متفورمین “Metformin” یک داروی تجویزی است که به منظور کاهش علائم دیابت نوع 2 استفاده می‌شود. متفورمین متعلق به گروهی از داروها به نام بیگوآنید “biguanides” است. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 دارای قند خونی (گلوکز) هستند که بالاتر از حد طبیعی و استاندارد افزایش می‌یابد. متفورمین، دیابت را درمان نمی‌کند اما در عوض به کاهش سطح قند خون در محدوده ایمن کمک می‌کند.
همچنین بخوانید: رژیم غذایی مناسب برای دیابت
به خاطر داشته باشید که قرص متفورمین می‌بایست طولانی مدت مصرف شود. این موضوع ممکن است شما را متعجب کند که این دارو چه عوارضی ایجاد خواهد کرد. متفورمین می‌تواند عوارض جانبی خفیف یا جدی ایجاد کند که در مردان و زنان یکسان است. در این مقاله آنچه شما باید در مورد این عوارض جانبی بدانید و زمانی که باید با پزشک خود تماس بگیرید، آورده شده است.
برای درمان بیماری توسط متفورمین از دوزهای تجویزی پزشک متخصص استفاده می‌شود. یکی از دوزهای کاربردی تجویزی توسط پزشک، متفورمین 500 است. به خاطر داشته باشید که این درمان باید از طریق پزشک متخصص شما، تایید شود.
فهرست مطالب
شایع‌ترین عوارض جانبی قرص متفورمین یا به طور کلی درمان با متفورمین چیست؟
متفورمین برخی از عوارض جانبی رایج را ایجاد می‌کند. این موارد ممکن است هنگام شروع مصرف متفورمین رخ دهند اما به طور معمول با گذشت زمان از بین می‌روند. در صورت شدید بودن عوارض یا ایجاد مشکل برای شما، پزشک خود را مطلع کنید.
شایع‌ترین عوارض متفورمین عبارتند از:
- سوزش سردل
- دل درد
- حالت تهوع یا استفراغ
- نفخ
- گاز
- اسهال
- یبوست
- کاهش وزن
- سردرد
- طعم فلزی ناخوشایند در دهان
تهوع، استفراغ و اسهال از شایع‌ترین عوارض جانبی متفورمین است که افراد هنگام شروع مصرف درمان با آن مواجه می‌شوند. به طور معمول این مشکلات با گذشت زمان برطرف می‌شوند. با مصرف متفورمین همراه با غذا می‌توانید این اثرات را کاهش دهید. همچنین به منظور کاهش خطر ابتلا به اسهال شدید، پزشک احتمالاً دوز کم شده‌ی متفورمین را برای شما تجویز می‌کند و سپس آن را به آرامی افزایش می‌دهد.
گاهی متفورمین به منظور پیشگیری از دیابت در زنان مبتلا به بیماری تخمدان پلی کیستیک (PCOS) استفاده می‌شود. برای این منظور از برچسب راهنمای دارو استفاده نمایید. عوارض جانبی این نوع مصرف متفورمین، مشابه سایر عوارض دارو است.
عوارض جانبی جدی متفورمین
اسیدوز لاکتیک “Lactic acidosis” و متفورمین
جدی‌ترین اما غیرمعمول‌ترین عارضه جانبی متفورمین می‌تواند اسیدوز لاکتیک باشد. در واقع، متفورمین یک “هشدار” دارد که به آن “جعبه سیاه” نیز گفته می‌شود و در مورد این خطر هشدار داده است. این نوع هشدار شدیدترین هشدار سازمان غذا و دارو (FDA) است.
اسیدوز لاکتیک یک مشکل نادر اما جدی است که می‌تواند به دلیل تجمع متفورمین در بدن شما ایجاد شود. این شرایط، یک فوریت پزشکی است که باید فوراً در بیمارستان درمان شود.
به منظور دریافت اطلاعات بیشتر در مورد عواملی که خطر اسیدوز لاکتیک را افزایش می‌دهند، مطالب بیشتری مطالعه نمایید.
در صورت مشاهده هر یک از علائم اسیدوز لاکتیک، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. اگر مشکل تنفسی دارید، بلافاصله با 115 تماس بگیرید یا به نزدیکترین اورژانس بروید:
- خستگی شدید
- ضعف
- کاهش اشتها
- حالت تهوع
- استفراغ
- مشکل در تنفس
- سرگیجه
- سبکی سر
- ضربان قلب سریع یا کند شده
- احساس سرما
- درد عضلانی
- سرخ شدن یا قرمزی ناگهانی و احساس گرما در پوست
- درد معده با هر یک از این علائم دیگر
کم خونی و متفورمین
متفورمین می‌تواند سطح ویتامین B-12 را در بدن شما کاهش دهد. در موارد نادر، این شرایط می‌تواند باعث کم خونی یا کاهش سطح گلبول‌های قرمز شما شود. اگر از طریق رژیم غذایی خود مقدار زیادی ویتامین B-12 یا کلسیم دریافت نمی‌کنید، ممکن است در معرض خطر سطح بسیار پایین ویتامین B-12 باشید.
در صورت قطع مصرف متفورمین یا مصرف مکمل‌های ویتامین B-12، سطح ویتامین B-12 شما می‌تواند بهبود یابد. مصرف متفورمین را بدون صحبت با پزشک متوقف نکنید.
علائم شایع کم خونی عبارتند از:
- خستگی
- سرگیجه
- سبکی سر
اگر فکر می‌کنید که کم خونی دارید، با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید تا سطح گلبول‌های قرمز خون شما را بررسی نماید.
هیپوگلیسمی “Hypoglycemia” و متفورمین
متفورمین به تنهایی باعث افت قند خون یا کاهش قند خون نمی‌شود. با این حال در موارد نادر ممکن است در صورت ترکیب متفورمین با موارد زیر، این شرایط رخ دهد:
- رژیم غذایی نامناسب
- ورزش سنگین
- مصرف زیاد الکل
- سایر داروهای دیابت
برای جلوگیری از افت قند خون موارد زیر را رعایت نمایید:
- داروهای خود را طبق برنامه مصرف کنید.
- از رژیم غذایی متعادل پیروی کنید.
- طبق دستور پزشک، ورزش کنید.
- در مورد سایر داروهایی که مصرف می‌کنید به پزشک خود اطلاع دهید.
در صورت مشاهده علائم هیپوگلیسمی (به علت متفورمین) که می‌تواند شامل موارد زیر باشد، با پزشک خود تماس بگیرید:
- ضعف
- خستگی
- حالت تهوع
- استفراغ
- دل درد
- سرگیجه
- سبکی سر
- ضربان سریع یا کند غیرعادی قلب
موارد احتیاط در مصرف متفورمین و عوارض آن
چندین عامل، خطر ابتلا به اسیدوز لاکتیک را در هنگام مصرف متفورمین افزایش می‌دهند. اگر هر یک از این عوامل بر شما تأثیر می‌گذارد، حتماً قبل از مصرف این دارو با پزشک خود مشورت کنید.
مشکلات کلیوی و مصرف متفورمین
کلیه‌های شما متفورمین را از بدنتان خارج می‌کند. اگر کلیه‌های شما خوب کار نکنند، سطح بالاتری از متفورمین را در بدن خود خواهید داشت. این امر خطر بروز اسیدوز لاکتیک را افزایش می‌دهد.
اگر مشکلات خفیف یا متوسط کلیوی دارید، این احتمال وجود دارد که پزشک، درمان شما را با دوز کمتر متفورمین شروع کند.
اگر مشکلات شدید کلیوی دارید یا 80 سال و بیشتر سن دارید، متفورمین ممکن است برای شما مناسب نباشد. احتمالاً پزشک قبل از شروع مصرف متفورمین و سپس هر سال، عملکرد کلیه شما را آزمایش می‌کند.
مشکلات قلبی و مصرف متفورمین
اگر نارسایی حاد قلبی دارید یا اخیراً دچار حمله قلبی شده‌اید، نباید متفورمین مصرف کنید.
قلب شما ممکن است خون کافی به کلیه‌ها ارسال نکند. این امر باعث می‌شود کلیه‌های شما مانند گذشته متفورمین را از بدن خارج نکنند و خطر بروز اسیدوز لاکتیک را افزایش دهید.
مشکلات کبدی و مصرف متفورمین
در صورت داشتن مشکلات شدید کبدی نباید متفورمین مصرف کنید. کبد شما اسید لاکتیک را از بدن شما پاک می‌کند.
مشکلات شدید کبدی می‌تواند منجر به تجمع اسید لاکتیک شود. تجمع اسید لاکتیک خطر بروز اسیدوز لاکتیک را افزایش می‌دهد. همچنین متفورمین خطر ابتلا به بیماری‌های دیگر را افزایش می‌دهد، بنابراین مصرف آن در صورت داشتن مشکلات کبدی خطرناک است.
مصرف الکل و متفورمین
نوشیدن الکل در هنگام مصرف متفورمین خطر ابتلا به هیپوگلیسمی را افزایش می‌دهد. همچنین خطر بروز اسیدوز لاکتیک نیز افزایش می‌یابد. این شرایط به این دلیل رخ می‌دهد که سطح اسید لاکتیک را در بدن شما افزایش می‌دهد.
هنگام مصرف متفورمین نباید مقدار زیادی الکل بنوشید. این موضوع شامل استفاده طولانی مدت از الکل و نوشیدن زیاد آن است. در صورت مصرف الکل در هنگام استفاده از متفورمین، با پزشک خود در مورد اندازه ایمن مصرف الکل صحبت کنید.
جراحی یا رادیولوژی و متفورمین
اگر قصد جراحی یا رادیولوژی با استفاده از کنتراست ید “iodine contrast” را دارید، باید 48 ساعت قبل از عمل، متفورمین را متوقف کنید.
این روش‌ها می‌توانند حذف و دفع متفورمین را از بدن شما کند نمایند و خطر بروز اسیدوز لاکتیک را افزایش دهند. شما بعد از عمل و فقط هنگامی که آزمایش عملکرد کلیه طبیعی است، باید مصرف متفورمین را از سر بگیرید.
درباره مصرف متفورمین و عوارض آن با پزشک خود صحبت کنید
اگر پزشک متفورمین تجویز کرده است و نگران عوارض جانبی آن هستید، با او صحبت کنید. این احتمال وجود دارد که بخواهید این مقاله را با پزشک خود مرور کنید.
حتماً هر سوالی در این زمینه دارید از او بپرسید، مانند:
- در زمان مصرف متفورمین باید مراقب چه عوارضی باشم؟
- آیا من در معرض خطر بالای بروز اسیدوز لاکتیک هستم؟
- آیا داروی دیگری می‌توانم مصرف کنم که عوارض جانبی کمتری داشته باشد؟
پزشک شما می‌تواند به سوالات شما پاسخ دهد و با شما همکاری کند تا عوارض جانبی شما مدیریت شود.
چه زمانی متفورمین را متوقف کنیم؟
متفورمین (Glumetza،Riomet ،Glucophage ، Fortamet) متداول‌ترین دارو برای درمان دیابت در سراسر جهان است. این موضوع می‌تواند به کنترل قند خون بالا در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 کمک کند. این دارو به شکل قرص یا مایع شفافی (شربت) که از طریق دهان با غذا مصرف می‌کنید، در دسترس است.
اگر از متفورمین برای درمان دیابت نوع 2 استفاده می‌کنید، این احتمال وجود دارد که بتوانید با ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی خود مانند حفظ وزن سالم و ورزش بیشتر، وضعیت خود را مدیریت کنید.
قبل از قطع مصرف متفورمین با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید آیا این اقدام، شیوه‌ی درستی برای مدیریت دیابت شما است یا خیر.
به طور کلی متفورمین چیست؟ و چگونه اثر می‌کند؟
متفورمین علت اصلی دیابت را درمان نمی‌کند. علائم دیابت را به وسیله کاهش قند خون یا گلوکز با موارد زیر درمان می‌کند:
- کاهش تولید گلوکز در کبد
- کاهش جذب گلوکز از روده
- بهبود حساسیت به انسولین در بافت‌های محیطی، افزایش جذب بافت و استفاده از گلوکز
متفورمین علاوه بر بهبود قند خون به موارد دیگری نیز کمک می‌کند. این موارد شامل:
- کاهش چربی خون و در نتیجه کاهش سطح تری گلیسیرید خون
- کاهش کلسترول “بد” لیپوپروتئین “lipoprotein” با چگالی پایین (LDL)
- افزایش کلسترول “خوب” لیپوپروتئین “lipoprotein” با چگالی بالا (HDL)
- احتمالاً اشتهای شما را کاهش می‌دهد که ممکن است منجر به کاهش وزن متوسط شود
خطرات مصرف متفورمین
مصرف متفورمین به دلیل بروز خطرات احتمالی و عوارض جانبی آن، برای همه افراد مناسب نیست.
اگر سابقه موارد زیر را دارید، مصرف متفورمین توصیه نمی‌شود:
- اختلالات مرتبط با مصرف مواد
- بیماری کبدی
- مشکلات شدید کلیوی
- برخی مشکلات قلبی
اگر در حال حاضر متفورمین مصرف می‌کنید و عوارض جانبی ناخوشایندی دارید، ممکن است لازم شود تا به دنبال گزینه‌های درمانی جایگزین باشید.
شایع‌ترین هشدارها در مصرف متفورمین
شایع‌ترین هشدارها در مصرف متفورمین، سردرد و مشکلات گوارشی است که به طور معمول شامل موارد زیر است:
- اسهال
- استفراغ
- حالت تهوع
- سوزش سردل
- گرفتگی شکم
- گاز معده
- طعم فلزی
- از دست دادن اشتها
آنچه شما می‌توانید برای بهبود وضعیت خود در زمان مصرف متفورمین انجام دهید
متفورمین ممکن است به جلوگیری از بروز عوارض طولانی مدت ناشی از دیابت نوع 2 کمک کند. اما اگر پزشک تشخیص دهد که شما می‌توانید قند خون خود را بدون مصرف متفورمین حفظ کنید، این امکان وجود دارد که بتوانید مصرف آن را متوقف کنید.
این احتمال وجود دارد که بتوانید با تغییر شیوه زندگی خود مانند توجه به موارد زیر، قند خون خود را بدون دارو و با موفقیت کاهش داده و مدیریت کنید:
- حفظ وزن سالم
- ورزش بیشتر
- کاهش مصرف کربوهیدرات‌ها
- رژیم غذایی شامل کربوهیدرات‌های با قند پایین
- ترک سیگار به هر شکلی
- نوشیدن کمتر الکل یا به طور کلی توقف نوشیدن آن
دریافت مشاوره نیز مهم است. مشورت با یک متخصص تغذیه، مربی شخصی یا گروه همسالان شما می‌تواند شانس شما را برای رعایت این عادات سالم افزایش دهد.
