ایسکمی روده (Intestinal Ischemia) یک بیماری جدی است که باعث درد و عملکرد نامناسب روده می‌شود. این بیماری روده‌ها (بزرگ و کوچک) را به طور عمده تحت تأثیر قرار می‌دهد. تشخیص به موقع با استفاده از داروهای مناسب در زمان مناسب می‌تواند به بهبودی این عارضه کمک کند. به هر روی، برای شناخت بیشتر علائم، نحوه تشخیص و راههای درمان با مقاله دیگری از رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
ایسکمی روده چیست؟
ایسکمی روده شرایط مختلفی را توصیف می‌کند که در اثر کاهش جریان خون در روده به به دلیل انسداد، معمولاً در یک شریان رخ می‌دهد. این بیماری می‌تواند روده کوچک، روده بزرگ یا هر دو را تحت تأثیر قرار دهد.
ایسکمی روده یک بیماری جدی است که می‌تواند باعث درد شود و کار روده را دشوار کند. در موارد شدیدتر، از دست دادن جریان خون در روده‌ها می‌تواند به بافت روده آسیب برساند و منجر به مرگ شود. درمان‌هایی برای ایسکمی روده در دسترس است. برای بهبود شانس بهبودی، تشخیص علائم اولیه و فوری کمک پزشکی بسیار مهم است.
انواع ایسکمی روده
ایسکمی روده انواع مختلفی دارد که در زیر بحث شده است:
ایسکمی روده بزرگ (کولیت ایسکمیک)
جریان خون پایین در روده بزرگ منجر به این وضعیت می‌شود. این ایسکمی شایع‌ترین نوع است که مربوط به افراد مسن بالای 60 سال است، اگرچه در هر سنی ممکن است ایجاد شود.
ایسکمی حاد مزانتریک
ایسکمی مرتبط با روده کوچک به عنوان ایسکمی مزانتریک حاد شناخته می‌شود. در این مورد لخته‌ها و رسوبات خون در شریان مزانتریک برتر دیده می‌شوند که مسئول تأمین خون غنی از اکسیژن به روده‌ها هستند. انسداد شریان توسط رسوبات می‌تواند مانع جریان خون در روده شود.
ایسکمی مزنتریک مزمن
به آنژین شکمی (درد پس از خوردن غذا به دلیل خونرسانی ناچیز به روده‌های کوچک) نیز معروف است. این نتیجه از رسوبات چربی در دیواره عروق (تصلب شرایین) است. تا زمانی که دو جریان از سه رگ اصلی بدون جریان خون انسداد کامل نداشته باشند، درمان لازم نیست.
ترومبوز وریدی مزانتریک
لخته شدن خون یا رسوب در ورید اجازه تخلیه خون بدون اکسیژن از روده را نمی‌دهد که منجر به تورم، التهاب و خونریزی می‌شود.
علت ایسکمی روده
ایسکمی روده معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از دو شریان اصلی انسداد پیدا کند، شریان مزانتریک فوقان (SMA) که بیشتر روده کوچک را تأمین می‌کند یا شریان مزانتریک تحتانی (IMA) تامین کننده اصلی روده بزرگ است. گاهی انسداد در تخلیه وریدی روده‌ها نیز می‌تواند منجر به ایسکمی روده شود. چندین بیماری عروقی عمومی وجود دارند که می‌توانند باعث ایسکمی حاد روده شوند که شامل موارد زیر هستند:
آمبولی شریانی: آمبولی، لخته خونی که شل شده و از طریق گردش خون عبور می‌کند، می‌تواند در یک شریان مزانتریک قرار گیرد و باعث انسداد شود. از آنجا که آمبول یک اتفاق ناگهانی است، علائم آن معمولاً حاد و بسیار شدید است. تخمین زده می‌شود که آمبولیسم علت تقریبا نیمی از موارد ایسکمی روده باشد.
ترومبوز شریانی: احتمالاً 25 درصد موارد ایسکمی حاد روده یک ترومبوس (لخته خونی است که درون رگ خونی تشکیل می‌شود) است. مشابه ترومبوز شریان کرونر، به نظر می‌رسد ترومبوز شریان‌های مزانتریک هنگام پارگی پلاک آترواسکلروتیک در پوشش شریان رخ می‌دهد. همانطور که افراد مبتلا به بیماری شریان کرونر اغلب قبل از حمله قلبی دچار آنژین متناوب همراه با ورزش می‌شوند، افرادی که دچار ترومبوز شریان مزانتریک هستند اغلب علائم قبلی درد شکمی متناوب را بعد از وعده‌های غذایی توصیف می‌کنند (اصطلاحاً آنژین روده).
ترومبوز وریدی: اگر یکی از رگ‌های تخلیه کننده خون از روده (وریدهای مزانتریک) مسدود شود، جریان خون از طریق بافت روده آسیب دیده به آرامی کند می‌شود و منجر به ایسکمی روده می‌شود. این وضعیت اغلب در افرادی که اخیراً جراحی شکم یا سرطان داشته اند دیده می‌شود.
ایسکمی روده غیر احتمالی: گاهی اوقات، جریان خون از طریق شریان‌های مزانتریک به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد و هیچ انسداد موضعی وجود ندارد. این وضعیت معمولاً در افرادی که به شدت بیمار هستند و در شوک هستند دیده می‌شوند که بیشتر اوقات از بیماری قلبی شدید یا سپسیس رنج می‌برند. در این شرایط فاجعه بار، خون در گردش از اندام‌های غیر حیاتی به نفع قلب و مغز دور می‌شود و در نتیجه، ایسکمی روده ممکن است رخ دهد.
عوامل خطر ایسکمی روده
تقریباً هر نوع بیماری قلبی، بیماری عروقی یا اختلالات لخته شدن خون می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را در فرد افزایش دهد. به طور خاص، خطر ایسکمی روده با موارد زیر افزایش می‌یابد:
بیماری قلبی: این شامل بیماری دریچه قلب، فیبریلاسیون دهلیزی یا کاردیومیوپاتی است. این شرایط باعث می‌شود که لخته‌های خون در قلب ایجاد شوند، سپس می‌توانند آمبولیزه شوند. در حالی که سکته مغزی مهمترین نگرانی پزشکان و بیماران هنگام تشکیل لخته خون در قلب است، آمبولی از قلب نیز می‌تواند باعث ایسکمی حاد روده شود.
بیماری شریان محیطی (PAD): هنگامی که PAD رگ‌های مزانتریک را درگیر کند، ایسکمی روده ایجاد می‌شود.
اختلالات لخته شدن خون: اختلالات لخته شدن خون ارثی، مانند فاکتور V لیدن، اکثریت شامل افرادی می‌شود که ایسکمی روده دارند بدون وجود بیماری عروقی!
هیپوولمی یا کاهش حجم خون: کاهش حجم خون می‌تواند به دلیل خونریزی بیش از حد، کمبود شدید آب بدن یا شوک قلبی عروقی ایجاد شود و می‌تواند ایسکمی روده غیر احتمالی ایجاد کند.
التهاب رگ‌های خونی: واسکولیت (التهاب رگ‌های خونی) می‌تواند در اثر عفونت یا اختلالات خود ایمنی مانند لوپوس ایجاد شود. التهاب عروقی می‌تواند منجر به ترومبوز شریان مزانتریک شود.
علائم و نشانه‌های ایسکمی روده
علائم و نشانه‌ها ممکن است حاد (ناگهانی) یا مزمن (تدریجی) باشند و در افراد مختلف نیز ممکن است متفاوت باشند.
علائم ایسکمی حاد روده
- درد ناگهانی شکم (خفیف یا شدید)
- خون در مدفوع
- استفراغ، حالت تهوع، تب
- گیجی ذهنی در افراد مسن
- پریشانی و حساسیت در شکم
- حرکات مکرر روده
ایسکمی مزمن روده
- گرفتگی شکم بعد از خوردن غذا در عرض یک ساعت و به مدت 3 تا 4 روز
- کاهش وزن غیرمنتظره
- اسهال، حالت تهوع، استفراغ
- نفخ شدید
- دردهای مکرر شکمی که در طی یک دوره زمانی بدتر می‌شوند.
عوارض ایسکمی روده
عوارض ایسکمی روده می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مرگ بافت روده: اگر جریان خون در روده به طور کامل و ناگهانی مسدود شود، بافت روده می‌تواند از بین برود (گانگرن).
- سوراخ شدن دیواره روده: این منجر به نشت محتوای روده به داخل حفره شکم و ایجاد عفونت جدی (پریتونیت) می‌شود.
- زخم شدن یا باریک شدن روده بزرگ: گاهی اوقات روده‌ها می‌توانند از ایسکمی بهبود یابند، اما به عنوان بخشی از روند بهبودی، بدن بافت اسکار ایجاد می‌کند که روده‌ها را باریک یا مسدود می‌کند.
- از دست رفتن جان: این بیماری در پایان منجر به مرگ می‌شود.
پیشگیری ایسکمی روده
ایسکمی حاد روده یک بیماری شدید پزشکی است که پیشگیری و تشخیص سریع آن مشکل و درمان آن چالش برانگیز است. متأسفانه، خطر مرگ با این شرایط بسیار زیاد است، به 50 درصد نزدیک می‌شود، اما به نظر می‌رسد این خطر در افرادی که به سرعت تشخیص داده می‌شوند، بسیار کمتر است. هنگامی که فردی با ایسکمی حاد روده تحت درمان و تثبیت قرار گرفت، نتیجه آن در دراز مدت تا حد زیادی به ماهیت اصلی مشکل قلبی عروقی (یا سایر شرایط پزشکی) بستگی دارد که در وهله اول منجر به ایسکمی روده می‌شود.
در هر صورت بهبودی از ایسکمی حاد روده می‌تواند یک چالش باشد. این افراد تمایل به سن بالاتری دارند و معمولاً دارای بیماری قلبی عروقی اساسی هستند. در صورت نیاز به برداشتن جزئی روده، ممکن است کولوستومی یا ایلئوستومی موقتی (یا در بعضی موارد دائمی) داشته باشند.
در همه موارد، افراد به مدیریت کامل هر بیماری قلبی عروقی زمینه‌ای که در ایسکمی روده آن‌ها کمک کرده است، نیاز دارند. آن‌ها همچنین نیاز به ارزیابی کامل از عوامل خطرساز، از جمله فشار خون بالا، کلسترول، چاقی، سیگار کشیدن و دیابت داشته و به کنترل شدید این موارد نیاز دارند. با پیروی از روش‌های خاص اصلاح سبک زندگی میتوان از ایسکمی روده جلوگیری کرد. موارد پیشگیری به شرح زیر هستند:
- ترک سیگار، زیرا به عروق خونی آسیب می‌رساند و خطر رسوب در عروق را افزایش می‌دهد.
- حفظ فشار خون و سطح کلسترول سالم
- حفظ سبک زندگی سالم
- ورزش منظم
- کاهش استرس
- کنترل دیابت
درمان ایسکمی روده
در درمان ایسکمی حاد روده، مهم است که بیمار را در سریع‌ترین زمان ممکن درمان کنید، در حالی که برای بازگرداندن جریان خون به روده‌های او عمل می‌کنید.
به طور معمول، مایعات برای بازیابی و حفظ گردش خون تجویز می‌شوند، کنترل درد با مواد افیونی حاصل می‌شود، برای جلوگیری از نشت باکتری‌های روده در حفره شکم از تولید پریتونیت، از آنتی بیوتیک استفاده می‌شود و داروی ضد انعقاد برای جلوگیری از لخته شدن خون بیشتر تجویز می‌شود.
اگر علائم زوال یا پریتونیت ظاهر شوند، باید بلافاصله عمل جراحی انجام شود، تا قسمت نابود شده روده را از بین ببرد و جریان خون را از طریق SMA یا IMA مسدود شده بازگرداند.
در صورت عدم نیاز به جراحی اورژانسی، گزینه‌های بازیابی جریان خون شامل داروهای ضد انعقاد، جراحی بای پس، آنژیوپلاستی یا استنت گذاری و تجویز داروهای لخته ساز است. انتخاب بهینه می‌تواند دشوار باشد و غالباً به یک روش تیمی شامل یک متخصص گوارش، قلب و جراح نیاز دارد.
در شخصی که آنژین مزمن روده تشخیص داده شده است، یعنی انسداد جزئی SMA یا IMA ناشی از پلاک آترواسکلروتیک، درمان می‌تواند با جراحی بای پس پیوند و آنژیوپلاستی یا استنت گذاری انجام شود. این روش درمانی خوردن وعده‌های غذایی بدون علائم را آسان می‌کند و باید به جلوگیری از بروز ایسکمی حاد روده کمک کند.
تشخیص ایسکمی روده
نکته کلیدی در تشخیص ایسکمی حاد روده این است که پزشک به فکر تشخیص بیفتد و سپس آزمایشات مناسب را برای تأیید یا رد آن انجام دهد.
علامت اصلی ایسکمی روده، درد شکم است. با این حال، موارد پزشکی زیادی وجود دارند که باعث ایجاد درد شکمی می‌شوند، بنابراین برای اینکه پزشک بر روی احتمال ایسکمی روده متمرکز شود، باید همیشه آماده باشد تا این تشخیص را بررسی کند.
افرادی که دچار ایسکمی روده هستند، اغلب در معاینه بدنی یافته‌های بسیار کمی دارند و در واقع، به پزشکان جوان آموزش داده می‌شود هر زمان که بیمار از درد شدید شکایت دارد و این با یافته‌های جسمی متناسب نیست، به این وضعیت فکر کنند. میزان نگرانی پزشک باید در بیمار مبتلا به درد ناگهانی شکمی که عوامل خطر ایسکمی روده نیز دارد و در بیمارانی که سابقه درد شکمی بعد از غذا را توصیف می‌کنند، افزایش یابد.
هنگامی که ایسکمی روده به نظر یک احتمال معقول ارزیابی می‌شود، باید بلافاصله مطالعات تصویربرداری تخصصی از شکم انجام شود. در بسیاری از موارد، سی تی اسکن شکم یا اسکن ام آر آی می‌تواند به تشخیص کمک کند. CT آنژیوگرافی (سی تی اسکن همراه با تزریق رنگ به ورید) یا آرتریوگرافی معمولی (تکنیک کاتتریزاسیون که در آن رنگ به شریان تزریق می‌شود و اشعه ایکس انجام می‌شود) برای تأیید تشخیص اغلب لازم است.
اگر سوء ظن به ایسکمی حاد روده به اندازه کافی زیاد باشد، یا اگر نشانه‌هایی از پریتونیت یا بی ثباتی قلب و عروق وجود داشته باشد، ممکن است قبل از تشخیص قطعی، جراحی فوری اکتشافی لازم باشد.
پرسش و پاسخ با پزشک
- چه چیزی احتمالاً باعث بیماری من شده است؟
- دلایل احتمالی چیست؟
- به نظر شما شرایط من موقتی است یا مزمن؟
- به چه آزمایش‌هایی نیاز دارم؟
- به چه درمان‌هایی نیاز دارم؟
- در صورت نیاز به جراحی، بهبودی من چگونه خواهد بود؟ چه مدت در بیمارستان خواهم بود؟
- رژیم و سبک زندگی من بعد از جراحی چگونه تغییر می‌کند؟
- به چه مراقبت‌ها و درمان‌های بعدی احتیاج دارم؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
- آیا جایگزینی عمومی برای دارویی که تجویز می‌کنید وجود دارد؟
- آیا بروشور یا سایر مطالب چاپی جهت کسب اطلاع از این بیماری وجود دارند که بتوانم مراجعه کنم؟ چه وب‌سایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
- چه انتظاری از پزشک خود دارید؟
پزشک ممکن است سؤالان زیر را بپرسد:
- علائم‌تان از چه زمانی شروع شد؟
- آیا علائم ثابت مانده است یا بدتر شده است؟
- آیا علائم مداوم یا گاه به گاه هستند؟
- علائم چقدر شدید است؟
- علائم چه زمانی بعد از غذا خوردن شروع می‌شوند؟
- آیا وعده‌های غذایی کوچک را بهتر از وعده‌های بزرگ تحمل می‌کنید؟
- آیا تحمل مایعات راحت تر از جامدات است؟
- به نظر می‌رسد چه مواردی، علائم را بهبود می‌بخشند؟
- چه چیزی در صورت وجود، نشانه‌های بیماری را بدتر می‌کنند؟
- آیا سیگار می‌کشید؟ چقدر؟
- آیا وزن کم کرده اید؟
چشم انداز بیماران مبتلا به ایسکمی روده
ایسکمی روده یک بیماری جدی است که در اثر کاهش جریان خون در بخشی از روده ایجاد می‌شود. در حالی که این بیماری ممکن است با علائم خفیف شروع شود، اما ممکن است منجر به نتایج فاجعه باری نیز شود. تشخیص و درمان به موقع، کلید اصلی نتیجه موفقیت آمیز است.
منابع:
