علل و علائم بیماری آب سیاه چیست؟

گلوکوم نوعی بیماری چشمی است که به عصب بینایی شما آسیب می‌رساند. عصب بینایی اطلاعات دیداری را از چشم شما به مغز می‌رساند.

به طور معمول (اما نه همیشه) گلوکوم، نتیجه فشار غیر عادی داخل چشم شما است. با گذشت زمان، افزایش فشار می‌تواند بافت عصبی بینایی شما را فرسایش دهد که این موضوع ممکن است منجر به کاهش بینایی یا حتی کوری شود. اگر این شرایط زود تشخیص داده و درمان شود، ممکن است از کاهش بینایی بیشتر جلوگیری گردد.

 

حقایقی در مورد گلوکوم:

• گلوکوم را دزد خاموش بینایی می‌نامند.
• انواع اصلی گلوکوم زاویه باز و زاویه بسته است.
• مشکلات سن و تیروئید خطر ابتلا به گلوکوم را افزایش می‌دهد.
• علائم می‌تواند شامل درد شدید چشم باشد.
• درمان شامل جراحی و داروها است.

 

علائم گلوکوم چیست؟

شایع‌ترین نوع گلوکوم، گلوکوم زاویه باز اولیه “primary open-angle” است. این نوع گلوکوم به جز کاهش تدریجی بینایی، هیچ نشانه و علامتی ندارد. به همین دلیل، بسیار مهم است که شما به طور سالانه به معاینات جامع چشم بپردازید، بنابراین چشم پزشک یا متخصص چشم شما می‌تواند هر گونه تغییر در بینایی شما را کنترل کند.

گلوکوم بسته با زاویه حاد “Acute-angle closure” که به عنوان گلوکوم زاویه باریک “narrow-angle” نیز شناخته می‌شود، یک فوریت پزشکی است.

در صورت مشاهده علائم زیر بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:

• درد شدید چشم
• حالت تهوع
• استفراغ
• قرمزی در چشم شما
• اختلالات ناگهانی بینایی
• دیدن حلقه‌های رنگی در اطراف چراغ‌ها و نورها
• تاری دید ناگهانی

 

چه عواملی باعث گلوکوم می‌شوند؟

پشت چشم شما به طور مداوم مایع شفافی به نام زلالیه “aqueous humor” ایجاد می‌کند. با ساخت این مایع، قسمت جلوی چشم شما پر می‌شود. سپس از طریق کانال‌هایی در قرنیه و عنبیه، چشم شما را ترک می‌کند. اگر این کانال‌ها مسدود شده یا به طور نسبی انسداد داشته باشند، ممکن است فشار طبیعی چشم شما که فشار داخل چشم (intraocular pressure IOP) نامیده می‌شود افزایش یابد. با افزایش IOP، ممکن است عصب بینایی شما آسیب ببیند. با پیشرفت آسیب به عصب، چشم به تدریج ممکن است بینایی خود را از دست بدهد.

این که چه مسئله‌ای باعث افزایش فشار در چشم شما می‌شود، به طور قطعی مشخص نیست.

با این حال پزشکان معتقدند یک یا چند مورد از این عوامل ممکن است در افزایش فشار چشم نقش داشته باشند:

• زیاد شدن قطره چشم
• مسیر تخلیه مسدود یا محدود شده در چشم شما
• داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها “corticosteroids”
• جریان خون ضعیف یا کاهش یافته به عصب بینایی شما
• فشار خون بالا یا زیاد

 

انواع گلوکوم چیست؟

شش نوع عمده از آب سیاه وجود دارد که شامل موارد زیر هستند:

• گلوکوم زاویه باز (مزمن)

گلوکوم با زاویه باز یا مزمن هیچ علائم و نشانه‌ای به جز کاهش تدریجی بینایی ندارد. این وضعیت و از دست دادن تدریجی بینایی ممکن است به قدری کند باشد که بینایی شما قبل از آشکار شدن علائم دیگر، آسیب جبران ناپذیری ببیند. طبق تحقیقات موسسه ملی چشم (NEI)، گلوکوم زاویه باز شایع‌ترین نوع گلوکوم است.

• گلوکوم زاویه بسته (حاد)

اگر به طور ناگهانی جریان مایع زلالیه شما مسدود شود، تجمع سریع مایعات ممکن است باعث افزایش شدید، سریع و دردناک فشار شود. گلوکوم زاویه بسته یک وضعیت اضطراری است. در صورت بروز علائمی مانند درد شدید، حالت تهوع و تاری دید باید بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.

• گلوکوم مادرزادی

در کودکان متولد شده با گلوکوم مادرزادی، نقصی در زاویه چشم آن‌ها وجود دارد که باعث کاهش یا جلوگیری از تخلیه طبیعی مایعات می‌شود. معمولاً گلوکوم مادرزادی با علائمی مانند کدر شدن چشم، پارگی بیش از حد رگ یا حساسیت به نور بروز می‌کند. گلوکوم مادرزادی می‌تواند با ریشه ارثی و در خانواده‌ ایجاد شود.

• گلوکوم ثانویه

اغلب گلوکوم ثانویه عارضه جانبی آسیب دیدگی یا بیماری‌های دیگر چشمی مانند آب مروارید یا تومورهای چشم است. داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها نیز ممکن است باعث ایجاد این نوع گلوکوم شوند. گاها جراحی چشم نیز می‌تواند باعث گلوکوم ثانویه شود.

• گلوکوم تنش طبیعی “Normal Tension” یا گلوکوم کم فشار “Low-tension”

در برخی موارد حتی افراد بدون فشار چشم نیز به عصب بینایی خود آسیب می‌رسانند. علت این موضوع مشخص نیست. با این حال حساسیت شدید یا کمبود جریان خون در عصب بینایی شما ممکن است عامل ایجاد این نوع گلوکوم باشد. این گلوکوم نوعی نادر از گلوکوم است که متخصصان آن را به طور کامل درک نمی‌کنند. حتی اگر فشار چشم طبیعی است، آسیب عصب بینایی همچنان رخ می‌دهد.

• گلوکوم پیگمنتری یا رنگی “Pigmentary”

این بیماری نوعی گلوکوم زاویه باز است و به طور معمول در اوایل یا اواسط بزرگسالی ایجاد می‌شود. سلول‌های رنگدانه‌ای که از عنبیه به وجود می‌آیند، در چشم پراکنده می‌شوند. اگر این سلول‌ها در مجاری که مایعات را از چشم تخلیه می‌کنند جمع شوند، می‌توانند جریان طبیعی مایعات در چشم را برهم بزنند و منجر به افزایش فشار چشم شوند.

 

چه کسی در معرض خطر آب سیاه قرار دارد؟

براساس منبع معتبر سازمان بهداشت جهانی (WHO)، گلوکوم دومین علت نابینایی در سراسر جهان است.

عوامل خطر ابتلا به گلوکوم عبارتند از:

• سن

افراد بالای 60 سال در معرض خطر ابتلا به گلوکوم هستند؛ این موضوع را NEI هشدار می‌دهد. خطر ابتلا به گلوکوم با هر سال افزایش سن، اندکی افزایش می‌یابد. اگر آفریقایی-آمریکایی هستید، خطر ابتلای شما از 40 سالگی آغاز می‌شود.

• قومیت و نژاد

آفریقایی-آمریکایی‌ها یا مردم آفریقایی تبار به طور قابل توجهی بیشتر از سفیدپوست‌ها به گلوکوم مبتلا می‌شوند. افراد با نژاد آسیایی بیشتر در معرض خطر گلوکوم زاویه بسته قرار دارند اما افراد با نژاد ژاپنی بیشتر در معرض خطر ابتلا به گلوکوم با فشار کم قرار دارند.

• مشکلات چشمی

التهاب مزمن چشم و قرنیه‌های نازک می‌تواند منجر به افزایش فشار در چشم شما شود. آسیب دیدگی یا ضربه به چشم مانند اصابت چیزی به چشم نیز می‌تواند باعث افزایش فشار چشم شود.

• سابقه خانوادگی

برخی از انواع گلوکوم ممکن است در خانواده‌ها دیده شود. اگر والدین یا مادربزرگ و پدربزرگ شما مبتلا به گلوکوم زاویه باز باشند، شما نیز در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید.

• تاریخچه پزشکی

افراد مبتلا به دیابت و مبتلایان به فشار خون و بیماری‌های قلبی در معرض خطر ابتلا به گلوکوم قرار دارند.

• استفاده از داروی خاص

استفاده از کورتیکواستروئیدها به طور طولانی مدت می‌تواند خطر ابتلا به گلوکوم ثانویه را افزایش دهد.

 

چگونه گلوکوم تشخیص داده می‌شود؟

به منظور تشخیص گلوکوم، چشم پزشک از شما می‌خواهد که یک معاینه چشمی انجام دهید. آن‌ها علائم بیماری و اختلال از جمله از دست دادن بافت عصبی را بررسی می‌کنند.

همچنین این احتمال وجود دارد که از یک یا چند آزمایش و روش زیر استفاده کنند:

• تاریخچه پزشکی دقیق

پزشک باید بداند شما چه علائمی را تجربه کرده‌اید و آیا سابقه شخصی یا خانوادگی گلوکوم دارید یا خیر. همچنین آن‌ها از یک ارزیابی کلی بهداشتی جهت تعیین این موضوع که آیا سایر شرایط سلامتی مانند دیابت یا فشار خون بالا بر سلامت چشم شما تأثیر گذاشته، استفاده می‌کنند.

• تست تونومتری”Tonometry Test”

این روش، فشار داخلی چشم شما را اندازه گیری می‌کند.

• تست پچیمتری “Pachymetry Test”

به طور کلی خطر ابتلا به گلوکوم در افرادی که قرنیه نازک دارند، افزایش می‌یابد. یک آزمایش پچیمتری می‌تواند به شما اطلاع دهد که آیا قرنیه چشم شما نازک‌تر از حد متوسط ​​است یا خیر.

• آزمون پیرامتری “Perimetry Test”

این آزمایش که به عنوان تست میدان بینایی نیز شناخته می‌شود، با اندازه گیری بینایی محیطی یا جنبی و دید مرکزی شما، به پزشک اطلاع می‌دهد که آیا گلوکوم بر بینایی شما تأثیر می‌گذارد یا خیر.

• نظارت بر عصب بینایی شما

زمانی که پزشک شما تغییرات تدریجی در عصب بینایی شما را کنترل می‌کند، ممکن است از عصب بینایی شما عکس بگیرد تا به طور هم زمان یک مقایسه کلی داشته باشد.

 

گلوکوم چگونه درمان می‌شود؟

هدف از درمان گلوکوم کاهش IOP جهت جلوگیری از کاهش بیشتر بینایی است. به طور معمول پزشک شما با تجویز قطره چشمی نسخه‌ای، به درمان می‌پردازد. اگر این روش‌ها پاسخگو نباشند به درمان پیشرفته‌تری نیاز است.

پزشک ممکن است یکی از روش‌های درمانی زیر را پیشنهاد کند:

• داروها

چندین دارو جهت کاهش IOP موجود است. این داروها به صورت قطره چشمی یا قرص موجود هستند اما قطره آن رایج‌تر است. پزشک شما ممکن است یکی از آن‌ها یا ترکیبی از این موارد را تجویز کند.

قطره چشم برای گلوکوم

در اکثر موارد، درمان اولیه گلوکوم شامل قطره‌های چشمی است.

انطباق و درک شما برای رسیدن به بهترین نتیجه و جلوگیری از عوارض جانبی نامطلوب بسیار حیاتی است؛ این بدان معنی است که دستورالعمل‌های پزشک را با دقت دنبال کنید.

نمونه‌هایی از قطره‌های چشم عبارتند از:

• آنالوگ پروستاگلاندین “prostaglandin analogues”
• مهار کننده‌های آنیدراز کربنیک “carbonic anhydrase”
• عوامل کولینرژیک “cholinergic”
• مسدود کننده‌های بتا “beta blockers”

عوارض جانبی قطره‌های چشم می‌تواند شامل گزش، قرمزی، رشد گل مژه، تغییر رنگ چشم و گهگاه جدا شدن شبکیه و دشواری در تنفس باشد. اگر قطره‌های چشم به اندازه کافی موثر نباشند، پزشک ممکن است یک داروی خوراکی مهارکننده آنیدراز را تجویز کند.

عوارض جانبی در صورتی که داروها در بین وعده‌های غذایی مصرف شوند، کمتر است. عوارض جانبی اولیه می‌تواند شامل گزگز در انگشتان دست و پا و تکرر ادرار باشد. با این حال معمولاً پس از چند روز برطرف می‌شوند.

عوارض کمتر دیده شده شامل خطر بثورات، سنگ کلیه، معده درد، کاهش وزن، ناتوانی جنسی، خستگی و حس طعم عجیب در هنگام مصرف نوشیدنی‌های گازدار است.

• عمل جراحی

اگر یک کانال مسدود یا کند شده باعث افزایش IOP شود، این احتمال وجود دارد که پزشک به منظور ایجاد مسیر تخلیه مایعات یا از بین بردن بافت‌هایی که مسئول افزایش مایعات هستند، جراحی را پیشنهاد نماید.

درمان گلوکوم زاویه بسته متفاوت است. این نوع آب سیاه یک فوریت پزشکی است و به منظور کاهش فشار چشم در اسرع وقت نیاز به درمان فوری دارد. معمولاً در ابتدای درمان، داروها تجویز می‌شوند تا زاویه بسته بهبود یابد اما این روش ممکن است ناموفق باشد. یک روش دیگر به نام لیزر ایریدوتومی محیطی “laser peripheral iridotomy” نیز ممکن است انجام شود. این روش سوراخ‌های کوچکی را در عنبیه شما ایجاد می‌کند تا حرکت مایع را افزایش دهد.

انواع جراحی زیر جهت در مان گلوکوم مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• ترابکلوپلاستی “Trabeculoplasty”. از پرتوی لیزر به منظور رفع انسداد کانال‌های زهکشی استفاده می‌شود و تخلیه مایع داخل چشم را آسان می‌کند.
• جراحی فیلتر کردن (ویسکوکانالوستومی “viscocanalostomy”). این روش زمانی انجام می‌شود که هیچ شیوه‌ی درمانی دیگری از جمله جراحی لیزر کار نکند. کانال‌های داخل چشم به منظور تخلیه کامل‌تر مایعات باز می‌شوند.
• کاشت یا ایمپلنت زهکشی “aqueous shunt implant” گاهی اوقات این گزینه برای کودکان یا کسانی که گلوکوم ثانویه دارند استفاده می‌شود. به منظور کمک به تخلیه بهتر مایعات، یک لوله سیلیکونی کوچک به داخل چشم وارد می‌شود.

 

آیا فرد مبتلا به گلوکوم نابینا خواهند شد؟

اگر به وسیله درمان بتوانیم افزایش فشار داخلی چشم شما را متوقف کنیم و فشار را به حالت طبیعی برگردانیم، ضعف دید را کاهش داده یا حتی متوقف می‌کنیم. با این حال چون هیچ درمانی برای گلوکوم وجود ندارد، احتمالاً به منظور تنظیم IOP تا پایان عمر به درمان نیاز خواهید داشت. متأسفانه، بینایی از دست رفته در اثر گلوکوم قابل بازیابی نیست.

 

آیا می‌توان از گلوکوم پیشگیری کرد؟

به طور کلی نمی‌توان از گلوکوم پیشگیری کرد اما همچنان شروع درمان این بیماری بسیار مهم است بنابراین می‌توانید درمانی را شروع کنید که از بدتر شدن آن جلوگیری نماید. بهترین روش به منظور تشخیص و درمان زود هنگام هر نوع گلوکوم، داشتن یک قرار ملاقات پیشگیرانه برای مراقبت از چشم است. قرار ملاقات خود را با چشم پزشک تنظیم نمایید. آزمایشات ساده‌ای که در طی چک‌های معمول چشم انجام می‌‌گردد، ممکن است آسیب گلوکوم را قبل از پیشرفت و از دست دادن بینایی تشخیص دهد.

 

به منظور تشخیص  و درمان آب سیاه به کدام متخصص مراجعه کنیم؟

در بعضی موارد همچنان متخصص گلوکوم “ophthalmologist” به درمان شما ادامه می‌دهد. اما برای انواع معمولی‌تر گلوکوم، این احتمال وجود داردکه مجدداً به چشم پزشک “optician” مراجعه کنید. متخصصان گلوكوم پزشكانی هستند كه به ophthalmologists معروف هستند. یک متخصص گلوکوم این عنوان را پس از چهار سال تحصیل در رشته پزشکی کسب کرده و سپس چهار سال دیگر دوره رزیدنسی را در چشم پزشکی یک بیمارستان سپری می‌کند. مردمک شما با استفاده از قطره چشمی گشاد می‌شود و سپس پزشک از عصب بینایی شما با دوربین دیجیتال عکس می‌گیرد یا از سایر فناوری‌ها (OCT) برای عکس برداری از عصب بینایی شما استفاده می‌کند.

 

منابع:

www.webmd.com

www.healthline.com