اسهال خونی یا دیسانتری (Dysentery)، نوعی عفونت روده است که باعث اسهال حاوی خون یا مخاط خونی میشود. اسهال، عبور سه یا چندین مرتبه مدفوع آبکی در روز است. علائم دیگر این بیماری شامل گرفتگی معده، حالت تهوع (احساس بیماری) و استفراغ هستند. همیشه مراجعه به پزشک ضروری نیست، زیرا اسهال خونی اغلب طی چند روز برطرف می‌شوند. با این حال، اگر اسهال حاوی خون یا مخاط دارید که بیش از چند روز ادامه یافته است، به پزشک مراجعه کنید. همیشه نیازی به درمان نیست، اما نوشیدن مایعات فراوان برای جایگزینی موادی که از طریق اسهال از بین رفته‌اند بسیار مهم است. به هر روی، برای شناخت بیشتر عارضه با رسا همراه باشد.
فهرست مطالب
از اسهال خونی چه می‌دانیم؟
اسهال خونی، بیماری عفونی است که با التهاب روده و درد شکم همراه است که غالباً حاوی خون و مخاط میباشد. دیسنتری یکی از دلایل مهم بیماری و مرگ و میر در کودکان خردسال است، به ویژه در کشورهای فقیر و کمتر توسعه یافته. دو نوع اصلی این بیماری شامل موارد زیر هستند:
- باسیلی یا شیگلوز: عفونت ناشی از باکتری‌های شیگللا است. این رایج‌ترین نوع دیسانتری در جهان است.
- آمیبیک یا آمیبیازیس: ناشی از یک آمیب (انگل تک سلولی) به نام Entamoeba histolytica است که عمدتاً در مناطق گرمسیری یافت میشود.
هر دو نوع از این بیماری معمولاً از طریق بهداشت ضعیف منتقل می‌شوند و افراد اغلب با خوردن غذای آلوده به آن مبتلا می‌شوند.
دلایل اسهال خونی
اسهال خونی باسیلی (شیگلوز)، توسط باکتری‌های شیگللا ایجاد میشود. دیستری آمیبیک ناشی از آمیب (انگل تک سلولی) است که معمولاً در مناطق گرمسیری یافت میشود. چهار نوع شیگلا وجود دارند:
- شیگلا سونئی
- شیگلا فلکسنری
- شیگلا بویدی
- شیگلا اسهال خون ( این نوع، شدیدترین علائم را ایجاد می‌کند).
باکتری‌های شیگللا در مدفوع یافت می‌شوند و از طریق بهداشت ضعیف پخش می‌شوند. اگر دست‌های خود را بعد از هر بار رفتن به دستشویی شستشو ندهید، می‌توانید باعث گسترش باکتری‌ها شوید. باکتری‌ها می‌توانند، در صورتی که فرد سطحی را لمس کند و باکتری را به دهانش منتقل کند، او را نیز آلوده کنند.
باکتری‌ها از دهان به روده می‌روند و به سلول‌هایی که به روده بزرگ خط می‌دهند، حمله می‌کنند. باکتری‌ها تکثیر می‌شوند، سلول‌ها را می‌کشند و علائم اسهال خونی را ایجاد می‌کنند. در بیشتر موارد این بیماری در مکان‌هایی که باکتری زیاد است، مکان‌هایی که افراد با آنها ارتباط نزدیکی دارند، از جمله در مدارس، مهد کودک‌ها، پایگاه‌های نظامی و مراکز روزانه گسترش می‌یابد. بعد از آلوده شدن یک فرد، ممکن است تا چهار هفته گسترش یابد. این عارضه همچنین از طریق مواد غذایی آلوده به مدفوع انسان، به ویژه غذای سرد و خام مانند سالاد، پخش میشود.
این بیماری به احتمال زیاد در کشورهایی اتفاق می‌افتد که دارای مشکلات زیر باشند:
- سرویس‌های بهداشتی ضعیفی دارند.
- تأمین آب و دفع فاضلاب ناکافی است.
- از مدفوع انسان به عنوان کود استفاده میشود.
اسهال خونی شدید در کشورهای در حال توسعه شایع‌تر است. زمان تماس با باکتری‌ها و شروع علائم معمولاً یک تا هفت روز است.
علت اسهال خونی ناشی از اسهال آمیبی
دیسانتری، آمیبی (آموبیازیس) ناشی از آمیب (انگل تک سلولی) به نام Entamoeba histolytica است. عمدتاً در مناطق گرمسیری یافت میشود. هنگامی که آمیب‌ها در روده یک فرد آلوده آماده ترک از بدن میشود، آنها باهم، هم گروه می‌شوند و پوسته‌ای را احاطه کرده و از آنها محافظت می‌کنند. این گروه از آمیب به عنوان کیست شناخته می‌شوند.
کیست در مدفوع از بدن فرد خارج میشود و قادر به زنده ماندن در خارج از بدن است. اگر استانداردهای بهداشتی ضعیف باشد، به عنوان مثال، اگر شخص مدفوع خود را از نظر بهداشتی دفع نکند، میتواند محیط اطراف مانند غذا و آب در نزدیکی آن را آلوده کند.
اگر فرد دیگری غذا یا آب آلوده به مدفوع حاوی کیست را بخورد یا بنوشد، به آمیب آلوده میشود. اسهال خونی آمیبیک به ویژه در مناطقی از جهان که در آن از مدفوع انسان به عنوان کود استفاده میشود نیز، رایج است.
کیست بعد از ورود به بدن فرد، از طریق دهان، به داخل معده او می‌رود. کیست از معده به روده‌ها رفته و در آن شکسته خواهد شد و آمیب را آزاد می‌کند و باعث عفونت میشود. آمیب‌ها قادر به ریختن دیواره روده‌ها هستند و باعث ایجاد آبسه‌ها و زخم‌های کوچکی در آن می‌شوند. چرخه دوباره دوباره شروع میشود. آمیبی‌هایی که باعث ایجاد دیسانتری می‌شوند نیز می‌توانند از طریق رابطه جنسی در حین تماس دهان به مقعد منتقل شوند.
علائم اسهال خونی
بیشتر افرادی که دچار این بیماری می‌شوند، فقط علائمی خفیف دارند که اغلب طی چند روز برطرف می‌شوند.
علائم دیستریتری باسیل
علائم دیستریتری باسیل معمولاً یک تا هفت روز پس از عفونت شروع می‌شوند. علائم شایع آن دردهای خفیف معده و اسهال خونی است. این علائم سه تا هفت روز به طول می‌انجامد و بسیاری از افراد نیازی به مراجعه پزشک ندارند. معمولاً در شروع اسهال زیادی وجود دارد و مقادیر آن کمتر به دفعات کمتر میشود و گاهی اوقات دردناک است. در مواردی شدیدتر، علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- اسهال آبکی که حاوی خون یا مخاط است.
- حالت تهوع یا استفراغ (احساس بیمار بودن)
- درد شدید شکم
- گرفتگی معده
- درجه حرارت بالا (تب 38 درجه یا بالاتر)
علائم آمیبیاز (اسهال خونی آمیبی)
اسهال خونی که در اثر آمیب (انگل تک سلولی) ایجاد میشود، به عنوان آمیبیک یا آمیبیازیس نامیده میشود. دیسترسری آمیبی عمدتاً در مناطق گرمسیری رخ می‌دهد.
در بعضی موارد، دیسترسری آمیبی هیچ علائمی را از خود نشان نمی‌دهد. با این حال، یک فرد آلوده هنگام مراجعه به توالت، کیست (آمیبی که توسط یک دیوار محافظ احاطه شده است) را در مدفوع خود منتقل می‌کند و میتواند محیط اطراف خود را آلوده کند. اگر این علائم را تجربه کرده باشید، ممکن است تا 10 روز بعد از آلوده شدن، شروع شوند. علائم دیاستری آمیبی شامل موارد زیر هستند:
- اسهال آبکی، که میتواند حاوی خون باشد.
- مخاط یا چرک
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد شکم
- تب و لرز
- خونریزی از روده (گذرگاه پشت)
- کاهش اشتها و کاهش وزن
اگر مبتلا به دیابت هستید، احتمالاً اسهالتان همراه با خون خواهد بود. این امر به این دلیل است که آمیب‌ها به دیواره روده بزرگ حمله می‌کنند و باعث ایجاد زخم‌هایی می‌شوند، که می‌توانند خونریزی کنند. عبور مدفوع ممکن است دردناک باشد. گاهی اوقات، انگل میتواند وارد جریان خون شود و در اندام‌های دیگر بدن، به ویژه کبد گسترش یابد و منجر به تشکیل آبسه (آبسه کبد) شود. علائم آبسه کبدی شامل موارد زیر است:
- تب و ضعف
- تورم و درد شکم
- سرفه
- حالت تهوع (احساس بیماری)
- زردی
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
علائم بیماری اسهال خونی آمیبی، معمولاً چند روز تا چند هفته ادامه دارد. با این حال، بدون درمان، حتی اگر علائم از بین بروند، آمیب‌ها می‌توانند ماه‌ها یا حتی سال‌ها در روده زندگی کنند. این بدان معناست که هنوز هم می‌توان عفونت را به افراد دیگری منتقل کرد و اسهال میتواند برگردد.
تشخیص اسهال خونی
اگر اسهال حاوی خون یا مخاطی باشد که بیش از چند روز ادامه پیدا کند، باید به پزشک معالج مراجعه کرد. اگر اخیراً در خارج از کشور بوده‌اید به پزشک خود بگویید، به خصوص اگر در یک کشور گرمسیری با بهداشتی ضعیف حضور داشته‌اید، که در آن شیوع آموبیک مانند هند یا آفریقا وجود دارند. راه های تشخیص می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- نمونه مدفوع: این بیماری با آزمایش نمونه‌ای از مدفوع تشخیص داده میشود که حاوی باکتری یا آمیبی است که باعث ایجاد اسهال خونی شده است.
- سونوگرافی: در جایی که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد بخشی از تصویر بدن، مثل کبد استفاده میشود.
- آزمایش خون: نمونه خون ممکن است برای پروتئین‌های ضد عفونی به نام آنتی بادی‌هایی آزمایش شود، که در صورت ابتلا به دیابت آمیبی احتمالاً وجود داشته باشند.
- کولونوسکوپی: نوعی آندوسکوپی است که برای معاینه روده استفاده میشود.
درمان اسهال خونی
اسهال خونی معمولاً بعد از چند روز برطرف میشود و نیازی به درمان نیست. با این وجود، جایگزین کردن مایعاتی که از طریق اسهال از بین رفته‌اند، بسیار مهم است.
اسهال را می‌توان از طریق موارد زیر درمان کرد:
- نوشیدن مایعات فراوان
- مصرف محلول‌های تجویز مجدد دهانی (ORS)
- وقتی قادر به خوردن هستید، غذا بخورید.
نوشیدن مایعات
اگر اسهال و استفراغ دارید، باید مایعات زیادی بنوشید تا جایگزین مواد از دست رفته شود و کم آبی بدن را تأمین کند. به طور مکرر آب مصرف کنید. بسیار مهم است که نوزادان و کودکان خردسال دچار کمبود آب بدن نشوند. باید اطمینان حاصل کنید که کودک حتی اگر استفراغ کند، به طور مکرر آب مصرف کند.
مصرف مقدار کمی مایعات بهتر از این است که به هیچ وجه آن را مصرف نکنید. از دادن آب میوه یا نوشیدنی‌های مضر به کودک خودداری کنید، زیرا این امر میتواند اسهال آنها بدتر کند. در موارد شدید اسهال، ممکن است مایعات از طریق قطره‌ای داخل بازو در بیمارستان تجویز شوند.
راه حل‌های ریدراتاسیون دهانی (ORS)
در برخی موارد بدن در برابر اثرات کمبود آب بدن آسیب پذیر میشود. به عنوان مثال، 60 سال سن دارید و ممکن است پزشک یا داروساز از ORS استفاده کند. ریدراتاسیون دهانی معمولاً در قالب داروهای بدون نسخه از داروخانه تهیه می‌شوند. آنها را در آب حل کنید تا به جایگزینی برای نمک، گلوکز و سایر مواد معدنی مهم که بدن در اثر کم آبی از دست می‌دهد، عمل کنند.
مشاوره در مورد غذا خوردن
نظر كارشناسان به زمان اسهال و آنچه بايد بخوريد تقسيم میشود. با این حال، اکثر متخصصان موافق هستند که به محض احساس توانایی باید غذای جامد بخورید. وعده‌های غذایی سبک و کمی بخورید و از خوردن غذاهای چرب، تند یا سنگین پرهیز کنید. اگر احساس می‌کنید که قادر به غذا خوردن نیستید، نباید به خودتان آسیب برسانید، بلکه مطمئن شوید که همچنان به نوشیدن مایعات و خوردن هر چه سریع‌تر ادامه می‌دهید.
اگر فرزندتان دچار کم آبی است، از دادن مواد غذایی جامد به آنها تا زمانی که مایعات به اندازه کافی ننوشیده باشند، خودداری کنید. هنگامی که علائم کم آبی بدن در کودکتان متوقف شده است، به عنوان مثال، وقتی آنها کمتر تحریک پذیر می‌شوند و بارها و بارها ادرار می‌کنند، کودک میتواند رژیم غذایی عادی خود را شروع کند. اگر آنها از خوردن غذا امتناع می‌ورزند، همچنان به نوشیدن نوشیدنی ادامه دهید و صبر کنید تا اشتهای آنها بازگردد.
آنتی بیوتیک‌ها برای اسهال خونی باسیل
اگر دچار اسهال خونی متوسط تا شدیدی هستید که از طریق باکتری‌های شیگلا ایجاد شده است، ممکن است توصیه شود آنتی بیوتیک مصرف کنید. تعدادی از آنتی بیوتیک‌های مختلفی را می‌توان استفاده کرد، از جمله سیپروفلوکساسین. با این حال، آنتی بیوتیک دقیقی که توصیه میشود به فرد، بستگی به الگوی مقاومت ارگانیسم او در برابر برخی آنتی بیوتیک‌ها دارد. مقاومت آنتی بیوتیکی در جایی است که داروها دیگر قادر به از بین بردن باکتری‌های مورد نظر برای مبارزه نیستند.
آنتی بیوتیک‌ها برای موارد خفیف این بیماری تجویز نمی‌شوند. این امر به این دلیل است که، استفاده بیش از حد آنتی بیوتیک‌ها، برای درمان بیماری‌های جزئی، میتواند باعث شود تا در شرایطی جدی یا تهدید کننده برای زندگی، اثر آنها کمتر شوند.
درمان دیسانتری آمیبی
اگر دچار اسهال آمیبی (آمیبیازیس) هستید، پزشک ممکن است آنتی بیوتیکی بنام مترونیدازول تجویز کند. آنها به فرد اطلاع می‌دهند که چقدر زمان نیاز دارد که معمولاً حدوداً پنج روز طول می‌کشد. تینیدازول یک داروی جایگزین است. پس از اتمام مصرف آنتی بیوتیک‌ها، باید دوره ای از دیلوکسانید (دارویی که شکل‌های مقاوم تر کیست آموبی را از بین می‌برد) مصرف شود. به مدت 10 روز نیاز به مصرف دی اکسیدانید دارید.
پیشگیری از اسهال خونی
برای به حداقل رساندن خطر ابتلا به این بیماری، باید موارد زیر را رعایت کنید:
- دستان خود را بعد از استفاده از توالت و به طور مرتب در طول روز بخصوص بعد از تماس با فرد آلوده با آب و صابون بشویید.
- دستان خود را قبل از دست زدن، غذا خوردن یا پختن غذا بشویید.
- قبل از دست زدن به نوزادان و تغذیه کودکان و افراد سالخورده، دستان خود را بشویید.
- تماس با یک فرد آلوده را به حداقل برساند.
- از اشتراک حوله و لوازم شخصی خود خودداری کنید.
- لباس‌های یک شخص آلوده را در گرمترین دمای ممکن بشویید.
بهداشت خوب و مناسب یک مشکل بزرگ برای افرادی است که در کشورهای در حال توسعه در شرایط ضعیفی زندگی می‌کنند و دسترسی به آب شیرین و ضد عفونی کننده ندارند است. اگر در حال مسافرت به کشوری هستید که خطر ابتلا به اسهال خونی را دارد، توصیه‌های زیر می‌توانند به جلوگیری از عفونت کمک کنند:
- آب محلی را ننوشید مگر اینکه مطمئن باشید که استریل (تمیز) است. گزینه ایمن میتواند استفاده بطری‌های آب معدنی باشد.
- اگر آب استریل نبود، آن را برای چند دقیقه جوشانده یا از مواد ضد عفونی کننده شیمیایی یا یک فیلتر قابل اعتماد استفاده کنید.
- از شیر‌های آب عمومی ننوشید و دندان‌های خود را با آب شیر تمیز نکنید.
- در نوشیدنی‌های خود از یخ استفاده نکنید، زیرا ممکن است از آب محلی تهیه شده باشد.
- قبل از غذا، میوه یا سبزیجات خام، نخورید.
- شیر، پنیر یا لبنیاتی که پاستوریزه نشده‌اند را نخورید.
- هر چیزی که توسط فروشندگان خیابانی فروخته میشود را نخرید و نخورید (به جز نوشیدنی‌های پلمپ شده یا بطری‌های آب بندی بسته بندی شده).
چشم انداز بیماران مبتلا به اسهال خونی
اسهال خونی معمولاً طی یک هفته از بین می‌رود و به داروهای تجویزی نیازی ندارد. اگر مبتلا به این عارضه باشید، از تهیه غذا برای افراد دیگر خودداری کنید و همچنین در استخر نیز شنا نکنید!. افرادی که دیسانتری دارند و کارشان مربوط به حوزه کودکان است، در تهیه غذا یا مراقبت‌های بهداشتی باید در خانه بمانند تا اسهال آنها متوقف شود. اگر شما با فردی زندگی می‌کنید که به اسهال خونی مبتلا است، از برقراری رابطه جنسی با او خودداری کنید تا اسهالش متوقف شود. در هر صورت، اگر اسهال شما برای مدت زمان طولانی حاوی خون بود، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
منبع: www.livehealthily.com
