بیماری یبوست چیست؟ راهکار‌‎های درمان یبوست

بیشتر افراد فکر می‌کنند یبوست (Constipation) به معنای نداشتن مداوم دفع مدفوع است. در حقیقت، یبوست پیچیده‌تر و ظریف‌تر از آن چیزی است که تصور می‌شود و با طیف وسیعی از علائم ممکن است همیشه نتوان آن را تشخیص داد. این بیماری است که در صورت عدم پیشگیری و انجام برخی از اقدامات اعم از رژیم غذایی و سایر موارد می‌تواند مشکل حادتری را به همراه داشته باشد؛ با رسا همراه باشید.

 

بیماری یبوست چیست؟

یبوست علامتی است که می‌تواند برای افراد مختلف معنای متفاوتی داشته باشد، اما معنای معمول آن این است که فرد در گشایش روده خود دچار مشکل است. این بیماری از هر هفت نفر، یک نفر را درگیر می‌کند و دو گروه از افرادی که به احتمال زیاد دچار یبوست می‌شوند، زنان جوان و سالخوردگان هستند، به ویژه کسانی که نیاز به مصرف داروهای منظمی دارند.

علائم می‌توانند دائماً در نوسان باشند و فقط 3 درصد از بزرگسالان در طی 20 سال یبوست مداومی دارند. این یک مشکل رایج است و معمولاً به معنای اشتباه جدی در هر چیزی نیست. در بیشتر موارد این بیماری موقتی است و با انجام اقدامات ساده ای در سبک زندگی فرد برطرف می‌شود.

 

علت بیماری یبوست

دو دلیل اصلی جسمی وجود دارند که معمولاً عضلات روده و روده بزرگ به درستی کار نمی‌کنند. این منجر به حرکت آهسته مواد از طریق روده به سمت راست روده می‌شود (منجر به کاهش میل به تخلیه روده و مدفوع سفت می‌شود). از طرف دیگر، این مشکلات می‌توانند از روشی خارج شوند که راست روده محتویات آن را فشرده کرده و منجر به به خطر افتادن هماهنگی طبیعی تخلیه روده می‌شود (در نتیجه فشار وارد می‌شود). برخی از افراد می‌توانند ترکیبی از هر دو را داشته باشند.

• داروها: داروهای بدون نسخه (به عنوان مثال مواد افیونی، نوعی داروی تسکین دهنده درد) اغلب دارای یک عارضه جانبی یبوست هستند. اگر علائم پس از شروع یکی از این داروها شروع شد (یا بدتر شد)، از پزشک خود بخواهید که گزینه‌‎های دیگری را در صورت وجود تجویز کند.
• احساسات: بین احساسات و نحوه کار روده ارتباط قوی وجود دارد. ناراحت یا افسرده بودن می‌تواند باعث کند شدن سرعت روده شود. ناراحتی‌‎های عاطفی، حتی در کودکی، ممکن است سال‌‎ها بعد به یبوست منجر شوند.
• اختلالات در خوردن: این‌‎ها می‌توانند منجر به یبوست شوند، حتی اگر رفتار خوردن دوباره عادی شود.
• نادیده گرفتن اصرارهای طبیعی برای گشایش روده: نادیده گرفتن اصرار روده به دلیل بیزاری از توالت‌‎های عمومی یا محدودیت‌‎های زمانی یا اجتماعی می‌تواند منجر به تغییراتی در نحوه کار عضلات روده و الگوی باز شدن روده شود.
• فشار بیش از حد: این می‌تواند به دلیل مشکل در هماهنگی ماهیچه‌‎های تخلیه روده باشد.
• زمان وعده‌‎های غذایی نامنظم، کاهش مصرف مایعات و کاهش فعالیت بدنی: این موارد می‌توانند علائم را در بیماران با گرایش به یبوست بدتر کنند.
• یبوست قاعدگی: بعضی از خانم‌‎ها متوجه می‌شوند که روده‌‎هایشان در برخی از دوره‌‎های قاعدگی بیشتر است.
• ضعف کف لگن: برخی از زنان دچار ضعف کف لگن می‌شوند که در حین تلاش برای تخلیه رکتوم، روده به صورت غیرمعمول برآمده و در مکانیسم تخلیه مزاحمت بیشتری ایجاد می‌کند.
• روده گشاد: روده به طور غیر عادی بزرگ (گشاد) می‌شود و شرایطی به نام مگاكولون یا مگاركتوم ایجاد می‌كند كه باعث یبوست می‌گردد. این وضعیت نادر است و فقط معمولاً در افراد مبتلا به بیماری به نام التهاب روده (IBD) دیده می‌شود.

 

عوامل خطر بیماری یبوست

عواملی که ممکن است احتمال یبوست را ایجاد یا افزایش دهند عبارتند از:

• کمبود فیبر غذایی، به عنوان مثال، میوه، سبزیجات و غلات
• مصرف مایعات ناکافی
• مصرف بیش از حد قهوه، چای یا الکل (که باعث کمبود آب بدن می‌شوند)
• مصرف بیش از حد غذاهای کم فیبر، به عنوان مثال، غذاهای فرآوری شده، گوشت و محصولات لبنی
• نادیده گرفتن اشتیاق برای اجابت مزاج
• ورزش نکردن و داشتن سطح پایین فعالیت بدنی
• تغییر در رژیم غذایی یا برنامه روزمره
• مسائل روانشناختی، به عنوان مثال، استرس، اضطراب، افسردگی و اختلالات در خوردن
• داروهای خاص، به عنوان مثال، برخی از داروهای ضد افسردگی و کاهش فشار خون، داروهای افیونی (کدئین و مورفین)، ضد اسیدها، مکمل‌‎های آهن و برخی داروهای غیرقانونی
• استفاده از ملین‌‎ها به طور منظم

 

نشانه‌‎ها و علائم یبوست

از جمله علائم و نشانه‌‎های یبوست عبارتند از:

• باز شدن روده‌‎ها کمتر از سه بار در هفته
• بیش از یک چهارم موارد نیاز به فشار برای باز کردن روده دارید.
• دفع مدفوع سفت یا پلت مانند در بیش از یک چهارم موارد
• احساس تخلیه ناقص پس از باز شدن روده را تجربه می‌کنید.
• نیاز به استفاده از مانور دستی برای دستیابی به تخلیه روده

هرچه از این علائم بیشتر باشند احتمال یبوست نیز بیشتر است. اگر درد شکم نیز وجود داشته باشد، یبوست ممکن است بخشی از سندرم روده تحریک پذیر (IBS) باشد. نفخ شکم غالباً بخشی بسیاری از شکایات روده از جمله یبوست است.

 

پیشگیری از بیماری یبوست

خبر خوب این است که اگر دچار یبوست خفیف هستید، تغییر ساده سبک زندگی می‌تواند به مدیریت بیماری کمک کند. نکات پیشگیرانه شامل موارد زیر هستند:

• فیبر مصرفی خود را افزایش دهید: غذاهای غنی از فیبر مانند، میوه‌‎ها، سبزیجات و غلات سبوس دار، همه به بهبود عملکرد روده کمک می‌کنند. اگر حساسیت به روده دارید، باید از میوه‌‎های با فروکتوز بالا مانند سیب، گلابی و هندوانه، که می‌توانند گاز ایجاد کنند، اجتناب کنید.
• ورزش بیشتر: ورزش منظم می‌تواند به حرکت مدفوع از طریق روده بزرگ کمک کند.
• نوشیدن آب بیشتر: روزانه هشت لیوان آب بخورید و از مصرف کافئین خودداری کنید، زیرا آن می‌تواند باعث کمبود آب بدن شود.
• وقتی احساس به تخلیه مدفوع داشتید سریعا به دستشویی بروید.

 

درمان بیماری یبوست

بیشتر درمان‌‎ها به صورت خود مدیریتی انجام می‌شوند و مبتنی بر تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی هستند:

تغییرات در رژیم غذایی

وعده‌‎های غذایی منظم و مصرف مایعات کافی (تقریباً 10 فنجان در روز) از اصلی‌ترین موارد درمان و پیشگیری از یبوست هستند. رژیم غذایی با فیبر بالا مهم است. این ممکن است به برخی از بیماران مبتلا به یبوست کمک کند. این باید شامل مخلوطی از غذاهای پر فیبری مانند، میوه، سبزیجات، آجیل، نان سبوس دار و ماکارونی، غلات سبوس دار و برنج قهوه ای باشد. هدف باید شامل قرار دادن یک غذای حاوی فیبر بالا در هر وعده غذایی همراه با پنج قسمت میوه و سبزیجات در هر روز باشد.

برخی از افراد ممکن است دریابند که به خوردن میوه و سبزیجات بیشتر احتیاج دارند، در حالی که دیگران غلات و حبوبات را ترجیح می‌دهند. خوردن فیبر بیشتر ممکن است منجر به نفخ شود و باعث بدتر شدن احساس ناراحتی گردد، بنابراین مهم است که آهسته آن را افزایش دهید. فیبر بیشتر برای بیماران با علائم خفیف یبوست مفید است، اما اگر شرایط شدید باشد، ادامه افزایش فیبر ممکن است علائم را بدتر کند.

گوش دادن به بدن

شناسایی روال مکانی و زمانی از روز که می‌توانید راحت وقت خود را در دستشویی بگذرانید مهم است. به الگوی طبیعی روده خود پاسخ دهید، بنابراین وقتی احساس تمایل شدیدی دارید، تأخیر نکنید. یک نوشیدنی گرم همراه با صبحانه می‌تواند به ترغیب روده به الگوی کار منظم کمک کند.

شستشوی روده بزرگ

برخی از افراد برای فرآیندی به نام شستشوی روده بزرگ به یک درمانگر طبیعی مراجعه می‌کنند، که او از مایعی گرم برای دفع مدفوع استفاده می‌کند. گرچه این خطرناک نیست و می‌تواند در کوتاه مدت کمک کند، اما علل یبوست مزمن را برطرف نمی‌کند.

 

تشخیص بیماری یبوست

یبوست بیماری آزار دهنده است اما معمولاً جدی نیست. اگر اقدامات ساده ای که بعداً شرح داده می‌شود به فرد کمکی نکردند و علائم او همچنان پابرجا بود، پس باید با پزشک عمومی خود مشورت کند. همچنین، کند شدن ناگهانی روده، به ویژه اگر سن بیش از 40 سال باشد، نیز باید گزارش شود. قبل از مراجعه به پزشک سعی کنید از داروهای ملین استفاده نکنید.

اگر علائم زیر را نیز تجربه کردید، باید سریعاً به پزشک عمومی مراجعه کنید:

• کاهش وزن بدون دلیل
• خونریزی در مدفوع
• درد شکم یا رکتوم

پزشک با توجه به تعداد یا شدت علائم بیماری را تشخیص می‌دهد. آن‌‎ها همچنین ممکن است بخواهند شکم را بررسی کنند تا حساسیت، تورم یا انسداد را مشاهده کنند. بررسی بیشتر معمولاً غیرضروری است و به علائم، سن و احتمالاً سابقه مشکلات روده در خانواده بستگی دارد. اگر پزشک در مورد فرد بیمار نگرانی‌‎هایی داشته باشد، ممکن است یک یا چند مورد از تحقیقات زیر را ترتیب دهد:

• آزمایش خون: این آزمایشات معمولاً برای یافتن کم خونی، هورمون تیروئید یا مشکلات متابولیکی هستند.
• سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر، کولونوسکوپی، باریم انما یا سی تی اسکن: این‌‎ها آزمایشاتی هستند که به پزشکان اجازه می‌دهند دیواره روده را بررسی کنند، که یک روش معمول بسیار بی خطر است. قبل از این روش‌‎ها، آماده سازی روده لازم است.
• مطالعات ترانزیت: این آزمایش ساده شامل اشعه ایکس است که سرعت عبور از روده را نشان می‌دهد. ماده برجسته ای بلعیده می‌شود که در اشعه ایکس خود را نشان می‌دهد. در طول آزمایش نمی‌توان از داروهای ملین استفاده کرد.
• آزمایش فیزیولوژی آنورکتال و پروکتوگرافی: این آزمایشات به ندرت انجام می‌شوند. آن‌‎ها نحوه کار کف لگن و اعصاب و عضلات اطراف مجرای پشتی را نشان می‌دهند. آماده سازی روده لازم نیست.

 

یبوست چگونه می‌تواند روی افراد تاثیر بگذارد؟

اگرچه مردم غالباً از این بابت نگران هستند، اما هیچ دلیلی وجود ندارد که معتقد باشند یبوست باعث مسمومیت سیستم بدنیشان می‌شود. این می‌تواند باعث احساس کندی و نفخ شکم گردد، اما هیچ مدرکی مبنی بر نشت سموم از روده به قسمت دیگر بدن وجود ندارد.

ایده رایج دیگر این است که یبوست ممکن است منجر به سرطان شود، اما هیچ مدرکی وجود ندارد که یبوست طولانی مدت احتمال ابتلا به سرطان روده را افزایش دهد! ایده رایج دیگر این است که یبوست ممکن است منجر به سرطان شود، اما هیچ مدرکی وجود ندارد که یبوست طولانی مدت احتمال ابتلا به سرطان روده را افزایش می‌دهد.

لازم به یادآوری است که اکثریت قریب به اتفاق موارد یبوست با رژیم غذایی ساده، سبک زندگی یا تغییر دارو به راحتی برطرف می‌شوند. اگر یبوست به درمان‌‎های مختلف پاسخی ندهد، اثرات میان مدت و طولانی مدتی برای آن وجود دارد که عبارتنداز:

• بواسیر یا شکاف: خونریزی ناشی از بواسیر یا به ندرت شکاف (پارگی دردناک) در مقعد، شایع‌ترین عارضه یبوست است.
• افتادگی رکتوم: کشیدگی مزمن می‌تواند منجر به بیرون زدگی دیواره رکتوم از طریق مقعد شود.
• عدم مدفوع: بیماران مسن یا بی تحرک ممکن است به شدت یبوست پیدا کنند و دچار مشکل شوند، که این نیاز به درمان سریع توسط پزشک عمومی یا بیمارستان دارد.
• بیماری دیورتیکول: این جایی است که مدفوع سفت و سخت منجر به افزایش انقباضات روده و باعث ایجاد فشار می‌شود، که قسمت داخلی روده از طریق لوله محافظ عضله که آن را احاطه کرده بیرون می‌زند.

 

آیا برای درمان یبوست باید از ملین استفاده کرد؟

استفاده منظم از ملین‌‎ها معمولاً پیشنهاد نمی‌شوند اما استفاده گاه به گاه آن‌‎ها ضرری ندارد. مواردی که باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:

• اثرات ملین قابل پیش بینی نیست، دوز مصرفی امروز ممکن است تاثیری در فردا ایجاد نکند.
• ملین‌‎ها می‌توانند باعث درد شوند و منجر به دفع مدفوع شل شوند، خصوصاً اگر دوز دارو خیلی زیاد باشد.
• استفاده طولانی مدت می‌تواند باعث شود که روده به تدریج کمتر پاسخگو باشد، بنابراین هرچه مدت زمان مصرف آن بیشتر شود، احتمال اینکه روده به خودی خود خوب کار کند کمتر است. برخی از ملین‌‎ها در بعضی از بیماران موثر نیستند.
• در حالی که ملین‌‎ها و شیاف‌‎ها ممکن است باعث باز شدن روده شوند، اما اغلب به مشکلات معمول درد و نفخ کمک نمی‌کنند. با این وجود، توازن شواهد علمی‌ نشان می‌دهد که ملین‌‎ها هیچ آسیبی به روده وارد نمی‌کنند و هیچ مدرکی وجود ندارد که استفاده از آن‌‎ها فرد را در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار دهد.

 

بیماری یبوست در زنان باردار

بیماری یبوست در حدود 50 درصد از زنان را در دوران بارداری تحت تاثیر خود قرار می‌دهد و باعث درد یا ناراحتی شکمی، کشیدگی هنگام دفع مدفوع و حرکات مداوم روده می‌شود.

علت یبوست در زنان باردار

تصور می‌شود تغییرات هورمونی در دوران بارداری با شل شدن عضلات روده باعث یبوست می‌شود. این کار باعث می‌شود تا حرکت غذا از طریق دستگاه گوارش کاهش یابد و زمان بیشتری برای جذب مواد مغذی در جریان خون فراهم شود. با این حال، همچنین اجازه می‌دهد تا زمان بیشتری برای از بین بردن مایعات ایجاد شود، که می‌تواند منجر به یبوست گردد.

سایر عواملی که ممکن است در این امر موثر باشند عبارتند از: اضطراب، کاهش ورزش و دریافت کافی فیبر یا مایعات. مکمل‌‎های آهن نیز همچنین می‌توانند به یبوست کمک کنند.

جلوگیری از یبوست در زنان باردار

زنان باردار می‌توانند برخی اقدامات را برای جلوگیری از یبوست انجام دهند، از جمله موارد زیر:

حفظ رژیم غذایی با فیبر بالا

رژیم غذایی باید سرشار از غذاهای پر فیبری مانند میوه، سبزیجات، غلات سبوس دار، لوبیا، آلو خشک و سبوس باشد. زنان باید 25 تا 30 گرم فیبر در روز در رژیم غذایی خود قرار دهند. در صورت تأیید ارائه دهنده خدمات بهداشتی، می‌توان از مکمل فیبر نیز استفاده کرد.

حفظ مایعات کافی

حرکت مواد غذایی از طریق بدن در دوران بارداری کند می‌شود، که باعث می‌شود بیش از حد معمول آب از مواد زائد خارج گردد، که منجر به سفت شدن مدفوع و یبوست می‌شود. مهم است که زنان باردار مایعات زیادی بنوشند، به خصوص اگر از فیبر خود استفاده می‌کنند. آبرسانی کافی به نرم ماندن مدفوع کمک می‌کند. در حالت ایده آل، هر روز 10 تا 12 فنجان مایعات باید مایعات نوشیده شود.

ورزش منظم

کاهش فعالیت بدنی احتمال بروز یبوست را افزایش می‌دهد. انجام ورزش‌‎های متوسطی ​​مانند، شنا، پیاده روی و سایر فعالیت‌‎های هوازی روده را تحریک می‌کنند، که می‌توانند عملکرد روده را بهبود بخشند و از یبوست جلوگیری کنند. زنان باید حداقل سه بار در هفته برای مدت زمان 20 تا 30 دقیقه ورزش کنند اما در حالت ایده آل باید روزانه فعال باشند.

ورزش در دوران بارداری خطری برای نوزاد ایجاد نمی‌کند و برخی شواهد نشان می‌دهند زنانی که در طول بارداری از نظر جسمی‌فعال هستند در مراحل بعدی بارداری و در حین زایمان با مشکلات کمتری روبرو می‌شوند.

استفاده از روش‌‎های درمانی بدون نسخه

نرم کننده‌‎های مدفوع روده را مرطوب کرده و دفع آن را آسان‌تر می‌کنند. نرم کننده‌‎های مدفوع و انواع دیگر ملین‌‎ها فقط در صورت تأیید ارائه دهنده خدمات بهداشتی باید استفاده شوند. برخی از نرم کننده‌‎های مدفوع و سایر ملین‌‎ها برای استفاده در دوران بارداری بی خطر تلقی می‌شوند، در حالی که برخی دیگر جزو این موارد نیستند، بنابراین زنان همیشه باید به دنبال توصیه‌‎های پزشکی باشند.

کاهش یا قطع مصرف مکمل‌‎های آهن

حفظ سطح آهن سالم در دوران بارداری مهم است، اما آهن زیاد می‌تواند در بروز یبوست نقش داشته باشد. یک رژیم غذایی سالم اغلب برای تأمین آهن کافی در دوران بارداری کافی است، اما زنان می‌توانند سطح آهن خود را توسط ارائه دهندگان مراقبت‌‎های بهداشتی بررسی کنند و در صورت لزوم در مورد هرگونه توصیه برای کنترل مصرف آهن صحبت کنند. ممکن است به زنان توصیه شود که مکمل‌‎های آهن خود را تغییر یا مقدار مصرف آن را کاهش دهند.

 

چشم انداز بیماران مبتلا به یبوست

یبوست معمولاً موقتی و قابل درمان است. با داشتن رژیم غذایی مناسب و مصرف مایعات کافی، فرد می‌تواند مدفوع منظم‌تری داشته باشد.اگر درمان نشود، این بیماری می‌تواند بدتر گردد. اگر مدفوع در داخل قسمت پایین روده باقی بماند، بزرگ‌تر، سفت‌تر و خشک‌تر می‌شود. این باعث می‌شود که درد آن دردناک‌تر شود و فرد احتمالاً مدفوع را در خود نگه دارد.

منابع:

www.news-medical.net

www.hopkinsmedicine.org