سرطان تخمدان به نوعی از سرطان گفته میشود که در تخمدان‌های زنان شروع می‌گردد. زنان دارای دو تخمدان هستند که تخم و هورمون‌های استروژن و پروژسترون تولید می‌کنند. تشخیص بیماری سرطان تخمدان دشوار است زیرا مراحل اولیه سرطان تخمدان به‌ندرت باعث بروز علائم می‌شوند. ممکن‌است سرطان تخمدان در مراحل پیشرفته هم، باعث علائم کم و غیر اختصاصی شود. علائم سرطان تخمدان شامل نفخ شکم، احساس سریع سیری در هنگام غذا خوردن، کاهش وزن، گرفتگی در قسمت تحتانی معده، تغییر در عادت روده و نیاز مکرر به ادرار کردن باشد.
علت سرطان تخمدان مشخص نیست. به طور کلی، سرطان در اثر جهش‌های ژنتیکی که سلول‌های طبیعی را به سلول‌های سرطانی غیرطبیعی تبدیل می‌کنند، ایجاد میشود. این سلول‌ها به‌سرعت تکثیر می‌شوند و یک توده یا تومور تشکیل میشود. همان سلولی که سرطان را شروع میکند، نوع سرطان تخمدان را تعیین میکند. این انواع شامل تومور اپیتلیال epithelial ، تومور استرومال stromal و تومور سلول‌های “GCT) “germ-cell tumor) است. برخی عوامل ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهد. این موارد شامل سن (بیشترین شیوع در خانم‌ها و در سنین 50 تا 60 سالگی است.)، درمان جایگزینی با استفاده از هورمون استروژن، سن شروع و پایان قاعدگی (شروع قبل‌از 12 سالگی یا یائسگی بعد از 52 سالگی)، هرگز باردار نشدن، درمان جهت باروری، سیگار کشیدن و تخمدان پلی‌کیستیک است. حدود 10 تا 20 درصد کل سرطان‌های تخمدان در اثر تغییر ارثی (جهش) در ژن BRCA1 یا BRCA2 ایجاد میشود.
فهرست مطالب
- 1 تشخیص سرطان تخمدان
- 2 چه کسی به سرطان تخمدان مبتلا میشود؟
- 3 چه نوع سرطان‌های تخمدانی وجود دارد؟
- 4 چه عواملی باعث ایجاد سرطان تخمدان میشود؟
- 5 عوامل ژنتیکی چقدر مهم هستند؟
- 6 ساختار تخمدانها
- 7 درمان سرطان تخمدان
- 8 برای تشخیص و درمان بیماری سرطان تخمدان، به کدام متخصص مراجعه می‌کنند؟
- 9 علائم عود سرطان تخمدان و راه درمان آن چیست؟
تشخیص سرطان تخمدان
پزشک برای تشخیص سرطان تخمدان، از ترکیبی از روش‌های شناسایی سرطان تخمدان استفاده میکند.
از جمله معاینه لگن، تصویربرداری (سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن) برای بررسی تخمدانها، آزمایش خون و جراحی برای برداشتن نمونه بافتی (بیوپسی) و مایع شکمی است. درمان سرطان تخمدان معمولاً شامل ترکیبی از جراحی و شیمی درمانی است. برای اطلاع از جدیدترین گزینه‌های درمانی، با پزشک خود صحبت کنید. اگر بیش از یک نفر در خانواده شما به سرطان تخمدان مبتلا شده باشد، ممکن است صحبت با یک مشاور ژنتیک در مورد سرطان ارثی و انجام آزمایش ژنتیک مفید باشد.
چه کسی به سرطان تخمدان مبتلا میشود؟
هر ساله تعداد زنان زیادی به سرطان تخمدان مبتلا می‌شوند. میانگین سنی در تشخیص 63 سال است. این بیماری هشتمین سرطان رایج در زنان استرالیا است. سرطان تخمدان، بیشتر در زنان بالای 50 سال دیده میشود.
چه نوع سرطان‌های تخمدانی وجود دارد؟
انواع زیادی از سرطان های تخمدان وجود دارد و سه نوع متداول در زیر ذکر شده است. برخی از خانم‌ها (معمولاً خانم‌های جوان) مبتلا به تومور تخمدان مرزی (borderline ovarian) هستند. این بیماری سرطان محسوب نمی‌شود زیرا اگرچه می‌تواند گسترش یابد اما معمولاً به ارگان‌های دیگر حمله نمی‌کند. به‌همین دلیل، تومورهای مرزی”borderline” به‌عنوان تومورهایی با پتانسیل بدخیم سطح پایین شناخته می‌شوند.
اپیتلیال(Epithelial)
اپیتلیال در لوله‌های فالوپ، روی سطح تخمدان (اپیتلیوم) یا در محیط صفاقی (“peritoneum” آب‌شامه شکم یا پاشام شکم یا کاواک‌پوش) شروع میشود.
اپیتلیال شایع‌ترین نوع سرطان تخمدان (حدود 9 از 10 مورد) است.
زیرگروه‌ها شامل سرطان‌های سلولی سروز، مخاطی، اندومتریویید (endometrioid) هستند.
معمولاً در زنان بالای 60 سال دیده میشود.
سلول تخم (Germ cell)
در سلول‌های تولیدکننده تخم (جوانه‌زا) شروع میشود.
جوانه‌زا نوع نادر سرطان تخمدان (حدود 4٪ موارد) است.
معمولاً در نوجوانان و زنان زیر 40 سال دیده میشود.
سلول استروما Stromal (یا تومورهای جنسی، سلول نطفه جنسی)
سرطان نادر که در سلول‌های تولیدکننده هورمون‌های زنانه‌ی استروژن و پروژسترون شروع میشود.
معمولاً در زنان بین 40 تا 60 سال رخ می‌دهد.
استروما ممکن است هورمون‌های اضافی مانند استروژن تولید کند.
تومورهای مرزی “Borderline” –تومورهای بدخیم مرزی دارای سلول‌های غیرطبیعی هستند و امکان سرطانی شدن آن‌ها وجود دارد اما معمولاً سرطانی نمی‌شوند. این بیماری معمولاً در تخمدان می‌ماند و اگر در یک تخمدان پیدا شود، باید تخمدان دیگر را هم برای یافتن نشانه‌های بیماری به دقت وارسی نمود.
چه عواملی باعث ایجاد سرطان تخمدان میشود؟
علل اکثر سرطان‌های تخمدان ناشناخته است، اما عوامل موثر شامل موارد زیر است:
سن – سرطان تخمدان در زنان بالای 50 سال و در زنانی که قاعدگی آن‌ها متوقف شده است (از زمان یائسگی) شایع است و ریسک آن، با افزایش سن بیشتر میشود.
عوامل ژنتیکی – تا 20٪ از سرطان‌های تخمدان سروز (شایع‌ترین زیرگروه سرطانی) به یک ژن ارثی معیوب مرتبط است و بخش کمتری از انواع دیگر سرطان تخمدان نیز مربوط به نقص‌های ژنتیکی است.
سابقه خانوادگی – داشتن یک یا چند خویشاوند خونی نزدیک یا از اجداد که مبتلا به سرطان تخمدان، سینه، روده یا رحم شدند.
تاریخ تولید مثل – زنانی که فرزندی نداشته‌اند یا فرزندان بالای 35 سال دارند (مدت‌طولانی تولید مثل نداشته‌اند) ممکن است کمی بیشتر در معرض خطر باشند.
عوامل موثر در شیوه زندگی – مانند سیگار کشیدن و اضافه وزن در ابتلا به سرطان، موثر هستند.
عوامل هورمونی – از جمله بلوغ زودرس یا تاخیر در یائسگی یا استفاده از درمان جایگزین هورمون استروژن (HRT) به مدت پنج سال یا بیشتر موثر است.
برخی از عوامل، ریسک ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می‌دهد. این موارد شامل تولید مثل، شیردهی، استفاده از قرص ضدبارداری خوراکی طی چند سال و بستن لوله‌های فالوپ (بستن لوله) یا برداشتن آن‌ها است.
عوامل ژنتیکی چقدر مهم هستند؟
بیشتر زنانی که به سرطان تخمدان مبتلا هستند، سابقه خانوادگی این بیماری را ندارند.
برخی از خانم‌ها دارای یک ژن معیوب ارثی هستند که خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهد. با این وجود، تمام زنانی که ژن معیوب را به ارث می‌برند، مبتلا به سرطان تخمدان نیستند و همه زنانی که ژن معیوب ارثی دارند، سابقه خانوادگی سرطان ندارند.
اصلی‌ترین بیماری ژنتیکی که باعث افزایش ریسک ابتلا به سرطان تخمدان شناخته شده‌است، سرطان ارثی پستان/تخمدان که معمولاً در اثر تغییر در ژن‌های BRCA1 و BRCA2 ایجاد میشود، است. سندرم لینچ(Lynch) مرتبط با سرطان تخمدان کمتر رایج است. در حدود 15-20٪ از زنان مبتلا به سرطان تخمدان در یکی از ژن‌های BRCA یا سایر ژن‌های مشابه دارای تغییر یا جهش هستند.
سایر بیماری‌های ژنتیکی هم‌چنان کشف می‌شوند و غالباً در آزمایش‌های ژنتیکی در معرض خطر ابتلا به سرطان قرار دارند. آزمایش ژنتیک با هدف شناسایی ژن‌های معیوب ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
بسیاری از زنانی که به سرطان تخمدان مبتلا هستند، واجد شرایط تخفیف Medicare (برای افراد بالای 65 سال که برای درمان، حمایت می‌شوند.) به‌منظور آزمایش ژنتیکی هستند. متخصص شما یا یک مرکز سرطانی، آمادگی شما را برای تست خون ارزیابی میکند و با اطلاع شما، به بررسی BRCA1 ، BRCA2 یا جهش‌های مشابه دیگر می‌پردازد. دانستن این‌که آیا شما یک ژن معیوب خاص دارید، ممکن است به تعیین گزینه‌های درمانی مناسب کمک کند.
اگر ژن معیوب سرطان ایجاد شود، آزمایش با بودجه Medicare می‌تواند به سایر اعضای خانواده که علامتی از سرطان ندارند، ارائه شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد آزمایش ژنتیک، با متخصص سرطان یا مرکز سرطان خانوادگی خود صحبت کنید.
ساختار تخمدانها
تخمدانها بخشی از سیستم تولید مثل زن هستند که شامل لوله‌های فالوپ، رحم (بطن)، دهانه رحم (گردنه‌رحم)، مهبل (کانال تولد بچه) و ولوا “vulva” (دستگاه تناسلی خارجی زنان) نیز میشود.
تخمدانها دو عضو کوچک و به شکل انگور هستند. آن‌ها در قسمت تحتانی شکم (حفره لگن) یافت می‌شوند. در هر طرف رحم، نزدیک به انتهای لوله‌های فالوپ، یک تخمدان وجود دارد.
هر تخمدان از این موارد تشکیل میشود:
سلول‌های اپیتلیال – در قسمت خارج تخمدان در لایه‌ای معروف به اپیتلیوم یافت میشود.
سلول‌های تخم (جوانه‌زا یا ژرمینال) – که در داخل تخمدانها یافت می‌شوند. این سلول‌ها در نهایت به تخم‌‌های کامل تبدیل می‌شوند.
سلول‌های استرومالی “Stromal” – بافت هم‌بند (پشتیبان) را در تخمدانها تشکیل می دهند و هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون را تولید می‌کنند.
هر ماه تخمدانها در فرآیندی به نام تخمک‌گذاری تخمک (سلول نطفه ماده) را آزاد می‌کنند. تخمک از لوله فالوپ به داخل رحم می‌رود. اگر تخمک توسط اسپرم بارور شود، خود را درون آستر رحم کاشته و جنین (بچه) در آن رشد میکند. اگر تخمک توسط اسپرم بارور نشود، آستر ریخته میشود و از طریق واژن از بدن خارج میشود. این جریان به عنوان دوره زنانه (قاعدگی) شناخته میشود.
استروژن و پروژسترون باعث تخمک‌گذاری و قاعدگی می‌شوند. با پیر شدن یک زن، تخمدانها به‌تدریج کمتر از این هورمون‌ها تولید می‌کنند. هنگامی‌که سطح استروژن و پروژسترون به اندازه کافی پایین بیایند، دوره‌های زن نامنظم میشود و در نهایت متوقف میشود. این موضوع به یائسگی در زنان معروف است. پس‌از یائسگی، دیگر بچه‌دار شدن غیرممکن میشود. تخمدانها نیز کوچک تر می‌شوند.
درمان سرطان تخمدان
درمان اصلی سرطان تخمدان جراحی، شیمی درمانی و درمان هدفمند (براساس بررسی تغییرات DNA و پروتئین‌های فرد بیمار) است. این روش‌های درمانی ممکن است به تنهایی یا به‌صورت ترکیبی مورد استفاده قرار گیرند.
انتخاب درمان به نوع سرطان تخمدان شما، مرحله سرطان، سلامت عمومی، تناسب اندام شما، توصیه‌های پزشکان و این‌که آیا مایل به فرزندآوری هستید یا نه، بستگی دارد.
سرطان تخمدان مرحله I (اپیتلیال) معمولاً تنها با جراحی درمان میشود. گاهی در برخی خانم‌ها بعد از عمل‌جراحی در صورت وجود خطر بالای بازگشت سرطان، شیمی درمانی توصیه میشود.
سرطان تخمدان مرحله II تخم (جوانه‌زا) معمولاً با جراحی و شیمی درمانی انجام میشود.
سرطان تخمدان مرحله III استروما “Stromal” معمولاً با عمل‌جراحی درمان میشود اما گاهی با شیمی درمانی یا درمان هدفمند نیز همراه می‌گردد.
سرطان تخمدان مرحله IV یا”Borderline” فقط با جراحی، درمان می‌گردد.
اطلاعات بیشتر در مورد گزینه‌های درمانی بر اساس انواع سرطان تخمدان:
- تصمیم‌گیری در مورد درمان
- عمل جراحی
- شیمی درمانی
- درمان هدفمند
- پرتو درمانی
گاهی تصمیم‌گیری در مورد نوع درمان بسیار دشوار است. همه چیز خیلی‌سریع اتفاق می‌افتد. در مورد چگونگی شروع درمان، به پزشک خود مراجعه کنید و قبل از تصمیم‌گیری، به میزان ممکن و مورد نیاز زمان بگذارید.
درک این بیماری، درمان‌های موجود و عوارض جانبی احتمالی می‌تواند به شما کمک کند تا جوانب مثبت و منفی در مورد درمان‌های مختلف را شناسایی کنید و تصمیمی آگاهانه بر اساس ارزش‌های شخصی خود بگیرید. هم‌چنین ممکن است بخواهید در مورد گزینه‌ها با پزشک، دوستان و خانواده خود صحبت کنید.
شما حق دارید هر نوع درمانی که ارائه میشود را بپذیرید یا سؤال کنید، اطلاعات بیشتری بخواهید یا نظر دوم (پزشک دیگری) را انتخاب کنید. در برخی موارد، شما ممکن است بتوانید در یک آزمایش بالینی که شامل درمان‌های جدید یا اصلاح شده است، شرکت کنید.
ممکن است بتوانید از طریق آزمایشات بالینی به داروهای جدید درمانی هدفمند جهت معالجه سرطان تخمدان دسترسی پیدا کنید. در مورد آخرین پیشرفت‌ها و این‌که آیا شما کاندیدای مناسبی هستید یا نه، با پزشک خود صحبت کنید.
شرکت در آزمایشات بالینی
پزشک یا پرستار ممکن است به شما پیشنهاد دهد که در یک آزمایش بالینی شرکت کنید. پزشکان آزمایشات بالینی را به منظور بررسی درمان‌های جدید یا اصلاح شده و روش‌های تشخیص بیماری انجام می‌دهند تا ببینند آیا از روش‌های فعلی بهتر هستند یا نه. به عنوان مثال، اگر به یک آزمایش بالینی تصادفی برای معالجه جدید بپیوندید، به‌طور تصادفی برای دریافت بهترین روش درمانی موجود یا نویدبخش انتخاب می‌شوید.
با گذشت سال‌ها، آزمایشات بالینی باعث بهبودی در درمان شده‌است و منجر به نتایج بهتری برای زنان مبتلا به سرطان تخمدان شده است.
صحبت با متخصص یا پرستار آزمایشات بالینی یا بهره‌گیری از نظر مکمل دوم ممکن است مفید باشد. اگر جهت ادامه درمان در زمینه آزمایشات بالینی تمایل ندارید، در هر زمانی می‌توانید انصراف دهید. برای اطلاعات بیشتر، به آزمایشگاه‌ها و مراکز بالینی مراجعه‌کنید.
برای تشخیص و درمان بیماری سرطان تخمدان، به کدام متخصص مراجعه می‌کنند؟
برای تشخیص و یا درمان سرطان تخمدان در ابتدا به متخصص زنان و زایمان مراجعه می‌کنند و بعد از انجام آزمایشات کامل جهت تشخیص بیماری و در صورت مشکوک و یا مثبت بودن سرطان، متخصص توصیه میکند به انکولوژیست زنان، جهت ادامه درمان مراجعه شود.
انکولوژیست‌ها در مورد سرطان‌های خانم‌ها تخصص دارند و به روش‌های درمان آگاه هستند.
ممکن است جهت درمان بیماری به مراکز درمانی‌ای که پزشکان و متخصصین حوزه سرطان رحم حضور دارند، مراجعه شود.
در بخشی از مراکز درمانی، آزمایشات نوین بالینی نیز توصیه و انجام میشود که با توجه به نظر و رضایت بیمار، ممکن است برای درمان سرطان، آغاز گردد.
درمان سرطان تخمدان از راه جراحی، با هدف حذف و برداشتن رحم، تخمدانها، لوله‌های فالوپ، و گره‌های لنفاوی انجام میشود. افراد اغلب به دنبال پزشک فوق تخصص برای درمان بیماری هستند که صحیح آن متخصص انکولوژی زنان می‌باشد .
علائم عود سرطان تخمدان و راه درمان آن چیست؟
سرطان تخمدان برای بسیاری از خانم‌ها، پس از درمان و یک دوره بهبودی برمی‌گردد. این موضوع به‌عنوان بازگشت بیماری (عود بیماری) شناخته میشود.
گاهی در خانم‌هایی که برای اولین بار به سرطان تخمدان اپیتلیال پیشرفته مبتلا شده‌اند حتی پس از پاسخ مثبت به جراحی اولیه و شیمی‌درمانی، سرطان عود میکند. معمولاً هرچه زمان پایان دوره اول (درمان تا عود) طولانی‌تر باشد، پاسخ بهتری برای درمان خواهدبود.
در بسیاری از خانم‌ها بیماری عود میکند؛ در فواصل طولانی تا بازگشت بیماری، نیازی به درمان سرطان ندارند.
متداول‌ترین درمان سرطان تخمدان برگشتی اپیتلیال، شیمی درمانی یا درمان هدفمند است. داروهای مورد استفاده بستگی به داروهایی دارد که در ابتدا به شما داده شده است؛ طول بهبودی و اهداف درمانی نیز در تصمیم‌گیری مهم است. اگر پاسخ مثبتی به درمان داده‌اید و سرطان به مدت شش ماه یا بیشتر از آن باقی‌مانده است، ممکن است داروهای مورد استفاده در ابتدای درمان، دوباره تجویز شوند.
داروهای جدید دائماً در حال تولید هستند. غربالگری ژنتیکی و درمان هدفمند، گزینه‌های درمانی جدیدی را برای زنان مبتلا به سرطان تخمدان ارائه می‌دهند. در مورد آخرین تحولاتی که از طریق آزمایشات بالینی در دسترس هستند با پزشک خود صحبت کنید. این را بدانید که تصمیم‌نهایی جهت انتخاب روش‌های درمان با شما است.پس با آرامش و نگاهی دقیق، تصمیم بگیرید.
منابع:
