دگزا چیست؟ خواص و عوارض دگزا

در کارآزمایی بالینی دانشگاه آکسفورد مشخص شده است که دگزامتازون با دوز پایین، شانس زنده ماندن را در بیماران مبتلا به COVID-19 که نیاز به حمایت تنفسی دارند، افزایش می‌دهد.

در این مطالعه، این دارو مرگ‌ومیر افراد نیازمند به دستگاه تنفس مصنوعی را یک سوم و افرادی را که اکسیژن مصرف می‌کردند، یک پنجم کاهش داد. در این تحقیقات، دگزا هیچ فایده‌ای برای افرادی که نیازی به حمایت تنفسی ندارند، نداشت. از این دارو برای درمان COVID-19 استفاده نکنید مگر این‌که پزشک شما این کار را توصیه کند. اگر در مورد استفاده از دگزا برای COVID-19 سوالی دارید، با پزشک خود مشورت کنید.

نکات مهم در مورد دگزامتازون و دگزا

قرص خوراکی دگزامتازون به عنوان دارویی عمومی و با نام تجاری DexPak موجود است.

دگزا به صورت قرص خوراکی، محلول خوراکی، قطره چشم و قطره گوش ارائه می‌شود. همچنین به عنوان محلول تزریقی و همان آمپول دگزا یا محلول داخل چشمی که پس از جراحی داده می‌شود، موجود است. این دو فرم فقط توسط ارائه‌دهنده خدمات درمانی ارائه می‌شود.

قرص خوراکی دگزامتازون برای درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده می‌شود. این موارد شامل التهاب، واکنش‌های آلرژیک و افزایش کولیت اولسروز “ulcerative colitis” می‌شود. همچنین آن‌ها شامل نارسایی آدرنال “adrenal” نیز هستند.

 

هشدارهای مهم درباره دگزا چیست؟

• واکنش آلرژیک:

دگزا در موارد نادر ممکن است باعث واکنش آلرژیک شود. اگر در تنفس مشکل دارید، بثورات پوستی یا خارش در پوست شما مشاهده می‌شود یا متوجه تورم بازوها، پاها یا زبان خود هستید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. اگر علائم شما تهدیدکننده زندگی است یا اگر فکر می‌کنید که یک اورژانس پزشکی دارید، با 115 تماس بگیرید.

• آسیب قلبی:

اگر اخیراً دچار حمله قلبی شده‌اید، این احتمال بیشتر است که در معرض خطر آسیب قلبی ناشی از این دارو باشید. قبل از شروع این دارو، مطمئن شوید که پزشک شما می‌داند که شما دچار حمله قلبی شده‌اید.

• عفونت:

دگزا می‌تواند برخی عفونت‌ها را بپوشاند یا بدتر کند. علاوه بر این، عفونت‌ها می‌توانند در طول درمان ایجاد شوند. در صورت ابتلا به عفونت‌های قارچی یا سابقه عفونت‌های انگلی یا سل از این دارو استفاده نکنید. در مورد هرگونه بیماری یا عفونت قبلی به پزشک خود اطلاع دهید.

• مشکلات چشمی:

استفاده طولانی مدت از دگزا می‌تواند منجر به مشکلات چشمی مانند آب مروارید یا گلوکوم شود. همچنین این دارو ممکن است باعث آسیب به اعصاب بینایی یا عفونت‌های قارچی یا ویروسی چشم گردد.

• سرخک یا آبله مرغان:

اگر به آبله مرغان یا سرخک مبتلا نشده‌اید یا واکسن‌هایی برای جلوگیری از آن‌ها نداشته‌اید، به پزشک خود اطلاع دهید. اگر در حین مصرف دگزامتازون به آبله یا سرخک مبتلا شوید، این احتمال وجود دارد که نسخه‌های جدی‌تری از این بیماری‌ها را دریافت نمایید.

 

قرص دگزامتازون یا به طور کلی دگزامتازون چیست؟

دگزامتازون یک داروی تجویزی است. به صورت قرص خوراکی، محلول خوراکی، آمپول دگزامتازون، قطره چشم و قطره گوش موجود است. همچنین به عنوان محلول تزریقی و همان آمپول دگزامتازون یا محلول داخل چشمی که پس از جراحی داده می‌شود، موجود است. این دو فرم آخر فقط توسط ارائه‌دهنده خدمات درمانی ارائه می‌شود.

قرص دگزامتازون به عنوان داروی تجاری DexPak در دسترس است. همچنین به عنوان یک داروی عمومی موجود است. به طور معمول داروهای عمومی هزینه کمتری نسبت به نسخه مارک تجاری خود دارند. در برخی موارد، ممکن است در همه انواع و اشکال به عنوان داروی نام تجاری موجود نباشند.

 

چرا دگزا تجویز و استفاده می‌شود؟

به طور کلی می‌توانیم بگوییم قرص دگزامتازون برای موارد زیر استفاده می‌شود.

قرص خوراکی دگزا برای درمان شرایطی که باعث التهاب می‌شوند، شرایط مربوط به فعالیت سیستم ایمنی بدن و کمبود هورمون استفاده می‌شود.

این شرایط عبارتند از:

• التهاب
• عکس‌العمل‌های آلرژیتیک
• آرتریت روماتوئید “rheumatoid arthritis” و سایر بیماری‌های روماتیسمی از جمله اسپوندیلیت آنکیلوزان “ankylosing spondylitis”، آرتریت پسوریاتیک “psoriatic arthritis”، آرتریت روماتوئید نوجوانان، لوپوس “lupus” و آرتریت نقرس حاد “acute gouty arthritis”
• بیماری‌های پوستی مانند درماتیت آتوپیک “atopic dermatitis” (اگزما)، پمفیگوس “pemphigus”، اریتم چند شکله (سندرم استیونز-جانسون “Stevens-Johnson syndrome”)، درماتیت لایه بردار “exfoliative dermatitis”، درماتیت بولوس هرپتی فرم “bullous dermatitis herpetiformis”، درماتیت سبورئیک شدید “seborrheic dermatitis”، پسوریازیس شدید “psoriasis” یا میکوز fungoides
• بروز بیماری‌های روده‌ای مانند کولیت اولسروز “ulcerative colitis”
• بروز بیماری ام اس یا میاستنی گراویس “myasthenia gravis”
• پیش درمانی شیمی درمانی برای کاهش التهاب و عوارض جانبی داروهای سرطان
• لوسمی‌ها و لنفوم‌های خاص
• نارسایی آدرنال (شرایطی که غدد آدرنال هورمون کافی تولید نمی‌کنند)

دگزامتازون چگونه اثر می‌کند؟

دگزامتازون متعلق به گروهی از داروها به نام استروئید است. این مجموعه گروهی از داروها هستند که به شیوه مشابه عمل می‌کنند. این داروها اغلب برای درمان بیماری‌های مشابه استفاده می‌شوند.

برای شرایط همراه با التهاب: در شرایط خاص، التهاب می‌تواند باعث فعال شدن بیش از حد سیستم ایمنی بدن شود. این شرایط می‌تواند به بافت‌های بدن آسیب برساند. استروئیدهایی مانند دگزامتازون به جلوگیری از واکنش سیستم ایمنی بدن در برابر التهاب کمک می‌کند، که این شرایط جلوگیری از این آسیب را تسریع می‌نماید.

برای نارسایی آدرنال: غده فوق کلیوی به کنترل برخی از عملکردهای بدن کمک می‌کند. این عملکردها شامل مدیریت قند خون، مبارزه با عفونت و کنترل استرس است. در افراد مبتلا به نارسایی آدرنال، غده فوق کلیوی مقادیر کمتری از هورمون‌های خاص را ترشح می‌کند. دگزامتازون به جایگزینی این هورمون‌ها کمک می‌کند.

 

عوارض جانبی مصرف دگزا چیست؟

عوارض دگزامتازون به شرح زیر است:

قرص خوراکی دگزامتازون باعث خواب آلودگی نمی‌شود اما می‌تواند عوارض جانبی دیگری ایجاد کند.

عوارض جانبی شایع‌تر مصرف دگزا

عوارض قرص دگزامتازون و عوارض آمپول دگزامتازون به شرح زیر است.

شایع‌ترین عوارض جانبی که ممکن است با قرص‌های خوراکی دگزامتازون ایجاد شود عبارتند از:

• حالت تهوع
• استفراغ
• ناراحتی معده
• تورم (ادم)
• سردرد
• سرگیجه
• تغییرات خلقی مانند افسردگی، تغییرات روحی یا تغییرات شخصیتی
• مشکل در به خواب رفتن
• اضطراب
• سطح پتاسیم پایین (باعث بروز علائمی مانند خستگی می‌شود)
• قند خون بالا
• فشار خون بالا

اگر عوارض قرص دگزامتازون و آمپول دگزامتازون خفیف باشند، ممکن است ظرف چند روز یا چند هفته از بین برود. اگر آن‌ها شدیدتر هستند یا از بین نمی‌روند، با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید.

عوارض جانبی جدی مصرف دگزا

در صورت بروز عوارض جانبی فوری با پزشک خود تماس بگیرید. اگر علائم شما تهدیدکننده زندگی است یا اگر فکر می‌کنید که یک اورژانس پزشکی دارید، با اورژانس تماس بگیرید.

عوارض جانبی جدی و علائم آن‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خستگی غیرمعمول
• سرگیجه غیرمعمول
• ناراحتی گوارشی غیرمعمول.

علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• دل درد
• حالت تهوع یا استفراغ
• وجود خون در مدفوع یا مدفوع سیاه
• وجود خون در ادرار شما
• خونریزی یا کبودی غیرمعمول
• تورم غیرمعمول در سراسر بدن یا نفخ در شکم (ناحیه معده)
• عفونت.
• تب
• دردهای عضلانی
• درد مفاصل
• تغییر در خلق‌وخو یا افکار یا اختلالات خلقی مانند افسردگی.
• تغییرات شدید خلقی
• سرخوشی (احساس شادی شدید)
• مشکل خواب
• تغییرات شخصیتی
• واکنش آلرژیک شدید.
• مشکل در تنفس
• نارسایی آدرنال.
• خستگی
• تیره شدن رنگ پوست
• سرگیجه هنگام ایستادن
• عفونت‌های مکرر (ممکن است با استفاده طولانی مدت رخ دهد)
• زخم معده.
• درد در ناحیه شکم (ناحیه معده)
• نارسایی احتقانی قلب.
• تنگی نفس
• خستگی
• پاهای متورم
• ضربان سریع قلب
• پوکی استخوان (نازک شدن استخوان‌ها)

 

دگزامتازون ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشد

قرص خوراکی دگزامتازون می تواند با سایر داروها، ویتامین‌ها یا گیاهانی که مصرف می‌کنید، تداخل داشته باشد. تداخل زمانی است که یک ماده نحوه عملکرد دارو را تغییر می‌دهد. این شرایط می‌تواند مضر باشد یا از عملکرد صحیح دارو جلوگیری کند.

به منظور جلوگیری از تداخلات دارویی، پزشک باید تمام داروهای شما را با دقت مدیریت و بررسی کند. حتماً در مورد تمام داروها، ویتامین‌ها یا گیاهانی که مصرف می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. برای اطلاع از چگونگی تداخل این دارو با داروهای دیگر، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.

نمونه‌هایی از داروهایی که می‌توانند باعث تداخل با دگزا شوند:

آنتی بیوتیک‌ها

اریترومایسین برای درمان عفونت‌های ناشی از باکتری‌ها استفاده می‌شود. هنگامی که با دگزا یا دگزامتازون استفاده شود، این دارو می‌تواند میزان دگزا یا دگزامتازون را در بدن شما افزایش دهد. این شرایط، خطر عوارض جانبی را افزایش می‌دهد.

داروهای ضد قارچ

هنگامی که با دگزا یا دگزامتازون استفاده شود، برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان عفونت‌های قارچی می‌توانند سطح دگزا یا دگزامتازون در خون شما را افزایش دهند. این شرایط می‌تواند خطر عوارض جانبی را افزایش دهد.

نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:

• کتوکونازول “ketoconazole”
• ایتراکونازول “itraconazole”
• پوزاکونازول “posaconazole”
• وریکونازول “voriconazole”

آمفوتریسین B “Amphotericin B” یکی دیگر از داروهای مورد استفاده در درمان عفونت‌های قارچی است. استفاده از این دارو با دگزامتازون خطر کاهش سطح پتاسیم را افزایش می‌دهد. (پتاسیم یک ماده معدنی است که به اعصاب، ماهیچه‌ها و اندام‌های شما کمک می‌کند تا به طور طبیعی کار کنند.) این شرایط می‌تواند باعث گرفتگی عضلات، ضعف، خستگی و ضربان نامنظم قلب شود.

رقیق کننده‌های خون

استفاده از دگزامتازون با داروهای رقیق کننده خاص خون می‌تواند سطح این داروها را در بدن شما کاهش دهد. این شرایط می‌تواند آن‌ها را کم اثر کرده و خطر لخته شدن یا سکته مغزی را افزایش دهد.

نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:

• apixaban
• ریواروکسابان “rivaroxaban”

همچنین وارفارین “Warfarin” برای رقیق کردن خون استفاده می‌شود. استفاده از دگزا یا دگزامتازون با این دارو ممکن است خطر خونریزی شما را افزایش دهد. این احتمال وجود دارد که پزشک نیاز به نظارت دقیق بر روی شما و عوارض احتمالی داروها داشته باشد.

داروهای کلسترول

اگر دگزامتازون را با داروهای خاصی که برای کاهش کلسترول استفاده می‌شود، مصرف کنید، این شرایط می‌تواند بدن شما را از جذب صحیح دگزامتازون باز دارد. این موضوع می‌تواند دگزامتازون را از عملکرد صحیح باز دارد.

نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:

• کلستیرامین “cholestyramine”
• colesevelam
• کلستیپول “colestipol”
• داروهای سندرم کوشینگ “Cushing’s syndrome drugs”

آمینوگلوتتیمید “Aminoglutethimide” برای درمان علائم سندرم کوشینگ (بیماری غده فوق کلیوی) استفاده می‌شود. استفاده از این دارو با دگزا یا دگزامتازون ممکن است میزان دگزامتازون را در بدن شما کاهش دهد. این بدان معناست که این دارو ممکن است به درستی اثر نکند.

داروهای دیابت

این احتمال وجود دارد که دگزامتازون، قند خون شما را افزایش دهد. در صورت مصرف داروهای دیابت، پزشک ممکن است دوز مصرفی شما را تغییر دهد.

نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:

آنالوگ‌های آمیلین “amylin analogs” مانند: پراملینتاید “pramlintide”

بیگوانیدها “biguanides” مانند: متفورمین “metformin”

آگونیست‌های GLP-1 مانند: exenatide

لیراگلوتید “liraglutide”

لیکسیزناتید “lixisenatide”

مهار کننده‌های DPP4 مانند: ساکسیگلیپتین “saxagliptin”

سیتاگلیپتین “sitagliptin”

انسولین

مگلیتینیدها “meglitinides” مانند: nateglinide

رپاگلینید “repaglinide”

سولفونیل اوره “sulfonylureas” مانند: گلیمپیرید “glimepiride”

گلیپیزید “glipizide”

گلیبورید “glyburide”

مهار کننده‌های SGLT-2 مانند: کاناگلیفلوزین “canagliflozin”

داپاگلیفلوزین “dapagliflozin”

امپاگلیفلوزین “empagliflozin”

تیازولیدیندیونز “thiazolidinediones” مانند: پیوگلیتازون “pioglitazone”

روزیگلیتازون “rosiglitazone”

دیورتیک‌ها (قرص‌های آب)

هنگامی که با دگزا یا دگزامتازون استفاده می‌شوند، این داروها سطح پتاسیم بدن شما را کاهش می‌دهند. (پتاسیم یک ماده معدنی است که به اعصاب، ماهیچه‌ها و اندام‌های شما کمک می‌کند تا به طور طبیعی کار کنند.) این شرایط می‌تواند باعث گرفتگی عضلات، ضعف، خستگی و ضربان نامنظم قلب شود.

نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:

• بومتانید
• فوروزمید
• هیدروکلروتیازید

داروهای صرع

برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان صرع، هنگامی که با دگزامتازون استفاده می‌شوند، می‌توانند سطح دگزامتازون را در خون شما کاهش دهند. این شرایط می‌تواند دگزامتازون را از عملکرد صحیح باز دارد.

نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:

• فنی توئین
• فسفنیتوئین
• فنوباربیتال
• کاربامازپین
• داروهای قلبی

هورمون‌ها

مصرف هورمون‌های خاص با دگزا می‌تواند باعث کاهش سطح این هورمون‌ها در بدن شما شود. این احتمال وجود دارد که پزشک مجبور باشد دوز داروی دگزامتازون یا هورمون را تنظیم کند.

نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:

• استروژن‌ها
• داروهای ضد بارداری خوراکی

داروهای HIV

مصرف برخی داروهای مورد استفاده برای درمان HIV با دگزا می‌تواند سطح این داروها را در بدن شما کاهش دهد. این بدان معناست که آن‌ها ممکن است به درستی اثر نکنند و بدن شما پاسخ به داروهای HIV را متوقف کند. این احتمال وجود دارد که پزشک شما از مصرف این داروها با دگزامتازون اجتناب کند.

نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:

• مهار کننده های پروتئاز مانند: آتازاناویر “atazanavir”
• داروناویر “darunavir”
• فوزامپرناویر “fosamprenavir”
• ایندیناویر “indinavir”
• نلفیناویر “nelfinavir”
• ریتوناویر “ritonavir”
• ساکیناویر “saquinavir”
• سیمپرویر “simeprevir”
• تیپراناویر “tipranavir”
• مهار کننده‌های ترانس کریپتاز معکوس غیرنوکلئوزیدی مانند: اتراویرین “etravirine”