بیماری آلزایمر نوعی بیماری عصبی است که در آن مرگ سلول‌های مغزی باعث از بین رفتن حافظه و افت شناختی در فرد می‌شود. این بیماری که 60 تا 80 درصد موارد زوال عقل در جهان را تشکیل می‌دهد، یک بیماری عصبی است که در ابتدا علائمی خفیف دارد، اما با گذشت زمان شدیدتر می‌شود. آلزایمر با کاهش مداوم عملکرد مغز همراه است و میتواند بر حافظه، مهارت‌های تفکر و سایر توانایی‌های ذهنی تأثیر بگذارد. هنوز علت دقیق بیماری آلزایمر به طور کامل درک نشده است! اگرچه تصور می‌شود تعدادی از موارد، خطر ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهند. برای شناخت بیشتر این بیماری با رسا همراه باشید.
فهرست مطالب
بیماری آلزایمر چیست؟
بیماری آلزایمر، شایع‌ترین نوع جنون است. بیماری پیشرونده‌ای که با از دست دادن حافظه به شکلی خفیف شروع می‌شود و احتمالاً در نهایت منجر به از بین رفتن توانایی انجام مکالمه و پاسخگویی به محیط می‌شود. این بیماری، بخش‌هایی از مغز را که فکر، حافظه و زبان را کنترل می‌کند، درگیر خواهد کرد و هم چنین میتواند بر توانایی شخص در انجام فعالیتهای روزمره نیز تأثیر بگذارد. اگرچه دانشمندان هر روز داده‌های بیشتری را جمع آوری میکنند، اما در حال حاضر، هنوز نمی‌دانند که چه عواملی باعث بیماری آلزایمر می‌شود.
بیماری آلزایمر زودهنگام، میتواند در افراد جوان با سابقه خانوادگی این بیماری، به طور معمول بین سنین 30 تا 60 سال، تأثیر بگذارد. این کمتر از 5 درصد از موارد آلزایمر را تشکیل می‌دهد. در این امتداد، پیشرفت آلزایمر را می‌توان به سه مرحله اصلی تقسیم کرد:
- بالینی، قبل از شروع علائم
- اختلال شناختی خفیف، هنگامی که علائم خفیف است.
- زوال عقل
علل بیماری آلزایمر
مانند انواع دیوانگی‌ها، آلزایمر نیز در اثر مرگ سلول‌های مغزی ایجاد می‌شود. این یک بیماری عصبی است، به این معنی که مرگی پیشرونده در سلول‌های مغزی وجود دارد، که با گذشت زمان اتفاق می‌افتد. در فردی که مبتلا به آلزایمر است، سلول‌های عصبی موجود در بافت‌ها، کمتر و کمتر می‌شوند.
کالبد شکافی نشان داده است که بافت عصبی در مغز فرد مبتلا به آلزایمر، دارای رسوبات ریز و درشتی به نام پلاک‌ها است، که بر روی بافت ایجاد می‌شوند. پلاک‌ها، بین سلول‌های مغزی در حال مرگ یافت می‌شوند و از پروتئین معروفی به نام «آمیلوئید بتا» ساخته می‌شوند. این نوع پیچش‌ها در سلول‌های عصبی اتفاق می‌افتند و از پروتئین دیگری به نام تاو ساخته می‌شوند. محققان به طور کامل درک نمی‌کنند که چرا این تغییرات رخ می‌دهند و بر این باورند که چندین عامل مختلف درگیر هستند.
علاوه بر این، انجمن آلزایمر، براساس شدت علائم، هفت مرحله را در طول یک زنجیره کاهش شناختی توصیف میکنند. این مقیاس از وضعیت بدون نقصی برخوردار است که از کاهش خفیف و متوسط، در نهایت به کاهش بسیار شدید می‌رسد. تشخیص شدت آلزایمر، معمولاً تا مرحله چهارم مشخص نخواهد شد (که به عنوان آلزایمر خفیف یا در مراحل اولیه آن قرار دارد).
آخرین تحقیقات نشان می‌دهند که عوامل دیگری نیز در ایجاد این عارضه مهم هستند، اگرچه این بدان معنا نیست که این عوامل مستقیماً مسئول ایجاد این بیماری هستند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
- از دست دادن شنوایی
- افسردگی درمان نشده (اگرچه این نیز میتواند نشانه زوال عقل باشد)
- تنهایی یا انزوا اجتماعی
- یک سبک زندگی بی تحرک
از این تحقیقات می‌توان نتیجه گیری کرد که با اصلاح کلیه عوامل خطرزا که قادر به تغییر آنها هستیم، خطر ابتلا به آلزایمر میتواند به میزان قابل توجهی کاهش یابد.
عوامل خطر بیماری آلزایمر
عوامل خطر این بیماری عبارتند از:
- سالخوردگی
- سابقه خانوادگی آلزایمر
- حمل ژن‌های خاص
برخی ازعوامل قابل اصلاح که ممکن است به جلوگیری از آلزایمر کمک کنند، عبارتند از:
- ورزش منظم
- حفظ سیستم قلبی و عروقی سالم
- مدیریت خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، چاقی، سیگار کشیدن و فشار خون بالا
- داشتن رژیم غذایی متنوع و سالم
- آموزش شناختی
برخی از مطالعات حاکی از آن است که، درگیری‌های ذهنی و اجتماعی، ممکن است خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش دهند.
عواملی که خطر را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- تحمل مکرر صدمات شدید یا آسیب مغزی (TBI)
- قرار گرفتن در معرض برخی از آلاینده‌های زیست محیطی مانند فلزات سمی، سموم دفع آفات و مواد شیمیایی صنعتی
برای کاهش خطر ابتلا به آلزایمر، همیشه مهم است که هنگام مسافرت با اتومبیل، کمربند ایمنی خود را ببندید، هنگام بازی‌های لمسی، احتیاط کنید و از دستورالعمل‌های بهداشتی پیروی کنید تا در صورت آسیب دیدگی، استراحت کافی و بهبودی حاصل شود. به نظر می‌رسد یک TBI متوسط ، خطر ابتلا به آلزایمر را دو برابر می‌کند، در حالی که TBI شدید آن را 4.5 برابر افزایش می‌دهد.
نشانه‌های بیماری آلزایمر
برای تشخیص بیماری آلزایمر، فرد باید متوجه کاهشی در عملکرد شناختی یا عملکرد رفتاری خودش نسبت به گذشته شود. این کاهش باید در توانایی عملکرد آنها در محل کار یا فعالیتهای معمول روزانه، اختلال ایجاد کند. کاهش عملکرد شناختی، باید حداقل در دو ناحیه از پنج منطقه علائم ذکر شده در زیر مشاهده شود:
1- کاهش توانایی در یاد گرفتن و به خاطر سپردن اطلاعات جدید، که می‌توانند به عنوان مثال منجر به موارد زیر شوند:
- سؤالات یا مکالمات تکراری
- گم کردن وسایل شخصی
- رویدادها یا قرار ملاقات‌ها را فراموش کنید.
- گم شدن در یک مسیر آشنا
2- اختلالات در استدلال و انجام کار پیچیده به عنوان مثال:
- درک ضعیف از خطرات ایمنی
- ناتوانی در مدیریت امور مالی
- توانایی تصمیم گیری ضعیف
- عدم توانایی در برنامه ریزی فعالیتهای پیچیده یا پی در پی
3- اختلال در بینایی، به عنوان مثال:
- عدم توانایی در تشخیص چهره یا اشیاء معمولی یا عدم پیدا کردن اشیاء در نمای مستقیم
- عدم توانایی در استفاده از ابزارهای ساده
4- اختلال در صحبت کردن، خواندن و نوشتن، به عنوان مثال:
- به سختی فکر کردن در مورد کلمات معمولی، خطاهای گفتاری در حین صحبت کردن و خطاهای املایی و نوشتاری در حین نوشتن
5- تغییر در شخصیت و رفتار، به عنوان مثال:
- تغییر خلق و خوی خارج از شخصیت فرد، از جمله آشفتگی، بی هوشی، کناره گیری اجتماعی یا نداشتن علاقه، انگیزه یا ابتکار عمل
- از دست دادن همدلی
- رفتار اجباری، وسواسی یا غیرقابل قبول اجتماعی
اگر شدت علائم، زوال عقل را تثبیت کنند، فاکتورهای زیر می‌توانند آلزایمر را تأیید کنند:
- شروع تدریجی، طی ماه‌ها و سال‌ها، نه ساعت‌ها یا روزها
- وخیم‌تر شدن سطح عادی شناخت فرد در مناطق خاص
- اگر علائم در طی ساعت‌ها یا روزها بدتر شوند، باید به دنبال فوریت‌های پزشکی باشید، زیرا این علائم می‌توانند، نشانه یک بیماری حاد باشند. احتمال آلزایمر زمانی بیشتر است که، از دست دادن حافظه یک علامت برجسته است، به خصوص در زمینه یادگیری و یادآوری اطلاعات جدید
- مشکلات زبان همچنین میتواند یک علامت اولیه و اصلی این بیماری باشد، به عنوان مثال، تلاش برای یافتن کلمات مناسب
نقص بینایی شامل موارد زیر می‌شود:
- عدم توانایی در تشخیص اشیاء و صورت
- عدم درک بخش‌های جداگانه یک صحنه به طور همزمان
- مشکل در خواندن متن
- برجسته ترین نقص در عملکرد اجرایی، مربوط به استدلال، قضاوت و حل مسئله است.
سایر علائم اولیه آلزایمر
در سال 2016، محققان یافته‌هایی را منتشر کردند که نشان می‌داد، تغییر در حس شوخ طبعی، ممکن است نشانه اولیه آلزایمر باشد، همچنین این تحقیقات نشان می‌دهند که ویژگی‌های آلزایمر، مانند آسیب مغزی، ممکن است در دوران میانسالی وجود داشته باشند، حتی اگر علائم این بیماری تا سال‌ها بعد نیز ظاهر نشوند.
تشخیص بیماری آلزایمر
هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص بیماری آلزایمر وجود ندارد، بنابراین پزشکان قبل از تشخیص، علائم و نشانه‌ها را بررسی کرده و تاریخچه پزشکی فرد را مطالعه میکنند تا بتوانند سایر شرایط نامربوط را رَد کنند. آنها همچنین ممکن است عملکرد عصبی فرد را مثلاً، با آزمایش تعادل، حواس و واکنش بررسی کنند.
ارزیابی‌های دیگر، ممکن است شامل آزمایش خون یا ادرار، سی تی اسکن یا MRI از مغز و غربالگری برای افسردگی باشند. بعضی اوقات علائم آلزایمر به یک اختلال ارثی مانند بیماری هانتینگتون مربوط می‌شود، بنابراین آزمایش ژنتیکی ممکن است انجام گیرد. پزشک پس از رد شرایط دیگر ممکن، آزمایش‌های شناختی و حافظه را انجام می‌دهد تا توانایی تفکر و یادآوری فرد را ارزیابی کند.
ارزیابی شناختی
برای تأیید تشخیص بیماری آلزایمر، موارد زیر باید به اندازه کافی جدی باشند تا بر فعالیتهای روزمره فرد تأثیر بگذارند:
- از دست دادن تدریجی حافظه
- اختلال شناختی تصاعدی
سن شما چقدر است؟ ساعت چند است؟ در چه سالی هستیم؟ اسم شهری که در آن قرار داریم چیست؟ آیا می‌توانید دو نفر، به طور مثال پزشک، پرستار یا سرپرست را تشخیص دهید؟ تاریخ تولدتان چه زمانی است؟ در کدام سال (یک واقعه مشهور تاریخی) اتفاق افتاد؟ نام رئیس جمهور؟ یا می‌توانید از عدد 20 به یک به طور برعکس بشمارید؟ این گونه سؤالات، برای ارزیابی عملکرد شناختی در دسترس هستند.
آزمایش ژنتیک
در بعضی موارد، آزمایش ژنتیکی ممکن است مناسب باشد. استفاده زودهنگام از این آزمایش میتواند، احتمال ابتلای فرد به بیماری را نشان دهد. با این حال، این آزمون بحث برانگیز است و نتایج آن ممکن است قابل اعتماد نباشند. آزمایش‌های بیولوژیکی در حال ظهور، ممکن است امکان سنجش نشان‌گرهای زیستی را در افرادی که ممکن است در معرض خطر آلزایمر باشند، ممکن سازند.
درمان بیماری آلزایمر
هیچ درمان شناخته شده‌ای برای بیماری آلزایمر وجود ندارد. مرگ سلول‌های مغزی قابل برگشت نیست. با این حال، مداخلات درمانی وجود دارند که می‌توانند زندگی را برای این افراد راحت‌تر کنند. مطابق اعلام انجمن آلزایمر، موارد زیر عناصر مهم مراقبت از این بیماری می‌باشند:
- مدیریت مؤثر هر شرایطی که در کنار آلزایمر رخ می‌دهد.
- فعالیت‌ها و برنامه‌های مراقبت روزانه
- مشارکت گروه‌ها و خدمات پشتیبانی
- دارو درمانی
هیچ داروی اصلاح کننده بیماری، برای آلزایمر در دسترس نیست، اما برخی از گزینه‌ها ممکن است علائم را کاهش داده و به بهبود کیفیت زندگی کمک کنند. مهارکننده‌های کولین استراز که برای تسکین علائم ناشی از این بیماری، در ایالات متحده تأیید شده اند، عبارتند از:
- دونپزیل (آریزپت)
- ریواستیگمین (اکسلون)
- تاکرین (Cognex)
نوع متفاوتی از داروهایی مانند، ممانتین (Namenda)، آنتاگونیست گیرنده NMDA نیز ممکن است به تنهایی یا به همراه مهار کننده کولین استراز، استفاده شوند.
پیشگیری بیماری آلزایمر
از آنجا که هنوز علت دقیق بیماری آلزایمر ناشناخته است، هیچ روش خاصی برای جلوگیری از این بیماری نیز وجود ندارد. اما یک سبک زندگی سالم، میتواند به کاهش خطر ابتلا به آن کمک کند.
بیماری آلزایمر همچنین، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش می‌دهد. بیماری‌های قلبی عروقی، با افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و زوال عقل، ارتباطی مستقیم دارند. افراد ممکن است با انجام اقدامات لازم برای بهبود سلامت قلب و عروق خود، خطر ابتلا به این بیماری و همچنین سایر مشکلات جدی مانند سکته مغزی و سکته قلبی را کاهش دهند. این اقدامان شامل موارد زیر هستند:
- ترک سیگار
- حداقل کردن مصرف الکل
- خوردن یک رژیم غذایی سالم و متعادل، حداقل پنج عدد میوه و سبزیجات در روز
- حداقل با 150 دقیقه ورزش در هر هفته (با انجام فعالیتهای هوازی با شدت متوسط مانند دوچرخه سواری یا پیاده روی سریع).
- اطمینان حاصل کنید که فشار خون از طریق آزمایشات منظم سلامت، کنترل می‌شود.
- اگر مبتلا به دیابت هستید، حتماً رژیم خود را حفظ کرده و از داروهای خود استفاده کنید.
از نظر ذهنی و اجتماعی فعال باشید.
شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند، میزان آلزایمر در افرادی که از نظر ذهنی و اجتماعی در طول زندگی خود فعال ترهستند، پایین است. ممکن است خطر ابتلا به این بیماری و انواع دیگر زوال عقل توسط موارد زیر کاهش یابند:
- خواندن
- یادگیری زبان‌های خارجی
- نواختن آلات موسیقی
- داوطلب شدن در جامعه محلی خود
- شرکت در ورزش‌های گروهی مانند بولینگ
- امتحان کردن فعالیت‌ها یا سرگرمی‌های جدید
- حفظ زندگی اجتماعی فعال
نشان داده شده است كه مداخلاتي از قبيل بازي‌هاي رايانه اي (پرورش مغز) باعث بهبود شناخت در يك دوره كوتاه مي شوند، اما تحقيقات هنوز نشان نداده اند كه آيا اين امر مي تواند به جلوگيري از زوال عقل كمك كند یا خیر.
چشم انداز بیماران مبتلا به آلزایمر
در این بیماری، مراقبت از سبک زندگی و بالا بردن کیفیت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. افراد باید در طور زندگی خود سعی در تقویت ذهن و حافظه خود داشته باشد، برای مثال، انجام کارهای جدید مانند یادگیری یک زبان جدید، تمرین برای نوشتن و بسیاری اعمال دیگر، می‌توانند در عدم ایجاد این بیماری مؤثر باشند. به هر روی، درمان آلزایمر و مراقبت از افراید که دچار این عارضه شده‌اند، کاری دشوار است.
منابع:
