آمنوره زمانی رخ می‌دهد که قاعدگی در طی سال‌های باروری یا بین دو دوره بلوغ و یائسگی وجود نداشته باشد یا قطع شود.
آمنوره یک بیماری نیست و به این معنی نیست که فرد نابارور است اما می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل سلامتی باشد که نیاز به بررسی، مراقبت و درمان دارد.
در دوران بلوغ، قاعدگی شروع می‌شود و سپس به طور معمول هر ماه یک بار تا سن 50 سالگی اتفاق می‌افتد. در این زمان با شروع یائسگی، قاعدگی کاملاً متوقف می‌شود.
در دوران بارداری نیز قاعدگی متوقف می‌شود و توقف آن در دوران شیردهی نیز معمول است.
اگر قاعدگی در مواقعی که افراد به طور معمول انتظار دارند رخ ندهد، این شرایط آمنوره است.
فهرست مطالب
انواع آمنوره
آمنوره دو نوع است: اولیه و ثانویه.
-
آمنوره اولیه
آمنوره به کمبود قاعدگی، شروع نشدن عادت ماهیانه یا قطع شدن آن اشاره دارد.
آمنوره اولیه زمانی رخ می‌دهد که قاعدگی در دوران بلوغ شروع نشده باشد.
طبق گزارشات منتشر شده از موسسه ملی بهداشت، اگر پریود از سن 16 سالگی شروع نشود، فرد باید به دنبال کمک پزشکی باشد.
آمنوره اولیه نادر است. در ایالات متحده، این شرایط کمتر از 0.1 درصد افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
-
آمنوره ثانویه
آمنوره ثانویه زمانی رخ می‌دهد که پریود شروع می‌شود اما بعد از مدتی متوقف می‌شوند.
این وضعیت در دوران بارداری یا هنگام شیردهی طبیعی است، اما در برخی زمان‌ها ممکن است به این معنی باشد که مشکلی وجود دارد.
در ایالات متحده تحقیقات نشان می‌دهند آمنوره ثانویه حدود 4 درصد از زنان را در طول زندگی خود تحت تأثیر قرار می‌دهد.
معمولاً یک دوره از دست رفته نشانه‌ای از یک مشکل سلامتی جدی نیست، اگرچه بسیاری از افراد در صورت بروز این مشکل آزمایش بارداری را انجام می‌دهد.
اگر فردی آمنوره ثانویه داشته باشد:
- قبلاً قاعدگی منظم داشته و به مدت 3 ماه پریود نشده است.
- قبلاً قاعدگی نامنظم داشته و به مدت 6 ماه پریود نشده است.
علل آمنوره
به طور معمول علت این وضعیت برای آمنوره اولیه و ثانویه متفاوت باشد.
آمنوره اولیه
علت شایع آمنوره اولیه، سابقه خانوادگی تأخیر در قاعدگی است. با این حال گاهی اوقات یک مشکل ژنتیکی وجود دارد.
شرایط ژنتیکی که می‌تواند عملکرد تخمدان‌ها را متوقف کند شامل موارد زیر است:
- سندرم ترنر “Turner”
- سندرم عدم حساسیت به آندروژن “androgen” که منجر به سطح بالای تستوسترون می‌شود.
- نقایص مولری “Müllerian”
منظور از نقص مولری شکل ناصحیح اندام‌های تولید مثل است. در این وضعیت رحم و لوله‌های رحمی آن طور که باید شکل نمی‌گیرند.
این وضعیت ممکن است یک مشکل ساختاری مربوط به دستگاه تناسلی باشد که از بدو تولد وجود داشته است. گاهی رحم و لوله‌های رحمی از بین میروند. گاهی مشکلات هم‌جوشی یا ادغام وجود دارد که در آن لوله‌ها به درستی جمع یا متصل نمی‌شوند.
در سندرم مولرین یا سندرم (Mayer-Rokitansky-KusterHauser MRKH)، تخمدان‌ها، پستان‌ها و کلیتوریس “clitoris” به درستی تشکیل می‌شوند اما دهانه واژن وجود ندارد و ممکن است دهانه رحم و رحم به درستی تشکیل نشده باشد.
در این حالت رشد در قسمت‌های مرتبط با تولید مثل از الگوی طبیعی پیروی نمی‌کند و قاعدگی ممکن است امکان پذیر نباشد.
آمنوره ثانویه
دلایل آمنوره ثانویه شامل بارداری، تغییر در وزن و ورزش سنگین، دارو و برخی شرایط سلامتی است.
قاعدگی به چند دلیل ممکن است متوقف شود.
دلایل قطع قاعدگی در آمنوره ثانویه شامل موارد زیر است:
- یک بیماری زنانگی
- بیماری جدی
- استرس جسمی
- داشتن شاخص توده بدنی بسیار کم (BMI)
وقتی BMI به زیر 19 می‌رسد، خطر ابتلا به آمنوره ثانویه به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
کاهش وزن، ورزش و استرس
کاهش جدی وزن می‌تواند ناشی از یک بیماری جسمی یا اختلال در خوردن باشد.
ورزش شدید می‌تواند باعث آمنوره ثانویه شود. این موضوع در بین دوندگان حرفه‌ای مسابقه‌ای و رقصندگان حرفه‌ای باله معمول است.
تحریک شدید عاطفی یا استرس شدید نیز می‌تواند باعث توقف دوره‌های قاعدگی زن شود.
داروها
بعضی از داروها مانند داروهای ضد بارداری حاوی پروژسترون و تعدادی از داروهای روانپزشکی ممکن است باعث توقف دوره‌ها شوند.
سایر داروهایی که قاعدگی را تحت تأثیر قرار می‌دهند عبارتند از:
- داروهای ضد روان پریشی
- داروهای شیمی درمانی سرطان
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای فشار خون
- داروهای آلرژی
بیماری و مشکلات سلامتی طولانی مدت
همچنین آمنوره می‌تواند ناشی از یک بیماری طولانی مدت باشد مانند:
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- نارسایی زودرس تخمدان
- مشکلات هیپوفیز تالامیک “thalamic pituitary”
مشکلات هیپوفیز یا تیروئید کم کار می‌تواند منجر به عدم تعادل هورمون‌ها شود و این موضوع می‌تواند منجر به مشکلات قاعدگی شود.
این شرایط می‌تواند به دلیل موارد زیر باشد:
- تومور خوش خیم یا سرطانی در غده هیپوفیز
- غده تیروئید پرکار یا کم کار
علائم آمنوره
علامت اصلی آمنوره کاهش حجم یا قطع کلی قاعدگی است.
با این حال بسته به علت آمنوره، علائم دیگری نیز ممکن است رخ دهد.
این علائم شامل موارد زیر است:
- ترشحات نوک سینه
- ریزش مو
- سردرد
- تغییرات در بینایی
- موهای اضافی صورت
- در مبتلایان به آمنوره اولیه ممکن است نقص رشد پستان نیز وجود داشته باشد.
هر فردی که این علائم را تجربه می‌کند می‌بایست به دنبال مشاوره پزشکی باشد.
تشخیص آمنوره
آمنوره یک علامت است نه یک بیماری. هدف دکتر از بررسی علائم این است که دلیل عدم وجود قاعدگی را دریابد.
آمنوره اولیه
اگر فردی در سن 16 سالگی قاعدگی را شروع نکرده باشد، این احتمال وجود دارد که پزشک در مورد سابقه خانوادگی وی سوالاتی بپرسد و تعدادی آزمایش جهت بررسی بیشتر انجام دهد.
این موارد شامل آزمایشاتی جهت ارزیابی سطح هورمون‌های زیر است:
- هورمون محرک فولیکول (“follicle stimulating”FSH)
- هورمون لوتئین‌ساز (“luteinizing”LH)
- هورمون تحریک کننده تیروئید (“thyroid stimulating”TSH)
همچنین آن‌ها معاینه بدنی را نیز انجام می‌دهند.
آمنوره ثانویه
اگر در ماه‌های گذشته قاعدگی منظم داشته‌اید و به مدت 3 ماه قاعدگی شما قطع شده است، به پزشک مراجعه کنید.
به منظور تشخیص آمنوره ثانویه می‌بایست بر علت اصلی مشکل متمرکز شد.
قبل از انجام هرگونه آزمایش، پزشک ممکن است جهت دستیابی به موارد زیر، سوالاتی را مطرح کند:
- قاعدگی شما از چه سنی شروع شد؟
- آیا شما از نظر جنسی فعال هستید؟
- این احتمال وجود دارد که باردار باشید؟
- آیا کاهش یا افزایش وزن اتفاق افتاده است؟ و شما چه نوع تمرین ورزشی را دنبال می‌کنید؟
- طول و زمان منظم چرخه قاعدگی خود را بیان کنید و آیا خون‌ریزی شما شدید است یا سبک؟
سپس پزشک متخصص بسته به علت ایجاد شده آمنوره، آزمایشات مشخصی را تجویز می‌نماید.
این آزمایشات شامل موارد زیر است:
- تست بارداری
- آزمایش عملکرد تیروئید
- تست عملکرد تخمدان
- آندروژن و سایر آزمایشات هورمون
آزمایشات تصویربرداری پیشنهادی شامل موارد زیر باشد:
- MRI ، CT یا سونوگرافی
- هیستروسکوپی “hysteroscopy” که در آن پزشک یک دوربین باریک و روشن را از طریق واژن و دهانه رحم عبور می‌دهد تا رحم را از داخل بررسی کند.
چگونه می‌توان از آمنوره جلوگیری کرد؟
زندگی سالم می‌تواند به جلوگیری از برخی دلایل آمنوره ثانویه کمک کند. سعی کنید:
- وزن سالم داشته باشید و از یک رژیم غذایی سالم پیروی نمایید.
- از زمان چرخه قاعدگی خود آگاه باشید (بنابراین در صورت از دست دادن قاعدگی متوجه خواهید شد).
- آزمایشات منظم زنان از جمله معاینه لگن و آزمایش پاپ را انجام دهید.
- خواب منظم و کافی داشته باشید.
آیا پریودم برمی‌گردد؟
به طور معمول با درمان علت اصلی، قاعدگی شما برمی‌گردد. با این حال ممکن است، برگشتن به نظم قاعدگی طول بکشد.
در بعضی موارد این احتمال وجود دارد که شما یک مشکل بهداشتی داشته باشید که به این معنی است که هرگز پریود نخواهید شد. در این صورت اگر می‌خواهید بچه دار شوید، ارائه دهنده خدمات درمانی شما می‌تواند در مورد گزینه‌های باروری با شما صحبت کند و راه حل‌های مناسبی را ارائه دهد.
آیا آمنوره عوارض خاصی دارد؟
آمنوره تهدید کننده زندگی نیست. با این حال برخی از دلایل ممکن است در طولانی مدت منجر به افزایش خطرات و عوارض شود، بنابراین وجود یا عدم وجود آمنوره باید ارزیابی شود. محققان درصد شکستگی مفصل ران و مچ دست را در افراد مبتلا به آمنوره بیشتر یافته‌اند. همچنین این احتمال وجود دارد که فرد مبتلا به آمنوره در معرض خطر نازک شدن استخوان و مشکلات باروری باشد.
عواقب آمنوره در افراد مبتلا چیست؟
عواقب خاص شما به علت ایجاد آمنوره بستگی دارد. به عنوان مثال اگر PCOS دارید، به منظور جلوگیری از عوارض سلامتی و ایجاد چرخه‌های منظم به مراقبت مادام العمر نیاز خواهید داشت.
درمان آمنوره
درمان آمنوره به علت به وجود آمدن آن بستگی دارد.
آمنوره اولیه
درمان آمنوره اولیه بسته به سن فرد و نتیجه آزمایش عملکرد تخمدان ممکن است با مراقبت درمانی شروع شود. اگر سابقه خانوادگی تاخیر در قاعدگی وجود داشته باشد، ممکن است پریودها در آن زمان شروع شوند.
اگر مشکلات ژنتیکی یا جسمی که اندام‌های تولید مثل را درگیر کند وجود داشته باشد، ممکن است جراحی لازم باشد. با این وجود، این نوع درمان نیز تضمینی برای چرخه قاعدگی طبیعی ایجاد نمی‌کند.
آمنوره ثانویه
درمان آمنوره ثانویه نیز به علت اصلی ایجاد آن بستگی خواهد داشت.
- عوامل سبک زندگی: اگر فرد بیش از حد ورزش کند، تغییر در برنامه ورزشی یا رژیم غذایی ممکن است به ثبات چرخه ماهانه کمک کند.
- استرس: اگر استرس عاطفی یا ذهنی مشکلی ایجاد کند، مشاوره می‌تواند کمک کننده باشد.
- کاهش وزن بیش از حد: این موضوع ممکن است به دلایل مختلف اتفاق بیفتد. این احتمال وجود دارد که فرد به یک رژیم افزایش وزن تحت نظارت پزشک حرفه‌ای نیاز داشته باشد. اگر اختلال در خوردن غذا وجود داشته باشد، درمان شامل رژیم افزایش وزن و جلسات مشاوره با روانپزشک و متخصص تغذیه یا رژیم درمانی می‌باشد. برخی از شرایط و مشکلات سلامتی می‌توانند باعث کاهش وزن شوند. یک پزشک ممکن است این موارد را آزمایش کند و به طور مناسب درمان را ارائه دهد.
- تیروئید کم کار: اگر قاعدگی به دلیل تیروئید کم کار متوقف شود، پزشک ممکن است درمان با تیروکسین “thyroxine”، هورمون تیروئید را تجویز کند.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): در این شرایط پزشک درمان مناسب را پیشنهاد می‌کند. اگر PCOS منجر به اضافه وزن شده باشد، ممکن است رژیم لاغری را توصیه کنند.
- نارسایی زودرس تخمدان: درمان هورمون جایگزین (HRT) ممکن است باعث بازگشت قاعدگی شود.
- یائسگی: یائسگی از حدود 50 سالگی شروع می‌شود اما گاهی در برخی افراد از 40 سالگی نیز دیده می‌شود. سابقه خانوادگی می‌تواند بر این مسئله تأثیر بگذارد.
اگر یائسگی زود شروع شود، خطر پوکی استخوان بیشتر می‌شود. این احتمال وجود دارد که فرد به منظور جلوگیری از این عارضه به درمان نیاز داشته باشد.
اگر دچار آمنوره هستم چگونه می‌توانم از خودم مراقبت کنم؟
آمنوره می‌تواند بر سلامت استخوان تأثیر بگذارد. داشتن یک رژیم غذایی غنی از کلسیم و ورزش منظم بسیار مهم است.
چه زمانی باید در مورد آمنوره به ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود مراجعه کنم؟
اگر سه ماه از قاعدگی خود را از دست داده‌اید یا قاعدگی شما یک دوره کامل قطع شده است، باید با ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود تماس بگیرید.
ممکن است علائم زیر را داشته باشید:
- در تعادل، هماهنگی یا بینایی مشکل دارید که این شرایط می‌تواند نشان دهنده یک وضعیت جدی باشد.
- در زمانی که هنوز زایمان نکرده‌اید، شیر مادر از نوک سینه‌ها ترشح کند.
- به رشد بیش از حد موهای بدن توجه کنید.
- بیشتر از 15 سال دارید و هنوز اولین قاعدگی را تجربه نکرده‌اند.
چه چیز دیگری باید از ارائه دهنده خود بپرسم؟
هنگامی که با ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود صحبت می‌کنید، از او راجع به موارد زیر سوال کنید:
- علت آمنوره چیست؟
- گزینه‌های درمانی من کدام است و خطرات و فواید هر کدام چیست؟
- آیا برای درمان‌های هورمونی لازم است به متخصص غدد مراجعه کنم؟
- در صورت ابتلا به آمنوره آیا هنوز می‌توانم باردار شوم؟
- پس از بازگشت پریود، آیا این احتمال وجود دارد مجدداً دچار آمنوره شوم؟
به خاطر داشته باشید که:
اگر شما یک نوجوان بالای 15 سال هستید که هنوز پریود نشده‌اید یا در ماه‌های گذشته چرخه قاعدگی عادی داشته‌اید اما اکنون قاعدگی را از دست داده‌اید، با ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود صحبت کنید. معمولاً آمنوره نشانه یک بیماری قابل درمان است. هنگامی که ارائه دهنده شما متوجه شد که چه عواملی باعث از دست رفتن دوره‌های قاعدگی می‌شوند، می‌توانید درمان را جهت برگشتن به شرایط معمولی شروع نمایید. به منظور کمک به از سرگیری چرخه‌های قاعدگی طبیعی ممکن است به تغییر سبک زندگی یا درمان هورمونی نیاز داشته باشید.
آمنوره در یک نگاه
قاعدگی به چند دلیل می‌تواند متوقف شود. این شرایط لزوماً به این معنی نیست که فردی نابارور است و هرگز نمی‌تواند باردار شود.
اگر پریودهای منظم به مدت 3 ماه یا بیشتر متوقف شوند یا اگر پریودهای نامنظم حداقل 6 ماه متوقف شوند، فرد باید به دنبال مشاوره پزشکی باشد.
در بسیاری از موارد، درمان آمنوره ساده و در دسترس است.
منابع:
