وقتی خون حاوی مقادیری از کلسترول و تری گلیسیرید باشد که خارج از محدوده سالم هستند (زیاد یا کم) به عنوان یک اختلال چربی شناخته می‌شود. افرادی که چربی خون بالا دارند، در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی قرار دارند. با گذشت زمان، تجمع پلاک‌ها عروق را باریک می‌کند و باعث مسدود شدن آنها می‌شود.
این مشکل از جریان طبیعی خون جلوگیری می‌کند و می‌تواند منجر به حمله قلبی، سکته مغزی یا سایر مشکلات خطرآفرین شود. برای دوری از چنین مشکلاتی، نیاز است که بیمار راهکارهای کاهش چربی خون را به خوبی دانسته و اجرا کند؛ با رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
چربی خون چیست؟
به چربی‌های موجود در خون، لیپید گفته می‌شود. لیپیدها با پروتئین در خون پیوند می‌یابند و لیپوپروتئین را ایجاد می‌کنند. لیپوپروتئین‌ها برای بدن انرژی ایجاد می‌کنند، بنابراین برای سلول‌های بدن مهم هستند.
سه نوع لیپوپروتئین اعم از VLDL ،HDL و LDL (که کلسترول نیز نامیده می‌شوند) در خون وجود دارند. HDL گاهی اوقات کلسترول خوب نامیده می‌شود، زیرا از تجمع کلسترول در رگ‌ها جلوگیری می‌کند. LDL و VLDL را می‌توان کلسترول بد در نظر گفت، زیرا سطح بالای LDL می‌تواند خطر حمله قلبی یا سکته را افزایش دهد.
سطح کلسترول کل طبیعی 200 میلی گرم در دسی لیتر یا کمتر است. اگر فردی سطح کلسترول خونش بالاتر از این مقدار باشد، چربی خون دارد.
انواع چربی خون
در زیر به تشریح انواع چربی خون می‌پردازیم:
لیپوپروتئین با چگالی کم
لیپوپروتئین با چگالی کم، معروف به LDL یا کلسترول بد یکی از مهمترین ساختار لیپید است. این ماده از طریق جریان خون گردش کرده و کلسترول را در رگ‌ها رسوب می‌دهد. کلسترول می‌تواند تجمع یافته و پلاک ایجاد کند و می‌تواند منجر به انسداد شود که ممکن است باعث حمله قلبی یا سکته گردد. کاهش LDL از طریق تغییر در شیوه زندگی و داروها، می‌تواند به کاهش خطر در فرد کمک کند.
لیپوپروتئین با چگالی بالا
لیپوپروتئین با چگالی بالا یا HDL (کلسترول خوب)، ممکن است به حذف کلسترول از بدن کمک کند. سطح بالای HDL با کاهش خطر بیماری‌های قلبی عروقی مرتبط است. سطح HDL در درجه اول تحت تأثیر عوامل ژنتیکی است، اما تغییر سبک زندگی مانند ترک دخانیات، کاهش وزن و ورزش ممکن است به فرد در افزایش سطح HDL کمک کند.
تری گلیسیرید
تری گلیسیریدها چربی‌هایی هستند که از غذاهایی که خورده‌اید ایجاد می‌شوند و در سلول‌های بدن وجود دارند. آنها توسط کبد و بافت چربی تولید می‌شوند، به ویژه هنگامی که کالری اضافی مصرف می‌کنید، به ویژه از قندها و نشاسته‌هاً بدن تری گلیسیرید را به بافت‌ها منتقل می‌کند، جایی که آنها انرژی بدن را تأمین می‌کنند.
مقادیر بالای تری گلیسیرید با بیماری‌های قلبی و همچنین مقاومت به انسولین، دیابت نوع 2 و چاقی ارتباط دارد. مقادیر بسیار بالا نیز می‌توانند باعث پانکراتیت و التهاب لوزالمعده شوند. تغییر در سبک زندگی مانند ورزش، رژیم غذایی و کاهش وزن، اغلب می‌تواند به کاهش سطح تری گلیسیرید کمک کند.
همچنین بخوانید: کبد چرب چیست؟ درمان و علائم آن
علل و علائم چربی خون
چندین علت مختلف اختلالات چربی وجود دارند. یکی از رایج‌ترین موارد، استعداد ژنتیکی است. نکته مهم این است که عادات مختلف سبک زندگی می‌تواند به کاهش چوبی خون و برخی از خطرات بالقوه کمک می‌کند.
رژیم غذایی حاوی چربی اشباع، قند و کربوهیدرات‌های ساده می‌تواند منجر به افزایش سطح چربی‌ها، به ویژه تری گلیسیرید شود. افزایش چربی شکم با افزایش سطح کلسترول LDL و همچنین فشار خون بالا و خطر ابتلا به دیابت همراه است. مبتلایان به دیابت، به ویژه افرادی که کم تحرک هستند، همچنین می‌توانند به جای استفاده از چربی به عنوان انرژی، باعث اختلالات تری گلیسیرید در عضلات یا کبد شوند، که باعث خارج شدن آنها از بدن می‌شود.
مصرف برخی از داروهایی مانند استروئیدها، استروژن مورد استفاده در قرص‌های جلوگیری از بارداری و داروهای خاص برای درمان فشار خون بالا و شرایط روانی، می‌توانند سطح چربی را افزایش دهند. برخی از اختلالات هورمونی از جمله سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) ، کم کاری تیروئید و دیابت نوع 2 نیز می‌توانند منجر به افزایش سطح چربی شوند.
یک اختلال ژنتیکی معروف به هیپرکلسترولمی خانوادگی (FH) که از کودکی شروع می‌شود، می‌تواند باعث افزایش مزمن سطح کلسترول در طول زندگی فرد شود. اگر فردی از سنین جوانی تحت درمان نباشد، ممکن است سطح آن چنان بالا برود که عوارضی مانند حمله قلبی و سکته مغزی زودرس رخ دهد، حتی در اوایل سال‌های پیش دبستانی. اعضای خانواده افراد مبتلا به این بیماری باید غربالگری شوند.
در مراحل اولیه اختلالات چربی، هیچ علامتی وجود ندارد. کلسترول کاملا بالا، LDL زیاد، تری گلیسیرید بالا و HDL پایین اغلب اولین بار در یک آزمایش خون معمول در چکاپ سالانه تشخیص داده می‌شوند. بعضی از افراد با سطح کلسترول و تری گلیسیرید بسیار بالا ممکن است دچار گزانتوما شوند یا رسوبات کلسترول که در مچ پا یا آرنج ظاهر می‌شوند (که این زیاد معمول نیست).
تست‌های تشخیص چربی خون
برای تشخیص اختلال چربی، پزشک وزن فرد را بررسی می‌کند، زیرا اضافه وزن یا چاقی با افزایش چربی، بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت در ارتباط است. سپس، او ممکن است یک یا چند آزمایش زیر را تجویز کند:
آزمایش خون
پزشک آزمایش خون را به نام پروفایل لیپیدی تجویز می‌کند. در این آزمایش فرد باید چند ساعت از شب قبل ناشتا باشد، سطح کلی کلسترول، کلسترول LDL ، کلسترول HDL و تری گلیسیرید و همچنین سایر نشانگرهای سلامتی را اندازه گیری می‌کند. کلسترول LDL و HDL که در خون ناشتا اندازه گیری می‌شوند نیز دقیق هستند، به جز در افرادی که سطح تری گلیسیرید آنها افزایش یافته است، که ممکن است نیاز به آزمایش چربی بیشتری داشته باشند.
اگر سطح تری گلیسیرید فرد بالا رفته باشد، پزشک ممکن است در مورد سابقه خانوادگی، رژیم غذایی، عادات ورزشی و سایر جنبه‌های زندگی سؤال کند. وی یا ممکن است آزمایشات دیگری را برای رد سایر علل افزایش چربی مانند بیماری تیروئید، بیماری کبدی، بیماری کلیوی و داروها انجام دهد.
آزمایش لیپید می‌تواند به پزشک کمک کند تا بفهمد که از خوردن چه نوع غذاهایی باید پرهیز کنید. اگر نتایج نشان می‌دهند که میزان تری گلیسیرید بالایی است، پزشک احتمالاً توصیه می‌کند که کربوهیدرات‌های تصفیه شده ای مانند، برنج سفید و سیب زمینی و همچنین چربی‌های اشباع شده و ترانس را محدود کنید.
تست پیشرفته لیپید
اگر پزشک بخواهد خطر حمله قلبی یا سکته مغزی را بهتر درک کند و تشخیص دهد که آیا ممکن است به درمان فشرده نیاز داشته باشید یا خیر، ممکن است آزمایش پیشرفته لیپید را تجویز کند.
در طول این آزمایش، پزشک خون را نه تنها از نظر میزان LDL و HDL ، بلکه از نظر تعداد یا غلظت این لیپوپروتئین‌ها و اندازه آنها نیز بررسی می‌کند. برخی از کارشناسان بر این باورند که این ارزیابی پیشرفته از لیپوپروتئین‌ها پیش بینی دقیق تری از بیماری‌های قلبی عروقی نسبت به مشخصات چربی پایه ارائه می‌دهد.
آزمایش ضریب کلسیم شریان کرونر
برای ارزیابی چگونگی تأثیر یک اختلال چربی در سلامتی و اینکه آیا فرد از درمان با دارو سود می‌برد یا خیر، پزشک ممکن است آزمایش ضریب کلسیم شریان کرونر را تجویز کند. این آزمایش شامل سی تی اسکن است که فقط در ناحیه قلب متمرکز شده است و از اشعه ایکس برای ارزیابی میزان کلسیم در عروق کرونر استفاده می‌کند.
این معاینه پزشک را قادر می‌سازد تا به دنبال رسوبات کلسیم در دیواره عروق کرونر باشد، که نشانه ای از تجمع پلاک است، که نشان دهنده بیماری عروق کرونر زودرس است. نشان داده شده است که ضریب کلسیم کرونر بازتابی دقیق از خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی در فرد است و به پزشک کمک می‌کند تا میزان تهاجم یک اختلال چربی را تشخیص دهد.
آزمایش ضخامت اینتیما- میدیای کاروتید (CIMT)
تست CIMT، یک آزمایش سونوگرافی است که به پزشک اجازه می‌دهد مقدار پلاک در شریان‌های گردن را اندازه گیری کند. این اندازه گیری احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را مشخص می‌کند.
تکنسینی که این آزمایش را انجام می‌دهند، یک ژل غلیظی را به گردن می‌زند، سپس یک دستگاه دستی به نام مبدل را از بالا و پایین گردن حرکت می‌دهد. امواج صوتی از رگ‌های گردن، که شریان‌های کاروتید نامیده می‌شوند، پرش کرده و تصاویری ایجاد می‌کنند که از طریق صفحه رایانه قابل دیدن هستند.
این آزمایش ضخامت لایه‌های داخلی و میانی عروق، مناطقی را که ابتدا رسوب کلسترول در آنها ظاهر می‌شوند را اندازه گیری می‌کند. افزایش ضخامت این منطقه ممکن است با خطر بالاتر حمله قلبی و سکته مغزی همراه باشد.
علاوه بر این، میزان پلاک در عروق گردن، نشانگر این است که چه مقدار پلاک در عروق کرونر وجود دارد. اگر فردی تجمع پلاک زیادی داشته باشد، ممکن است به درمان تهاجمی تری برای کاهش خطر حمله قلبی و سکته مغزی نیاز داشته باشد.
راه‌های کاهش چربی خون
اگر سطح چربی فرد خفیف تا متوسط باشد، پزشک ممکن است قبل از تجویز دارو، اصلاح روش زندگی را برای چند ماه توصیه کند. گاهی اوقات تغییر سبک زندگی به تنهایی برای بهبود سطح کلسترول و تری گلیسیرید کافی است. در سایر مواقع، پزشک ممکن است علاوه بر درمان پزشکی، اصلاحاتی در سبک زندگی فرد را نیز تجویز کند.
تغییر سبک زندگی برای کاهش چربی خون
رژیم غذایی: مصرف رژیم غذایی کم چرب برای کاهش سطح کلسترول و تری گلیسیرید امری کلیدی است. به جای آن می‌توان از میوه‌ها و سبزیجات تازه، غلات کامل و چربی‌های سالم روغن زیتون، مغزها و ماهی استفاده کرد. خوردن مواد غذایی طبیعی ممکن است به بهبود سطح چربی و کاهش خطر قلبی عروقی کمک کند.
کاهش کربوهیدرات‌ها: به ویژه آن‌هایی که حاوی آرد سفید هستند، مانند ماکارونی و برنج سفید، همچنین آنها می‌توانند به کاهش سطح کلسترول LDL در تری گلیسیرید نیز کمک کنند. پرهیز از نوشیدنی‌های شیرینی مانند، آب میوه و نوشابه نیز می‌توانند به این امر کمک کنند.
ورزش کردن: فعالیت بدنی باعث تحریک عضلات و تجزیه تری گلیسیرید می‌شود تا بدن بتواند از آنها به عنوان انرژی به جای ذخیره چربی استفاده کند. همچنین می‌تواند سطح کلسترول خوب ،HDL را نیز افزایش دهد. ورزش منظم همچنین به کاهش وزن کمک می‌کند، که می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش دهد. پزشک می‌تواند به فرد کمک کند تا روش‌های ساده‌ای را برای وارد کردن ورزش بیشتر در برنامه روزانه خود مانند، کارهایی که با پای پیاده انجام می‌دهید یا به جای آسانسور از پله‌ها استفاده می‌کنید، شناسایی کنید. همچنین ممکن است عضویت در یک باشگاه ورزشی یا شرکت در کلاس‌های یوگا را در نظر بگیرید.
تعادل در وزن: چربی اضافی دور کمر، هورمون‌ها و پروتئین‌هایی را آزاد می‌کنند که LDL یا کلسترول بد، فشار خون و خطر دیابت را افزایش می‌دهند. کاهش وزن، حتی فقط چند پوند، می‌تواند به کاهش سطح کلسترول LDL و تری گلیسیرید کمک کند. وقتی کم می‌خورید، چربی و کلسترول کمتری از غذاها جذب می‌کنید و ذخایر چربی بدن را کاهش می‌دهید. متخصصان تغذیه می‌توانند یک برنامه کاهش وزن متناسب با نیازهای فرد را ایجاد کنند. متخصصان برنامه مدیریت وزن نیز می‌توانند ابزارها و پشتیبانی لازم برای دستیابی و حفظ وزن متعادل را به فرد ارائه دهند.
مصرف اسیدهای چرب امگا 3: مصرف اسیدهای چرب امگا 3، یک نوع خاص از اسیدهای چرب اشباع نشده چندگانه است، که ممکن است باعث کاهش تری گلیسیرید شود. این مواد در ماهی‌های چرب مانند ماهی آزاد یافت می‌شوند. انجمن قلب توصیه می‌کند هفته ای دو وعده ماهی چرب بخورید تا یک رژیم غذایی سالم برای قلب داشته باشید. برای برخی افراد، پزشکان ممکن است مکمل‌های روغن ماهی را برای کمک به کاهش تری گلیسیرید توصیه کنند. قبل از شروع مصرف هرگونه مکمل با پزشک خود صحبت کنید. مطالعات تحقیقاتی در حال بررسی این موضوع هستند که آیا ترکیبی از اسیدهای چرب امگا 3 و داروهای کاهنده کلسترول به نام استاتین می‌تواند بروز حوادث قلبی عروقی را کاهش دهد یا خیر.
خودداری از مصرف الکل: در بعضی از افراد مصرف متوسط الکل می‌تواند سطح کلسترول یا HDL خوب را افزایش دهد، اما فواید آن بر سلامت کلی مشخص نیست. در برخی دیگر، می‌تواند سطح تری گلیسیرید را افزایش دهد و باعث پانکراتیت، التهاب پانکراس شود. بسته به تشخیص، پزشک توصیه می‌کند از مصرف الکل اجتناب کرده یا آن را محدود کنید.
دارو درمانی برای کاهش چربی خون
کلسترول توسط کبد در بدن تولید می‌شود، اما از مواد غذایی حاصل از حیوانات (مانند گوشت و لبنیات) نیز دریافت می‌شود.. با یک رژیم غذایی سالم و ورزش می‌توانید چربی خون بدن خود را کاهش دهید. اما اگر سطح چرب به انداز کافی پایین نیاید، دارو ممکن است بهترین راه حل باشد. کلاس‌های مختلفی از داروها برای کاهش چربی خون وجود دارد که عبارتند از:
- استاتین‌ها
- بازدارنده‌های PCSK9
- مشتقات اسید الیافی (که فیبرات نیز نامیده می‌شوند)
- گیرنده‌های اسید صفراوی (رزین‌های اسید صفراوی نیز نامیده می‌شوند)
- نیکوتینیک اسید (نیاسین نیز نامیده می‌شود)
- مهارکننده‌های انتخابی جذب کلسترول
- اسیدهای چرب امگا 3 و استرهای اسید چرب
- مهارکننده‌های آدنوزین تری‌فسفات – سیترات لیاز (ACL)
چشم انداز بیماران مبتلا به چربی خون
افراد مبتلا به چربی خون شانس بیشتری برای ابتلا به بیماری کرونر قلب نسبت به افراد دیگر دارند. بیماری قلبی عارضه است که در آن پلاک‌ها در داخل عروق کرونر (قلب) جمع می‌شوند. تصلب شرایین که آترواسکلروز نامیده می‌شود، هنگامی اتفاق می‌افتد که پلاک در دیواره رگ‌ها جمع می‌شود. این مشکل باعث اثرات جانبی بسیاری می‌شود، بنابراین توجه به راهکارهای کاهش چربی خون می‌توانند به از بین بردن مسائل جانبی کمک شایانی کنند.
منابع:
