بارداری که بیش از 42 هفته طول بکشد، بارداری طول کشیده یا پس از موعد نامیده می‌شود. حاملگی پس از موعد با افزایش خطر مرگ و میر و عوارض جنینی و نوزادان و همچنین افزایش مشکلات مربوط به مادر همراه است. بارداری طول کشیده، همچنین با افزایش هزینه‌های مربوط به نظارت بر جنین قبل از زایمان و القای زایمان همراه است و می‌تواند منبع اضطراب قابل توجهی برای خانم‌های باردار باشد. برای آشنایی بیشتر با حاملگی طول کشیده و عوارض جنینی و مادری ناشی از آن با این مقاله از رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
- 1 بارداری پس از موعد یا طول کشیده چیست؟
- 2 چه عواملی باعث حاملگی طول کشیده می‌شود؟
- 3 علائم بارداری طول کشیده چیست؟
- 4 حاملگی طول کشیده چگونه تشخیص داده می‌شود؟
- 5 بارداری طول کشیده چگونه درمان می‌شود؟
- 6 عوارض احتمالی حاملگی طول کشیده چیست؟
- 7 چه زمانی لازم است با پزشک خود تماس بگیرید؟
- 8 چگونه می‌توان از حاملگی طول کشیده پیشگیری کرد؟
- 9 منابع:
بارداری پس از موعد یا طول کشیده چیست؟
بارداری طول کشیده به بارداری گفته می‌شود که تا 42 هفته حاملگی (294 روز) یا بیشتر ادامه پیدا کند.
بارداری که بین 41 تا 42 هفته به طول انجامد، بارداری دیررس نامیده می‌شود. بیشتر خانم‌ها بین هفته‌های 37 تا 42 بارداری زایمان می‌کنند. شیوع حاملگی طول کشیده حدود 7٪ از کل حاملگی‌ها می‌باشد.
مرده‌زایی قبل از زایمان و مرگ نوزاد در حین زایمان در حاملگی طول کشیده، یک مشکل عمده بهداشت عمومی است که سهم بیشتری در مرگ و میر نوزادان نسبت به عوارض داشتن نوزاد نارس یا سندرم مرگ ناگهانی نوزاد، دارد. خطر افزایش مرگ جنین ناشی از حاملگی طول کشیده را می‌توان از طریق القای زایمان، در مدت زمان کوتاهی پیشگیری کرد؛ با این حال، هم پزشکان و هم بیماران نگران خطرات ناشی از القای زایمان، از جمله تحریک بیش از حد رحم، القا ناموفق و افزایش نرخ سزارین هستند.
علت اینکه چرا برخی از زنان دچار حاملگی طول کشیده می‌شوند، به درستی شناخته نشده است؛ اگرچه چاقی، عوامل هورمونی و ژنتیکی در آن دخیل هستند. مدیریت بارداری طول کشیده یک چالش بزرگ برای پزشکان است. در حال حاضر تعریف و مدیریت بارداری طول کشیده نیز به چالش کشیده شده است، زیرا شواهد نشان می‌دهد که بروز عوارض مرتبط با حاملگی طول کشیده قبل از 42 هفته بارداری نیز افزایش می‌یابد. به عنوان مثال، میزان تولد نوزاد مرده از 39 هفته به بعد، و پس از 40 هفته حاملگی به میزان چشمگیری افزایش می‌یابد. القای زایمان قبل از 42 هفته بارداری موجب جلوگیری از این عوارض می‌شود.
چه عواملی باعث حاملگی طول کشیده می‌شود؟
پزشکان به درستی نمی‌دانند که چرا بارداری برخی از زنان بیشتر از دیگران به طول می‌انجامد. گرچه شایع ترین علت حاملگی طول کشیده، به دلیل اشتباه محاسبه تاریخ زایمان است. در شرایطی که حاملگی طول کشیده واقعاً وجود دارد، علت آن معمولاً ناشناخته است. عوامل خطرساز رایج عبارتند از:
• بارداری اول
• سابقه حاملگی‌های قبلی که تا 42 هفته یا بیشتر طول کشیده است. در زنان با بارداری طول کشیده قبلی، احتمال این مشکل (27٪ با یک بارداری طول کشیده و 39٪ با 2 بارداری طول کشیده) افزایش می‌یابد.
• داشتن اضافه وزن. مشخص نیست که چگونه شاخص توده بدنی (BMI) بر طول بارداری و زمان زایمان تأثیر می‌گذارد، اما جالب است بدانید حاملگی طول کشیده شیوع بیشتری در زنان چاق دارد، در حالی که در زنان با BMI پایین شیوع زایمان زودرس(زایمان قبل از 37 هفته حاملگی)، بالاتر است.
• جنین پسر
• عوامل هورمونی. تغییر سطح هورمونهای در گردش که تصور می شود در زایمان خود به خود نقش دارند نیز ممکن است در علت حاملگی پس از زایمان نقش داشته باشد. به عنوان مثال کمبود سولفاتاز جفت ، یک بیماری نادر مغلوب مرتبط با X است که می تواند به دلیل نقص در فعالیت سولفاتاز جفت و در نتیجه کاهش سطح استریول ، از زایمان خود به خود جلوگیری کند.
• استعداد ژنتیکی. زنانی که خود محصول بارداری طول کشیده بودند بیشتر در معرض خطر این مشکل قرار دارند (خطر نسبی 3 به یک است).
نارسایی آدرنال جنین و هیپوپلازی آدرنال جنین و همچنین آنانسفالی جنین، علیرغم نادر بودن، همه با حاملگی طول کشیده در ارتباط هستند.
علائم بارداری طول کشیده چیست؟
حاملگی طول کشیده علائم به خصوصی ندارد.
حاملگی طول کشیده چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای محاسبه موعد مقرر برای زایمان، پزشک در طول بارداری اقدامات زیر را انجام می دهد:
• در اوایل بارداری، اندازه رحم را در نقاط خاصی اندازه می‌گیرد.
• تاریخی که برای اولین بار ضربان قلب جنین شنیده می‌شود.
• هنگامی که برای اولین بار حرکت جنین در شکم مادر حس می‌شود.
• سونوگرافی
در بارداری طول کشیده، پزشک یا ماما ممکن است آزمایشاتی را برای بررسی وضعیت جنین و مشکلات مادری درخواست کند. آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• سونوگرافی
• مشاهده چگونگی واکنش ضربان قلب کودک به فعالیت مادر
• بررسی میزان مایع آمنیوتیک
بارداری طول کشیده چگونه درمان می‌شود؟
هدف از درمان، جلوگیری از بروز مشکلات و زایمان کودک سالم است. ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی، درمان خاص را بر اساس سن بارداری، سن و سلامت عمومی شما قرار خواهد داد.
پزشک یا ماما، ممکن است آزمایشاتی را انجام دهد تا شرایط مادر و جنین را بررسی کند. این آزمایشات عبارتند از:
• شمارش حرکات جنین. این آزمایش، حرکت و ضربات جنین را ردیابی می‌کند. تغییر در تعداد دفعات حرکت، ممکن است به این معنی باشد که جنین در حال رشد، تحت استرس است.
• تست بدون استرس. این تست نحوه افزایش ضربان قلب جنین را همراه با حرکات جنین مشاهده می‌کند. این آزمایش نشان‌دهنده شرایط جنین است.
• مشخصات بیوفیزیکی. در این تست، نتایج تست بدون استرس و سونوگرافی، برای بررسی وضعیت جنین ترکیب می‌شود تا پزشک وضعیت جنین را بهتر بتواند بررسی کند.
• سونوگرافی. در این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس بالا و از رایانه برای ساختن رگ‌های خونی، بافت‌ها و اندام‌های جنین استفاده می‌شود. سونوگرافی برای پیگیری رشد و تکامل جنین در حال رشد نیز استفاده می‌شود.
• مطالعات جریان داپلر. این روش نوعی سونوگرافی است که از امواج صوتی برای اندازه‌گیری جریان خون جفت و جنین استفاده می‌کند. این آزمایش معمولاً در صورت عدم رشد طبیعی جنین درخواست می‌شود.
اگر آزمایشات نشان دهد که ماندن جنین در حال رشد در رحم مادر به صلاح نیست، ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی شما ممکن است توصیه به ختم بارداری کند. پزشک یا ماما در مورد تصمیم برای القای زایمان با شما صحبت خواهد کرد.
پس از شروع زایمان، پزشک ضربان قلب جنین شما را با یک مانیتور الکترونیکی کنترل می‌کند. این کار به منظور مشاهده تغییرات ضربان قلب ناشی از کاهش سطح اکسیژن انجام می‌شود. در صورت تغییر وضعیت جنین ممکن است به زایمان سزارین نیاز باشد.
در صورت وجود مایع آمنیوتیک بسیار کم یا فشار آوردن کودک به بند ناف، آمنیو انفوزیون گاهی در حین زایمان استفاده می‌شود. در این روش یک مایع استریل با لوله توخالی (کاتتر) در داخل رحم تزریق می‌شود. این مایعات به جایگزینی مایع آمنیوتیک کمک می‌کند و از کودک و بند ناف محافظت می‌کند.
عوارض احتمالی حاملگی طول کشیده چیست؟
حاملگی طولانی می تواند عوارض بسیاری برای مادر و جنین داشته باشد:
عوارض و خطرات مربوط به مادر
بارداری طول کشیده با خطرات قابل توجهی برای مادر همراه است. در حاملگی طول کشیده، به ویژه با سن حاملگی بیشتر، افزایش خطر ابتلا به موارد زیر وجود دارد:
• دیستوشیای زایمانی (9-12٪ در مقابل 2-7٪ در زایمان به موقع)
• پارگی شدید پرینه (پارگی درجه 3 و 4) و پارگی یا آسیب واژن، مربوط به ماکروزومی جنین ( بزرگی جنین)
• نیاز به مداخله در حین زایمان
• دو برابر شدن میزان ضرورت سزارین (14٪ در مقابل 7٪ در ترم). زایمان سزارین با بروز بیشتر آندومتریت، خونریزی و بیماری ترومبو‌آمبولی همراه است.
• زایمان طولانی‌تر
• نیاز به پنس یا استفاده از وکیوم در حین زایمان
• عفونت، عوارض زخم و خونریزی پس از زایمان
مشابه عوارض نوزادی، عوارض مربوط به مادر نیز در بارداری طول کشیده حتی قبل از هفته 42 بارداری افزایش می‌یابد. عوارضی مانند کوریوآمونیونیت، پارگی شدید رحم، زایمان سزارین، خونریزی پس از زایمان و آندومیومتریت بعد از 39 هفته بارداری به تدریج افزایش می‌یابد.
عوارض جنینی و نوزادی
همچنین خطراتی برای جنین در رحم و نوزاد تازه متولد شده در بارداری طول کشیده وجود دارد که به طور خلاصه شامل موارد زیر است:
• مرده‌زایی و مرگ نوزاد تازه متولد شده
• مشکلات مربوط به جفت
• کاهش مایع آمنیوتیک
• توقف وزن‌گیری جنین یا حتی کاهش وزن
• آسیب‌دیدگی هنگام تولد در صورت بزرگ بودن نوزاد
• تنفس و بلع مایع حاوی مدفوع (بلع مکونیوم) توسط جنین
• قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
میزان مرگ و میر جنین، که با تولد نوزاد مرده یا مرگ داخل رحمی جنین تعریف می‌شود، در هفته 42 بارداری دو برابر بیشتر از زمان ترم(40 هفته) است. این افزایش مرگ و میر، در 43 هفته 4 برابر و در 44 هفته 5-7 برابر حالت طبیعی است. اعتقاد بر این است که نارسایی رحم-جفت، آسپیراسیون(بلع) مکونیوم و عفونت داخل رحمی از دلایل اصلی افزایش میزان مرگ‌و‌میر در حاملگی در این موارد است.
عوارض جنینی نیز در بارداری‌های طول کشیده و بارداری‌هایی که بیش از هفته 41 بارداری ادامه پیدا می‌کنند، افزایش می‌یابد. این عوارض شامل دفع مکونیوم، سندرم آسپیراسیون مکونیوم، ماکروزومی( وزن بیشتر از طبیعی و درشت بودن جنین) و نارسایی جفت است.
ماکروزومی جنین که به عنوان وزن تخمینی جنین بیشتر از 4.5 کیلوگرم تعریف شده است، با زایمان طولانی‌مدت، عدم تناسب سر جنین با لگن مادر و دیستوشی شانه همراه است. دیستوشی شانه نیز با خطر آسیب ارتوپدی (به عنوان مثال شکستگی استخوان بازو و استخوان ترقوه) و همچنین آسیب عصبی مانند آسیب شبکه بازویی و فلج مغزی همراه می‌باشد.
حدود 20٪ از جنین‌های محصول حاملگی طول کشیده دارای سندرم نارسایی جفت هستند که به نوزادانی با ویژگی‌هایی شبیه محدودیت مزمن رشد داخل رحمی ناشی از نارسایی رحم-جفت اشاره دارد. این جنین‌ها یک لایه پوست چروکیده و نازک (ناشی از رسوب بیش از حد)، بدن نازک (در اثر سوء تغذیه)، مو و ناخن‌های بلند دارند و دچار الیگوهیدرامنیوس( کاهش حجم مایع آمنیوتیک) و دفع مکرر مکونیوم می‌شوند.
این نوزادان در معرض خطر افزایش فشار بر روی بند ناف ناشی از الیگوهیدرامنیوس، آسپیراسیون مکونیوم و عوارض کوتاه مدت نوزادی مانند افت قند خون، تشنج و نارسایی تنفسی هستند. مشخص نیست که آیا چنین نوزادانی در معرض خطر افزایش عوارض عصبی طولانی مدت هستند. در یک مطالعه آینده نگر بزرگ، در کودکان در سنین 1 و 2 سال، ضریب هوشی عمومی، میزان رشد و تکامل فیزیکی و فراوانی بیماری‌ها بین نوزادان طبیعی که در موعد مقرر متولد می‌شوند و آنها که پس از موعد متولد می‌شوند تفاوت معناداری نداشته است.
به نظر می رسد که ایجاد عوارض در نوزادان از جمله آسیب‌های هنگام تولد، در حدود 38 هفته نادر است و پس از آن به طور مداوم افزایش می‌یابد. از این رو، در چندین تحقیق در سال‌های اخیر، تعریف و مدیریت بارداری طول کشیده مورد سوال و چالش قرار گرفته است.
چه زمانی لازم است با پزشک خود تماس بگیرید؟
وقتی بارداری به 37 هفته رسید، پزشک یا ماما ویزیت‌های هفتگی برای شما تعیین می‌کند. اگر بارداری شما از 41 هفته گذشته باشد، شما و ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود در مورد گزینه‌های پیش رو صحبت خواهید کرد. همچنین تصمیم خواهید گرفت که چند بار برای بررسی وضعی حاملگی و سلامت جنین خود نیاز به معاینه دارید. در صورت بروز هر کدام از شرایط زیر لازم است سریعا به بیمارستان یا پزشک خود مراجعه کنید:
• کیسه آب اطراف جنین پاره شده و مایع آمنیوتیک خارج می‌شود.
• خونریزی دارید.
• احساس تغییر در میزان حرکت جنین خود می‌کنید.
چگونه می‌توان از حاملگی طول کشیده پیشگیری کرد؟
همانطور که در بالا ذکر شد، تعیین کننده‌ترین راه برای جلوگیری از بارداری طول کشیده، القای زایمان قبل از هفته 42 بارداری است. با این حال، از آنجا که عوارض در طول هفته‌های 40 و 41 بارداری افزایش می‌یابد و پزشکان و بیماران نگران خطرات ناشی از زایمان هستند، به طور چشمگیری بهتر است که زنان در 39 هفته بارداری خود به خود وارد فاز زایمان طبیعی شوند. چندین مداخله با حداقل تهاجم برای تشویق شروع زایمان در موعد مقرر و جلوگیری از بارداری طول کشیده، از جمله جدا کردن غشا جفت، داشتن رابطه جنسی بدون محافظت و طب سوزنی توصیه شده است. اثر طب سوزنی برای القای زایمان به دلیل کمبود داده‌های آزمایش شده، به طور قطعی قابل ارزیابی نیست و نیاز به بررسی بیشتر دارد.
کشیدن یا جدا کردن غشاهای جنینی به جدا کردن غشاها از دیواره گردن رحم و قسمت تحتانی رحم، توسط انگشت دست توسط پزشک، اشاره دارد. این روش که احتمالاً با آزادسازی هورمونهای القا کننده زایمان از دهانه رحم عمل می‌کند، نیاز به گشاد شدن دهانه رحم برای پذیرش انگشت پزشک دارد. اگرچه برداشتن غشا ممکن است باعث کاهش فاصله زمانی القا زایمان شود، اما کاهش مداخله در زایمان طبیعی، میزان زایمان سزارین یا عوارض مادری یا نوزادی در این روش ثابت نشده است.
مقاربت جنسی محافظت نشده باعث انقباضات رحمی از طریق پروستاگلاندین‌های موجود در مایع منی و به طور بالقوه آزاد سازی پروستاگلاندین‌های درون بدن مادر می‌شود. به نظر می‌رسد که مقاربت جنسی محافظت نشده ممکن است منجر به شروع زودتر زایمان، کاهش میزان حاملگی طول کشیده و کاهش نیاز به القای زایمان شود.
