اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) که گاها سندرم شوک بدنی یا battle fatigue نامیده می‌شود، یک بیماری جدی است که به طور معمول پس از تجربه یک سانحه‌ی جدی یا دیدن یک واقعه آسیب‌زا یا ترسناک که در آن آسیب جدی یا تهدید جسمی وجود دارد، ایجاد می‌شود. PTSD یک پیامد پایدار از مصائب آسیب‌زا است که باعث ترس شدید، درماندگی یا وحشت می‌شود. نمونه‌هایی از مواردی که می‌تواند منجر به PTSD شود شامل حمله جنسی یا جسمی، مرگ غیرمنتظره یکی از عزیزان، تصادف، جنگ یا بلایای طبیعی است. خانواده‌های قربانیان مانند پرسنل اورژانس و امدادگران می‌توانند به PTSD مبتلا شوند.
اکثر افرادی که یک واقعه آسیب زا را تجربه کرده‌اند، واکنشی نشان می‌دهند که ممکن است شامل شوک، عصبانیت، پرخاش، ترس و حتی احساس گناه باشد. این واکنش‌ها معمول است و در اکثر افراد با گذشت زمان از بین می‌روند. با این حال برای یک فرد مبتلا به PTSD، این احساسات ادامه می‌یابد و حتی افزایش می‌یابد؛ گاهی چنان قوی می‌شود که فرد را از ادامه زندگی مورد انتظار خود باز می‌دارد. افراد مبتلا به PTSD بیش از یک ماه علائم اساسی دارند و نمی‌توانند مانند قبل از وقوع حادثه، عملکرد خوبی داشته باشند.
فهرست مطالب
علائم PTSD یا استرس پس از سانحه
غالباً علائم PTSD در طی 3 ماه از زمان بروز واقعه اتفاق می‌افتد. با این حال در بعضی موارد این علائم تا سال‌ها بعد نیز شروع نمی‌شوند. شدت و مدت بیماری می‌تواند متفاوت باشد. برخی از افراد در طی 6 ماه بهبود می‌یابند در حالی که عده‌ای دیگر مدت طولانی‌تری این علائم را خواهند داشت.
علائم PTSD اغلب در چهار دسته اصلی دسته بندی می‌شوند از جمله:
-
یادآوری و زنده کردن مجدد سانحه:
افراد مبتلا به PTSD بارها و بارها این مصیبت را از طریق افکار و خاطرات آسیب دیده یادآوری می‌کنند. این موارد ممکن است شامل بازگشت به گذشته، توهم و کابوس باشد. همچنین آنها در مورد بعضی موارد که آسیب‌ها را به یاد آنها بیاندازد مانند تاریخ سالگرد واقعه احساس ناراحتی زیادی می‌کنند.
-
اجتناب یا دوری:
این احتمال وجود دارد که فرد بیمار از افراد، مکان‌ها، افکار یا موقعیت‌هایی که ممکن است ضربه یا سانحه را به او یادآوری کند، اجتناب کند. این امر می‌تواند منجر به احساس دوری و جدا شدن از خانواده و دوستان و همچنین از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی شود که فرد قبلاً از آنها لذت می‌برد.
-
افزایش تحریک‌پذیری:
این موارد شامل احساسات بیش از حد است. مشکلات مربوط به دیگران از جمله ضعف در نشان دادن احساسات یا محبت؛ سقوط یا افتادن در خواب یا خواب ماندن از این موارد هستند. تحریک پذیری، پرخاشگری، عصبانیت، مشکل در تمرکز و “احساسات متلاطم” یا مبهوت شدن از این علائم هستند. همچنین این احتمال وجود دارد که فرد از علائم جسمی مانند افزایش فشار خون و ضربان قلب، تنفس سریع، تنش عضلانی، حالت تهوع و اسهال رنج ببرد.
-
ادراک نادرست و خلق و خوی منفی:
این وضعیت به افکار و احساسات مربوط به سرزنش کردن، بیگانگی یا دوری و خاطرات آسیب‌زای واقعه اشاره دارد.
کودکان خردسال مبتلا به PTSD ممکن است شرایطی مانند آموزش از پوشک گرفتن، مهارت‌های حرکتی و زبان و تکلم را به تأخیر بیندازند.
شدت علائم PTSD ممکن است متفاوت باشد. هنگامی که به طور کلی استرس را احساس می‌کنید یا وقتی با یک یادآوری خاص در مورد آن چه اتفاق افتاده مواجه می‌شوید، ممکن است علائم بیشتری نیز داشته باشید.
علل PTSD و عوامل خطرزای بیماری
هر کسی به طور متفاوت و مجزایی در برابر وقایع آسیب‌زا واکنش نشان می‌دهد. هر فرد در توانایی مدیریت ترس، استرس و تهدید ناشی از یک واقعه یا موقعیت آسیب‌زا منحصر به فرد عمل می‌کند. به همین دلیل هر فردی که آسیب ببیند الزاما دچار PTSD نمی‌شود. همچنین نوع کمک و حمایتی که فرد به دنبال این ضربه یا آسیب از دوستان، اعضای خانواده و متخصصان دریافت می‌کند، ممکن است بر پیشرفت PTSD یا شدت علائم تأثیر بگذارد.
PTSD ابتدا از طریق آسیب دیدگان در جنگ مورد توجه جامعه پزشکی قرار گرفت. از این رو نام پوسته شوک و سندرم خستگی نبرد در بین متخصصین رایج شد. با این حال هر کسی که یک رویداد آسیب‌زا داشته باشد می‌تواند به PTSD مبتلا شود. افرادی که در کودکی مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند یا بارها در معرض موقعیت‌های تهدید کننده زندگی قرار گرفته‌اند، در معرض خطر ابتلا به PTSD قرار دارند. قربانیان صدمات مربوط به حمله جسمی و جنسی بیشترین آمار ابتلا به PTSD را دارند.
اگر سابقه سایر مشکلات روانی، خویشاوندی با مشکلات روحی روانی یا سابقه سوءمصرف الکل یا مواد مخدر را داشته باشید، ممکن است پس از یک واقعه آسیب زا به PTSD مبتلا شوید.
PTSD به چه میزان رایج است؟
حدود 3.6٪ بزرگسالان آمریکایی و در حدود 5.2 میلیون نفر در طی یک سال مبتلا به PTSD می‌شوند و تحقیقات نشان می‌دهد 7.8 میلیون آمریکایی در مرحله‌ای از زندگی خود به PTSD مبتلا می‌شوند. PTSD می‌تواند در هر سنی از جمله کودکی ایجاد شود. زنان بیشتر از مردان به PTSD مبتلا می‌شوند. این آمار ممکن است به این دلیل باشد که زنان بیشتر قربانی خشونت خانگی، آزار و تجاوز می‌گردند.
تشخیص PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه
PTSD تا حداقل 1 ماه از وقوع حادثه آسیب زا تشخیص داده نمی‌شود. اگر علائم PTSD وجود داشته باشد، پزشک ارزیابی را با در دست داشتن یک سابقه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی آغاز می‌کند. اگرچه هیچ آزمایش آزمایشگاهی به منظور تشخیص PTSD وجود ندارد اما این احتمال وجود دارد که پزشک از آزمایشات مختلف جهت رد بیماری جسمی به عنوان علت علائم استفاده کند.
این احتمال وجود دارد که در صورت عدم یافتن بیماری جسمی به روانپزشک، روانشناس یا سایر متخصصان بهداشت روان که به طور خاص برای تشخیص و درمان بیماری‌های روانی آموزش دیده‌اند، ارجاع داده شوید. روانپزشکان و روانشناسان جهت ارزیابی فرد از نظر PTSD یا سایر شرایط روانپزشکی از ابزار مصاحبه و ارزیابی ویژه طراحی شده استفاده می‌کنند. پزشک تشخیص PTSD را بر اساس علائم گزارش شده از جمله هر گونه مشکل در عملکرد ناشی از بیماری مطرح می‌کند. سپس پزشک تشخیص می‌دهد که آیا علائم و درجه اختلال عملکرد، نشان دهنده PTSD است یا خیر. در صورتی PTSD تشخیص داده می‌شود که فرد علائمی از PTSD داشته باشد که بیش از یک ماه طول بکشد.
درمان PTSD
هدف از درمان PTSD کاهش علائم عاطفی و جسمی، بهبود عملکرد روزانه و کمک به فرد برای مدیریت بهتر در رویدادی است که باعث بروز این اختلال شده است. درمان PTSD ممکن است شامل روان درمانی (نوعی مشاوره)، دارو یا هر دو باشد.
دارو
پزشکان از داروهای ضد افسردگی خاصی برای درمان PTSD و کنترل احساس اضطراب و علائم مرتبط با آن استفاده می‌کنند.
این داروها شامل موارد زیر هستند:
- مهارکننده‌های انتخابی جذب سروتونین (SSRI) مانند سیتالوپرام (Celexa)، فلووکسامین (Luvox)، فلوکستین (پروزاک “Prozac”)، پاروکستین (Paxil) و سرترالین (Zoloft)
- داروهای ضد افسردگی Tricyclic مانند آمی تریپتیلین (الاویل “Elavil”) و ایزوکارباکسازید (دوکسپین “Doxepin”)
- تثبیت کنندههای خلقی مانند (divalproex Depakote) و (lamotrigine Lamictal)
- داروهای ضد روان پریشی معمولی مانند آریپیپرازول (Abilify) و کویتاپین (Seroquel)
برخی از داروهای فشار خون نیز گاها برای کنترل علائم خاص استفاده می‌شوند:
- پرازوسین “Prazosin” برای کابوس
- کلونیدین “Clonidine” (کاتاپرس) برای خواب
- پروپرانولول (Inderal) به منظور کمک به کاهش یادآوری و شکل گیری مجدد خاطرات آسیب زا
- متخصصان استفاده از داروهای آرام بخش مانند لورازپام (Ativan) یا کلونازپام (Klonopin) را برای PTSD توصیه نمی‌کنند زیرا مطالعات، مفید بودن آنها را نشان نداده است، به علاوه این داروها خطراتی در جهت وابستگی جسمی یا اعتیاد دارند.
روان درمانی
روان درمانی برای PTSD شامل کمک به فرد در یادگیری مهارت‌های مدیریت علائم و ایجاد راه‌های مقابله است. هدف از این روش درمانی این است که به فرد و خانواده او نحوه کنترل این شرایط را یاد بدهند و به او کمک کنند تا با طریق ترس ناشی از این واقعه آسیب زا، کنار بیاید.
از روش‌های مختلفی برای روان درمانی و درمان افراد مبتلا به PTSD استفاده می‌شود، از جمله:
-
رفتار درمانی و ادراک.
که شامل یادگیری، شناخت و تغییر الگوهای فکری است که مرتبط با درمان حس، احساسات و رفتار دردسرساز است.
-
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض شرایط خاص.
نوعی از رفتار درمانی است که شامل این موضوع می‌شود که فرد یک واقعه آسیب زا را دوباره تجربه کند یا او را در معرض اشیا یا موقعیت‌هایی قرار دهند که باعث اضطراب می‌گردد. این کار در یک محیط کنترل شده و ایمن انجام می‌شود. قرار گرفتن در این وضعیت به فرد کمک می‌کند تا با ترس خود مقابله کند و به تدریج با موقعیت‌های ترسناک و اضطراب آور راحت‌تر روبه‌رو شود. این امر در درمان PTSD بسیار موفق بوده است.
-
Psychodynamic درمانی.
فرد را در بررسی ارزش‌های شخصی و تعارضات عاطفی ناشی از یک واقعه آسیب زا متمرکز می‌کند.
-
خانواده درمانی.
به طور کلی مفید است زیرا رفتار فرد مبتلا به PTSD می‌تواند بر سایر اعضای خانواده تأثیر بگذارد.
-
درمان گروهی.
به طور معمول با اجازه دادن به فرد جهت به اشتراک گذاشتن افکار، ترس‌ها و احساسات با افراد دیگری که رویدادهای آسیب زا را تجربه کرده‌اند، مفید است.
-
حساسیت زدایی و پردازش مجدد چشم (EMDR).
نوع پیچیده‌ای از روان درمانی است که در ابتدا برای کاهش پریشانی ناشی از خاطرات آسیب زا طراحی شده و اکنون نیز برای درمان هراس یا فوبیا “phobia” استفاده می‌شود.
عوارض PTSD
PTSD می‌تواند در هر جنبه از زندگی از جمله شغل، روابط، سلامتی و فعالیت‌های روزمره شما مشکل ایجاد کند.
همچنین ممکن است شما را در معرض سایر مشکلات بهداشت روانی مانند موارد زیر قرار دهد:
- افسردگی و اضطراب
- سوءمصرف مواد مخدر یا الکل
- اختلالات اشتها
- افکار خودکشی و انجام آن
در اینجا 16 جمله آورده شده است که افراد مبتلا به PTSD از شنیدن این موارد خسته شده‌اند:
- “این موضوع در گذشته است، فقط رو به جلو حرکت کن.”
- ” این همان دست آورد و افتخاری است که فقط سربازان موفق از جنگ به دست می‌آورند.”
- “رها کن، آن‌قدرها هم بد نبود.”
- “آیا تمایل داری که از آن عبور کنی؟”
- “با این وضعیت و شرایط روحی، به نظر نمی‌آید که در جنگ بودی.”
- “دیگر به تاریخ نپرداز و به آن توجه نکن.”
- “فقط افکار منفی خود را کنار بگذار، خوب خواهی شد.”
- “شما هرگز قبلاً به آن اشاره نکرده‌ای، بیشتر توضیح بده.”
- “آیا مطمئن هستی که این وضعیت، PTSD است؟”
- “چرا زمانی که برایت اتفاق افتاد در مورد آن صحبت نکردی؟”
- “اوه دوست من چنین مسئله‌ای داشت، حال او خوب است.”
- “آیا این روش را امتحان کرده‌ای؟”
- ” بیماری PTSD را بهانه نکن.”
- “فکر می‌کنی در حال حاضر آسیب دیده‌ای؟”
- “اگر به خاطر این بیماری، هرگز عشق خود را پیدا نکنی چه می‌شود؟”
- “به نظر نمی‌رسد که PTSD داشته باشی.”
چشم انداز و آینده PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه
بهبودی از PTSD یک روند تدریجی و مداوم است. علائم PTSD به ندرت به طور کامل از بین می‌رود اما درمان می‌تواند به افراد کمک کند و به آنها آموزش دهد که به طور موثرتری آن را مدیریت کنند. درمان این امکان را فراهم می‌کند که علائم کمتر شوند یا شدت کمتری داشته باشند همچنین توانایی مدیریت احساسات مرتبط با آسیب را افزایش می‌دهد.
همچنان تحقیقات در مورد عواملی که منجر به PTSD می‌شوند و یافتن روش‌های درمانی جدید در حال انجام است.
پیشگیری از PTSD
برخی مطالعات نشان می‌دهد که مداخله زودهنگام با افرادی که دچار تروما شده‌اند ممکن است برخی از علائم PTSD را کاهش دهد یا به طور کلی از همه این علائم جلوگیری کند. همچنان غیر از درمان و مداخله زودهنگام راه حلی به منظور پیشگیری از بیماری وجود ندارد. فرد بیمار می‌بایست به پزشک و مشاور مراجعه نماید تا درمان او هر چه سریعتر آغاز گردد.
به منظور تشخیص و درمان بیماری PTSD به کدام متخصص مراجعه کنم؟
پزشکی که تجربه کمک به افراد مبتلا به بیماری‌های روحی را دارد مانند روانپزشک “psychiatrist” یا روانشناس “psychologist”، می‌تواند PTSD را تشخیص دهد. به منظور تشخیص اختلال استرس پس از سانحه، پزشک شما بررسی مشکلات پزشکی که ممکن است باعث علائم شود را توسط معاینه بدنی ارزیابی می‌کند. یک ارزیابی روانشناختی انجام میدهید که شامل بحث در مورد علائم و نشانههای شما و رویداد یا حوادث منجر به آن می‌باشد.
منابع:
