نوروپاتی دیابتی آسیب عصبی را توصیف می‌کند که ناشی از افزایش قند خون در افراد دیابتی است. خطر ابتلا به نوروپاتی افراد دیابتی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و نوروپاتی تا 50 درصد از افراد مبتلا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در برخی از بیماران دیابتی، بروز این عارضه هیچ علائمی ایجاد نمی‌کند. با این حال، در بعضی از آن‌ها ممکن است درد، گزگز یا بی‌حسی در اندام‌های انتهایی مانند انگشتان، دست‌ها، بازوها و پاها ایجاد شود. این علائم ممکن است در ابتدا خفیف باشند و تا زمانی که شرایط به مرحله پیشرفته‌تری نرسد نگران کننده نباشند. آسیب اعصاب ممکن است سایر اعضای بدن مانند قلب، دستگاه گوارش و اندام‌های جنسی را نیز تحت تأثیر قرار دهد؛ با رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
نوروپاتی دیابتی چیست؟
نوروپاتی دیابتی (DN) به آسیب عصبی در بیماران دیابتی ناشی از سطح بالای قند خون اشاره دارد. رایج ترین نوع نوروپاتی دیابتی، نوروپاتی محیطی است. اعصاب موجود در پا و پاهای بیماران دیابتی تحت تأثیر قرار گرفته و منجر به علائمی مانند درد، احساس سوزش، احساس گزگز یا بی حسی در پاها می‌شود.
انواع نوروپاتی دیابتی
بیش از هشت درصد مردم مبتلا به دیابت هستند. با افزایش جمعیت و کنترل ضعیف قند خون در بیماران دیابتی، نوروپاتی دیابتی به یک مشکل رایج تبدیل شده است. این بیماری به طور عمده چهار نوع است و بستگی به این دارد که کدام عصب تحت تأثیر قرار گیرد.
نوروپاتی محیطی
در نوروپاتی محیطی، اعصاب موجود در پاها و گاهی اوقات دست‌ها آسیب می‌بینند. علائم به شدت به نوع نوروپاتی بستگی دارد. فردی که از نوروپاتی محیطی رنج می‌برد ممکن است یک یا چند مورد از علائم زیرا را در دست و پاهای خود احساس کند:
- بی حسی
- احساس سوزن و خارش
- درد
- ضعف عضله
- رفلکس
- کاهش تعادل یا هماهنگی
نوروپاتی حسی و خودمختار
سیستم عصبی خودمختار اندام‌های ما را مانند دستگاه گوارش، سیستم ادراری، چشم‌ها، قلب، غدد عرق و اندام‌های جنسی کنترل می‌کند. هر نوع آسیب به اعصاب در این سیستم منجر به از دست دادن کنترل این اندام‌ها شده و می‌تواند باعث موارد زیر شود:
- مشکلات ادراری مانند، مشکل در کنترل ادرار، نشت ادرار، عفونت ادرار و اختلال در جریان ادرار
- تغییراتی در تنظیم عنبیه (بخشی از چشم) در پاسخ به تاریکی و روشنایی
- اختلال نعوظ (در مردان)
- خشکی واژن (در زنان)
- افزایش ضربان قلب
- تعریق زیاد
- مشکلات معده مانند مدفوع شل بودن، یبوست، سوءهاضمه، نفخ، حالت تهوع و استفراغ
نوروپاتی فمورال
در این نوع نوروپاتی، اعصاب ران، باسن و پاها تحت تأثیر قرار می‌گیرند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- درد در ران، باسن یا پاها
- ضعف عضلانی
- انقباض عضلات
نوروپاتی کانونی
در این نوع نوروپاتی، اعصاب خاص پاها، صورت یا وسط بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرند و ممکن است درد در موارد زیر احساس شود:
- پا
- پایین کمر
- ران
- سینه یا شکم
علت نوروپاتی دیابتی
رگ‌های خونی در بدن ما مواد مغذی، خون و اکسیژن اعصاب را تأمین می‌کنند و اساساً به آن‌ها در عملکرد و عبور سیگنال‌ها کمک می‌کنند. به دلیل بالا بودن قند خون، این رگ‌های خونی ضعیف می‌شوند. در نتیجه، این امر منجر به کاهش عرضه مواد مغذی به اعصاب می‌شود و در نهایت به آن‌ها آسیب می‌رساند. با این حال، با مراقبت و مدیریت مناسب دیابت، در صورت تشخیص در مرحله اولیه، می‌توان آن را برطرف کرد.
عوامل خطر نوروپاتی دیابتی
فاکتورهای خطر این بیماری به شرح زیر هستند:
1- سطح قند خون کنترل نشده
بالا بودن قند خون به طور مستقیم رگ‌های خونی را ضعیف می‌کند و بر منابع مغذی و اکسیژن عصب تأثیر می‌گذارد و به آن‌ها آسیب می‌رساند.
2- بیماری کلیه
بیماری کلیه منجر به فیلتراسیون خون می‌شود و سم در بدن باقی می‌ماند که به اعصاب آسیب می‌رساند.
3- اضافه وزن
اگر شاخص توده بدن (BMI) برابر یا بیشتر از 25 باشد، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت هستید، که این در نهایت منجر به نوروپاتی دیابتی می‌شود.
نشانه‌ها و علائم نوروپاتی دیابتی
علائم و نشانه‌های نوروپاتی دیابتی به نوع نوروپاتی که ایجاد می‌شود، بستگی دارد. علائم و نشانه‌ها همچنین می‌توانند از نظر شدت در افراد مبتلا متفاوت باشند. این علائم و نشانه‌ها عبارتند از:
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن پا و پایین پا
- احساس درد یا احساس سوزش
- از دست دادن احساس در پا یا پایین پا
- بعضی اوقات، اما به ندرت، این علائم می‌توانند در دست یا بازو بروز کنند
علائم و نشانه‌های نوروپاتی پروگزیمال دیابتی عبارتند از:
- درد، معمولاً در یک طرف، در باسن یا ران
- ضعف پاها
علائم و نشانه‌های نوروپاتی اتونوم دیابتی به سیستم ارگانیک مربوطه بستگی دارد و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع یا استفراغ
- اسهال
- یبوست
- سرگیجه
- غش کردن
- احساس سیری بعد از خوردن مقدار کمی غذا
- اختلال نعوظ در مردان
- بی اختیاری ادرار
- عدم توانایی تخلیه کامل مثانه
- کاهش روانکاری واژن در زنان
- تعریق زیاد، به عنوان مثال هنگام غذا خوردن یا در شب
- نفخ شکم
- مشکل در بلعیدن
- فشار خون پایین هنگام ایستادن ناگهانی (افت فشار خون ارتاستاتیک)
- ضربان قلب سریع در حال استراحت
علائم و نشانه‌های نوروپاتی کانونی دیابتی نیز به محل عصب آسیب دیده بستگی دارد.
علائم می‌توانند به طور ناگهانی ظاهر شوند. معمولاً مشکلی طولانی مدت ایجاد نمی‌کنند و علائم آن اغلب طی هفته‌ها تا ماه‌ها بهبود می‌یابند. این نشانه‌ها و علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- درد قفسه سینه
- چشم درد
- تغییرات بینایی
- فلج بل (فلج در یک طرف صورت)
- درد در ناحیه موضعی بدن
عوارض نوروپاتی دیابتی
این عوارض شامل موارد زیر هستند:
- قطع عضو: قطع عضو به برداشتن اعضای بدن توسط جراحی اطلاق می‌شود. با افزایش قند خون مداوم، یک بریدگی ساده در پا می‌تواند باعث عفونت شود و منجر به زخم و بافت‌های مرده گردد و برداشتن انگشت پا یا اندام زخم شده امری ضروری است.
- آسیب مفصلی: آسیب عصبی ممکن است منجر به تورم، از دست دادن احساس و سایر تغییر شکل در مفاصل نیز شود.
- عارضه ادراری: اگر اعصاب اتونوم آسیب ببینند، منجر به عوارض ادراری مانند، عدم توانایی در کنترل ادرار، نشت ادرار، ضعف جریان ادرار و خالی شدن کامل ادرار می‌شود.
- اپیزودهای کاهش یافته قند خون: در دوره‌های پایین قند خون، ممکن است دچار لرزش، افزایش ضربان قلب و تعریق شویم، اما در صورت نوروپاتی اتونوم، این قسمت‌ها مشاهده نمی‌شوند، زیرا اعصاب قادر به ارسال سیگنال نیستند و بنابراین، این دوره‌ها ممکن است بدون توجه از بین بروند.
- تغییر درفشار خون (BP): اگر اعصابی که جریان خون را کنترل می‌کنند آسیب ببینند، توانایی بدن در کنترل فشار خون نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد و افت ناگهانی BP هنگام تغییر وضعیت مانند، حالت ایستادن بعد از نشستن رخ می‌دهد.
- تعریق تغییر یافته: آسیب به اعصابی که عملکرد غدد عرق را کنترل می‌کنند ممکن است بر توانایی تنظیم بدن با توجه به دمای محیط تأثیر بگذارد و ممکن است در هنگام غذا خوردن یا خوابیدن تعریق بیشتری داشته باشیم یا احتمال کاهش یا عدم تعریق را داشته باشیم.
- اختلال عملکرد جنسی: سیستم عصبی خودمختار همچنین ارگان جنسی ما را کنترل می‌کند و هرگونه آسیب به اعصاب ممکن است منجر به اختلال عملکرد جنسی مانند، اختلال نعوظ در مردان شود و زنان نیز در هنگام انجام فعالیت جنسی دچار مشکل در روانکاری شوند.
پیشگیری نوروپاتی دیابتی
مانند اکثر بیماری‌ها و عوارض ناشی از دیابت، با مدیریت و مراقبت صحیح می‌توان نوروپاتی دیابتی را از بین برد. اما اجرای موارد پیشگیری به شرح زیر ضروری هستند:
1- کنترل فشار خون یا BP
افراد مبتلا به دیابت در مقایسه با بیماران غیر دیابتی به احتمال زیاد سطح BP بالایی دارند. BP بالا باعث آسیب به رگ‌های خونی و کاهش جریان خون می‌شود، که در نتیجه منجر به آسیب عصبی می‌گردد.
2- رژیم غذایی سالم
یک رژیم غذایی سالم به کاهش پیشرفت بیماری کمک می‌کند و ما را از عوارض مرتبط دور می‌کند.
3- ورزش منظم
فعالیت بدنی روزانه به فرد کمک می‌کند تا فعال و دور از بیماری باشید. علت اصلی نوروپاتی دیابتی بالا بودن سطح قند خون و کاهش خونرسانی به عصب است و با ورزش منظم می‌توان این عوامل را کنترل کرد.
4- ترک اعتیاد
اعتیاد ممکن است شامل سیگار کشیدن، مصرف الکل یا دخانیات باشد. سعی کنید از این اعتیاد اجتناب کنید، زیرا این مواد برای قلب و عروق خونی مضر هستند و ممکن است منجر به انسداد رگ‌های خونی و در نتیجه تأمین ضعیف ان در اندام و پاها شود.
درمان نوروپاتی دیابتی
هدف از این درمان کاهش سرعت پیشرفت بیماری و تسکین دردی است که ممکن است به دلیل کمبود ویتامین B12 نیز رخ دهد و به بازیابی عملکردی که به دلیل آسیب عصبی از بین رفته است، کمک کند.
سرعت پیشرفت نوروپاتی
این شامل مدیریت سطح قند خون و نگه داشتن آن‌ها در محدوده طبیعی است. این اهداف را می‌توان با ورزش منظم، کنترل وزن بدن و تغییرات رژیم غذایی برآورده کرد. سطح مشخص قند خون را می‌توان به راحتی با کمک بدست آورد که با تجزیه و تحلیل علت اصلی بیماری و کمک به کنترل سطح قند خون، برنامه سلامت شخصی را فراهم می‌کند. کنترل سطح قند خون سرعت آسیب به اعصاب را کند می‌کند.
تسکین درد
این کار با مصرف داروهای تجویز شده ای مانند، ضد تشنج، ضد افسردگی، داروهای موضعی و مسکن انجام می‌شود. داروهای ضد تشنج شامل، پرگابالین و گاباپنتین هستند. داروهای ضد افسردگی شامل آمی تریپتیلین، نورتریپتیلین و دزپپرامین است. برای مصرف داروی ضد افسردگی برای تسکین درد نوروپاتیک، لازم نیست که افسردگی داشته باشیم. ما همچنین می‌توانیم از داروهای مسکن مانند، ترامادول، ایبوپروفن و آسپرین استفاده کنیم تا از درد تسکین یافته و یا از پمادهای موضعی مانند، لیدوکائین یا کپسایسین استفاده کنیم. در صورت کمبود سطح ویتامین B12 ، پزشک همچنین ممکن است مکمل‌هایی را تجویز کند. با استفاده از این داروها می‌توانیم از درد با عوارض جانبی کمتری مانند، حالت تهوع، استفراغ، خواب آلودگی و سایر خلاص شویم.
بازگرداندن عملکرد
در نوروپاتی دیابتی، عملکردهای مختلف اعضای بدن ما مانند عملکرد ادرار، هضم و ارگان‌های جنسی تغییر می‌کنند. نشت ادرار می‌تواند با برنامه ریزی ادرار کاهش یابد یا ممکن است به کمک کاتتریزاسیون و داروها کنترل شود. برای اختلال نعوظ، داروهای خوراکی تجویز می‌شوند که عوارض جانبی دارند. برای خشکی واژن در زنان، مواد روان کننده تجویز می‌شوند.
برای مشکلات گوارشی مانند استفراغ و حالت تهوع، سوءهاضمه، ممکن است پزشک مصرف کم و مکرر غذا را توصیه کند و همچنین می‌توان برخی از داروها را برای تسکین اسیدیته، اسهال و یبوست توصیه کرد.
تشخیص نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی دیابتی توسط پزشک بعد از موارد زیر قابل تشخیص است:
- بررسی علائم
- معاینات بدنی با بررسی علائمی مانند آسیب پا، جوش و تاول
همچنین پزشک ممکن است از فرد بخواهد یک یا چند مورد از این آزمایشات را انجام دهد:
- تست رشته (Filament Test): در این آزمایش حساسیت به لمس و لرزش با برس کشیدن با یک فیبر نایلونی نرم بر روی پوست بررسی می‌شود.
- آزمایش کمی‌حسی (Quantitative Sensory Testing): در این آزمون، حداکثر میزان تحمل برای هر محرک (مانند جریان ولتاژ پایین، فشار یا لمس) تعیین می‌شود.
- آزمایش نوار عصبی (Nerve Conduction Test): این آزمایش به تشخیص نوروپاتی دیابتی محیطی و سایر اختلالات عصبی کمک می‌کند. در این آزمایش، توانایی اعصاب برای ارسال سیگنال ثبت شده و سرعت سیگنال از طریق عصب به سرعت اندازه گیری می‌شود.
- الکترومیوگرافی (EMG): تخلیه الکتریکی در عضله فرد را اندازه گیری می‌کند (مانند ECG که برای قلب ارزیابی می‌شود، EMG نیز برای عضلات ارزیابی می‌شود).
- آزمایش اتونومیک (Autonomic Testing): اگر علائمی از نوروپاتی اتونوم دارید، آزمایشات ویژه ای برای تعیین نحوه تغییر BP با تغییر موقعیت انجام می‌گردد.
چشم انداز بیماران مبتلا به نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی دیابتی بیماری شایعی است و قابل برگشت نیست. با این حال، می‌توانید آن را از طریق روش‌های مختلف مدیریت کنید. که شامل موارد زیر هستند:
- مدیریت سطح گلوکز خون
- مصرف داروهایی که پزشک برای درمان نوروپاتی تجویز کرده است.
- مرتباً خود را از نظر آسیب دیدگی و پاها بررسی کنید.
- صحبت با دکتر و همکاری با او برای مدیریت وضعیت
منبع: blog.zyla.in
