آرتروز زانو یا استئوآرتریت (Osteoarthritis) نوعی بیماری است که باعث ایجاد درد و سفتی در مفاصل می‌شود. درحقیقت، زانو یکی از مفاصلی است که بیشترین آسیب را می‌بیند. اگر به آرتروز در زانو مبتلا باشید، ساختارهای مختلفی که مفصل زانوی را تشکیل می‌دهند آسیب می‌بینند. برخی از غضروف‌ها نابود می‌شوند، که به طور معمول باعث می‌شوند استخوان‌ها برخلاف یکدیگر عمل کنند.
شکل استخوان‌ها می‌تواند تغییر کند و ممکن است رشد استخوانی به نام استئوفیت‌ها (خار استخوانی) ایجاد شود. غشایی که مفصل زانو را در یک مسیر قرار می‌دهد نیز می‌تواند ملتهب شود. این تغییرات بر نحوه کارکرد زانو تأثیر می‌گذارند و می‌توانند منجر به علائمی مانند درد و سفتی شوند. آرتروز زانو عمدتاً افراد بالای 50 سال را درگیر می‌کند و احتمال ابتلا به آن در دوران پیری بیشتر است؛ با رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
آرتروز زانو چیست؟
شایع ترین علت درد زانو، ورم مفاصل زانو است. درد ممکن است به صورت مداوم نباشد و با گذشت زمان بدتر شود و با علائم دیگری مانند سفتی زانو همراه باشد. آرتروز زانو (Osteoarthritis) با تخریب غضروف مفصلی زانو تعریف می‌شود، ماده انعطاف پذیر و لغزنده ای که به طور معمول استخوان‌ها را از اصطکاک و ضربه مفاصل محافظت می‌کند.
این بیماری همچنین شامل تغییراتی در استخوان در ناحیه زیر غضروف است و می‌تواند بر روی بافت نرم اطراف تأثیر بگذارد. این بیماری تقریباً متداول‌ترین نوع در ایجاد درد زانو است و اغلب به آن آرتریت زانو گفته می‌شود. بسیاری از انواع دیگر ورم مفاصل که کمتر شایع هستند نیز می‌توانند باعث درد زانو شوند، از جمله آرتریت روماتوئید و آرتریت واکنشی!
علت آرتروز زانو
درد ناشی از آرتروز زانو در اثر کم شدن غضروف ایجاد می‌شود، که این غضروف به عنوان کمک فنر محافظ بین مفاصل عمل می‌کند. غضروف برای به حداقل رساندن تأثیر فعالیت‌های روزمره بر روی مفاصل مهم هستند، اما فعالیت‌های بیش از حد نیز به معنای آن است که در معرض سطح بالای فرسودگی قرار دارد. هیچ علت شناخته شده‌ای از استئوآرتریت مشخص نشده است، اما چندین عامل خطر می‌توانند در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند. در صورتی که یک یا چند عامل زیر وجود داشته باشند، بیماران در معرض خطر ابتلا به آرتروز زانو قرار می‌گیرند.
سن: شایع ترین علت آتروز زانو سن است، زیرا استفاده از مفصل در طی سالیان متمادی منجر به از بین رفتن غضروف می‌شود. آرتروز زانو بیشتر در افراد بالای 50 سال رخ می‌دهد.
سابقه خانوادگی: ژنتیک می‌تواند در ناهنجاری‌های استخوانی نقش داشته باشد و همچنین می‌تواند منجر به انحراف و مشکلات مربوط به هم‌ترازی مفصل شود و در مواردی مانند داشتن پای پرانتزی یا مفصل کاذب (وجود مفصل نرم و امکان خم کردن راحت بدن یا انگشتان دست)، هر دو احتمالاً منجر به پیشرفت آرتروز می‌شوند.
چاقی یا اضافه وزن: مفاصل تحمل کننده وزن (Weight-Bearing) در افرادی که به طور قابل توجهی اضافه وزن دارند، در معرض خطر آرتروز قرار می‌گیرند. تخمین زده شده است که هر پوند اضافی از وزن، موجب وارد شدن سه پوند فشار اضافه به زانوها می‌شود و فشار بر روی باسن را تا شش برابر افزایش می‌دهد. از آنجا که افزایش وزن به تدریج فشار را بر روی مفاصل ایجاد می‌کند، پس بروز علائم آرتروز زانو ممکن است سال‌ها طول بکشد.
علائم و نشانه‌های آرتروز زانو
شایع‌ترین علائم آرتروز زانو گزارش شده شامل، درد و سفتی در مفاصل آسیب دیده است. با این حال، در واقع طیف گسترده ای از علائم آرتروز در بین بیماران وجود دارند و شدت علائم لزوماً به میزان آسیب مفاصل ارتباطی ندارد. به عنوان مثال، بیمار مبتلا به مفصل از بین رفته به میزان قابل توجهی ممکن است علائم کمتری نسبت به بیماری با آسیب خفیف مفصل را داشته باشد. برای بسیاری از افراد، این علائم در طولانی مدت شعله ور خواهند شد. در بسیاری از افراد، درد آرتروز ممکن است با گذشت زمان یا با انجام فعالیت‌های خاصی، به طرز چشمگیری بدتر شود. علائم و نشانه‌های استئوآرتریت عبارتند از:
سفتی: یکی از نشانه‌های اصلی آرتروز زانو، سفتی در مفصل است، که ممکن است در ابتدای صبح یا تحرک بعد از مدتی طولانی (نشستن در اتومبیل یا هواپیما) ظاهر شود. سفتی معمولاً بعد از 30 دقیقه فعالیت آرام برطرف می‌شود، زیرا مفاصل معمولا با انجام حرکات ملایم گرم می‌شوند.
درد: درد یکی دیگر از علائم شایع آرتروز زانو است، که در حین حرکت یا بعد از فعالیت شدید بدتر می‌شود. درد ممکن است آهسته یا یک دفعه رخ دهد. در شدیدترین موارد استئوآرتریت، بیماران حتی ممکن است در هنگام استراحت مفاصل یا حرکت اندکی، احساس درد کنند. درد مفصل ممکن است احساس بی حسی را ایجاد کند.
انعطاف پذیری: بیماران ممکن است از دست دادن دامنه کامل حرکت در مفصل آسیب دیده را تجربه کنند.
تورم: مفصل ممکن است به دلیل ایجاد مایعات اضافی متورم شود. به این نوع تورم از نظر بالینی افیوژن (آب اوردن زانو) گفته می‌شود. اگر تورم شدید باشد، ممکن است مفصل نیز بی حس شود.
صدای ساییدگی: ممکن است هنگام جابجایی مفصل احساس ساییدگی جزئی ایجاد شود، زیرا سطوح نقاط موجود در مفصل دیگر نمی‌توانند به آرامی بر روی یکدیگر جابجا شوند.
خار استخوان: بعضی اوقات، برجستگی‌های استخوانی، نقاطی از استخوان که در نتیجه اصطکاک و اختلال در عملکرد مفصل رشد می‌کنند، ممکن است در زیر پوست احساس شوند. همچنین می‌توان از خار استخوان‌ها به عنوان آرتروز زانو نام برد.
تغییر شکل: در برخی از انواع آرتروز، ممکن است ناهنجاری جسمی قابل توجه باشد. به عنوان مثال، مفاصل انگشت بزرگ شده ممکن است ناشی از اصطکاک باشد و باعث بزرگ شدن مفاصل استخوانی انگشت یا تخریب پیشرفته غضروف زانو شود، که در نهایت منجر به انحنای بیرونی یا کج شدن زانو می‌شود.
در حالی که معمولاً درد در مفصل آسیب دیده احساس می‌شود، اما در بعضی از بیماران ممکن است این درد به مناطق دیگر بدن گسنرش یابد. به عنوان مثال، آرتروز مفصل ران ممکن است منجر به درد زانو شود، یا استئوآرتریت نخاعی ممکن است روی اعصابی که باعث درد، بی حسی یا علائم دیگری در بخشی از بدن می‌شوند، تأثیر بگذارد.
هنگامی که باسن یا زانوها درگیر می‌شوند، راه رفتن می‌تواند منبع مهمی از درد باشد و تحمل درد ممکن است باعث لنگیدن شود. درد در مناطقی که خارج از مفاصل آسیب دیده احساس می‌شود، از جمله باسن، کشاله ران یا ران، ممکن است از لحاظ شدت درد از یک درد خفیف تا یک درد شدید متفاوت باشد.
تشخیص بیماری آرتروز زانو
آرتروز زانو از طریق سوابق پزشکی، معاینه بدنی و آزمایشات مختلف آزمایشگاهی از جمله، مطالعات تصویربرداری مانند اشعه ایکس تشخیص داده می‌شود. پزشک می‌تواند اکثر موارد را تشخیص دهد، اما بسته به شدت درد، ممکن است بیمار برای ارزیابی بیشتر به پزشک متخصصی مانند جراح ارتوپدی مراجعه کند.
سوابق پزشکی
سابقه پزشکی بیمار، اغلب می‌تواند مفیدترین ابزار برای پزشکان در تشخیص آرتروز باشد. پزشکان به دنبال سابقه خانوادگی این بیماری و همچنین وجود عوامل خطر مختلف برای نشان دادن نیاز به آزمایش‌های بعدی خواهند بود. بررسی دقیق علائم بیمار برای به دست آوردن یک تشخیص دقیق مهم است.
معاینه جسمی
معاینه جسمی معمولاً با سوابق پزشکی بیمار همراه است، زیرا پزشک به دنبال علائم جسمی بیماری است. این موارد شامل تورم و حساسیت در مفاصل، عدم تحرک برخی از مفاصل خاص یا آسیب دیدگی مفاصل مانند رشد استخوانی در محیط اطراف است. همچنین ممکن است از بیمار خواسته شود که کارهای مختلف جسمی را انجام دهد تا پزشک بتواند دامنه حرکت و تحرک عمومی مفصل را ارزیابی کند.
تست‌های آزمایشگاهی
از آزمایشات آزمایشگاهی برای تأیید تشخیص آرتروز زانو استفاده می‌شود. این ابزار تشخیصی شامل نمونه برداری از مایع موجود در مفصل برای معاینه بیشتر است و می‌توان از آن برای تشخیص سایر شرایط نیز استفاده کرد. آزمایش‌های دیگری نیز می‌توانند وجود کریستال‌ها را آشکار کنند و همچنین مانع از عفونت شوند که به شرح زیر هستند:
اشعه ایکس: از اشعه ایکس برای تهیه تصویری از آسیب‌های احتمالی مفصل استفاده می‌شود، اما مطمئن ترین ابزار نیست. بیشتر بیماران بالای 60 سال، انحطاط مفاصل مرتبط با آرتروز را نشان می‌دهند، اما فقط یک سوم از آن‌ها علائم واقعی را گزارش می‌کنند. به همین دلیل معمولاً از اشعه ایکس برای تأیید تشخیص مشکوک گرفته شده از طریق معاینه جسمی و سابقه پزشکی استفاده می‌شود.
MRI: برای تهیه تصویر دقیق تری از آسیب به غضروف مفصل، می‌توان از روش‌های تصویربرداری رزونانس مغناطیسی استفاده کرد.
درمان آرتروز زانو
هیچ درمانی برای آرتروز زانو وجود ندارد! اما برای مدیریت بیماری و کنترل علائم اقدامات بسیار زیادی وجود دارند. هدف اصلی درمان، کاهش درد و سفتی حاصل از این عارضه است، که باعث بهبود عملکرد زانوها و ترمیم کیفیت زندگی می‌شود. پزشک معالج ممکن است فرد را به سایر متخصصان از جمله یک فیزیوتراپیست (یک متخصص بهداشت و درمان که در حفظ و بهبود حرکات و عملکردها تخصص دارد) ارجاع دهد. اگر فرد درد و سفتی شدیدی را تجربه کند، پزشک معالج ممکن است او را به جراح ارتوپدی (پزشک متخصص در جراحی استخوان) ارجاع دهد.
کارهای زیاد دیگری نیز وجود دارند که می‌توانید برای کاهش درد و سفتی در زانو و راحت تر کردن زندگی روزمره خود انجام دهید. برخی از این کارها در زیر ذکر شده اند:
- سعی کنید تناسب بین وزن و قد خود را حفظ کنید. در صورت داشتن اضافه وزن، چون استرس بیشتری به مفاصل وارد می‌شود، می‌تواند استئوآرتریت را بدتر کند.
- به طور منظم ورزش کنید. ورزش می‌تواند به تقویت مفاصل و بهبود تناسب اندام کمک کند. پزشک یا فیزیوتراپیست در مورد بهترین نوع ورزش‌ها به منظور بهبود فردی صحبت خواهد کرد.
- برای رفع هرگونه فشار در مفصل زانو، از چوب مناسب برای پیاده روی استفاده کنید.
- مطمئن شوید که از کفش مناسبی استفاده می‌کنید؛ ترجیحا از یک کفش نرم و سبک استفاده کنید.
- برای تسکین درد از یک پد حرارتی یا یک کیسه یخ استفاده کنید. هرکدام از این‌ها را مستقیماً روی پوست خود قرار ندهید، زیرا ممکن است باعث سوختگی یا یخ زدگی پوست شوند، ابتدا آن‌ها را در حوله‌ای پیچیده و سپس از آن‌ها استفاده کنید.
دارو درمانی
مسکن‌ها نمی‌توانند آرتروز زانو را درمان کنند، اما می‌توانند به بهبود علائم درد و سفتی ناشی از آن و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند. اگر هنوز درد را تجربه می‌کنید، پزشک ممکن است پس از انجام اقداماتی دیگر، داروهایی را تجویز کند. کرم‌ها و ژل‌ها معمولاً اولین مسکن‌هایی هستند که پزشک به فرد پیشنهاد می‌کند.
این‌ها ممکن است حاوی داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ماده ای به نام کپسایسین باشند. می‌توانید این پماد‌ها را مستقیماً روی زانوی خود بزنید. اگر کرم‌ها و ژل‌ها برای تسکین درد کافی نباشند، پزشک ممکن است توصیه کند که پاراستامول مصرف کنید. لازم نیست که آن را به طور منظم مصرف کنید، بلکه استفاده از آن تنها در هنگام درد کافی است.
اگر این داروها مؤثر نباشند، پزشک معالج ممکن است قرص NSAID را پیشنهاد دهد. به دلیل بروزعوارض جانبی خطرناک، نباید قرص‌های NSAID را بیش از حد مصرف کنید. پزشک معمولاً برای محافظت از معده و کاهش خطر عوارض جانبی، داروی دیگری را به همراه قرص‌های NSAID تجویز می‌کند. گاهی اوقات اگر علائم شدیدی را تجربه می‌کنید و سایر داروها کمکی به وضعیتتان نمی‌کنند، پزشک معالج ممکن است نوعی مسکن قوی تر به نام مواد افیونی (Opioid) را پیشنهاد کند.
اگر مفصل زانو دردناک و متورم شود، پزشک معالج می‌تواند برای فرد تزریق مستقیم استروئید به مفصل را تجویز کند. تزریق معمولاً در طی چند روز انجام می‌شود و می‌تواند هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه یابد. اگرچه بسیاری از افراد برای کاهش علائم خود از مکمل‌های حاوی گلوکوزامین یا کندرویتین استفاده می‌کنند، اما شواهد محدودی برای مفید بودن استفاده از آن‌ها وجود دارند و پزشکان معمولاً مصرف آن‌ها را توصیه نمی‌کنند.
عمل جراحی
اگر آرتروز زانو باعث درد شدیدی در ناحیه آن می‌شود و یا تأثیر بسزایی در زندگی روزمره تان می‌گذارد، پزشک ممکن است جراحی را پیشنهاد کند. این روش معمولاً بعد از انجام سایر روش‌های جراحی غیرمستقیم که به فرد کمکی نکرده است، صورت می‌گیرد. انواع مختلف جراحی وجود دارند که می‌تواند به آرتروز زانو کمک کند که مهمترین آن آرتروسکوپی زانو است. در این روش جراح بخشی از استخوان را تعویض می‌کند تا از فشار بر روی قسمت آسیب دیده زانو جلوگیری شود. تعویض جزئی یا کامل زانو، روشی است که جراح قسمت‌های فرسوده مفصل را با قسمت‌های مصنوعی جایگزین می‌کند.
دستگاه‌ها و روش‌های درمانی دیگر
اگر یک فیزیوتراپیست را ملاقات کنید، ممکن است یک آزمایش TENS (تحریک الکتریکی عصب از روی پوست) را پیشنهاد کند. این یک دستگاه الکترونیکی است که امواجی را از طریق پوست ارسال می‌کند تا سیگنال‌های درد ناشی از انتهای عصب را متوقف یا کاهش دهد. برخی از افراد مبتلا به آرتروز آن را مفید می‌دانند، اگرچه برای همه مؤثر نیست. قبل از تصمیم گیری برای خرید دستگاه، اغلب می‌توانید دستگاه فیزیکی TENS را از فیزیوتراپیست خود قرض بگیرید.
یک فیزیوتراپیست همچنین می‌تواند ارزیابی کند که آیا زانو بند یا بریس برای فرد مفید است یا خیر. این‌ها می‌توانند علاوه بر سایر روش‌های درمانی، به فرد در پایدار ماندن زانو و پشتیبانی از آن‌ها کمک کنند.
همچنین ممکن است یک متخصص کاردرمانی را ببینید. این یک متخصص بهداشت است که می‌تواند به فرد در مدیریت وظایف روزمره خود کمک کند. کاردرمانی می‌تواند راه حل‌هایی را در مورد تغییراتی که می‌توانید در ماشین، خانه یا محل کار خود انجام دهید، برای رفع هرگونه فشار در زانو توصیه کند. این موارد ممکن است شامل کمک به حمام به موقع، بلند شدن ازصندلی یا رختخواب، گرفتن نرده یا استفاده از پله برقی باشند.
پیشگیری از آرتروز زانو
بسیاری از عوامل موثر بر شیوه زندگی، بر خطر ابتلا به OA تأثیر می‌گذارند. ایجاد برخی از تغییرات در شیوه زندگی می‌توانند به فرد در بهبود سلامت مشترک و جلوگیری از ابتلا به OA کمک کنند.
خطرات شغلی را مدیریت کنید
مشاغلی که حرکات تکراری زیادی را ایجاد می‌کنند، می‌توانند بر روی مفاصل تاثیر بدی بگذارند. اگر کارتان شامل حرکات دائمی زیر می‌باشند، با پزشک خود مشورت کنید:
- زانو زدن
- بلند کردن
- چرخش
- پیاده روی
- ورزش
ورزش ناشی از تمرینات مناسب می‌تواند سلامت مفصل را بهبود بخشد. علاوه بر ورزش هوازی، به دنبال فعالیت‌هایی باشید که شامل تمرینات قدرتی و کششی است. ورزش منظم می‌تواند به کاهش سرعت یا حتی جلوگیری از OA کمک کند. ورزش در موارد زیر می‌تواند به افراد کمک کند:
- حفظ مفاصل سالم
- رفع سفتی
- کاهش درد و خستگی
- افزایش قدرت عضلات و استخوان‌ها
- حفظ وزن متعادل
وزن بیش از حد یکی از بزرگ‌ترین فاکتورهای خطر ابتلا به OA است. زیرا فشارهای اضافی را بر روی مفاصل وارد می‌کند و این می‌تواند باعث وخیم تر شدن وضعیت غضروف مفصل شود. افراد دارای اضافه وزن و چاق در معرض خطر ابتلا به OA هستند. کاهش وزن می‌تواند به کاهش درد و بهبود علائم کمک کند.
استراحت کنید
ورزش می‌تواند به افراد در ایجاد مفاصل و عضلات سالم کمک کند، اما استفاده بیش از حد از مفاصل می‌تواند خطر ابتلا به OA را افزایش دهد، کلید اصلی حفظ تعادل است. اگر مفاصل متورم یا دردناک شوند، به آن‌ها استراحت دهید. سعی کنید حداقل 12 تا 24 ساعت به مفاصل متورم خود استراحت دهید. زمان کافی برای ترمیم زخم مجروح شده، باعث کاهش خطر ابتلا به OA در آینده می‌شود. علاوه بر این، برای کسانی که OA دارند، خستگی می‌تواند درد را افزایش دهد. اطمینان حاصل کنید که هر شب به اندازه کافی می‌خوابید.
قند خون را کنترل کنید
براساس بنیاد آرتریت، دیابت ممکن است یک عامل خطرزای مهمی در ایجاد آرتروز زانو باشد. سطح بالای گلوکز می‌تواند در تشکیل مولکول‌هایی که غضروف را سفت می‌کند، سرعت ببخشد و دیابت نیز التهابی را ایجاد می‌کند که می‌تواند باعث از بین رفتن غضروف شود. دیابت تحت کنترل و تنظیم سطح گلوکز می‌تواند به جلوگیری از ابتلا به آرتروز زانو کمک کند.
چشم انداز بیماران مبتلا به آرتروز زانو
اگرچه درمانی برای آرتروز زانو وجود ندارد، اما روش‌های بسیاری برای پیشگیری از آن و تسکین و مدیریت علائم آن وجود دارند. حفظ سبک زندگی سالم با داشتن ورزش، استراحت و خواب کافی و حفظ رژیم غذایی سالم و وزن ایده‌آل، روش‌های ساده‌ای برای کاهش و مدیریت علائم ناشی از آرتروز زانو است.
منابع:
