بیماری سرطان مثانه چیست؟ علائم و درمان آن

سرطان مثانه در سلول‌های مثانه شروع می‌شود. تومور سرطانی (بد خیم) گروهی از سلول‌های سرطانی است که می‌توانند در بافت مجاور رشد کرده و آن را از بین ببرند. هم ‌چنین تومور می‌تواند در سایر نقاط بدن گسترش یابد و متاستاز شود.

مثانه بخشی از سیستم ادراری است. این اندام، یک عضو تو خالی در لگن است که ادرار یا بول (یک مایع اضافی)  را  قبل از خروج از بدن ذخیره می‌کند.

سلول‌های مثانه گاهی تغییر می‌کنند و دیگر رشد نمی‌کنند یا به طور عادی رفتار نمی‌کنند. این تغییرات ممکن است به تومورهای غیر سرطانی (خوش خیم) مانند پاپیلوم “papillomas”منجر شود. این تغییرات هم‌ چنین می توانند منجر به شرایط غیر سرطانی مانند عفونت ادراری (UTI) شوند.

اما در برخی موارد، تغییر در سلول‌های مثانه، باعث سرطان مثانه می‌شود. بیشتر اوقات، سرطان مثانه از سلول‌های ادراری ( خط داخلی مثانه) شروع می شود. به این نوع سرطان، کارسینوما “carcinoma” مثانه (که کارسینوم سلول انتقالی نیز نامیده می‌شود) گفته می‌شود. سرطان “Urothelial carcinomas” بیش از 90٪ از کل سرطان‌های مثانه را تشکیل می‌دهد. آن‌ها اغلب در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند و به سمت لایه عضلات عمیق‌تر دیواره مثانه رشد و پیشرفت  نمی‌کنند.

انواع نادر سرطان مثانه نیز می‌تواند ایجاد شود. این‌ها شامل کارسینوم سلول سنگفرشی

“squamous cell carcinoma” و آدنوکارسینوما “adenocarcinoma ” مثانه است.

 

ساختار مثانه

مثانه بخشی از سیستم ادراری است. مثانه یک اندام تو خالی در لگن است که ادرار (بول) را قبل از خروج از بدن ذخیره می‌کند. دیواره مثانه انعطاف‌پذیر است، بنابراین با پر شدن ادرار بزرگ‌تر می‌شود (منبسط می‌شود) و با خالی‌تر شدن، کوچک‌تر می‌شود (منقبض می‌شود).

مثانه چگونه کار می‌کند؟

ادرار توسط کلیه‌ها ساخته می‌شود و در امتداد 2 لوله بلند به نام حالب (میزنای یا مجرای ادراری) به مثانه سفر می‌کند. هنگامی که مثانه پر از ادرار است، عضلات موجود در دیواره مثانه سفت شده و ادرار را از طریق مجرای ادراری که از بدن خارج می شود، به بیرون هدایت می‌کند.

لایه‌های دیواره مثانه

دیواره مثانه از 3 لایه اصلی تشکیل شده است:

1. اوروتلیوم “urothelium” پوشش داخلی مثانه است. این سلول از سلول‌های ادراری (که به آن سلول‌های انتقالی نیز گفته می شود) ساخته شده است. به urothelium ، اپیتلیوم “epithelium” انتقالی نیز می‌گویند.
2. لامینا پروپریا “lamina propria” (هم ‌چنین به آن ساب موكوزال “submucosa” گفته می شود.) یک لایه نازک از بافت هم ‌بند است که مجاری ادراری را احاطه کرده است. این اندام شامل رگ‌های خونی، اعصاب و غدد است.
3. اندام عضلانی پروپریا “propria” لایه ضخیم و عضلانی بیرونی مثانه است. از 3 لایه ماهیچه ساخته شده است که به طور خودکار و بدون این‌که به آن فکر کنید کار می‌کنند.

بافت دیگری که مثانه را از ارگان‌های دیگر جدا می‌کند:

• سروس “serosa” – غشایی نازک که قسمت بالای مثانه را پوشانده است.
• بافت هم ‌بند پوششی “Adventitia” – بافت هم ‌بندی است که مناطقی از مثانه را در جایی که سروس وجود ندارد پوشش می‌دهد.
• چربی محیطی “perivesical” – لایه ای از چربی اطراف مثانه

 

تومورهای سرطانی مثانه

همان ‌طور که در ابتدای مقاله به آن اشاره کردیم، تومور سرطانی مثانه می‌تواند در بافت مجاور رشد کرده و آن را از بین ببرد. هم‌ چنین می‌تواند در سایر نقاط بدن پخش شود و متاستاز شود. تومورهای سرطانی نیز تومورهای بد خیم خوانده می‌شوند.

 

سرطان مثانه اغلب براساس میزان رشد آن به دیواره مثانه به 3 گروه تقسیم می‌شود:

1. سرطان مثانه غیر تهاجمی فقط در پوشش داخلی مثانه (urothelium) است.
2. سرطان مثانه غیر تهاجمی مثانه فقط در لایه بافت هم ‌بند (لامینا پروپریا) رشد کرده است.
3. سرطان مثانه تهاجمی عضلانی در اعماق عضلات دیواره مثانه (muscularis propria) و گاهی در چربی اطراف مثانه رشد می‌کند.

سرطان ادراری

سرطان ادراری (که به آن کارسینوم سلول انتقالی نیز گفته می‌شود) شایع‌ترین نوع سرطان مثانه است و بیش از 90٪ از کل سرطان‌های مثانه را تشکیل می‌دهد. در سلول‌های اروتیال شروع می شود (به آن urothelium گفته می‌شود).

سرطان ادراری در بیش از یک مکان در مجاری ادراری (چند کانونی) یافت می‌شود. بنابراین اگر سرطان ادراری مثانه تشخیص داده شود، پزشکان سایر قسمت‌های دستگاه ادراری را از نظر سرطان بررسی می‌کنند. این بررسی، شامل لگن، مجاری ادرار و کلیه‌ها است.

 

کارسینوما غیر تهاجمی ادراری

کارسینومای غیر تهاجمی ادراری را می‌توان با توجه به رشد آن‌ها به صورت پاپیلری یا مسطح (بدون پایه) توصیف کرد.

کارسینومای ادراری پاپیلری به نظر می‌رسد مانند انگشتان کوچک و اغلب به سمت مرکز یا مجرای مثانه (به نام لومن “lumen”) رشد می‌کند. کارسینوما “urothelial papillary” غیر تهاجمی، شامل درجه پایین یا بالا می‌باشد. نئوپلاسم ادراری پاپیلری از پتانسیل بد خیم پایین (PUNLMP) اصطلاحی است که برای توصیف تومور، زمانی که تنها احتمال کمی وجود دارد که به سرطان مثانه مهاجم تبدیل شود، استفاده می‌گردد.

کارسینومای ادراری تخت “Flat urothelial carcinomas”، تومورهای مسطحی است که روی لایه مثانه یافت می‌شود. آنها درجه بالایی دارند و در لایه‌های دیواره مثانه عمیق‌تر رشد می‌کنند. توده کارسینوم غیر تهاجمی ادراری، بیشتر با نام کارسینوما درجا (CIS) شناخته می‌شود.

کارسینوما تهاجمی ادراری

سرطان تهاجمی ادراری فراتر از پوشش داخلی به لایه‌های عمیق‌تر دیواره مثانه پیشرفت کرده‌ است.

گاهی اوقات کارسینومای ادراری تهاجمی انواع مختلفی از سلول‌ها را دارد که با سلول‌های سرطانی معمول ادراری یکی می‌شوند. هنگامی که این اتفاق رخ می‌دهد، سرطان مثانه به سرعت رشد می‌کند و گسترش می‌یابد (تهاجمی می‌شود) و احتمالاً در هنگام پیشرفت آن تشخیص داده می‌شود. معمولاً سلول‌های سنگفرشی، سلول‌های غدد و سلول‌های کوچک در سلول‌های سرطان ادراری یکی می‌شوند.

زیرمجموعه‌های فرعی نادر از سرطان ادراری با نام‌های مختلف وجود دارد. معمولاً این زیرگروه‌ها به سرعت رشد می‌کنند و گسترش می‌یابند اما تمایل کمی به پیش‌بینی بیماری، نسبت به سرطان معمول ادراری دارند. انواع کارسینوم ادراری براساس نحوه نگاه سلول‌های سرطانی تحت میکروسکوپ، شامل موارد زیر است:

• تو در تو
• میکروتیک
• میکرو پاپیلاری
• لنفوپی تلیوما
• پلاسماسیتوئید
• سارکوماتوئید
• سلول غول‌پیکر
• غنی از چربی
• سلول روشن

 

تومورهای نادر سرطانی مثانه

تومورهای سرطانی زیر، نادر است و کمتر از 10٪ از کل سرطان مثانه را تشکیل می‌دهد.

سرطان سلول سنگفرشی

کارسینوم سلول سنگفرشی مثانه هنگامی است که سلول‌های سنگفرشی صاف در پوشش مثانه ایجاد می‌شوند. غالباً با سوزش طولانی مدت (مزمن) یا التهاب مثانه همراه است. این سوزش ممکن است از لوله‌ها (کاترها) که به طور مداوم در مثانه‌اند یا به دلیل سنگ‌های ادراری و عفونت‌های مزمن مجاری ادراری (UTI)، رخ دهد.

کارسینوم سلول سنگفرشی معمولاً تهاجمی است و در مراحل بعدی تشخیص داده می‌شود. معمولاً این بیماری با جراحی و بعضا شیمی درمانی بهبود می‌یابد.

آدنوکارسینوما

آدنوکارسینوما مثانه در سلول‌های غده مثانه شروع می‌شود. این بیماری کمتر از 2٪ از کل سرطان‌های مثانه را تشکیل می‌دهد. آدنوکارسینوما می‌تواند از محل دیگری (به نام آدنوکارسینوما ثانویه مثانه) به مثانه سرایت کند. بنابراین پزشکان باید بدانند که آدنوکارسینوما از کجا شروع شده و به تشخیص صحیح بپردازند.

انواع مختلفی از آدنوکارسینوما مثانه وجود دارد، از جمله مخاطی، حلقه و سلول روشن.

آدنوکارسینوما مثانه معمولاً با جراحی درمان می‌شود. سیستکتومی رادیکال “radical cystectomy” برای از بین بردن کل مثانه انجام می‌شود. آدنوکارسینوما تمایل به بازگشت دارد، بنابراین از شیمی درمانی نیز برای ادامه درمان آن استفاده می‌شود.

سرطان اوراچال “Urachal cancer”

اوراخوس (که به آن وتر عضلانی ریز نیز گفته می‌شود) ارتباطی بین وسط شکم (ناف) و مثانه است که در طی رشد جنین شکل گرفته است. وتر عضلانی ریز در بزرگسالان باقی می‌ماند، اما هیچ عملکردی ندارد. تومورها می توانند در امتداد اوراخوس ایجاد شوند و می توانند سرطانی شوند. سرطان اوراچال معمولاً در جایی که urachus به بالای مثانه می پیوندد، توسعه می‌یابد.

سرطان اوراکال “Urachal cancer”

معمولاً با عمل جراحی برای از بین بردن مثانه، اوراخوس، غدد لنفاوی مجاور و سایر بافت‌های اطراف انجام می‌شود. شیمی درمانی ممکن است بعد از عمل انجام شود.

سرطان سلول کوچک

کارسینوم سلول کوچک (کارسینوما عصبی سلول‌های کوچک) نوعی تومور عصبی و غدد درون ‌ریز (NET) است که در سلول‌های سیستم عصبی و غدد درون‌ ریز شروع می‌شود. تقریباً سلول‌های عصبی در تمام اعضای بدن یافت می‌شوند. سرطان سلول کوچک معمولاً یک سرطان مثانه با درجه بالا است که به سرعت رشد می‌کند و گسترش می‌یابد. برخی از افراد مبتلا به سرطان ادراری نیز ممکن است دارای کارسینوم سلول کوچک باشند.

معمولاً درمان سرطان سلول کوچک مثانه، شامل شیمی درمانی و به دنبال آن جراحی برای برداشتن کل مثانه است. ممکن است برای ادامه درمان از پرتودرمانی نیز استفاده گردد.

سارکوم بافت نرم

سرطان می‌تواند در بافت‌های نرم مثانه مانند عضله، رگ‌های خونی یا چربی شروع شود که به آن سارکوم بافت نرم مثانه یا سارکوم مثانه گفته می‌شود. بسیاری از افراد در ابتدا مشکوک به سارکوم بافت نرم مثانه هستند اما در واقع سرطان سارکوماتوئید ” sarcomatoid urothelial carcinoma” ادراری دارند.

خطر اصلی سارکوم بافت نرم مثانه، انجام پرتو درمانی برای انواع مختلف سرطان از 20 تا 30 سال قبل است.

لیومیوسارکوم “Leiomyosarcoma” (در بزرگسالان) و ربودی موسارکوم “rhabdomyosarcoma” (در کودکان) شایع‌ترین سارکوم بافت نرم مثانه است.

 

درمان سرطان مثانه

اگر مبتلا به سرطان مثانه هستید، تیم درمانی، دقیقاً برای شما یک طرح درمانی ایجاد می‌کند. این امر بر اساس سلامتی و اطلاعات خاص شما در مورد سرطان خواهد بود. تیم مراقبت‌های بهداشتی شما  بر اساس موارد زیر در نظر خواهند گرفت،که چه روش‌هایی را برای درمان سرطان مثانه شما ارائه دهد:

• مرحله
• درجه بیماری
• گروه خطر
• وضعیت عملکرد شما
• سایر مشکلات پزشکی شما
• آن‌چه را ترجیح می‌دهید یا می‌خواهید

به شما یک یا چند مورد از درمان‌های زیر در مورد سرطان مثانه ارائه می شود:

 

عمل جراحی

جراحی یک درمان اصلی برای بیشتر سرطان‌های مثانه است. این درمان ممکن است قبل یا بعد از سایر درمان‌ها مانند شیمی درمانی انجام شود. بسته به مرحله سرطان، ممکن است یک یا چند نوع از جراحی‌های زیر را داشته باشید.

برداشتن مجرای تومور مثانه (TURBT) ، تومورهای مثانه را از طریق مجرای ادرار برطرف می‌کند. این درمان  رایج‌ترین روش برای تشخیص سرطان مثانه است. هم‎ چنین TURBT برای درمان مراحل اولیه سرطان مثانه (از جمله سرطان مثانه غیر تهاجمی و غیر عضلانی- تهاجمی) نیز استفاده می‌شود.

 

سیستکتومی، تمام یا بخشی از مثانه را برمی‌دارد. بیشتر این درمان‌ها برای سرطان مثانه‌ای انجام می‌شود که به لایه عضله دیواره مثانه (به نام سرطان مثانه تهاجمی عضله) تبدیل شده است.

برش گره لنفاوی لگن (PLND) غدد لنفاوی را از لگن جدا می‌کند. معمولاً در طی سیستکتومی انجام می‌شود.

جراحی انحراف ادرار، یک درمان ترمیمی (بازسازی) است که راهی جدید برای خروج ادرار (بول) از بدن ایجاد می‌کند. این کار پس از برداشتن کل مثانه انجام می‌شود (که به آن سیستکتومی رادیکال گفته می‌شود).

 

ایمونوتراپی “Immunotherapy”

برای درمان مراحل اولیه سرطان مثانه، ایمونوتراپی بعد از TURBT مستقیماً در مثانه (به نام ایمونوتراپی داخل بدن) قرار می‌گیرد. داروی مورد استفاده برای ایمونوتراپی، باسیلوس کالمت-گرین (BCG) است.

برای معالجه سرطان پیشرفته یا متاستاتیک مثانه، در صورت عدم استفاده از شیمی درمانی ممکن است از ایمونوتراپی استفاده شود. از داروی ایمونوتراپی به نام مهارکننده نیز استفاده می‌شود.

 

شیمی درمانی

برای درمان مراحل اولیه سرطان مثانه، شیمی درمانی بعد از TURBT در مثانه (به نام شیمی درمانی داخل وریدی) تجویز می‌گردد و به جای BCG قابل استفاده است. داروی شیمی درمانی که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد میتومایسین (متامایسین) است.

برای درمان مراحل بعدی سرطان مثانه، شیمی درمانی سیستمیک معمولاً قبل یا بعد از سیستکتومی رادیکال انجام می‌شود. در بعضی موارد، شیمی درمانی سیستمیک به همراه پرتودرمانی تجویز می‌شود و پس از TURBT انجام می‌گردد. هم ‌چنین برای کمک به بهبود بقا و کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان مثانه متاستاتیک استفاده می‌شود. ترکیبی از داروهای شیمی درمانی که شامل سیس پلاتین است، بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

پرتو درمانی

پرتودرمانی خارجی بعضی اوقات برای معالجه سرطان مثانه استفاده می‌شود. این درمان ممکن است به عنوان بخشی از شیمی درمانی برای درمان سرطان که در لایه عضله دیواره مثانه رشد کرده است، استفاده گردد. شیمی درمانی بعد از عمل با TURBT (به عنوان روش نگهدارنده مثانه) انجام می‌شود، بنابراین مجبور نیستند مثانه را بردارند. در صورت عدم انجام عمل جراحی یا به منظور کنترل خون ‌ریزی از مثانه، ممکن است پرتودرمانی خارجی نیز به تنهایی استفاده شود.

 

اگر نمی‌توانید و یا نمی‌خواهید سرطان مثانه را درمان کنید:

ممکن است شما بخواهید یک نوع مراقبت را در نظر بگیرید تا بدون این‌ که سرطان خود را درمان کنید، زندگی کنید. این ممکن است به این دلیل باشد که درمان‌های سرطان دیگر کار نمیکنند یا شرایط شما را بهبود نمی‌بخشند. هم ‌چنین ممکن است عوارض جانبی در بدن شما برای مقابله با بیماری ایجاد کنند یا دلایل دیگری وجود داشته باشد که نمی توانید درمان سرطان را ادامه دهید.

با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود صحبت کنید. آنها می‌توانند به شما در انتخاب مراقبت و درمان سرطان پیشرفته کمک کنند.

مراقبت‌ها

پیگیری مراقبت‌ها پس از درمان، بخش مهمی از درمان سرطان است. به خصوص در 2 سال اول پس از اتمام درمان، باید ویزیت‌های منظم داشته باشید. این بازدیدها به تیم مراقبت‌های بهداشتی شما اجازه می‌دهد تا پیشرفت و بهبود شما از درمان را تحت‌نظر داشته باشند.

آزمایشات بالینی

در مورد کارآزمایی‌های بالینی که برای افرادی که مبتلا به سرطان مثانه هستند، می‌بایست با پزشک خود مشورت کنید. کارآزمایی‌های بالینی به دنبال راه‌های جدیدی به منظور پیشگیری، یافتن و درمان سرطان هستند.

 

برای تشخیص و درمان سرطان مثانه به کدام متخصص مراجعه کنید؟

اگر پزشک شما مشکوک است که ممکن است مبتلا به سرطان مثانه باشید به پزشک متخصص در معالجه بیماری‌های دستگاه ادراری (اورولوژیست) مراجعه کنید. در بعضی موارد، ممکن است توصیه شود که شما به متخصصان دیگری، مانند پزشکان معالجه سرطان (انکولوژیست) نیز مراجعه نمایید.

 

منابع:

www.mayoclinic.org

www.cancervic.org.au