بیماری پاراتیروئید چیست؟ علائم و درمان آن

غدد پاراتیروئید “parathyroid” از چهار بخش منفرد کوچک و گرد تشکیل شده است. آن‌ها به پشت غده تیروئید در گردن شما متصل شده‌اند. این غدد بخشی از سیستم غدد درون‌ریز هستند. سیستم غدد درون‌ریز شما هورمون‌هایی را که بر رشد، نمو، عملکرد بدن و روحیه شما تأثیر می‌گذارند، تولید و تنظیم می‌کند.

غدد پاراتیروئید میزان کلسیم موجود در خون را تنظیم می‌کنند. وقتی سطح کلسیم در جریان خون شما کم است، هورمون پاراتیروئید (PTH) از طریق این غدد آزاد می‌شود که کلسیم را از استخوان‌های شما می‌گیرد.

برداشتن غده پاراتیروئید به نوعی جراحی گفته می‌شود که به منظور برداشتن این غدد انجام می‌گردد. همچنین این روش به عنوان پاراتیروئیدکتومی “parathyroidectomy” شناخته می‌شود. اگر خون شما بیش از حد کلسیم داشته باشد، این احتمال وجود دارد که از این جراحی استفاده شود. این وضعیتی است که با عنوان هایپرکلسمی شناخته می‌گردد.

 

اطلاعات کلی در مورد بیماری پاراتیروئید

هایپر پاراتیروئیدیسم زمانی رخ می‌دهد که غدد پاراتیروئید در جریان خون بیش از حد هورمون پاراتیروئید ایجاد می‌کنند. این غدد که در پشت تیروئید در پایین گردن شما قرار دارند و تقریباً به اندازه یک دانه برنج هستند.

غدد پاراتیروئید هورمون پاراتیروئید تولید می‌کنند. این هورمون به حفظ تعادل مناسب کلسیم در جریان خون و بافت‌هایی که برای عملکرد مناسب به کلسیم نیاز دارند، کمک می‌کند.

دو نوع هایپرپاراتیروئیدیسم وجود دارد. در هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه، بزرگ شدن یک یا چند غده پاراتیروئید باعث تولید بیش از حد هورمون می‌شود. این امر باعث بالا رفتن میزان کلسیم در خون می‌گردد که می‌تواند انواع مشکلات سلامتی را ایجاد کند. جراحی رایج‎ترین روش درمان پرکاری تیروئید اولیه است.

هایپر پاراراتیروئیدیسم ثانویه به دلیل بیماری دیگری رخ می‌دهد که در ابتدا باعث کمبود کلسیم در بدن می‌شود. همچنین با گذشت زمان، افزایش سطح هورمون پاراتیروئید رخ می‌دهد.

 

در اثر چه اتفاقی میزان هورمون پاراتیروئید (PTH) در بدن زیاد می‌شود؟

اگر پاراتیروئید بیش فعال دارید، یک یا چند غده پاراتیروئید بیش از حد هورمون پاراتیروئید (PTH) ایجاد می‌کند. مقدار زیاد PTH به بدن شما علامت می‌دهد تا کلسیم بیشتری در دسترس قرار دهد.

مقدار بیشتری کلسیم از خون در استخوان‌ها (جایی که بیشتر کلسیم در آن ذخیره می‌شود) وارد خون می‌شود. از دست دادن کلسیم از استخوان‌ها، آن‌ها را ضعیف کرده و خطر شکستگی را افزایش می‌دهد.

در این شرایط، دستگاه گوارش کلسیم بیشتری از غذاهایی که می‌خورید، جذب می‌کند.

همچنین کلیه‌‎ها به جای این که کلسیم را از طریق ادرار خارج کنند، کلسیم را حفظ کرده و به خون شما باز می‌گرداند. کلسیم زیاد در کلیه‌ها می‌تواند باعث تشکیل سنگ کلیه شود. در این موارد می‌بایست تشخیص رسوب کلسیم سریعا داده شود تا عوارض جدی‌تری ایجاد نگردد.

 

چرا باید غده پاراتیروئید برداشته شود؟

هایپرکلسمی “Hypercalcemia” زمانی اتفاق می‌افتد که سطح کلسیم خون به طور غیرطبیعی بالا باشد. شایع‌ترین علت هایپرکلسمی تولید بیش از حد PTH در یک یا چند غده پاراتیروئید است. این نوعی از پرکاری تیروئیدیسم به نام هایپرپاراتیروئیدیسم “hyperparathyroidism” اولیه است. هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه در زنان دو برابر مردان است. بیشتر افراد مبتلا به پرکاری تیروئید اولیه بیش از 45 سال سن دارند. میانگین سنی تشخیص حدود 65 سال است.

در صورت داشتن موارد زیر ممکن است به برداشتن غده پاراتیروئید نیز نیاز داشته باشید:

• تومورهایی به نام آدنوم “adenomas” که غالباً خوش‌خیم هستند و به ندرت به سرطان تبدیل می‌شوند.
• تومورهای سرطانی در غدد یا نزدیک آن
• هیپرپلازی پاراتیروئید “parathyroid hyperplasia”، وضعیتی که در آن هر چهار غده پاراتیروئید بزرگ شده‌اند.
• سطح کلسیم خون می‌تواند افزایش یابد حتی اگر فقط یک غده تحت تأثیر قرار گیرد. در حدود 80 تا 85 درصد مواقع، فقط یک غده پاراتیروئید درگیر است.

 

علائم بیماری کدام است؟

علائم می‌تواند در مراحل اولیه بیماری بسیار مبهم باشد.

با پیشرفت شرایط ممکن است موارد زیر را داشته باشید:

• خستگی
• افسردگی
• دردهای عضلانی
• از دست دادن اشتها
• حالت تهوع
• استفراغ
• تشنگی بیش از حد
• تکرر ادرار
• درد شکم
• یبوست
• ضعف عضلانی
• گیجی
• سنگ کلیه
• شکستگی استخوان

افرادی که هیچ علامتی ندارند، ممکن است نیاز به نظارت داشته باشند. موارد خفیف را می‌توان از نظر پزشکی مدیریت کرد. با این حال اگر hypercalcemia به دلیل پرکاری تیروئید اولیه باشد، فقط روش جراحی که غده (های) پاراتیروئید آسیب دیده را برطرف می‌کند، درمان کننده و موثر است.

جدی‌ترین پیامدهای بیماری عبارتند از:

• نارسایی کلیه
• فشار خون
• آریتمی
• بیماری عروق کرونر “coronary”
• قلب بزرگ شده
• تصلب شرایین (عروق دارای پلاک‌های چربی کلسیفیه “calcified” که سفت و سخت شده و عملکرد غیرطبیعی دارند)

این شرایط ممکن است به دلیل تجمع کلسیم در عروق و دریچه‌های قلب ایجاد گردد.

 

اگر هایپرپاراتیروئیدیسم شدیدتر باشد، ممکن است این علائم را داشته باشید:

• تهوع و استفراغ.
• گیجی، فراموشی.
• افزایش تشنگی و نیاز به دفع ادرار.
• یبوست.
• درد استخوان

 

عوارض بیماری پاراتیروئید

عمدتاً عوارض هیپرپاراتیروئیدیسم به تأثیر طولانی مدت کلسیم در استخوان‌ها و وجود طولانی مدت کلسیم در خون مربوط می‌شود.

عوارض شایع این بیماری عبارتند از:

• پوکی استخوان.

از دست دادن کلسیم اغلب منجر به ضعیف و شکننده شدن استخوان می‌شود که در این شرایط استخوان‌ها به راحتی شکسته می‌شوند یا آسیب می‌بینند (osteoporosis).

• سنگ کلیه.

کلسیم بیش از حد در خون ممکن است منجر به رسوب کلسیم بیش از حد در ادرار شود که این شرایط می‌تواند باعث زیاد شدن رسوبات کوچک و سخت کلسیم و سایر مواد در کلیه‌های شما شود. به طور معمول سنگ کلیه هنگام عبور از مجاری ادراری، درد زیادی ایجاد می‌کند.

• بیماری قلب و عروقی.

اگرچه پیوند دقیق علت و معلول مشخص نیست، سطح بالای کلسیم با بیماری‌های قلبی عروقی مانند فشار خون بالا و انواع خاصی از بیماری‌های قلبی در ارتباط است.

• کم کاری تیروئید نوزادان.

هایپرپاراتیروئیدیسم شدید و درمان نشده در زنان باردار ممکن است به طور خطرناکی باعث کاهش میزان کلسیم در نوزادان شود.

 

پرکاری تیروئید ثانویه چیست؟

هایپرپاراتیروئیدیسم ثانویه نتیجه بیماری دیگری است که سطح کلسیم را کاهش می‌دهد. این وضعیت باعث می‌شود غدد پاراتیروئید بیش از حد کار کنند تا از دست دادن کلسیم را جبران کنند.

عواملی که ممکن است در پرکاری تیروئیدیسم ثانویه موثر باشند عبارتند از:

• کمبود شدید کلسیم.

بدن شما ممکن است کلسیم کافی از رژیم غذایی شما دریافت نکند؛ این شرایط اغلب به این دلیل است که سیستم گوارش کلسیم موجود در آن را جذب نمی‌کند.

• کمبود شدید ویتامین D.

ویتامین D به حفظ سطح مناسب کلسیم در خون کمک می‌کند. همچنین به سیستم گوارش کمک می‌کند تا کلسیم مواد غذایی را جذب کند. بدن شما هنگامی که پوست در معرض نور آفتاب قرار دارد، ویتامین D تولید می‌کند. همچنین مقداری از ویتامین D را در غذا مصرف می‌کنید. اگر ویتامین D کافی دریافت نکنید، این احتمال وجود دارد که سطح کلسیم کاهش یابد.

• نارسایی مزمن کلیه.

کلیه‌های شما ویتامین D را به شکلی تبدیل می‌کنند که بدن می‌تواند از آن استفاده کند. اگر کلیه‌های شما ضعیف کار کنند، این احتمال وجود دارد که ویتامین D قابل استفاده کاهش یافته و سطح کلسیم نیز کم شود و این وضعیت باعث افزایش سطح هورمون پاراتیروئید گردد. نارسایی مزمن کلیه شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید ثانویه است. برخی از درمان‌های پزشکی مانند ویتامین D، بیس فسفونات‌ها “bisphosphonates” و سیناکلست “cinacalcet” سطح PTH را کاهش می‌دهند. در برخی از افراد مبتلا به بیماری کلیوی در مرحله نهایی طولانی مدت، غدد پاراتیروئید بزرگ می‌شود و خود به خود شروع به ترشح PTH می‌کنند در این شرایط PTH با درمان پزشکی پایین نمی‌آید. به این حالت هایپرپاراتیروئیدیسم سوم گفته می‌شود و افراد مبتلا به این بیماری ممکن است به منظور برداشتن بافت پاراتیروئید نیاز به جراحی داشته باشند.

 

انواع جراحی‌های برداشتن غده پاراتیروئید

رویکردهای مختلفی برای تعیین و از بین بردن غدد پاراتیروئید بیمار وجود دارد.

جراح شما در روش سنتی از نظر بصری هر چهار غده را کاوش وبررسی می‌کند تا ببیند کدام یک از آن‌ها دچار اختلال هستند و کدام یک باید برداشته شوند. به این عمل اکتشاف دو طرفه گردن می‌گویند. جراح شما یک برش در قسمت میانی تا پایین گردن شما ایجاد می‌کند. گاهی اوقات جراح هر دو غده را از یک طرف بررسی یا جدا می‌کند.

اگر تصویربرداری انجام داده‌اید و این روش فقط یک غده بیمار را قبل از جراحی تشخیص داده است، احتمالاً یک پاراتیروئیدکتومی با حداقل تهاجم (یک غده با طول کمتر از 1 اینچ) خواهید داشت.

نمونه‌هایی از تکنیک‌هایی که ممکن است در طی این نوع جراحی استفاده شود و به برش‌های کوچک اضافی نیاز داشته باشد عبارتند از:

پاراتیروئیدکتومی با هدایت رادیویی

در یک پاراتیروئیدکتومی با هدایت رادیویی، جراح شما از مواد رادیواکتیو استفاده می‌کند که هر چهار غده پاراتیروئید آن را دریافت می‌کنند. یک کاوشگر متخصص می‌تواند منبع تابش از هر غده را به منظور جهت‌گیری و تعیین محل غده (های) پاراتیروئید تعیین کند. اگر فقط یک یا دو غده در یک طرف گردن بیمار وجود دارد، جراح شما فقط باید یک برش کوچک به منظور برداشتن غده (های) بیمار ایجاد نماید.

پاراتیروئیدکتومی با کمک ویدیو (پاراتیروئیدکتومی آندوسکوپیک “endoscopic parathyroidectomy” نیز نامیده می‌شود)

در یک پاراتیروئیدکتومی با کمک فیلم، جراح شما از یک دوربین کوچک بر روی آندوسکوپ استفاده می‌کند. با این روش جراح شما دو یا سه برش کوچک برای آندوسکوپ و ابزارهای جراحی در کناره‌های گردن و یک برش بالای استخوان سینه ایجاد می‌کند. با این کار اسکار یا آثار زخم آزاردهنده و قابل مشاهده به حداقل می‌رسد.

پاراتیروئیدکتومی حداقل تهاجمی بهبود سریع‌تر را امکان‌پذیر می‌کند. با این حال اگر همه غدد بیمار کشف و برداشته نشوند، سطح بالای کلسیم ادامه خواهد یافت و ممکن است نیاز به جراحی دوم باشد.

در افرادی که هیپرپلازی پاراتیروئید “parathyroid hyperplasia” دارند (که هر چهار غده را درگیر می‌کند) به طور معمول سه و نیم غده پاراتیروئید برداشته می‌شود. جراح به منظور کنترل سطح کلسیم خون، بافت باقیمانده را رها خواهد کرد. با این حال در برخی موارد بافت غده پاراتیروئید که می‌بایست در بدن باقی بماند از ناحیه گردن برداشته می‌شود و در مکانی قابل دسترسی مانند بازو کاشته می‌شود؛ این وضعیت در حالتی اتفاق می‌افتد که این بافت بعداً باید برداشته شود.

 

آماده شدن برای جراحی پاراتیروئید

حدود یک هفته قبل از جراحی لازم است مصرف داروهایی را که با لخته شدن خون تداخل دارند، متوقف کنید.

این داروها شامل موارد زیر هستند:

• آسپرین “aspirin”
• کلوپیدوگرل “clopidogrel”
• ایبوپروفن “ibuprofen” (ادویل “Advil”)
• ناپروکسن “naproxen” (Aleve)
• وارفارین “warfarin”

متخصص بیهوشی سابقه پزشکی شما را مرور خواهد کرد و مشخص می‌نماید که از چه نوع بیهوشی استفاده شود. همچنین به خاطر داشته باشید که قبل از جراحی باید ناشتا بمانید.

 

خطرات جراحی پاراتیروئید

در درجه اول خطرات این جراحی، هم مانند خطرات مربوط به هر نوع جراحی دیگری است. اولین موضع این است که  بیهوشی عمومی می‌تواند باعث مشکلات تنفسی و آلرژیک یا سایر واکنش‌های جانبی به داروهای مورد استفاده شود. همچنین هم مانند سایر جراحی‌ها، بروز خون‌ریزی و عفونت نیز امکان‌پذیر است.

خطرات ناشی از این جراحی خاص شامل آسیب به غده تیروئید و غدد عصبی در گردن است که تارهای صوتی را کنترل می‌کنند. در موارد نادر ممکن است مشکلات تنفسی داشته باشید. به طور معمول این موارد چندین هفته یا چندین ماه پس از جراحی از بین می‌روند.

به طور معمول سطح کلسیم خون پس از این جراحی کاهش می‌یابد. وقتی سطح کلسیم خون خیلی پایین بیاید، به این شرایط هیپوکلسمی “hypocalcemia” می‌گویند. زمانی که این اتفاق رخ دهد، این احتمال وجود دارد که بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در نوک انگشتان، انگشتان پا یا لب‌ها را تجربه کنید. این شرایط با مکمل‌های کلسیم به راحتی قابل پیشگیری یا درمان است همچنین این وضعیت به سرعت به مکمل‌ها پاسخ می‌دهد. به طور معمول این شرایط دائمی نیست.

همچنین این امکان وجود دارد که به منظور کاهش عوامل خطرزای بیماری، مجبور شوید به یک جراح باتجربه مراجعه نمایید. جراحانی که حداقل 50 پاراتیروئیدکتومی در سال انجام می‌دهند متخصص محسوب می‌شوند. یک متخصص ماهر با احتمال بالا موجب بروز کمترین میزان عوارض جراحی خواهد شد. هنوز هم مهم است که به یاد داشته باشید هیچ جراحی‌ای را نمی‌توان راحت و بدون خطر تضمین کرد.

بعد از جراحی به منظور درمان پاراتیروئید

این احتمال وجود دارد که در همان روز جراحی به خانه برگردید یا شب را در بیمارستان سپری کنید. به طور معمول پس از جراحی برخی دردها یا ناراحتی‌ها مانند گلودرد مورد انتظار است. اکثر افراد می‌توانند طی یک یا دو هفته به فعالیت‌های عادی خود برگردند اما این امر در افراد مختلف متفاوت است.

به عنوان یک اقدام احتیاطی، سطح کلسیم و PTH خون شما حداقل شش ماه پس از جراحی کنترل می‌شود. بعد از جراحی ممکن است به منظور بازسازی استخوان‌هایی که کلسیم از آن‌ها ربوده شده، یک سال مکمل مصرف نمایید.

 

منابع:

www.healthline.com

www.mayoclinic.org