بیماری زونا چیست؟ علائم و درمان زونا

بیماری زونا (تبخال زوستر) یک عفونت ویروسی است که باعث شیوع بثورات دردناک یا تاول‌های پوستی می‌شود. این بیماری ناشی از ویروس واریسلا زوستر است، همان ویروسی است که باعث ایجاد آبله مرغان می‌شود. بثورات اغلب به صورت نواری از تاول در یک ناحیه از بدن ظاهر می‌شوند. هر دو بیماری‌های زونا و آبله مرغان ناشی از ویروس واریسلا زوستر هستند.

افراد نمی‌توانند به زونا مبتلا شوند مگر اینکه قبلاً آبله مرغان گرفته باشند. هیچ درمانی برای زونا وجود ندارد، اما درمان‌هایی برای مدیریت علائم مربوط به آن وجود دارند. واکسن‌هایی برای کمک به جلوگیری از زونا و درد طولانی مدت عصبی که بعضاً ایجاد می‌شود، موجود هستند. به هر روی، برای شناخت بیشتر این عارضه با رسا همراه باشید.

 

بیماری زونا چیست؟

زونا بیماری است که با جوش‌های پوستی دردناک و تاول‌هایی همراه است و در یک طرف بدن، به طور معمول صورت یا نیم تنه بالایی بدن اثر می‌گذارد. به این بیماری ممکن است تبخال زوستر یا زوستر نیز گفته شود. کلمه زونا از کلمه لاتین Cingulum گرفته شده و به معنای کمربند است. تقریباً یک میلیون مورد جدید در هر سال در ایالات متحده تخمین زده می‌شود و تقریباً از هر سه نفر، یک نفر در بعضی از مراحل زندگی خود، به این بیماری مبتلا می‌شود.

اگرچه اکثر افرادی که زونا می‌گیرند فقط یک بار به آن مبتلا می‌شوند، اما افرادی هستند که با تمام شدن دوره بیماریشان، بیماری دوباره در آنها عود می‌کند. زونا در افراد مسن و در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف شایع‌تر است. سالانه بیش از یک میلیون مورد زونا وجود دارد. با افزایش سن، خطر ابتلا به زونا افزایش می‌یابد و تقریباً نیمی ‌از این موارد در مردان و زنان در سنین 50 سال و بالاتر مشاهده می‌شوند.

بثورات مشخصه زونا به طور معمول پس از یک دوره اولیه سوزش، سوزن سوزن شدن، خارش یا ایجاد لکه در ناحیه آسیب دیده ظاهر می‌شوند. بعد از گذشت چند روز، بثورات به صورت نوار مانند در امتداد مسیر عصبی (به نام درماتوم) ظاهر می‌شوند و تنها بر یک طرف بدن تأثیر می‌گذارند. بثورات به عنوان دسته‌هایی از لکه‌های قرمز کوچک که به تاول تبدیل می‌شوند، ظاهر شده که ممکن است شبیه به آبله مرغان باشند. سپس تاول‌ها باز می‌شوند و به آرامی شروع به خشک شدن می‌کنند و در نهایت پوسته پوسته می‌شوند.

 

علت بیماری زونا

زونا هنگامی ‌ایجاد می‌شود که ویروس واریسلا زوستر (VZV) دوباره فعال شود، همان ویروسی که باعث ایجاد آبله مرغان (واریسلا) می‌شود. واریسلا زوستر متعلق به خانواده Herpesviridae است. فقط کسانی که قبلاً آبله مرغان داشته‌اند می‌توانند بعدا در زندگی خود به زونا مبتلا شوند و به ندرت افرادی که واکسن واریسلا دریافت کرده‌اند، می‌توانند بعدها در زندگی دچار این بیماری شوند. قرار گرفتن در معرض ابتلا به VZV، که به طور معمول در کودکان یا نوجوانان رخ می‌دهد، منجر به ایجاد واریسلا می‌شود.

بعد از برطرف شدن دوره آبله مرغان، ویروس در سلول‌های عصبی خاصی از بدن واقع در ستون فقرات در سیستم عصبی باقی می‌ماند. این بدان معنی است که بدن فرد در حالت غیرفعال می‌باشد و هیچ علائمی از ویروس واریسلا زوستر تجربه نخواهد کرد. اما در برخی از افراد و به دلایلی که کاملاً مشخص نیست، ممکن است ویروس واریسلا زوستر سال‌ها بعد دوباره ظاهر شوند و در امتداد الیاف عصبی حرکت کنند تا باعث ایجاد زونا شوند.

اگرچه زخم تبخال و تبخال زونا دارای اسامی نسبتاً مشابهی هستند، اما این بیماری، همان تبخال ساده نیست که همه می‌شناسند. در کودکی، اگر به آبله مرغان مبتلا شوید، بدن با ویروس واریسلا زوستر مبارزه می‌کند و علائم جسمی آبله کم کم از بین می‌رود، اما ویروس همیشه در بدن باقی می‌ماند. در بزرگسالی، گاهی ویروس دوباره فعال می‌شود. این بار ویروس واریسلا زوستر ظاهر دوم خود را به صورت زونا نمایان خواهد کرد.

 

عوامل خطر بیماری زونا

زونا فقط در افرادی رخ می‌دهد که قبلاً در معرض ویروس واریسلا زوستر (آبله مرغان) قرار داشته اند. عوامل خطر برای ایجاد زونا شامل موارد زیر است:

افزایش سن: اگرچه زونا به ندرت در کودکان رخ می‌دهد، اما در بزرگسالان مسن بسیار شایع است و با افزایش سن بروز می‌کند. بخش عمده ای از دلیل آن، ضعف سیستم ایمنی با افزایش سن افراد است. تقریباً 50 درصد از کل موارد زونا در بزرگسالان 60 ساله یا بالاتر مشاهده می‌شود.

سیستم ایمنی ضعیف: در افراد دارای اختلال در سیستم ایمنی بدن، احتمال بیشتری وجود دارد که به این بیماری مبتلا شوند. این عارضه می‌تواند در شرایط زیر شلعه‌ور شود:

• سرطان و ایدز یا افرادی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند.
• بیمارانی که استروئیدها یا سایر داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی را مصرف می‌کنند.
• افرادی که تحت عمل پیوند اعضای بدن قرار گرفته‌اند.
• افراد مبتلا به بیماری‌های خود ایمنی خاص مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتماتوز سیستمیک، بیماری کرون و کولیت اولسراتیو).
• همچنین تصور می‌شود عوامل استرس‌زا و عوامل روانی احتمالاً در ایجاد زونا نقش عمده‌ای را دارند و شاید این عارضه نتیجه اثرات زیان بار استرس بر سیستم ایمنی و سلامتی فرد باشد.

 

نشانه‌ها و علائم بیماری زونا

زخم زونا معمولاً با سوزش، سوزن سوزن شدن یا خارش در ناحیه‌ای که در نهایت منجر به جوش می‌شود، شروع خواهد شد. بعضی اوقات، درد ناشی از آنها شدید است و افراد ممکن است از حساسیت شدید پوست خود شکایت کنند. این ناراحتی به طور معمول چند روز قبل از ایجاد جوش‌های مرئی ایجاد می‌شود و در موارد نادر، این جوش‌های مرئی در بیماری زونا ظاهر نمی‌شوند (وضعیتی به نام تبخال زوستر سینوس).

غالباً ممکن است افراد علائم دیگری از قبیل موارد زیر را نیز تجربه کنند:

• سردرد
• تب و لرز
• ضعف
• حالت تهوع
• بدن درد
• تورم غدد لنفاوی

چند روز پس از شروع ناراحتی پوستی (یا به ندرت، چند هفته پس از آن)، بثورات مشخصه زونا ظاهر می‌شوند. این جوش‌ها به طور معمول به عنوان خوشه ای از تکه‌های قرمز کوچک شروع می‌شوند و در نهایت به تاول‌های کوچکی تبدیل خواهند شد. این تاول‌های پُر از مایع در نهایت باز می‌شوند و زخم‌های کوچک به آرامی خشک می‌گردند و از بین می‌روند. پوسته‌ها معمولاً بعد از گذشت چند هفته از بین می‌روند و بثورات زونا نیز بعد از تقریباً دو تا چهار هفته از بین خواهند رفت. اگرچه این مورد غیر معمول است، ولی در برخی از بثورات شدید، تغییر رنگ پوست یا زخم شدن پوست امکان پذیر است.

محل بثورات زونا می‌تواند متفاوت باشد. اگرچه این عارضه ممکن است تقریباً در هر نقطه از بدن ظاهر شود، اما بیشتر آنها روی نیم تنه بالای بدن و صورت (از جمله چشم، گوش، دهان و کمر) اثر می‌گذارند. این بثورات مشخصه به صورت نوار مانندی هستند که فقط در یک طرف بدن (راست یا چپ) تأثیر می‌گذارند و معمولاً از خط میانی کمر عبور نمی‌کنند. در بعضی موارد، بثورات می‌توانند بر درماتوم مجاور (ناحیه‌ای از پوست كه توسط یك عصب نخاعی تأمین می‌شود) تأثیر بگذارند.

 

عوارض بیماری زونا

اگرچه زونا اغلب بدون هیچ مشکلی برطرف می‌شود، اما چندین عارضه بالقوه وجود دارند که می‌توانند از زونا ایجاد شوند.

نورالژی پس از هورمون (PHN): اين شايع‌ترين عارضه زونا است. PHN با درد و ناراحتی مداوم در ناحیه آسیب دیده از زونا دیده می‌شود. درد بعد از رفع جوش‌ها نیز ممکن است ماه‌ها یا چندین سال ادامه یابد. تصور می‌شود این عارضه به دلیل آسیب عصب‌های آسیب دیده رخ می‌دهد. گاهی اوقات درد می‌تواند شدید و ناراحت کننده باشد و احتمال بروز نورالژی پس از هورمونی با افزایش سن افزایش می‌یابد. این درد مزمن پس از تبخال، گاهی منجر به افسردگی و ناتوانی می‌شود.

در افراد 60 سال و بالاتر مبتلا به زونا، نورالژی بعد از هورمونی، تقریباً در 15 تا 25 درصد موارد بروز می‌کند. این امر به ندرت در افراد زیر 40 سال مشاهده می‌شود. درمان به موقع با داروهای ضد ویروسی در هنگام شیوع زونا، ممکن است به کاهش میزان بروز نورالژی بعد از هورمون کمک کند.

در صورت ایجاد نورالژی پس از هورمونی، گزینه‌های درمانی مختلفی وجود دارند، از جمله کرم‌های موضعی مانند کپسایسین، لیدوکائین، داروهای ضد انعقادی مانند، گاباپنتین (نورونتین)، پرگابالین، داروهای ضد افسردگی و تزریق گلوکوکورتیکوئید داخل رحمی، ممکن است برای بیمارانی که به داروهای معمولی و اقدامات درمانی پاسخ نمی‌دهند، مفید باشند.

 

دوره مسری بیماری زونا

ویروس ایجاد کننده زونا، ویروس واریسلا زوستر، با تماس مستقیم مایعات موجود در جوش‌های تاولی فعال، می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود. بنابراین، افراد مستعد باید از تماس با افرادی که زونا فعال دارند، به خصوص زنان بارداری که هرگز مبتلا به آبله مرغان نشده اند یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، خودداری کنند. این بیماری با سرفه یا عطسه قابل انتقال نیست و پیش از بروز تاول‌ها، مسری نمی‌باشد. هنگامی که بثورات زونا خشک و پوسته پوسته شود، عموماً مسری تلقی نمی‌شود.

چند نکته مهم وجود دارند که باید هنگام بحث در مورد ویروس واریسلا زوستر و انتقال آن در نظر گرفته شوند. اگر فردی تا به حال آبله مرغان نگرفته باشد یا واکسن آبله مرغان دریافت نکرده باشد و تماس مستقیمی با مایعات ناشی از بثورات زونا داشته باشد، ممکن است به آبله مرغان مبتلا شود، اما بلافاصله دچار زونا نخواهد شد.

 

تشخیص بیماری زونا

زونا ممکن است براساس ظاهر و انتشار مشخص بثورات زونا، قابل تشخیص توسط پزشک باشد. یک جوش دردناک و تاول زده شده که در درماتوم تعریف شده است، علامتی است که نشان دهنده زونا است. آزمایش خون یا آزمایش‌های دیگری معمولاً لازم نیست. تشخیص زونا قبل از ظهور بثورات یا در موارد تبخال سینوس زوستر (زوستر بدون بثورات) می‌تواند چالش برانگیز باشد. در مواردی که تشخیص نامشخص است، آزمایش‌های آزمایشگاهی مخصوصی برای تشخیص وجود دارند. بسته به وضعیت بالینی، آزمایش را می‌توان با استفاده از (برای تشخیص آنتی بادی‌های ویروس واریسلا زوستر)، یا با آزمایش تخصصی نمونه‌های ضایعه پوستی را انجام داد.

 

درمان بیماری زونا

درمان زونا به منظور کاهش اثرات ویروس و همچنین مدیریت درد در نظر گرفته شده است. داروهای مختلفی وجود دارند که قابل استفاده هستند و پزشک در مورد بهترین گزینه‌های درمانی برای وضعیت خاص فرد صحبت خواهد کرد. اکثر علائم افرادی که دچار زونا می‌شوند، در خانه قابل کنترل است. در بعضی موارد، افرادی دارای سیستم ایمنی ضعیف یا افراد دارای علائم یا عوارض شدید، ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشند.

دارو برای درمان زونا

داروهای ضد ویروسی (داروهایی که برای مبارزه با عفونت‌های ویروسی استفاده می‌شوند) در برابر ویروس واریسلا زوستر استفاده می‌گردند. این داروها به کوتاه شدن دوره بیماری، کاهش شدت بیماری و تسریع در بهبود ضایعات پوستی کمک می‌کنند. آنها همچنین ممکن است به جلوگیری از عوارض احتمالی که گاهی با زونا روبرو می‌شوند، کمک کنند.

داروهای ضد ویروسی که در طی 72 ساعت از اولین ظهور بثورات شروع می‌شوند، موثرتر هستند، اما در برخی از موارد، به عنوان مثال در یک فرد مبتلا به ضعف در سیستم ایمنی، این دارو‌ها را می‌توان بعد از 72 ساعت شروع کرد. داروهای ضد ویروسی متعددی وجود دارند که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد، از جمله می‌توان به آسیکلوویر (زوویراکس)، فامسیکلوویر (فامویر) و والاسیکلوویر (Valtrex) اشاره کرد. در برخی شرایط ممکن است داروی ضد ویروسی داخل وریدی (IV) تجویز شود.

از داروهای درد می‌توان برای تسکین ناراحتی ناشی از بثورات استفاده کرد که درد ناشی از آنها گاهی اوقات شدید است. برای برخی از افراد که دارای درد خفیف زونا هستند، مسکن‌های بدون نسخه مانند، استامینوفن (تیلنول) یا داروی ضد التهاب ایبوپروفن (Motrin) یا (Advil) ممکن است مورد نیاز باشد. افراد دارای درد شدیدتر، ممکن است به داروهای ضد درد قوی‌تری نیاز داشته باشند.

داروهای بدون نسخه ضد حساسیت، مانند دیفن هیدرامین (بنادریل) ممکن است به کاهش خارش موضعی کمک کند. از داروی کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزون فقط در موارد انتخابی که زخم‌های پیچیده ای مانند مواردی که چشم و گوش با آن‌ها درگیر شده اند، استفاده می‌شود و باید از آن و آنتی ویروس به طور همزمان استفاده کرد.

برخی مراقبت از بثورات پوستی در خانه انجام می‌شود و این می‌تواند برخی از علائم را تسکین دهد. به منظور کاهش خارش، می‌توان از لوسیون کالامین موضعی برای بثورات استفاده کرد. کمپرس‌های خنک در برابر بثورات دردناک گاهی می‌توانند تسکین دهنده باشند و برای برخی از افراد دیگر، ممکن است یک کمپرس با محلول استات آلومینیوم نیز مفید باشد.

رعایت بهداشت شخصی، جلوگیری از خراشیدن بثورات، پوشیدن لباس‌های گشاد و همچنین سعی در تمیز نگه داشتن ناحیه آسیب دیده به منظور جلوگیری از عفونت باکتریایی ثانویه پوست، بسیار مهم است. در صورت تماس با افراد مستعد، باید بثورات پوشانده شود تا خطر انتقال آن کاهش یابد.

 

زونا در دوره بارداری

اگر باردار هستید و آبله مرغان را تجربه کرده‌اید، شما و کودکتان در برابر هر کسی که مبتلا به آبله مرغان یا زونا است در امان هستید. اگر در زمان کودکی مبتلا به آبله مرغان شده باشید، می‌توانید در طول دوره بارداری به زونا دچار شوید. اگرچه این مسئله غیر معمول است زیرا معمولاً زونا در سال‌های پس از زایمان ظاهر می‌شود، اما می‌تواند اتفاق در این دوره نیز اتفاق بیفتد. اگر فقط زونا ایجاد شود، کودک در امان خواهد بود.

اگر در حین بارداری متوجه هر نوع بثوراتی شده‌اید، به پزشک خود بگویید. ممکن است بیماری آبله مرغان یا زونا نباشد، اما این ممکن است یک بیماری بالقوه جدی دیگری باشد که باعث تشخیص آن می‌شود. اگر هرگز آبله مرغان را تجربه نکرده اید و در معرض ابتلا به آبله مرغان یا زونا قرار دارید، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

آنها ممکن است آزمایش خون را توصیه کنند، تا تعیین کنند که آیا آنتی بادی لازم برای مقابله با ویروس آبله مرغان را دارید یا خیر. اگر آنتی بادی وجود داشته باشد، این بدان معناست که فرد قبلا آبله مرغان گرفته است ولی شاید آن را به یاد نداشته باشد  یا در برابر آن واکسینه شده است. اگر اینگونه باشد، شما و نوزادتان در معرض خطر این بیماری قرار نخواهید داشت.

اگر آنها آنتی بادی برای ویروس آبله مرغان را پیدا نکردند، می‌توانید تزریق ایمونوگلوبولین را دریافت کنید. دریافت این تزریق ممکن است به معنای آن باشد که در آینده از ابتلا به آبله مرغان و احتمالاً زونا خودداری خواهید کرد. تزریق را باید طی 96 ساعت از قرار گرفتن در معرض ویروس، دریافت کنید، تا در حد امکان موثر واقع شود.  باید به پزشک خود بگویید که قبل از تزریق ایمونوگلوبولین یا هر تزریق مواد دیگری باردار هستید. خواه در اوایل بارداری باشد یا به تاریخ زایمان نزدیک باشد. باید مراقب تمام داروها، مکمل‌ها و مواد غذایی که وارد بدنتان می‌شوند، باشید.

 

پیشگیری از بیماری زونا

واکسن‌ها می‌توانند به فرد در جلوگیری از بروز علائم شدید زونا یا عوارض ناشی از آن کمک کنند. همه كودكان باید دو دوز واكسن آبله مرغان را دریافت كنند كه به آن واكسن ایمنی واریسلا نیز گفته می‌شود. بزرگسالانی که هرگز آبله مرغان را تجربه نکرده اند نیز، باید این واکسن را دریافت کنند. واکسیناسیون لزوماً به معنای این نیست که فرد آبله مرغان نخواهد گرفت، اما در بین 9 از 10 نفری که این واکسن را دریافت می‌کنند، از بروز آن جلوگیری می‌کند.

براساس مرکز کنترل بیماری‌ها (CDC)، بزرگسالانی که 50 سال و یا بالاتر سن دارند، باید واکسن زونا که به عنوان واکسینه واریسلا زوستر نیز شناخته می‌شود را دریافت کنند. این واکسن به جلوگیری از علائم و عوارض شدید همراه با زونا کمک می‌کند. دو واکسن به نام‌های Zostavax (واکسن زوستر زنده) و Shingrix (واکسن زوستر نوترکیب) موجود هستند. CDC همچنین خاطر نشان می‌کند که حتی اگر در گذشته واکسن Zostavax را دریافت کرده باشید، باید واکسن ShingrixTrusted Source را نیز تزریق کنید.

 

چشم انداز بیماران مبتلا به زونا

مهم است که به یاد داشته باشید که بیماری زونا نادر است. بسته به بدن افراد، این عارضه می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. اگر ضایعات پوستی عجیبی دارید، مهم است که به زودی به پزشک خود مراجعه کنید. پزشک می‌تواند یک سری روش‌های مؤثر را برای مدیریت علائم و درمان ویروس ارائه دهند. او همچنین می‎توانند شما را ارزیابی کند تا مطمئن شود که عارضه جدی است یا خیر!

منابع:

www.medicinenet.com

my.clevelandclinic.org