سندرم شیر قلیایی نتیجه بالقوه توسعه سطوح بالای کلسیم در خون است. همچنین مقدار زیاد کلسیم در جریان خون شما هیپرکلسمی نامیده می‌شود.
مصرف کلسیم با یک ماده قلیایی می‌تواند بخش اسیدی و تعادل پایه بدن شما را قلیایی کند.
اگر کلسیم در خون شما زیاد باشد، این احتمال وجود دارد که باعث آسیب ساختاری و عملکردی در کلیه‌ها شود. این موضوع می‌تواند علائمی مانند ادرار بیش از حد و خستگی را ایجاد کند.
با گذشت زمان این شرایط می‌تواند منجر به بروز عوارض جدی شود به عنوان مثال می‌تواند مشکلاتی مانند کاهش جریان خون از طریق کلیه‌ها، دیابت بی مزه، نارسایی کلیه و در موارد نادر مرگ را ایجاد نماید.
به طور معمول هنگامی که داروهای ضد اسیدی یا مکمل‌های کلسیم با دوز بالا را کاهش میدهید، این وضعیت بهبود می‌یابد.
فهرست مطالب
علائم سندرم شیر قلیایی چیست؟
اغلب این وضعیت علائم فوری و اورژانسی خاصی را شامل نمی‌شود. وقتی علائم بروز می‌کند، به طور معمول با مشکلات مربوط به کلیه همراه است.
علائم سندرم شیر قلیایی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- خروج زیاد ادرار
- سردرد و گیجی
- خستگی
- حالت تهوع
- درد در شکم شما
علل ابتلا و بروز سندرم شیر قلیایی چیست؟
سندرم شیر قلیایی زمانی یکی از عوارض جانبی رایج در مصرف مقادیر زیادی شیر یا محصولات لبنی به همراه آنتی‌اسیدهای حاوی پودرهای قلیایی بود.
به طور معمول امروزه این حالت به دلیل مصرف زیاد کربنات کلسیم ایجاد می‌شود. کربنات کلسیم یک مکمل غذایی است. اگر در رژیم غذایی خود کلسیم کافی دریافت نکنید، سوزش معده خواهید داشت و به دلیل جلوگیری از پوکی استخوان ممکن است آن را مصرف کنید.
مکمل‌های کلسیم به طور عمده به یکی از دو شکل زیر موجود هستند:
کربنات و سیترات.
طبق گزارشات دفتر مکمل‌های غذایی موسسه ملی بهداشت (NIHODS)، کربنات کلسیم به طور گستردهتری در دسترس است. همچنین این مکمل هزینه کمتری دارد اما در صورت مصرف با غذا مقدار بیشتری جذب می‌شود.
به خاطر داشته باشید که مصرف یکی از انواع کلسیم ذکر شده راحت‌تر می‌باشد، سیترات کلسیم بدون در نظر گرفتن این که با غذا مصرف می‌شود یا نه، به طور قابل اعتمادی جذب می‌شود.
بسیاری از آنتی اسیدهای بدون نسخه (OTC) مانند Tums و فرمولاسیون‌های خاص Maalox نیز حاوی کربنات کلسیم هستند.
اغلب سندرم شیر قلیایی زمانی بروز می‌کند که افراد با مصرف چندین مکمل یا داروی حاوی کربنات کلسیم متوجه نشوند که مقدار زیادی کلسیم مصرف کرده‌اند.
تشخیص سندرم شیر قلیایی چگونه است؟
به طور معمول پزشک شما می‌تواند این بیماری را با شرح حال کامل، معاینه فیزیکی و آزمایش خون تشخیص دهد. همچنین پزشک متخصص در مورد علائمی که تجربه می‌کنید، با شما صحبت خواهد کرد تا در این‌باره مطلع شوید و نگرانی‌های شما کاهش یابد.
به خاطر داشته باشید که لیست کاملی از تمام داروهای تجویزی، بدون نسخه OTC و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید، ارائه دهید. اگر سابقه کامل داروها را ارائه ندهید، این احتمال وجود دارد که پزشک علائم شما را اشتباه تشخیص دهد.
احتمالاً پزشک آزمایش خون را به منظور بررسی سطح کلسیم اصلاح نشده در خون شما تجویز می‌کند. مقدار طبیعی از 8.6 تا 10.3 میلی‌گرم در دسی‌لیتر “deciliter” خون است. سطح بالاتر ممکن است نشانگر سندرم قلیایی شیر باشد. سطح بی کربنات و کراتینین خون شما نیز احتمالاً بررسی می‌شود.
در صورت عدم درمان، این وضعیت می‌تواند منجر به رسوب کلسیم و آسیب به کلیه‌ها شود. پزشک شما ممکن است آزمایشات اضافی را به منظور بررسی عوارض کلیه شما تجویز نماید.
این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سی تی اسکن “CT scans”
- اشعه ایکس
- سونوگرافی “ultrasounds”
- بررسی عملکرد کلیوی به وسیله آزمایش خون
تشخیص و درمان به موقع می‌تواند از آسیب دائمی کلیه‌ها جلوگیری کند.
آزمایش کلسیم خون
آزمایش جامع کلسیم خون به منظور اندازه‌گیری مقدار کل کلسیم در خون شما استفاده می‌شود. کلسیم یکی از مهم‌ترین مواد معدنی در بدن شماست. بیشتر کلسیم بدن در استخوان‌های شما ذخیره می‌شود.
بدن شما به منظور حفظ سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها به کلسیم نیاز دارد. همچنین کلسیم برای عملکرد صحیح اعصاب، قلب و عضلات ضروری است. از آنجا که کلسیم برای بسیاری از عملکردهای بدن شما بسیار مهم است، لازم است سطح آن در یک محدوده معین و محدود باشد.
آزمایش دوم کلسیم خون به نام آزمایش کلسیم خون یونیزه، میزان کلسیم “آزاد” موجود در خون شما را اندازه‌گیری می‌کند. “کلسیم آزاد” به کلسیمی گفته می‌شود که به هیچ پروتئینی متصل نیست و با آنیون موجود در خون همراه نیست.
علاوه بر این دو آزمایش کلسیم خون، سطح کلسیم در ادرار شما نیز اندازه‌گیری می‌شود.
کاربردها و اهداف آزمایش کلسیم خون
به طور معمول پزشک شما آزمایش جامع کلسیم خون را به عنوان بخشی از یک پانل متابولیک “metabolic panel” معمول در طول معاینه عمومی انجام می‌دهد.
اگر علائم کم و زیاد بودن کلسیم را دارید، این احتمال وجود دارد که پزشک آزمایش کلسیم خون را تجویز کند. نتیجه این آزمایش نشان‌دهنده این موضوع است که آیا شما به بیماری‌های ناشی از کلسیم مانند شیر قلیایی مبتلا هستید یا خیر.
در صورت مشکوک بودن به بیماری کلیوی، بیماری پاراتیروئید، سرطان یا سوءتغذیه ممکن است پزشک آزمایش کلسیم خون را نیز تجویز نماید.
آماده‌سازی آزمایش‌های تشخیصی بیماری‌های ناشی از کلسیم در بدن
پزشک شما ممکن است قبل از انجام آزمایش، از شما بخواهد که ناشتا باشید یا مصرف برخی از داروها یا مکمل‌ها را قطع کنید.
این داروها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- لیتیوم
- داروهای ادرار آور تیازید “thiazide”
- ضد اسیدهای حاوی کلسیم
- مکمل‌های ویتامین D
- مکمل‌های کلسیم
اطمینان حاصل کنید که پزشک شما از داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید آگاه است تا قبل از آزمایش بتواند به شما رهنمودها و مشاوره‌های مناسب را بدهد.
علاوه بر این مصرف مقدار زیادی غذا یا نوشیدنی حاوی کلسیم می‌تواند سطح کلسیم موجود در خون شما را افزایش دهد و بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارد.
روش انجام آزمایشات تشخیصی کلسیم موجود در بدن
به منظور انجام آزمایش، ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی شما یک نمونه خون از بازوی شما می‌گیرد.
یک سوزن به داخل رگ بازوی شما وارد می‌کند و مقدار کمی خون در یک لوله جمع می‌شود. خون‌گیری باید کمتر از پنج دقیقه طول بکشد. با وارد شدن سوزن به بازوی خود ممکن است کمی احساس درد داشته باشید.
نتایج آزمون تشخیصی کلسیم موجود در بدن چگونه است؟
به طور کلی یک مرجع استاندارد برای بررسی آزمایش جامع کلسیم خون در بزرگسالان بین 8.6 تا 10.2 میلی‌گرم در دسی لیتر (mg/dL) است. این محدوده می‌تواند از آزمایشگاه به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد.
به منظور تفسیر نتایج آزمون فردی خود، به طور کلی باید از استانداردهای مرجع همراه با گزارش نتایج آزمون خود استفاده کنید.
سطح بالای کلسیم چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟
مقادیر نتیجه آزمون که بیش از محدوده مرجع هستند، زیاد شدن کلسیم را نشان می‌دهند. داشتن سطح کلسیم خون بالاتر از حد طبیعی، هیپرکلسمی نامیده می‌شود و این شرایط باعث به وجود آمدن اختلالات بسیاری از جمله سندرم شیر قلیایی می‌گردد.
علائم سطح کلسیم بالا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- خستگی یا ضعف
- حالت تهوع یا استفراغ
- اشتهای کم
- دردهای شکمی
- ادرار کردن به دفعات و غیر طبیعی
- یبوست شدن
- تشنگی بیش از حد
- درد استخوان
بیماری‌ها یا شرایطی که می‌توانند باعث افزایش کلسیم شوند، می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه (مجموعه‌ی بیش از حد غدد پاراتیروئید) یا انواع خاصی از سرطان (این موارد 80 تا 90 درصد موارد هیپرکلسمی را تشکیل می‌دهند).
- پرکاری تیروئید (غده تیروئید بیش فعال)
- نارسایی کلیه یا غده فوق کلیه
- سارکوئیدوز یک بیماری التهابی است که باعث توسعه بیماری به نام گرانولوم در بدن شما می‌شود.
- زمان طولانی در بستر بودن یا بی‌حرکت بودن برای زمان زیادی
- داروهایی مانند دیورتیک‌های لیتیوم و تیازید “lithium and thiazide diuretics”
- مصرف بیش از حد کلسیم یا ویتامین D از طریق مکمل
اگر به هیپرکلسمی مبتلا هستید، پزشک شما را برای شناسایی و درمان بیماری عامل سطح بالای کلسیم مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این بیماری زمینه بسیاری دیگر از اختلالات مانند سندرم شیر قلیا است.
تشخیص‌های جداگانه به منظور دستیابی به بیماری‌های کلسیمی و سندرم شیرقلیا
همانطور که قبلاً گفته شد، سندرم شیر قلیایی تشخیص میزان کلسیم است. چندین بیماری و شرایط منجر به هایپرکلسمی “hypercalcemia” می‌شود و لازم است هنگام تشخیص مورد مشکوک به سندرم شیر قلیایی مورد توجه قرار گیرد.
بیماری‌های ایجاد کننده هایپرکلسمی و افزایش سطح هورمون پاراتیروئید عبارتند از:
- هایپرپاراتیروئیدیسم (اولیه یا سوم)
- هیپرکلسمی هیپوکلسیوریک خانوادگی
- هیپرکلسمی هیپوکلسیوریک اکتسابی
بیماری‌های ایجاد کننده هایپرکلسمی با سطح طبیعی هورمون پاراتیروئید، مشابه سندرم شیر قلیایی عبارتند از:
- بیماری‌های بدخیم
- پرکاری تیروئید
- بیماری‌های بدخیمی خون
- بی‌حرکتی
- هیپوفسفاتازی “Hypophosphatasia”
- سارکوئیدوز و سایر اختلالات گرانولوماتوز “granulomatous”
هیپرکلسمی همراه با مصرف دارو یا مصرف ویتامین شامل موارد زیر است:
- داروهای ادرار آور تیازید
- لیتیوم
- ویتامین دی
- سمیت ویتامین A
پیش‌آگاهی سندرم شیر قلیایی خوب است، زیرا با متوقف کردن مصرف مکمل کلسیم و قلیایی قابل جذب به راحتی قابل برگشت است. میزان ابتلا به این بیماری به شدت و نوع هیپرکلسمی و آلکالوز وابسته است. اگر زود تشخیص داده شود و به طور مناسب درمان شود، احتمال بروز عوارض تا حد زیادی کاهش می‌یابد و به طور کلی پیش‌آگاهی از آن مطلوب و مفید به فایده است.
عوارض سندرم شیر قلیایی شامل چیست؟
عوارض سندرم شیر قلیایی شامل رسوبات کلسیم در کلیه‌ها است که می‌تواند به طور مستقیم به بافت کلیه آسیب برساند و عملکرد کلیه را کاهش می‌دهد.
همچنین در صورت عدم درمان، این بیماری می‌تواند منجر به نارسایی کلیه و در موارد نادر مرگ شود.
در بیماران مبتلا به سندرم شیر قلیایی، عوارض زیادی گزارش نشده است. یک دلیل این امر برگشت‌پذیر بودن سندرم است. برداشتن عامل بیماری که در بیشتر موارد کربنات کلسیم است، به عنوان یک درمان است. با این حال برخی از مطالعات، توسعه آسیب دائمی کلیه حتی پس از قطع مکمل در رژیم غذایی را گزارش کرده‌اند. چندین گزارش موردی ذکر شده است که در تحقیقات پیگیری، بیماران سطح کراتینین بالا (بیش از 1.5 میلی‌گرم در دسی‌لیتر) داشتند. بهبود عملکرد کلیه پس از درمان متغیر است. اختلالات عصبی از جمله سرفه و اغما در بیماران با سطح کلسیم بیشتر از 15 میلی گرم در دسی لیتر گزارش شده است. در سنین بالاتر بیماران با سابقه بیماری مزمن کلیه و بیمارانی که دیالیز می‌شوند در معرض خطر عوارض هستند.
درمان سندرم شیر قلیایی چگونه است؟
هدف از درمان کاهش مقدار کلسیم در رژیم شما است، بنابراین اغلب کاهش مکمل‌های کلسیم و آنتی اسیدها بهترین روش درمانی است. هیدراته ماندن با نوشیدن مقدار کافی مایعات نیز به بهبود بیماری کمک می‌کند.
همچنین به یاد داشته باشید که عوارضی مانند آسیب کلیه و اسیدوز متابولیک “metabolic acidosis” نیز باید درمان شوند.
اگر در حال حاضر برای یک بیماری خاص از مکمل‌های کلسیم یا آنتی اسید استفاده می‌کنید، به پزشک خود بگویید. همچنین از آن‌ها بپرسید آیا می‌توانید روش جایگزینی را امتحان کنید.
جلوگیری از ابتلا به سندروم شیر قلیایی
افزایش آگاهی در مورد اهمیت وجود کلسیم، همراه با سهولت در دسترس بودن آن و تجویز مکرر مکمل‌های حاوی کلسیم منجر به افزایش موارد سندرم شیر قلیایی در چند سال گذشته شده است. بیماران باید از اختلال پاتوژنز و علائم رایج هیپرکلسمی مطلع شوند. همچنین بیماران باید مراقب مکمل‌هایی که مصرف می‌کنند و مواد تشکیل دهنده آن‌ها باشند. غالباً بیماران ناآگاهانه کلسیم را از طریق منابع مختلف مصرف می‌کنند. دوز توصیه شده و دوزهای بالقوه مضر، متناسب با نیاز بیمار باید به طور رسمی با بیمار در میان گذاشته شود. این امر به ویژه برای بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه بسیار مهم است زیرا احتمال ابتلا به هیپرکلسمی بالقوه کشنده و آلکالوز متابولیک در این بیماران بیشتر است. بیمارانی که دچار هایپرکلسمی خون می‌شوند، می‌بایست با قطع عامل ایجاد اختلال در مورد برگشت‌پذیری سندرم آموزش ببینند.
به منظور جلوگیری از ابتلا به سندرم شیر قلیایی:
- استفاده از آنتی اسیدهای حاوی کربنات کلسیم را محدود یا حذف کنید.
- از پزشک خود در مورد گزینه‌های ضد اسیدی سوال کنید.
- دوزهای کلسیم مکمل‌های حاوی سایر مواد قلیایی را محدود کنید.
- مشکلات گوارشی مداوم و مکرر را به پزشک خود گزارش دهید.
مقادیر توصیه شده کلسیم در رژیم غذایی
NIHODS توصیه‌های زیر را برای مصرف روزانه کلسیم در میلی گرم (mg) ارائه می‌دهد:
- 0 تا 6 ماهگی: 200 میلی گرم
- 7 تا 12 ماه: 260 میلی گرم
- 1 تا 3 سال: 700 میلی گرم
- 4 تا 8 سال: 1000 میلی گرم
- 9 تا 18 سال: 1300 میلی گرم
- 19 تا 50 سال: 1000 میلی گرم
- 51 تا 70: 1000 برای مردان و 1200 میلی گرم برای زنان
- بیش از 71 سال: 1200 میلی گرم
این‌ها مقادیر متوسط کلسیم است که بیشتر افراد به منظور سلامت بودن به طور روزانه به مصرف آن نیازمندند.
چشم انداز و آینده بلند مدت سندروم شیر قلیا چیست؟
اگر به سندرم شیر قلیایی مبتلا شدید و سپس کلسیم و قلیا را در رژیم غذایی خود حذف یا کاهش دهید، به طور معمول آینده بیماری شما خوب است.
سندرم شیر قلیایی درمان نشده می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند موارد زیر شود:
- رسوبات کلسیم در بافت‌های بدن شما
- آسیب کلیه
- نارسایی کلیه
اگر هر یک از این عوارض برای شما تشخیص داده شده است، در مورد گزینه‌های درمانی خود از پزشک خود بپرسید.
