استفراغ به رنگ قهوه‌ای یا مدفوع سیاه رنگ می‌توانند علائمی از یک مشکل جدی در سیستم هضم باشند. در حالی که بسیاری از بیماری‌های مختلف گوارشی علائم مشترکی دارند، اما مدفوع سیاه رنگ و قیر مانند یا استفراغ موادی به رنگ قهوه‌ای نشانه‌های خوبی برای تشخیص بیماری گاستریت یا ورم معده است. این عارضه تاحدودی شایع است، به طوری که هر سال حدود دو میلیون نفر را به خود مبتلا می‌کند، به هر روی، برای شناخت علت و نحوه درمان این عارضه با رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
- 1 گاستریت یا ورم معده چیست؟
- 2 انواع ورم معده یا گاستریت
- 3 علت بیماری گاستریت
- 4 عوامل خطر گاستریت یا ورم معده
- 5 علائم و نشانه‌های بیماری ورم معده
- 6 عوارض گاستریت یا ورم معده
- 7 تشخیص گاستریت یا ورم معده
- 8 درمان بیماری گاستریت
- 9 پیشگیری از گاستریت
- 10 اثرات ورم معده در دوران بارداری
- 11 چشم انداز بیماران مبتلا به گاستریت
گاستریت یا ورم معده چیست؟
ورم معده یا گاستریت حاد اصطلاحی است که برای التهاب غیرمنتظره در پوشش معده استفاده می‌شود و به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد، در حالی که ورم معده مزمن وضعیت تورم مداوم و آهسته را توصیف می‌کند که با گذشت زمان اتفاق می‌افتد.
ورم معده حاد در هشت نفر از هر 1000 نفر اتفاق می‌افتد، در حالی که ورم معده مزمن غیر معمول است و از هر 10 هزار نفر فقط در دو نفر مشاهده می‌شود. دوره علائم در موارد ورم معده نیز ممکن است متفاوت باشد، از یک دوره کوتاه مدت تا طولانی‌تر. بیشتر موارد شایع در این بیماری با شروع درمان سریعا بهبود می‌یابند. ورم معده همچنین میتواند فرسایشی یا غیر فرسایشی باشد.
گاستریت فرسایشی باعث ایجاد زخم‌های عمیق یا کم عمق در پوشش معده می‌شود، در حالی که ورم معده غیر فرسایشی باعث التهاب پوشش داخلی معده می‌شود، اما همراه با فرسایش یا زخم نیست. ورم معده با استفاده از یک سری معاینات تشخیص داده می‌شود.
اگرچه این عارضه اغلب تهدیدآمیز نیست و با درمان مناسب به سرعت بهبود می‌یابد، اما موارد نادری نیز وجود دارند که ممکن است شدیدتر و احتمالاً مزمن باشند. از آنجا که این بیماری باعث تورم و التهاب مخاط معده می‌شود، ممکن است در صورت عدم درمان باعث درد در ناحیه شکم یا حتی زخم معده و کم خونی شود. در صورت عدم درمان ورم معده، خطر ابتلا به سرطان معده نیز افزایش می‌یابد.
انواع ورم معده یا گاستریت
ورم معده ممکن است حاد یا مزمن باشد. اگر شروع آن شدید و ناگهانی باشد، به آن ورم معده حاد می‌گویند. اگر به مدت طولانی ادامه یابد، به آن التهاب معده مزمن می‌گویند.
ورم معده حاد
ورم معده حاد ممکن است در اثر سموم، داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) و مصرف زیاد الکل ایجاد شود. سایر دلایل گاستریت حاد شامل جراحی بزرگ، ضربه، سوختگی یا عفونت شدید باشند. گاستریت حاد نیز ممکن است در نتیجه اقداماتی علیه چاقی (کاهش وزن) که شامل بازسازی دستگاه گوارش است رخ دهد.
گاستریت مزمن
گاستریت طولانی مدت یا مزمن میتواند ناشی از عفونت با باکتری‌هایی مانند هلیکوباکتر پیلوری باشد. برخی بیماری‌ها همچنین می‌توانند بیماران را مستعد ورم معده کنند. این بیماری‌ها شامل ریفلاکس صفراوی مزمن، کم خونی مخرب و اختلالات خود ایمنی هستند.
ورم معده فرسایشی
ورم معده فرسایشی منجر به شکستگی‌های جزئی در پوشش معده (فرسایش) یا زخم می‌شود که زخم بزرگی در پوشش معده ایجاد می‌کند. خونریزی میتواند همراه با گاستریت فرسایشی نیز باشد.
گاستریت غیر فرسایشی
ورم معده غیر فرسایشی منجر به التهاب مخاط معده می‌شود، اما در کنار التهاب، هیچ زخم یا فرسایشی در پوشش معده ایجاد نمی‌شود.
علت بیماری گاستریت
گاستریت یا ورم معده میتواند به دلیل تحریک ناشی از مصرف زیاد الکل، استفراغ مزمن، استرس یا استفاده از برخی داروهایی مانند آسپرین یا داروهای ضد التهاب باشد. همچنین ممکن است توسط هر یک از موارد زیر ایجاد شود:
- هلیکوباکتر پیلوری باکتری است که در لایه مخاطی معده زندگی می‌کند. بدون درمان، عفونت ناشی از این باکتری میتواند منجر به زخم و به ندرت سرطان معده شود.
- کم خونی پرنیشیوز نوعی کم خونی است که وقتی معده فاقد ماده ای طبیعی باشد که برای جذب و هضم مناسب ویتامین B12 مورد نیاز باشد، ایجاد می‌شود.
- ریفلاکس صفرا
- عفونت‌های ناشی از باکتری‌ها و ویروس‌ها
- اختلالات خود ایمنی
اگر ورم معده درمان نشود، میتواند منجر به از دست دادن خون شدید شود یا در مواردی نادر خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد.
عوامل خطر گاستریت یا ورم معده
ضعف در پوشش داخلی معده باعث می‌شود شیره گوارشی به آن آسیب برساند و آن را ملتهب کند و در نتیجه باعث ورم معده شود. داشتن پوشش معده نازک یا آسیب دیده، خطر ابتلا به گاستریت را افزایش می‌دهد.
عفونت باکتریایی دستگاه گوارش نیز میتواند باعث ورم معده شود. شایع ترین عفونت باکتریایی که باعث آن می‌شود، هلیکوباکتر پیلوری است. این یک باکتری است که مخاط معده را آلوده می‌کند. این عفونت معمولاً از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود، اما از طریق غذا یا آب آلوده نیز قابل انتقال است. برخی از شرایط و فعالیت‌ها ممکن است خطر ابتلا به ورم معده را افزایش دهند. سایر عوامل خطر عبارتند از:
- مصرف بیش از حد الکل
- استفاده معمول از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن و آسپرین
- مصرف کوکائین
- سن، زیرا پوشش داخلی معده با افزایش سن به طور طبیعی نازک می‌شود.
- استعمال دخانیات
سایر عوامل خطر کمتر رایج عبارتند از:
- استرس ناشی از آسیب دیدگی شدید، بیماری یا جراحی
- اختلالات خود ایمنی
- اختلالات گوارشی مانند بیماری کرون
- عفونت‌های ویروسی
علائم و نشانه‌های بیماری ورم معده
انواع مختلف اختلالات گوارشی علائم مشترکی دارند و ورم معده از جمله آن‌ها است. در مقابل، یک بیمار مبتلا به گاستریت فرسایشی ممکن است از علائم متعددی رنج ببرد که بیشتر به زخم‌های ناشی از آن و خونریزی معده مربوط می‌شود. این علائم شدیدتر می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- تنگی نفس
- استفراغ (گاهی اوقات با خون درگیر است)
- مدفوع سیاه
- رگه‌های قرمز یا خون در مدفوع
- ضعف
- سرگیجه
- احساس ضعف
- حالت تهوع
- رنگ پریدگی پوست
علائم دیگر شامل احساس سوزش یا گاز معده، به ویژه شب‌ها یا بین وعده‌های غذایی است. یک علامت مشخص‌تر که ممکن است به ورم معده مبتلا باشید، استفراغ خون یا ماده‌ای شبیه قهوه است. اگر هرکدام از این‌ها را در استفراغ خود مشاهده کردید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
سرانجام ممکن است مدفوع سیاه و قیر مانندی داشته باشید که میتواند به تمایز ورم معده از سایر بیماری‌ها کمک کند. به عنوان مثال، مشکلات حاصل از کیسه صفرا می‌توانند مدفوع را گچ و سفید رنگ کنند. هر چند این تمایزها را پزشک بهتر تشخیص می‌دهد. اگر علائم خاصی از ورم معده را تجربه کردید، خودتان اقدام به تشخیص یا درمان بیماری نکنید. در اسرع وقت با پزشک یا ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود صحبت کنید.
عوارض گاستریت یا ورم معده
اگر ورم معده درمان نشود، میتواند منجر به خونریزی معده و همچنین زخم آن شود. اشکال خاصی از ورم معده می‌توانند خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهند، به ویژه در افرادی که پوشش نازکی از معده دارند. علاوه بر این، علائم ورم معده نیز همچنین می‌توانند برخی از عوارض جدی پزشکی را ایجاد کنند، به خصوص اگر بیماری، خود را به صورت مزمن نشان دهند. در زیر برخی از شرایط پزشکی حاد شامل موارد زیر هستند:
- زخم معده: زخم‌های باز که می‌توانند در معده یا ناحیه فوقانی روده کوچک ایجاد شوند. شایع ترین علت ایجاد زخم معده استفاده بیش از حد از داروهای NSAID مانند Advil ، Motrin و آسپرین است.
- ورم معده آتروفیک: از بین رفتن تجمع مخاط معده یا غدد. این یک بیماری جدی است که در اثر گاستریت مزمن متوسط تا شدید ایجاد می‌شود و توسط متخصص پزشکی درمان نمی‌شود.
- کم خونی: از آنجا که گاستریت فرسایشی اغلب منجر به خونریزی در معده می‌شود، کم خونی میتواند ایجاد شود. کم خونی هنگامی رخ می‌دهد که گلبول‌های قرمز بیمار کوچک تر بوده و یا در مقادیر کمتری از حد طبیعی وجود داشته باشند. درمان کم خونی اغلب شامل داروهایی است که حاوی نوعی فرم قابل جذب آهن است که به بدن کمک می‌کند تا تولید سلول‌های قرمز خون را دوباره انجام دهد.
- کمبود ویتامین B-12: ورم معده همچنین میتواند باعث شود بیمار توانایی جذب ویتامین B-12 را در خود کاهش دهد. در شرایطی که به عنوان کم خونی مخرب شناخته می‌شود، کمبود ویتامین B12 به دلیل کاهش در تولید فاکتورهای اصلی پروتئین مسئول جذب ویتامین B-12 اتفاق می‌افتد.
- رشد در پوشش داخلی معده: گاستریت مزمن هلیکوباکتر پیلوری احتمال رشد یا پولیپ را افزایش می‌دهد، که میتواند منجر به سرطان معده به نام سرطان بافت لنفاوی مرتبط با مخاط معده (MALT) شود.
تشخیص گاستریت یا ورم معده
پزشک سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی بیمار را بررسی می‌کند و یک ارزیابی فیزیکی کامل را انجام می‌دهد. او ممکن است هر یک از این آزمایشات را برای تشخیص ورم معده توصیه کند:
- آندوسکوپی: پزشک یک لوله نازک حاوی یک دوربین کوچک را از طریق دهان وسپس به معده داخل می‌کند تا پوشش داخلی معده را نگاه کند. پزشک التهاب را بررسی می‌کند و ممکن است بیوپسی انجام دهد، روشی که در آن یک نمونه کوچک از بافت برداشته می‌شود و سپس برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
- آزمایش خون: پزشک ممکن است شمارش گلبول‌های قرمز خون را بررسی کند تا ببیند که کم خونی دارید یا خیر، به این معنی که سلول‌های قرمز خون کافی ندارید.
- آزمایش مدفوع: این آزمایش خون در مدفوع را بررسی می‌کند، که نشانه ورم معده است.
درمان بیماری گاستریت
ورم معده را چگونه درمان کنیم؟ ورم معده اغلب با تغییر در سبک زندگی قابل درمان است. یک قانون کلی اجتناب از غذاهایی است که بسیار اسیدی، ادویه دار، کافئین دار یا بیش از حد فرآوری شده یا بسته بندی شده اند. در موارد عفونت توسط میکروب هلیکوباکتر پیلوری، ممکن است از آنتی بیوتیک برای از بین بردن عفونت استفاده شود.
آیا ورم معده میتواند به خودی خود برطرف شود؟ موارد ورم معده حاد ممکن است ناگهانی به وجود آمده باشد و مدت کوتاهی وجود داشته باشد. از طرف دیگر این عارضه به درمان پزشکی حرفه ای نیاز دارد. اینکه ورم معده به خودی خود برطرف شود به علت و علائم آن بستگی دارد.
پس از مشورت با پزشک، می‌توان از داروهای ضد اسیدی و داروهایی مانند مهار کننده‌های پروتون پمپ یا مسدود کننده‌های H-2 برای کاهش سطح اسید معده و افزایش قدرت پوشش داخلی معده استفاده کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد روش‌های درمانی خاص ورم معده، نحوه درمان یا نحوه استفاده از داروهای خانگی اطلاعات بیشتری را کسب کنید.
قرص خوراکی پنتوپرازول در جهت کاهش میزان اسید معده بدن شما استفاده می‌شود. این دارو به درمان علائم دردناک ناشی از شرایطی مانند بیماری رفلاکس معده (GERD) کمک می‌کند.
پیشگیری از گاستریت
اگر شخصی بداند که چه چیزی باعث گاستریت یا ورم معده خود شده است، ساده‌ترین روش جلوگیری از ایجاد است. آسپرین و الکل دو ماده پرکاربرد در ایجاد ورم معده هستند. در صورت بروز ناراحتی در معده و حالت تهوع پس از نوشیدن الکل، از مصرف الکل خودداری شود.
عامل اصلی پیشگیری از ورم معده اجتناب از مواردی است که مخاط معده را تحریک یا ملتهب می‌کند. این مواد شامل موارد زیر هستند:
- آسپیرین.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن
- سیگار کشیدن
- کافئین و سایر مواد شبیه به کافئین
اگر متخصص مراقبت‌های بهداشتی دارویی را تجویز کرده است که فکر می‌کنید باعث علائم ورم معده شده است، قبل از قطع دارو با او صحبت کنید. این دارو ممکن است برای سلامتی بیمار بسیار مهم باشد.
اثرات ورم معده در دوران بارداری
زنان باردار در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ورم معده قرار دارند، زیرا حساسیت بالاتری نسبت به عفونت هلیکوباکترپیلوری دارند. افزایش احتمال ابتلا به گاستریت در دوران بارداری نیز به دلیل تغییرات هورمونی و فشار وارد شده بر معده جنین نیز رخ می‌دهد.
داشتن ورم معده در دوران بارداری میتواند منجر به علائمی مانند موارد زیر شود:
- استفراغ
- درد و ناراحتی
- سرگیجه
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع
- نفخ شکم
- هضم ضعیف
برخی از موارد التهاب معده در دوران بارداری می‌توانند منحصر به دوران بارداری باشند، در حالی که موارد دیگر ممکن است مزمن تر باشند و ممکن است پس از بازرسی دقیق توسط پزشک نیاز به بررسی ویژه ای داشته باشند.
درمان صحیح توسط پزشکان دارای مجوز بسیار ضروری است و به این ترتیب آسیبی به کودک و مادر در هنگام ابتلا به این عارضه در دوران بارداری وارد نمی‌کند. خوشبختانه، روش‌هایی وجود دارند که می‌توانند به زنان در برابر تشدید و ورم معده در حین بارداری کمک کنند، رژیم غذایی یکی از مهمترین راه‌های تسکین علائم گاستریت است.
اگر باردار هستید، همیشه باید اطمینان حاصل کنید که تمام غذاهای پخته نشده قبل از مصرف کاملاً شسته شده و غذاهای پخته شده به دمای داخلی بیش از 160 درجه برسند. پرهیز از نوشیدنی‌های گازدار و کافئین دار و غذاهای پرادویه، سرخ شده، اسیدی یا چرب باعث تحریک ناراحتی معده از ورم معده در دوران بارداری می‌شوند.
خوردن طیف گسترده‌ای از سبزیجات، غلات و میوه‌ها نیز می‌توانند برای سلامتی مادر مفید باشند و علائم ورم معده را تسکین دهند. همچنین، اجتناب از هر مقدار الکل یا استعمال دخانیات، ضروری است، به خصوص هنگامی که بیمار باردار است.
علاوه بر مشاهده رژیم غذایی، درمان‌های خانگی متعددی وجود دارند که مربوط به تسکین علائم ورم معده هستند، زیرا برخی از زنان ممکن است آن‌ها را به دارو در دوران بارداری ترجیح دهند. این داروهای خانگی به منظور خنثی سازی تعادل اسیدها در معده و کمک به کاهش التهاب مخاط معده برای کاهش درد شکم و سایر علائم هستند.
به عنوان مثال می‌توان به جویدن میخک بعد از غذا، نوشیدن آب اسفناج و نوشیدن چای گیاهی اشاره کرد. سایر غذاهایی که ممکن است علائم این بیماری را در زنان باردار تسکین دهند شامل، شیرین بیان، آب نارگیل، سیر و دانه‌های رازیانه هستند.
مشاوره با پزشک برای تشخیص دقیق قبل از شروع هرگونه درمان مهم است. اگر شما یا یکی از عزیزانتان علائمی شبیه ورم معده دارید، می‌توانید برای معاینه با پزشک مراقبت‌های اولیه خود وقت بگیرید یا به یک مراقبت فوری مراجعه کنید.
چشم انداز بیماران مبتلا به گاستریت
بیشتر افراد از بیماری ورم معده بهبود می‌یابند. بسته به فاکتورهای زیادی که بر پوشش داخلی معده تأثیر می‌گذارند، علائم گاستریت ممکن است گاه به گاه شعله‌ور شوند. به طور کلی، ورم معده یک بیماری شایع است که به خوبی به درمان‌های ساده پاسخ می‌دهد.
گاهی اوقات، انواع نادر این بیماری می‌توانند جدی یا حتی تهدید کننده زندگی باشند. علائم شدید، مداوم یا خونریزی داخلی باید به یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی هشدار دهد تا علت اصلی جدی‌تری را جستجو کند.
منابع:
