی به مغز باریک یا مسدود می‌شوند. این انسداد در اثر لخته شدن خون یا جریان خون ایجاد میشود که به شدت کاهش می‌یابد. همچنین می‌تواند به دلیل پارگی آترواسکلروز و انسداد رگ خونی، به دلیل تکه‌های پلاک ایجاد شود.
دو نوع متداول آن در سکته‌های ایسکمیک، ترومبوتیک و آمبولی هستند. سکته مغزی ترومبوتیک زمانی اتفاق می‌افتد که در یکی از شریان‌های خونرسانی به مغز، لخته خون ایجاد شود. لخته از جریان خون عبور کرده و ساکن میشود که مانعی برای جریان خون است. سکته مغزی آمبولیک زمانی است که لخته خون یا بقایای دیگری در قسمت دیگری از بدن تشکیل شود و سپس به مغز منتقل شود.
سکته آمبولیک
سکته آمبولیک یکی از دو نوع سکته مغزی ایسکمیک است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که لخته خون در قسمت دیگری از بدن، غالباً قلب یا شریان‌های بالای قفسه سینه و گردن، تشکیل شده و از طریق جریان خون به سمت مغز حرکت می‌کند. لخته در رگ‌های مغز گیر می‌کند، جایی که جریان خون را متوقف می‌کند و باعث سکته میشود.
سکته آمبولیک ممکن است نتیجه یک بیماری قلبی باشد. فیبریلاسیون دهلیزی، نوع متداول ضربان قلب نامنظم، می‌تواند باعث ایجاد لخته‌های خون در قلب شود. این لخته‌ها ممکن است از جریان خون خارج شده و به مغز منتقل شوند.
حمله ایسکمی گذرا (TIA)
حمله ایسکمی گذرا که اغلب TIA نامیده میشود، هنگامی رخ می‌دهد که جریان خون در مغز به طور موقت مسدود شود. علائمی که شبیه علائم سکته کامل هستند، به طور معمول موقتی بوده و پس از چند دقیقه یا چند ساعت از بین می‌روند.
TIA معمولاً در اثر لخته شدن خون ایجاد میشود. این هشدار سکته مغزی در آینده است، بنابراین آن را نادیده نگیرید. همان درمان سکته مغزی را دنبال کنید و با اورژانس تماس بگیرید.
طبق مطالعات صورت گرفته، بیش از یک سوم افرادی که TIA را تجربه می‌کنند و تحت درمان قرار نمی‌گیرند، در طی یک سال دچار سکته مغزی عمده می‌شوند. حداکثر 10 تا 15 درصد از افرادی که TIA را تجربه می‌کنند در مدت سه ماه سکته مغزی عمده ای خواهند داشت.
سکته هموراژیک
سکته مغزی خونریزی دهنده یا هموراژیک، زمانی اتفاق می‌افتد که شریان مغز باز شود یا خون نشت کند. خون حاصل از آن شریان، فشار اضافی در جمجمه ایجاد کرده و مغز را متورم می‌کند و به سلول‌ها و بافت‌های مغز آسیب می‌رساند.
دو نوع سکته مغزی خونریزی دهنده، داخل مغزی و زیر عنکبوتیه است. سکته مغزی خونریزی دهنده داخل مغزی، از متداول ترین نوع آن، هنگامی اتفاق می‌افتد که بافت‌های اطراف مغز پس از ترکیدن رگ، پُر خون شوند. سکته هموراژیک زیر عنکبوتیه کمتر شایع است و باعث خونریزی در ناحیه بین مغز و بافت‌هایی میشود که آن را پوشانده‌اند.
عوامل خطر سکته مغزی
برخی از عوامل خطر می‌توانند فرد را مستعد ابتلا به بیماری سکته مغزی کنند. هرچه عوامل خطر بیشتری وجود داشته باشد، احتمال سکته مغزی بیشتر خواهد بود. عوامل خطر این بیماری عبارتند از:
1- رژیم غذایی
یک رژیم غذایی ناسالم که خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد، رژیمی است که موارد زیر آن زیاد می‌باشند:
- نمک
- چربی‌های اشباع شده
- چربی‌های ترانس
- کلسترول
- عدم فعالیت
- کم تحرکی یا کمبود ورزش
ورزش منظم دارای یکسری فواید سلامتی است. CDC توصیه می‌کند که بزرگسالان حداقل 2 ساعت برای ورزش‌های هوازی وقت بگذارند. این می‌تواند به معنای ساده پیاده روی سریع چند بار در هفته نیز باشد.
2- مصرف الکل
در صورت مصرف بیش از حد الکل، خطر سکته مغزی نیز افزایش می‌یابد. مصرف الکل باید در حد متوسط انجام شود. این بدان معنی است که برای زنان بیش از یک نوشیدنی در روز و برای آقایان بیش از دو نوشیدنی نیست. بیش از این ممکن است سطح فشار خون و همچنین سطح تری گلیسیرید را افزایش دهد، که می‌تواند باعث تصلب شرایین شود.
3- مصرف دخانیات
استفاده از تنباکو به هر شکلی خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد، زیرا می‌تواند به عروق و قلب آسیب برساند. این در هنگام سیگار کشیدن بیشتر میشود، زیرا هنگام استفاده از نیکوتین فشار خون افزایش می‌یابد.
4- سابقه شخصی
عوامل خطر شخصی در سکته مغزی مؤثر هستند که شامل موارد زیر هستند:
- سابقه خانوادگی: خطر سکته مغزی در برخی از خانواده‌ها به دلیل مسائل بهداشتی ژنتیکی مانند فشار خون بالا بیشتر است.
- جنسیت: در حالی که زنان و مردان می‌توانند سکته مغزی را تجربه کنند، این شیوع در زنان بیشتر از مردان در تمام گروه‌های سنی است.
- سن: هرچه سن بیشتر باشد، احتمال سکته مغزی نیز بیشتر است.
- نژاد و قومیت
- تاریخچه سلامت
برخی از شرایط پزشکی با خطر سکته مغزی در ارتباط هستند که عبارتند از:
- سکته قبلی یا TIA
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- اختلالات قلبی مانند، بیماری عروق کرونر
- نقص دریچه قلب
- بزرگ شدن اتاقک قلب و ضربان‌های قلب نامنظم
- بیماری سلول داسی شکل
- دیابت
برای آگاهی از عوامل خطر خاص سکته مغزی، با پزشک خود صحبت کنید. در این بین، بدانید چه کاری می‌توانید برای کاهش خطر سکته مغزی انجام دهید.
نشانه‌ها و علائم سکته مغزی
از دست دادن جریان خون به مغز، به بافت‌های داخل مغز آسیب می‌رساند. علائم سکته مغزی در قسمت‌های بدن کنترل شده توسط مناطق آسیب دیده مغز مشاهده می‌شوند. هرچه فرد بتواند از بروز سکته مغزی جلوگیری کند، نتیجه آن بهتر خواهد بود. به همین دلیل، دانستن علائم سکته مغزی جهت صحیح عمل کردن آن بسیار مفید است. علائم سکته مغزی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- فلجی
- بی‌حسی یا ضعف در بازو، صورت و پا، به ویژه در یک طرف بدن
- مشکل در گفتار یا درک گفتار
- گیجی
- حرف زدن‌های مبهم
- مشکلات بینایی، مانند مشکل در بینایی در یک یا هر دو چشم با دید سیاه یا تاری، یا دید دو برابر
- مشکل راه رفتن
- از دست دادن تعادل یا هماهنگی
- سرگیجه
- سردرد شدید و ناگهانی با علت نامعلوم
علائم سکته مغزی در زنان
خطر سکته مغزی در زنان در طول زندگی بیشتر از مردان است. در حالی که برخی علائم سکته مغزی در زنان و مردان یکسان است، برخی از آن‌ها در زنان بیشتر مشاهده می‌شوند.
علائم سکته مغزی که بیشتر در زنان رخ میدهند شامل موارد زیر هستند:
- حالت تهوع یا استفراغ
- توهم
- درد
- ضعف عمومی
- تنگی نفس یا مشکل تنفسی
- غش کردن یا از دست دادن هوشیاری
- تشنج
- گیجی، گمراهی یا عدم پاسخگویی
- تغییرات رفتاری ناگهانی، به ویژه تحریک زیاد
زنان بیشتر از مردان در اثر سکته مغزی می‌میرند، بنابراین مهم است که بتوان این بیماری را در اسرع وقت شناسایی کرد.
علائم سکته مغزی در مردان
سکته مغزی پنجمین دلیل برجسته معتبر مرگ و میر در مردان است. به گفته مؤسسه ملی بهداشت، مردان در سال‌های جوانی خود بیشتر سکته می‌کنند، اما احتمال مرگ ناشی از آن کمتر است.
برخی از علائم سکته مغزی بیشتر در مردان رخ میدهند که عبارتند از:
- افتادن یک طرف صورت یا لبخند ناهموار
- تکلم نامفهوم، دشواری در گفتار و مشکل در درک سایر گفتارها
- ضعف بازو یا ضعف عضلانی در یک طرف بدن
اگرچه برخی از علائم ممکن است بین زن و مرد متفاوت باشند، اما برای هر دو افراد بسیار مهم است که بتوانند سکته مغزی را زود تشخیص دهند و کمک بگیرند.
پیشگیری از سکته مغزی
می‌توانید با داشتن یک سبک زندگی سالم، گام‌هایی را برای جلوگیری از سکته مغزی بردارید. این مورد شامل اقدامات زیر است:
- سیگار کشیدن را ترک کنید: اگر سیگار می‌کشید، اکنون ترک آن خطر ابتلا به سکته را کاهش می‌دهد.
- خوردن الکل را در محدود کنید: اگر زیاد می‌نوشید، سعی کنید میزان مصرف خود را کاهش دهید. مصرف الکل می‌تواند فشار خون را افزایش دهد.
- وزن خود را پایین نگه دارید: وزن خود را در سطح سالم نگه دارید. چاقی یا اضافه وزن خطر سکته مغزی را افزایش میدهند. برای کمک به مدیریت وزن خود:
- رژیم غذایی سالم: عذاهایی بخورید که مملوء از میوه و سبزیجات باشد. غذاهایی با کلسترول، چربی‌های ترانس و چربی‌های اشباع شده کم بخورید.
- از نظر جسمی فعال باشید: این به فرد در حفظ وزن سالم و کاهش فشار خون و سطح کلسترول کمک می‌کند.
- چکاپ منظم انجام دهید: سلامتی خود را حفظ کنید. این به معنای معاینه منظم و برقراری ارتباط با پزشک است.
برای مدیریت سلامت خود حتما مراحل زیر را انجام دهید:
- کلسترول و فشار خون خود را بررسی کنید.
- با دکتر خود در مورد اصلاح سبک زندگی صحبت کنید.
- گزینه‌های دارویی خود را با پزشک در میان بگذارید.
- مشکلات قلبی خود را برطرف کنید.
- اگر مبتلا به دیابت هستید، برای کنترل آن قدم بردارید.
درمان سکته مغزی
سکته مغزی یک فوریت پزشکی است، اما اگر بیماران سکته مغزی، مراقبت‌های پزشکی زود هنگامی را دریافت کنند، مداخله سریع می‌تواند خون رسانی به مغز را بازیابی کند.
همانطور که در بسیاری از موارد اضطراری، اولین بررسی(CAB گردش خون، راه تنفسی، طبق دستورالعمل جدید CPR) است تا اطمینان حاصل شود که بیمار پمپاژ خون دارد، انسداد راه هوایی ندارد و می‌تواند نفس بکشد و سپس کنترل فشار خون کافی وجود دارد. در سکته‌های شدید مغزی، ممکن است توانایی مغز در کنترل تنفس، فشار خون و ضربان قلب از بین برود.
بیماران ممکن است آزمایش خون و سی تی اسکن بدون کنتراست را انجام دهند. در همان زمان، متخصص مراقبت‌های بهداشتی ارزیابی را برای تشخیص بالینی سکته مغزی انجام می‌دهد و تصمیم می‌گیرد که آیا درمان ترومبولیتیک، داروی تجویز لخته یا بازیابی لخته، گزینه‌ای برای درمان سکته مغزی است یا خیر!
اگر سکته مغزی ایسکمیک تشخیص داده شده باشد، ممکن است یک دوره زمانی برای درمان ترومبولیتیک با استفاده از TPA فعال کننده پلاسمینوژن بافتی وجود داشته باشد. TPA لخته‌ای را که باعث انسداد شریان مغز میشود، حل کرده و خون رسانی را بازیابی می‌کند.
برای بسیاری از بیماران، این بازه زمانی سه ساعت پس از شروع علائم است. در یک گروه منتخب از بیماران، این مدت ممکن است به چهار یا پنج ساعت افزایش یابد. در طی این سه تا چهار ساعت، بیمار یا خانواده باید علائم سکته مغزی را بشناسند، بیمار را به بیمارستان منتقل کنند و از طرف پزشک متخصص مراقبت‌های بهداشتی، بیمار آزمایش سی تی اسکن را انجام دهد.
برای جستجوی سایر دلایل سکته مغزی (از جمله خونریزی یا تومور)، با یک متخصص مغز و اعصاب مشورت کرده و فشار خون و تنفس بیمار را تثبیت کنید. فقط در این صورت است که می‌توان زمان انجام TPA یا تماس با یک رادیولوژیست یا جراح مغز و اعصاب مداخله ای برای تلاش برای از بین بردن لخته (ترومبکتومی مکانیکی) را فراهم کرد.
درمان سکته‌های خونریزی دهنده دشوار است، بنابراین ضروری است که بلافاصله با یک متخصص (جراح مغز و اعصاب) مشورت کنید تا تعیین کند که آیا گزینه‌های درمانی برای بیمار در دسترس است. در درمان سکته‌های خونریزی دهنده، بر خلاف سکته‌های مغزی ایسکمیک، از TPA یا سایر عوامل ترومبولیتیک استفاده نمی‌شود، زیرا این می‌تواند باعث بدتر شدن خونریزی شود یا علائم سکته مغزی خونریزی دهنده را بدتر کند و منجر به مرگ شود. در نتیجه، مهم است که قبل از شروع درمان، بین سکته مغزی خونریزی دهنده و سکته مغزی ایسکمیک تمایز قائل شوید.
تشخیص سکته مغزی
پزشک از فرد یا یکی از اعضای خانواده در مورد علائم سؤال می‌کند. پزشک سابقه پزشکی فرد را بررسی کرده تا از عوامل خطر سکته مغزی مطلع شوند. او همچنین ممکن است سؤالات زیر را از بیمار بپرسد:
- چه داروهایی مصرف می‌کنید.
- فشار خون خود را بررسی کنید.
- به ضربان قلب خود گوش کنید.
همچنین یک معاینه فیزیکی خواهید داشت، در طی آن دکتر بیمار را برای موارد زیر ارزیابی می‌کند:
- تعادل
- هماهنگی
- ضعف
- بی‌حسی در بازوها، صورت یا پاها
- علائم گیجی
- مسائل بینایی
سپس پزشک آزمایشات خاصی را انجام می‌دهد. انواع آزمایشات برای کمک به تشخیص سکته مغزی استفاده می‌شوند. این آزمایشات می‌توانند به پزشکان کمک کنند تا موارد زیر را بررسی کند:
- چه چیزی ممکن است باعث سکته شده باشد.
- چه بخشی از مغز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
- آیا خونریزی در مغز وجود دارد.
این آزمایشات همچنین می‌توانند تعیین کنند که آیا علائم توسط چیز دیگری ایجاد شده‌اند یا خیر!
چشم اندازان بیماران مبتلا به سکته مغزی
اگر مشکوک به علائم سکته مغزی هستید، بسیار مهم است که به دنبال درمان فوری پزشکی باشید. داروی لخته کننده خون، فقط در اولین ساعات پس از شروع علائم سکته مغزی قابل تهیه است و درمان زودرس یکی از مؤثرترین راه‌ها برای کاهش خطر ابتلا به عوارض و ناتوانی طولانی مدت است.
پیشگیری امکان پذیر است، خواه بخواهید از اولین سكته مغزی اول یا از سكته دوم جلوگیری كنید. داروها می‌توانند به کاهش خطر لخته شدن خون کمک کنند. با پزشک خود همکاری کنید تا یک استراتژی پیشگیری مناسب برای‌تان پیدا کند.
منبع: www.healthline.com
