دیابت بارداری چیست؟ علل و درمان آن

برخی از خانم‌ها در دوران بارداری، سطح قند خون بالایی دارند. این بیماری به عنوان gestational diabetes mellitus (GDM) یا دیابت بارداری شناخته می‌شود. به طور معمول دیابت بارداری بین هفته‌های 24 و 28 بارداری ایجاد می‌شود.

‌طبق گزارشات منتشر شده توسط مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، دیابت بارداری در 2 تا 10 درصد بارداری‌ها در ایالات متحده رخ می‌دهد.

اگر در دوران بارداری به دیابت بارداری مبتلا شدید، به این معنی نیست که قبل از بارداری دیابت داشته‌اید یا بعد از آن به این بیماری مبتلا خواهید شد. اما دیابت حاملگی خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده را افزایش می‌دهد.

همچنین اگر این بیماری ضعیف مدیریت شود، می‌تواند خطر ابتلا به دیابت در کودک شما را افزایش دهد. به طور کلی مدیریت ضعیف بیماری، خطر عوارض را برای شما و کودکتان در دوران بارداری و زایمان افزایش می‌دهد.

 

علائم دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری به ندرت علائمی ایجاد می‌کند. اگر علائمی را تجربه کنید، احتمالاً خفیف خواهند بود.

این علائم شامل موارد زیر هستند:

• خستگی
• تاری دید
• تشنگی بیش از حد
• تکرر ادرار و نیاز بیش از حد به آن
• خرناس یا خروپف

 

چه عواملی باعث دیابت بارداری می‌شوند؟

علت دقیق دیابت بارداری ناشناخته است اما احتمالاً هورمون‎ها در این امر نقش دارند.

هنگامی که باردار هستید، بدن مقادیر بیشتری از برخی هورمون‌ها را تولید می‌کند از جمله:

• لاکتوژن “lactogen” جفت انسانی (hPL)
• هورمون‌هایی که مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهند.

این هورمون‌ها روی جفت شما تأثیر می‌گذارند و به پایداری بارداری شما کمک می‌کنند. با گذشت زمان، میزان این هورمون‌ها در بدن شما افزایش می‌یابد. آن‌ها ممکن است بدن شما را در برابر انسولین یا همان هورمون تنظیم کننده قند خون مقاوم کنند.

انسولین به انتقال گلوکز از خون به داخل سلول‌ها کمک می‌کند؛ سلول‌هایی که به انرژی جهت انجام فعالیت خود نیاز دارند. در بارداری، به طور طبیعی بدن شما مقاوم به انسولین می‌شود به طوری که گلوکز بیشتری در جریان خون شما وجود دارد تا به کودک منتقل شود. اگر مقاومت به انسولین بیش از حد شدید شود، ممکن است سطح گلوکز خون غیر طبیعی افزایش یابد. این موضوع می‎‌تواند باعث دیابت بارداری شود.

 

چه کسانی در معرض خطر دیابت بارداری هستند؟

در صورت دارا بودن شرایط زیر، در معرض ابتلا به دیابت بارداری قرار دارید:

• بالای 25 سال سن دارید.
• فشار خون بالا دارید.
• سابقه خانوادگی دیابت دارید.
• قبل از بارداری اضافه وزن داشته‌اید.
• در حین بارداری بیش از حد طبیعی وزن اضافه کرده‌اید.
• بارداری شما چندقلویی است.
• قبلاً نوزادی با وزن بیش از 9 پوند به دنیا آورده‌اید.
• در گذشته دیابت بارداری داشته‌اید.
• سقط جنین یا مرده‌زایی بدون دلیل داشته‌اید.
• افزایش گلوکوکورتیکوئیدها “glucocorticoids”
• دارای سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، آکانتوز نیگریکانس “acanthosis nigricans” یا سایر بیماری‌های مقاوم به انسولین هستید.
• از نژاد آفریقایی، بومی آمریکایی، آسیایی، جزیره اقیانوس آرام یا اسپانیایی هستید.

 

چگونه دیابت بارداری تشخیص داده می‌شود؟

انجمن دیابت آمریکا (ADA) پزشکان را تشویق می‌کند که زنان باردار را به طور منظم از نظر علائم دیابت بارداری تحت غربالگری قرار دهند. اگر در ابتدای بارداری سابقه دیابت و سطح نرمال قند خون نداشته باشید، احتمالاً پزشک شما در 24 تا 28 هفتگی بارداری، شما را از نظر دیابت بارداری بررسی می‌کند.

تست چالش گلوکز

این احتمال وجود دارد که برخی از پزشکان با آزمایش چالش گلوکز شروع کنند. هیچ آمادگی قبلی برای این آزمایش لازم نیست.

شما یک محلول گلوکز را می‌نوشید. آزمایش خون بعد از یک ساعت گرفته خواهد شد. اگر سطح قند خون شما بالا باشد، پزشک ممکن است یک آزمایش تحمل گلوکز خوراکی سه ساعته انجام دهد. این آزمایش دو مرحله‌ای است.

بعضی از پزشکان به طور کلی از تست چالش گلوکز صرف نظر می‌کنند و فقط یک تست تحمل گلوکز دو ساعته انجام می‌دهند. این آزمایش یک مرحله‌ای در نظر گرفته می‌شود.

آزمون یک مرحله‌ای تحمل گلوکز

پزشک با آزمایش سطح قند خون به صورت ناشتا شروع خواهد کرد.

آن‌ها از شما می‌خواهند محلول حاوی 75 گرم کربوهیدرات را بنوشید.

پس از یک ساعت و همچنین دو ساعت بعد دوباره سطح قند خون شما را آزمایش می‌کنند.

در صورت داشتن هر یک از مقادیر قند خون زیر، دیابت بارداری شما را تشخیص می‌دهند:

• سطح قند خون ناشتا بیشتر یا مساوی با 92 میلی گرم در دسی لیتر
• سطح قند خون یک ساعته بیشتر یا برابر با 180 میلی گرم در دسی لیتر
• سطح قند خون دو ساعته بیشتر یا برابر با 153 میلی گرم در دسی لیتر

آزمون دو مرحله‌ای تحمل گلوکز

به منظور انجام آزمون دو مرحله‌ای، نیازی به ناشتا بودن نیست.

آن‌ها از شما می‌خواهند یک محلول حاوی 50 گرم قند را بنوشید.

بعد از یک ساعت قند خون شما را آزمایش می‌کنند.

اگر در آن مرحله سطح قند خون شما بیشتر یا برابر با 130 میلی گرم در دسی لیتر یا 140 میلی گرم در دسی لیتر باشد، آن‌ها آزمایش پیگیری دوم را در روز دیگری انجام می‌دهند. آستانه تعیین این موضوع توسط پزشک تعیین می‌شود.

در آزمایش دوم، پزشک با آزمایش سطح قند خون ناشتا شروع می‌کند.

آن‌ها از شما می‌خواهند یک محلول حاوی 100 گرم قند را بنوشید.

یک، دو و سه ساعت بعد قند خون شما را آزمایش می‌کنند.

اگر حداقل دو مقدار از موارد زیر را داشته باشید، دیابت بارداری شما را تشخیص می‌دهند:

• سطح قند خون ناشتا بیشتر یا مساوی با 95 میلی گرم در دسی لیتر یا 105 میلی گرم در دسی لیتر است.
• سطح قند خون یک ساعته بیشتر یا مساوی با 180 میلی گرم در دسی لیتر یا 190 میلی گرم در دسی لیتر است.
• سطح قند خون دو ساعته بیشتر یا برابر با 155 میلی گرم در دسی لیتر یا 165 میلی گرم در دسی لیتر است.
• سطح قند خون سه ساعته بیشتر یا مساوی با 140 میلی گرم در دسی لیتر یا 145 میلی گرم در دسی لیتر است.

 

آیا باید نگران دیابت نوع 2 هم باشم؟

همچنین  ADA پزشکان را تشویق می‌کند تا در ابتدای بارداری، زنان را از نظر دیابت نوع 2 بررسی کنند. اگر فاکتورهای خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را دارید احتمالاً پزشک در اولین ویزیت، شما را از نظر شرایط بیماری آزمایش می‌کند.

عوامل خطرزا در ابتلای به دیابت بارداری عبارتند از:

• اضافه وزن
• بی تحرک بودن
• فشار خون بالا
• داشتن مقادیر کم کلسترول خوب (HDL) در خون
• داشتن مقادیر بالای تری گلیسیرید در خون
• داشتن سابقه خانوادگی دیابت
• داشتن سابقه دیابت حاملگی، پیش دیابت یا علائم مقاومت به انسولین

 

آیا انواع مختلفی از دیابت بارداری وجود دارد؟

دیابت بارداری به دو دسته تقسیم می‌شود.

کلاس A1 به منظور توصیف نوعی از دیابت حاملگی به کار برده می‌شود که می‌تواند فقط از طریق رژیم غذایی کنترل گردد. افراد مبتلا به دیابت حاملگی کلاس A2 جهت کنترل وضعیت خود به انسولین یا داروهای خوراکی نیاز دارند.

 

دیابت بارداری چگونه درمان می‌شود؟

اگر مبتلا به دیابت بارداری هستید، برنامه درمانی به سطح قند خون شما در طول روز بستگی دارد.

پزشک در بیشتر موارد به شما توصیه می‌کند قبل و بعد از غذا قند خون خود را آزمایش کنید و با تغذیه سالم و ورزش منظم وضعیت خود را کنترل کنید.

پزشک شما یک برنامه غذایی و برنامه ورزشی را به شما پیشنهاد می‌کند.

ورزش‌هایی که انجام آن‌ها در دوران بارداری بی خطر است عبارتند از:

• پیلاتس
• یوگا
• پیاده روی
• شنا كردن
• دویدن نرم
• تمرین با وزنه سبک

همچنین لازم است سطح قند خون خود را کنترل کنید تا مطمئن شوید که گلوکز بیش از حد بالا نیست.

در برخی موارد این احتمال وجود دارد که تزریق انسولین را نیز اضافه کنند. طبق تحقیقات کلینیک مایو فقط 10 تا 20 درصد از زنان مبتلا به دیابت بارداری برای کنترل قند خون خود به انسولین نیاز دارند.

اگر پزشک به شما توصیه کند که سطح قند خون خود را کنترل کنید، دستگاه مخصوص کنترل قند را در اختیار شما قرار می‌دهد.

همچنین آن‌ها ممکن است تزریق انسولین برای شما را تا زمان زایمان توصیه کنند. از پزشک خود در مورد زمان بندی مناسب تزریق انسولین در رابطه با وعده‌های غذایی و ورزش بپرسید تا از کاهش قند خون جلوگیری کنید.

پزشک در دوران بارداری به طور منظم سطح قند خون شما را آزمایش می‌کند همچنین شما باید به صورت روزانه سطح خود را در خانه آزمایش کنید.

برای این کار از یک سوزن کوچک جهت گرفتن نمونه خون از انگشت استفاده خواهید کرد و آن را روی نوار آزمایش در دستگاه قند خون قرار می‌دهید. پزشک به شما می‌گوید که باید در چه محدوده‌ای قرار بگیرید. اگر گلوکز شما خیلی زیاد است، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.

در اکثر مواقع در صورت ابتلا به دیابت بارداری علاوه بر آزمایش در خانه به پزشک مراجعه نمایید. پزشک شما به صورت ماهانه یک بار سطح گلوکز شما را در مطب آزمایش می‌کند تا بررسی‌های خانگی شما تایید گردد.

همچنین پزشک به شما می‌گوید که اگر سطح قند خون شما خیلی پایین بیاید یا به طور مداوم بالاتر از حد مجاز باشد، چه کاری باید انجام دهید.

همچنین این احتمال وجود دارد که پزشک، سونوگرافی‌های مکرر را توصیه نماید. این موضوع به منظور بررسی وضعیت نوزاد و جلوگیری از خطرات و عوارض احتمالی به جنین است.

 

در صورت ابتلا به دیابت بارداری چه چیزی بخورم؟

رژیم متعادل کلید اصلی مدیریت صحیح دیابت بارداری است. به طور خاص زنان مبتلا به دیابت بارداری باید توجه ویژه‌ای به مصرف کربوهیدرات، پروتئین و چربی خود داشته باشند.

همچنین خوردن منظم و هر چند ساعت یکبار وعده‎های غذایی در حجم کم می‌تواند به شما در کنترل سطح قند خون کمک کند.

کربوهیدرات‌ها

فاصله مناسب مصرف غذاهای حاوی کربوهیدرات به جلوگیری از افزایش قند خون کمک می‌کند.

پزشک به شما کمک می‌کند تا به طور دقیق مقدار کربوهیدرات‌های روزانه خود را تعیین کنید. همچنین این احتمال وجود دارد که به منظور کمک به برنامه‌های غذایی، شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد.

شما باید توجه ویژه‌ای به مصرف کربوهیدرات و اندازه سهم خود داشته باشید. همچنین بسیار مهم است که از خوردن و نوشیدن موارد خاصی از جمله الکل، غذاهای فرآوری شده و نشاسته مانند سیب زمینی سفید و برنج سفید خودداری کنید. به منظور کسب راهنمایی بیشتر در مورد بایدها و نبایدهای غذایی خود در زمان ابتلا به دیابت بارداری با پزشک خود مشورت کنید.

گزینه‌های سالم کربوهیدرات عبارتند از:

• غلات کامل
• برنج قهوه‌ای
• لوبیا، نخود، عدس و سایر حبوبات
• سبزیجات نشاسته‌ای
• میوه‌های کم قند
• پروتئین

زنان باردار باید هر روز دو تا سه وعده پروتئین بخورند. منابع پروتئین خوب شامل گوشت و مرغ بدون چربی، ماهی و توفو است.

چربی

چربی‌های سالم که باید در رژیم غذایی خود بگنجانید شامل آجیل، دانه‌ها، روغن زیتون و آووکادو تازه است. در صورت ابتلا به دیابت بارداری نکات بیشتری رابررسی کنید و در مورد رژیم غذایی خود بیشتر مطالعه کنید.

 

چه عوارضی با دیابت بارداری همراه است؟

اگر دیابت بارداری شما ضعیف کنترل شود، ممکن است سطح قند خون بالاتر از حد مجاز در طول بارداری باقی بماند. این موضوع می‌تواند منجر به عوارضی شود و بر سلامت کودک شما تأثیر بگذارد.

به عنوان مثال هنگامی که کودک شما متولد می‌شود، عوارض زیر ممکن است بروز کند:

• وزن بالای نوزاد در هنگام تولد
• مشکلات تنفسی
• قند خون پایین
• dystocia شانه که باعث گیرکردن شانه‎های نوزاد در حین زایمان و در کانال تولد می‌شود

همچنین این احتمال وجود دارد که در آینده در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت باشند. به همین دلیل بسیار مهم است که با دنبال کردن برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک، گام‌هایی برای مدیریت دیابت بارداری خود بردارید.

 

چشم انداز و آینده دیابت بارداری چیست؟

قند خون شما می‎بایست پس از زایمان به حالت طبیعی برگردد. اما ابتلا به دیابت حاملگی خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در اواخر عمر را افزایش می‌دهد. از پزشک خود بپرسید که چگونه می‌توانید خطر ابتلا به این شرایط و عوارض مرتبط را کاهش دهید.

 

آیا می‌توان از دیابت بارداری پیشگیری کرد؟

جلوگیری از دیابت بارداری به طور کامل امکان پذیر نیست. با این حال پذیرش عادت‌های سالم می‎تواند شانس ابتلا به این بیماری را کاهش دهد.

اگر باردار هستید و یکی از عوامل خطرزای ابتلا به دیابت بارداری را دارید، سعی کنید یک رژیم غذایی سالم داشته باشید و به طور منظم ورزش کنید. حتی فعالیت‌های سبک مانند پیاده روی نیز ممکن است مفید باشند. در پروسه تشخیص و درمان دیابت بارداری، متخصصان و پزشکان متعددی به شما کمک می‌کنند از جمله متخصصین زنان و زایمان، متخصصین تغذیه، متخصصین غدد و متخصصین در حوزه دیابت بارداری.

 

منابع:

www.webmd.com

www.healthline.com