وضعیتی که از شدت سرماخوردگی و ذات الریه رنج می‌برید، برونشیت (Bronchitis) نامیده می‌شود. علائم و نشانه‌های آن شامل سرفه مکرر است که هنگام تنفس مخاط، خستگی، تب و صدای خس خس تولید می‌کند. برونشیت در واقع التهاب دستگاه تنفسی تحتانی است. دستگاه تنفسی تحتانی شامل لوله‌های برونش است که از گلو به داخل ریه‌ها منشعب می‌شود. این التهاب مزمن مجاری تنفسی در دستگاه تنفسی می‌تواند باعث سرفه زیاد و علائم دیگری شود. برای شناخت بیشتر این بیماری با رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
برونشیت و انواع آن چیست؟
برونشیت زمانی اتفاق می‌افتد که برونشیول‌ها (لوله‌های حامل هوا در ریه‌ها) ملتهب شده و مخاط زیادی ایجاد کنند. برونشیت دو نوع اساسی دارد:
- برونشیت مزمن به عنوان سرفه مولد خلط تعریف می‌شود که حداقل برای دو ماه متوالی به مدت سه ماه از سال ادامه یابد. سرفه و التهاب ممکن است در اثر عفونت اولیه تنفسی یا بیماری، قرار گرفتن در معرض دود تنباکو یا سایر مواد تحریک کننده در هوا ایجاد شود. برونشیت مزمن می‌تواند باعث انسداد جریان هوا شود و سپس تحت اصطلاح بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) قرار گیرد.
- برونشیت حاد یا کوتاه مدت شایع‌تر است و معمولاً در اثر عفونت ویروسی ایجاد می‌شود. اپیزودهای برونشیت حاد می‌تواند مرتبط باشد و با سیگار کشیدن بدتر شود. برونشیت حاد ممکن است به مدت 10 تا 14 روز ادامه داشته باشد، که ممکن است به مدت سه هفته علائم و نشانه‌هایی را ایجاد کند. طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، در سال 2018، 9 میلیون بزرگسال با برونشیت مزمن تشخیص داده شدند.
علت برونشیت
معمولاً برونشیت حاد در اثر عفونت ویروسی ایجاد می‌شود، گرچه ممکن است در اثر عفونت باکتریایی نیز ایجاد شود. آنفولانزا و سرماخوردگی نمونه‌هایی از عفونت‌های ویروسی هستند.
برونشیت مزمن معمولاً، اما نه همیشه، ناشی از استعمال دخانیات است. همچنین می‌تواند در اثر قرار گرفتن در معرض دود سیگار دست دوم، آلودگی هوا، گرد و غبار یا گازهای سمی ایجاد شود. خطر ابتلا به آن می‌تواند با سابقه خانوادگی برونشیت، آسم و آلرژی و بیماری ریفلاکس معده (مری) افزایش یابد.
عوامل خطر برونشیت
برونشیت یک بیماری بسیار شایع است که می‌تواند هر کسی را در هر سنی درگیر کند. از آنجا که کودکان هنوز در حال ساخت سیستم ایمنی بدن خود هستند، ممکن است بیشتر از بزرگسالان دچار سرماخوردگی و متعاقب آن برونشیت شوند، اما برخی از بزرگسالان نیز به خصوص پس از سرماخوردگی یا آنفولانزا به طور مکرر دچار این بیماری می‌شوند.
چند عامل خطر وجود دارند که می‌توانند احتمال بیمار شدن با برونشیت را افزایش دهند، از جمله موارد زیر:
- فاکتورهای محیطی: آلودگی هوا، بخارات و گازهای شیمیایی، سموم دفع آفات، گرد و غبار و دود همگی می‌توانند ریه‌ها را تحریک کرده و محیط مهمان نوازی را برای باکتری‌ها یا ویروس‌ها ایجاد کنند تا باعث عفونت شوند.
- تماس نزدیک با کسی که بیمار است: اگر با کودکان یا مردم سرو کار دارید، احتمالاً تماس با فرد بیمار را برایتان راحت می‌کند و گرفتن سرماخوردگی و سایر عفونت‌های ویروسی را آسان می‌کند.
- تزریق واکسن آنفولانزا انجام نمی‌شود: از آنجا که آنفولانزا اغلب در ایجاد برونشیت نقش دارد، مهم است که سالانه واکسن آنفلوانزا تزریق شود.
- آسم و آلرژی: این بیماری‌ها مجاری تنفسی را تحت فشار قرار داده و می‌توانند خطر ابتلا به برونشیت را افزایش دهند. بیماران مبتلا به آسم دارای بیش فعالی از راه‌های هوایی کوچک هستند، بنابراین اگر ویروسی در بدن وارد شود، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. آسم و آلرژی همچنین می‌توانند محیط مطلوبی برای شکوفایی برونشیت باکتریایی ایجاد کنند. با افزایش التهاب و تولید مخاط، این می‌تواند نوعی محیط گرم و مرطوب را در محل رشد باکتری‌ها فراهم کند.
- سن: افراد بسیار جوان و بسیار مسن در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به برونشیت هستند زیرا سیستم ایمنی بدن آن‌ها نسبت به یک بزرگسال سالم ضعیف تر است.
- ضعف سیستم ایمنی افرادی که مبتلا به اچ آی وی یا سایر بیماری‌هایی هستند: که سیستم ایمنی بدن را به خطر می‌اندازند و کسانی که از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده می‌کنند نیز ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به برونشیت باشند.
علائم و نشانه‌های برونشیت
در بیشتر موارد برونشیت به صورت یک سرماخوردگی ساده همراه با آبریزش بینی و گلودرد شروع می‌شود. بعد از چندین روز، ممکن است علائم به سمت پایین قفسه سینه حرکت کنند. علائم این بیماری شامل موارد زیر هستند:
- یک سرفه مداوم که باعث ایجاد مخاط یا خلط می‌شود، که ممکن است سفید، سبز یا زرد باشد.
- سرفه خشک مداوم
- خستگی
- تنگی نفس
- تب پایین و لرز
- ناراحتی یا احساس وجود چیزی در قفسه سینه
- سردرد
- گلو درد
- مشکل خوابیدن
- صدای خس خس یا سوت هنگام تنفس
- درد در دنده‌ها در اثر سرفه بیش از حد
از نظر علائم، برونشیت و ذات الریه ممکن است بسیار شبیه به هم باشند. هر دو باعث سرفه، تب، خستگی و احساس سنگینی در سینه می‌شوند. برونشیت ممکن است گاهی اوقات به ذات الریه تبدیل شود. با وجود شباهت‌ها، شرایط متفاوت است.
اول، برونشیت لوله‌های برونش را درگیر می‌کند، در حالی که ذات الریه آلوئول‌ها یا کیسه‌های هوا در ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دوم، علائم ذات الریه معمولاً بسیار بدتر است. بعلاوه، ذات الریه خصوصاً در افراد مسن و سایر گروه‌های آسیب پذیر می‌تواند حیات را تهدید کند. اگر علائمتان در طی یک هفته بهتر نشد، بهتر است با پزشک خود تماس بگیرید.
پیشگیری از برونشیت
راه‌های پیشگری از این بیماری شامل موارد زیر هستند:
- سیگار نکشید.
- اصرار داشته باشید که دیگران در خانه تان سیگار نکشند.
- از چیزهایی که باعث تحریک راه هوایی می‌شوند (بینی، گلو و ریه‌ها) دور باشید یا سعی کنید زمان حضور در محیط‌ها و عوامل تحریک کننده را کاهش دهید. مواد تحریک کننده می‌توانند شامل، گرد و غبار، کپک زدن، شوره حیوانات خانگی، آلودگی هوا، دود و پاک کننده‌ها باشند.
- اگر سرما خورده اید، استراحت زیادی کنید.
- داروی خود را دقیقاً به همان روشی که پزشک گفته است مصرف کنید.
- رژیم غذایی سالمی داشته باشید.
- دستان خود را مرتباً بشویید. از آب و صابون استفاده کنید. اگر قادر به استفاده از آب و صابون نیستید، از یک ضد عفونی کننده دست که حاوی الکل است استفاده کنید.
- از تزریق به روز واکسن‌های آنفولانزا و ذات الریه مطمئن شوید.
درمان برونشیت
درمان برونشیت به نوع بیماری بستگی دارد. اگر برونشیت حاد دارید، ممکن است به هیچ درمانی احتیاج نداشته باشید یا ممکن است از داروهای بدون نسخه برای از بین بردن تب و درد استفاده کنید. اگر به عفونت باکتریایی مبتلا هستید، ممکن است پزشک آنتی بیوتیک تجویز کند.
اگر به برونشیت مزمن مبتلا باشید، درمان متفاوت خواهد بود. برونشیت مزمن، که به عنوان بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) در نظر گرفته می‌شود، قابل درمان نیست. علائم را می‌توان با استفاده از روش‌های مختلفی از جمله داروها، اکسیژن درمانی، توان بخشی ریوی، جراحی یا ترکیبی از این موارد درمان کرد. ممکن است پزشک برای پاکسازی مخاط به فرد کمک کند، دستگاه پاک کننده مخاط، که به آن دستگاه پاکسازی مجاری تنفسی نیز گفته می‌شود، تجویز کند.
از چه داروهایی برای درمان برونشیت مزمن استفاده می‌شود؟
داروهایی که می‌توانند برای درمان برونشیت مزمن استفاده شوند عبارتند از:
- آنتی بیوتیک برای درمان سرفه‌های بدتر، نفس نفس زدن و تولید مخاط ناشی از عفونت‌ها.
- داروهای ضد التهابی مانند، کورتیکواستروئیدها (استروئیدها نیز نامیده می‌شوند)، برای کاهش تورم و خروج مخاط. استروئیدها می‌توانند انواع مختلفی از عوارض جانبی را داشته باشند، از جمله تورم در پا و دست، تغییر روحیه، افزایش اشتها و افزایش وزن، مشکل خواب و موارد جدی‌تری مانند دیابت، خطر بیشتر عفونت، پوکی استخوان و آب مروارید.
- گشاد کننده‌ها و شل کننده‌های عضلانی، برای حفظ آرامش عضلات مجاری تنفسی به طوری که مجاری هوایی باز بمانند. محصولات دارای اثر کوتاه را اغلب داروهای نجات می‌نامند، زیرا به سرعت عمل می‌کنند اما طی چند ساعت از بین می‌روند. داروهای ترکیبی، حاوی ترکیبی از استروئیدها و گشاد کننده‌های برونش با اثر طولانی مدت یا کوتاه هستند.
درمان‌های خانگی
اگر به برونشیت مبتلا هستید، ممکن است درمان‌های خانگی زیر را در نظر بگیرید:
- مایعات را هر یک تا دو ساعت بنوشید، مگر اینکه پزشک مصرف مایعات را محدود کرده باشد.
- سیگار نکشید از انواع دود دوری کنید.
- با مصرف آسپرین یا استامینوفن دردهای بدن را تسکین دهید.
- دستورالعمل‌های پزشک خود را در مورد راه‌هایی که به پاکسازی مخاط کمک می‌کنند دنبال کنید.
- اگر سرفه شدیدی دارید که شما را از خواب دور می‌کند، ممکن است پزشک داروی سرفه را برای سرکوب (یا آرام کردن) سرفه تجویز کند. اگر سرفه خشکی دارید یا در سرفه کردن مخاط در گلویتان ایجاد می‌شود، همچنین ممکن است پزشک یک خلط آور برای کمک به شل شدن و سرفه مخاط تجویز کند.
- اگر سرفه مرطوب و سازنده ای (همراه با مخاط) دارید، به دفعات سرفه و همچنین رنگ و مقدار خلط (مخاط) توجه کنید و این را به پزشک خود گزارش دهید.
- از مرطوب کننده استفاده کنید.
- چای‌های گیاهی یا آب لیمو را با 1 تا 2 قاشق غذاخوری عسل امتحان کنید تا راحتی برایتان فراهم شود.
تشخیص بیماری برونشیت
تشخیص برونشیت نسبتاً آسان است و تشخیص به طور معمول شامل گرفتن شرح حال کامل پزشکی توسط پزشک و انجام معاینات فیزیکی است. در اکثر موارد، هیچ آزمایش اضافی برای تأیید تشخیص مورد نیاز نیست.
با این حال، رد سایر بیماری‌های بالقوه جدی در برخی موارد مهم است، به ویژه در بیمارانی که بیماری‌های پزشکی دیگری دارند مانند، بیماری ریوی دیگر یا سیستم ایمنی به خطر افتاده. در عمل پزشکی تشخیص بین سرفه ناشی از برونشیت و سرفه ناشی از قطره بعد از بینی مهم است. قطره قطره بعد از بینی زمانی است که مخاط اضافی از سینوس‌های حلق بیرون می‌ریزند. این یک علامت بسیار معمول سرماخوردگی و آلرژی است و می‌تواند باعث گلودرد و سرفه شود.
همچنین جلوگیری از انواع جدی‌تر عفونت‌های ریوی مانند ذات الریه مهم است. اگر چیزهایی مانند خِس خِس سینه یا نشانه‌هایی از وجود مخاط زیاد در مجاری هوایی را می‌شنویم، این می‌تواند نشانه ذات الریه باشد. در این موارد ممکن است نیاز به عکسبرداری از قفسه سینه داشته باشید.
علاوه بر اطمینان از اینکه ذات الریه ندارید، باید مطمئن شویم که آنفولانزا نخواهید داشت. این دو چیز اصلی هستند که باید در حال بررسی قرار گیرند. اگر پزشک مشکوک است که یک عفونت باکتریایی باعث برونشیت ما شده است، همچنین ممکن است آزمایش خون انجام شود تا علائم عفونت باکتریایی را جستجو کنند.
آیا برونشیت مسری است؟
برونشیت حاد می‌تواند مسری باشد زیرا معمولاً در اثر عفونت با ویروس یا باکتری ایجاد می‌شود. برونشیت مزمن احتمالاً مسری نیست زیرا بیماری معمولاً در اثر تحریک طولانی مدت مجاری تنفسی ایجاد می‌شود.
اگر مصرف آنتی بیوتیک برای برونشیت را شروع کرده‌اید، معمولاً 24 ساعت بعد از شروع دارو مسری شدن را متوقف می‌کنید. اگر فرم ویروسی برونشیت را داشته باشید، آنتی بیوتیک‌ها موثر نیستند و حداقل برای چند روز و احتمالاً تا یک هفته مسری خواهید بود.
برونشیت حاد چگونه منتشر می‌شود؟
اگر برونشیت ناشی از عفونت ویروسی یا باکتریایی باشد، به همان روش‌هایی که سرماخوردگی گسترش می‌یابد، توسط میکروب‌هایی که هنگام سرفه یا عطسه در هوا می‌روند، پخش می‌شود. اگر به اندازه کافی نزدیک باشید می‌توانید میکروب‌ها را تنفس کنید. همچنین می‌توانید چیزی را که میکروب روی آن است مانند گوشی همراه لمس کنید و سپس با لمس بینی، دهان یا چشم خود میکروب‌ها را منتقل کنید. به همین دلیل روش‌های خوب شستن دست برای بزرگسالان و کودکان مهم هستند.
چه زمانی باید به پزشک خود مراجعه کنیم؟
معمولاً تشخیص اینکه سرماخوردگی، برونشیت یا ذات الریه دارید، دشوار است زیرا آن‌ها علائم مشابهی دارند. در صورت داشتن علائم زیر، به ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود مراجعه کنید:
- سرماخوردگی که بیش از دو تا سه هفته طول بکشد.
- تب بیشتر از 102 درجه فارنهایت
- تب که بیش از پنج روز طول می‌کشد.
- سرفه ای که خون تولید می‌کند.
- هرگونه تنگی نفس یا خس خس سینه
- تغییر در رنگ مخاط
اگر به برونشیت مزمن مبتلا هستید، تغییراتی در سبک زندگی و فعالیت‌های خود ایجاد کنید که سلامت روحی و جسمی شما را تقویت می‌کنند. برای این مورد نکات زیر را در نظر بگیرید:
- مدیریت سلامت عاطفی مهم است. اگر لازم است با یک مشاور صحبت کنید. تغییرات مثبتی ایجاد کنید مانند، بیرون رفتن، درگیر شدن با دوستان و سرگرمی‌ها، خوب خوابیدن و پیروی از پیشنهادات ارائه دهنده خدمات بهداشتی
- شریک بودن در برنامه مراقبت‌های بهداشتی خود
- درخواست حمایت از خانواده و دوستان
- مدیریت استرس با ورزش و تمرین روش‌های آرام سازی
- خوب غذا خوردن
برونشیت در دوران بارداری
در دوران بارداری بدن زن تغییرات زیادی را متحمل می‌شود. بدن او اکسیژن و مواد مغذی را نه فقط برای سلامتی خود، بلکه برای کودک درون خود نیز مصرف می‌کند. سلامت یک زن باردار با مشکلات تنفسی می‌تواند برای پزشکان کاملاً مخرب باشد.
فاکتورهای عمده ای در هنگام برخورد با سلامت زنان باردار وجود دارند مانند تغییرات آناتومیکی و فیزیولوژیکی آن‌ها در بارداری، متعادل سازی نیازهای جنین و مادر و آسیب پذیری زن باردار در برابر بیماری‌ها. اگرچه ممکن است اصلاحاتی در مراقبت از زنان باردار مبتلا به مشکلات تنفسی وجود داشته باشد مانند برونشیت، اما مدیریت و درمان مشکلات بهداشتی مشابه موارد غیر باردار است.
مشکلات بهداشتی تنفسی ممکن است در بارداری افزایش یابند، زیرا افزایش رحم باعث فشار دیافراگم می‌شود، بعد فضای موجود در ریه‌ها و اندازه حفره قفسه سینه را کاهش می‌دهد، درست زمانی که عملکرد ریه برای تأمین اکسیژن کافی برای مادر ضروری است. علاوه بر این، ارزیابی‌های هیستولوژیک دستگاه تنفسی فوقانی در دوران بارداری، پرخونی (افزایش مقدار خون)، بیش فعالی غدد (افزایش بار کاری غدد)، افزایش محتوای موکوپلی ساکاریدوز و افزایش فعالیت فاگوسیتی را نشان می‌دهد.
به نظر می‌رسد این تغییرات ناشی از افزایش سطح استروژن است. در نتیجه، زنان باردار دچار خونریزی بینی و گرفتگی می‌شوند. آگاهی کافی در مورد تغییرات فیزیولوژی تنفسی در بین زنان باردار برای مراقبت و مدیریت آن‌ها بسیار مهم است، زیرا تحت تأثیر یک بیماری تنفسی قرار می‌گیرند. بنابراین این تغییرات به مادران آینده این امکان را می‌دهد تا نیازهای متابولیکی کودک متولد شده خود را برآورده کنند.
علائم برونشیت در بارداری به شرح زیر هستند:
- خستگی
- تب درجه پایین
- درد قفسه سینه
- خس خس
- تنفس سخت یا تنگی نفس
- سرفه همراه با خلط یا مخاط
- صداهای غیرطبیعی ریه است که از طریق استتوسکوپ در ریه‌ها شنیده می‌شود.
برای تشخیص بیماری، علاوه بر علائم و نشانه‌های آشکار در تأیید بیماری مانند، آزمایشات عملکرد ریوی، پالس اکسی متر، گاز خون شریانی، اشعه ایکس قفسه سینه و معاینات خلط، توسط پزشکان آزمایشاتی نیز انجام می‌شود.
درمان برونشیت در طی دوران بارداری
درمان برونشیت در بارداری در مقایسه با باردار نبودن مشابه است. اگر بیماری ناشی از ویروس باشد، آنتی بیوتیک بی فایده است (برای برونشیت ناشی از باکتری تجویز می‌شود). برونشیت حاد معمولاً خود محدود کننده است و ممکن است طی ده تا دوازده روز برطرف شود.
درمان عمومی شامل استراحت كامل، مصرف زیاد مایعات، استفاده از مرطوب كننده‌ها برای پاك كردن گرفتگی ریه و جلوگیری از آلاینده‌های هوا مانند سیگار كشیدن است. اگرچه آسپرین برای عموم افراد تجویز می‌شود، اما زنان باردار مجاز به مصرف این دارو نیستند، زیرا می‌تواند باعث خونریزی شود و ممکن است عوارضی را به همراه داشته باشد.
چشم انداز بیماران مبتلا به برونشیت
افرادی که به برونشیت حاد مبتلا هستند، به شرطی که درمان مورد نیاز خود را انجام دهند، به طور کلی مشکلات بسیار کمی در بهبودی خود دارند. می‌توانید انتظار داشته باشید که در طی دوره نقاهت خود، چند روزی از محل کار یا مدرسه دور بمانید.
اگرچه برونشیت مزمن قابل درمان نیست، اما علائم آن قابل درمان هستند و کیفیت زندگی بهبود می‌یابد. پیش بینی یا چشم انداز آینده به عملکرد ریه‌ها و علائم بستگی دارد. همچنین به میزان پاسخگویی و دنبال کردن برنامه درمانی نیز بستگی خواهد داشت.
منابع:
