بیماری سرطان مری

بیماری سرطان مری (Oesophageal Cancer) نوعی سرطان است که بر لوله غذایی (مری) تأثیر می‌گذارد. مری لوله‌ای طولانی است که مواد غذایی را از گلو به معده منتقل می‌کند. این بیماری عمدتاً افراد 60 و 70 سال را مبتلا می‌کند و در مردان بیشتر از زنان شایع است. رشد و پیشرفت سرطان مری بستگی به مواردی مانند میزان گسترش، سن و سلامت عمومی بیمار دارد.

اگر بیماری در روزهای اولیه خود است، تشخیص آن ساده بوده و شرایط درمان نیز موفقیت‌آمیز خواهد بود. اما از آنجا که بیماری سرطان مری معمولاً علائمی از خود نشان نمی‌دهد، اغلب تا زمان تشخیص، در بدن گسترش می‌یابد. با این حال، ما در مقاله‌ای دیگر از رسا به تفصیل درباره علائم، نحوه درمان و بسیاری موارد دیگر در رابطه با این عارضه می‌پردازیم.

 

بیماری سرطان مری چیست؟

مری یک لوله عضلانی طولانی است که از گلو تا معده جریان دارد. مری از چندین لایه ماهیچه‌ای تشکیل شده است که به حرکت مواد در لوله و معده کمک می‌کند. یک عضله خاص به نام «اسفنکتر مری» به عنوان دریچه عمل می‌کند تا مواد غذایی و مایعات از مری را به داخل معده منتقل کند.

بیماری سرطان مری شایع نیست! تعداد موارد جدید مبتلان به این نوع سرطان در جهان حدود 4/4 به ازای هر 100000 نفر است. میزان درمان بیماری و بازگشت به زندگی در پنج سال اخیر در حدود 19.2 درصد گزارش شده است. درواقع، نزدیک به 80 درصد افراد بعد از تشخیص، زندگی خود را از دست می‌دهند.

هنگامی که سلول‌های غیرطبیعی از کنترل در بافت مری خارج می‌شوند، سرطان مری شروع می‌شود. سرانجام سلول‌ها توده‌ای به نام «تومور» را تشکیل می‌دهند. به طور کلی، دو نوع اصلی سرطان مری وجود دارد.

انواع بیماری سرطان مری

• کارسینوم سلولِ سنگ‌فرشی در سلول‌ها شروع می‌شود که مری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این سرطان معمولاً در قسمت فوقانی و میانی مری اثر می‌کند.
• آدنوکارسینوما در بافتی ایجاد می‌شود که وظیفه‌اش تهیه مخاط برای بلع راحت غذا است. این نوع سرطان عموماً در قسمت تحتانی مری رخ می‌دهد.

نرخ کارسینوم سلول سنگ‌فرشی در جهان در حال کاهش است، در حالی که میزان آدنوکارسینوما در حال افزایش می‌باشد. دلیل این موضوع مشخص نیست!

 

علل ایجاد بیماری سرطان مری

علت دقیق سرطان مری همچنان نامعلوم است، اما عوامل زیادی وجود دارند که می‌توانند باعث ایجاد این بیماری شوند که به شرح زیر هستند:

سن بالا: سرطان مری در افراد مسن‌تر از 60 سال شایع است (در کمتر از 60 سال به ندرت رخ می دهد).

جنسیت: مردان سه برابر بیشتر از زنان به این بیماری مبتلا می‌شوند.

قومیت: سرطان مری سلول سنگ‌فرشی بیشتر در آمریکایی‌های آفریقایی تبار و آسیایی‌ها رخ می‌دهد. آدنوکارسینوما بیشتر در سفیدپوستان اتفاق می‌افتد.

مصرف دخانیات: این شامل سیگار کشیدن و هرگونه مواد دخانیاتی است.

مصرف الکل: استفاده مکرر و زیاد از الکل خطر ابتلا به بیماری سرطان مری را افزایش می‌دهد.

مری بارت و ریفلکس اسید مزمن: مری بارت، تغییر در سلول‌های انتهای مری است که از ریفلکس اسید مزمنِ درمانِ نشده ایجاد می‌شود. حتی بدون مری بارت، افراد مبتلا به سوزش سَر معده از خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان برخوردار هستند.

ویروس پاپیلوما انسانی (HPV): در مناطقی از جهان که شیوع بالایی از سرطان مری (مانند آسیا و آفریقای جنوبی) وجود دارند، عفونت با HPV خطر ابتلا به سرطان سلول سنگ‌فرشی مری را افزایش می‌دهد. HPV یک ویروس شایع است که می‌تواند باعث ایجاد بافت دردناک در تارهای صوتی، دهان، روی دست‌ها، پاها و اندام‌های تناسلی شود.

سایر اختلالات: سایر موارد شامل آکالازیا، بیماری غیرمعمولی است که باعث دشواری در بلع می‌شود. آکالازیا یک بیماری نادر و ارثی است که در آن پوست اضافی در کف دست و کف پا رشد می‌کند.

تماس با مواد شیمیایی خاص: افرادی که در طی مدت طولانی در معرض حلال‌های تمیزکننده قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض خطر بیماری سرطان مری قرار دارند.

تاریخچه سرطان: افرادی که به سرطان گردن یا سر مبتلا بوده‌اند، خطر ابتلای آنها به این عارضه  بیشتر است.

 

علائم بیماری سرطان مری

سرطان مری ممکن است در مراحل اولیه خود علائم آشکاری نداشته باشد. اولین نشانه‌ای که مردم متوجه آن می‌شوند، مشکل در بلعیدن غذا است. با بزرگ شدن تومور، باز شدن مری سخت می‌شود (مری باریک می‌شود) و بلع را دشوار و یا دردناک می‌سازد. علائم دیگر سرطان مری می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• درد در گلو یا کمر، پشت استخوان سینه یا بین استخوان‌های شانه
• استفراغ یا سرفه کردنِ خونی
• سوزش در سردل
• خشکی یا سرفه مزمن
• کاهش وزن غیرقابل توضیح
• کاهش اشتها و کاهش وزن
• درد یا ناراحتی در قسمت فوقانی شکم
• خستگی، تنگی نفس و روشن شدن پوست

نکته: اگر تومور به رشد خود ادامه دهد، حتی بلعیدن مایعات نیز دشوار خواهد بود.

تشخیص بیماری سرطان مری

پزشک از شما در مورد تاریخچه بیماری و علائم بیماری سؤال خواهد کرد. پزشک پس از معاینه جسمی ممکن است آزمایش‌های خاصی را با شرح زیر انجام دهد که می‌تواند در تشخیص و ارزیابی سرطان مری یاری‌رسان باشند:

عکس‌برداری از مری (Barium swallow): پزشک از یک سری تصاویر گرفته شده از اشعه X برای مشاهده شرایط مری استفاده می‌کند. بیمار مایع حاوی «باریم» را می‌نوشد که باعث می‌شود مری در اشعه ایکس آسان‌تر دیده شود.

ازوفاگوسکوپی (Esophagoscopy): روشی است که به پزشک اجازه می‌دهد با استفاده از یک لوله نازک و سبک به نام آندوسکوپ، داخل مری را نگاه کند. برای آزمایش، آندوسکوپ در حالی که بیهوش هستید از طریق دهان و گلو به داخل مری منتقل می‌شود. از آندوسکوپی نیز می‌توان برای رفع انسداد مری استفاده کرد. پزشک می‌تواند از یک بالون برای باز کرد مری استفاده کند. به نگاه کردن به مری و قسمت بالای معده «آندوسکوپی فوقانی» گفته می‌شود.

بیوپسی (Biopsy): در طی ازوفاگوسکوپی، پزشک ممکن است یک قطعه کوچک از بافت را برای معاینه در زیر میکروسکوپ خارج کند تا ببیند آیا سلول سرطانی وجود دارد یا خیر! به این کار بیوپسی گفته می‌شود.

سونوگرافی (Ultrasound): از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از ساختارهای داخلی مری استفاده می‌شود. در این روش، سونوگرافی از طریق ازوفاگوسکوپی انجام می‌شود.

توموگرافی کامپیوتری (Computed Tomography): اغلب برای ارزیابی میزان گسترش تومور در قفسه سینه و شکم استفاده می‌شود.

 

گرید و مرحله بیماری سرطان مری

پرکاربردترین سیستم برای مرحله دهی به سرطان مری، TNM است. این سیستم شامل سه بخش مهم به شرح زیر است:

T (تومور): محل و اندازه تومور را تعیین می‌کند.

N (غده): نشان می‌دهد که آیا سرطان به غدد لنفاوی (شبکه‌ای از غدد در بدن) گسترش یافته است یا خیر.

M (متاستاز): نشان می‌دهد که آیا خواه سرطان در سایر قسمت‌های بدن مانند ریه‌ها، کبد یا استخوان‌ها گسترش یافته است یا خیر.

همچنین نمرات برای هر سه گروه  بالا اغلب در یک سیستم عددی ساده استفاده می‌شود، از مرحله یک (سرطان اولیه) تا مرحله چهار (سرطان پیشرفته). دانستن مرحله سرطان به تیم پزشکی کمک می‌کند تا بهترین درمان را برای بیمار اتخاذ کنند.

علاوه بر مرحله سرطان، تومورها نیز ممکن است درجه‌بندی (گرید) شوند. درجه‌بندی یک روش برای ارزیابی تومور است. گرید تومور همچنین می‌تواند به پزشک بگوید که تومور به چه سرعتی در حال رشد است.

تومورها با سلول‌های تقریباً طبیعی که به آرامی رشد می‌کنند، تومورهای «گرید پایین» نامیده می‌شوند. تومورها با سلول‌های بسیار غیرطبیعی که به سرعت تقسیم می‌شوند، تومورهای «گرید بالا» نامیده می‌شوند. تومورهای گرید بالا از تومورهای گرید پایین، شیوع بیشتری دارند.

 

درمان بیماری سرطان مری

تیم پزشکی یک برنامه درمانی را که برای بیمار مناسب است را اتخاذ می‌کند. برنامه درمان تا حد زیادی بستگی به رشد بیماری دارد که به شرح زیر است:

مرحله یک تا سه: در این مراحل، سرطان مری معمولاً با عمل جراحی انجام می‌شود تا بخش آسیب‌دیده مری (استئوفاژکتومی) از بین برود. شیمی درمانی و بعضی اوقات رادیوتراپی (پرتو درمانی) ممکن است قبل از عمل انجام شود تا بتواند عمل جراحی را موثرتر جلوه دهد.

مرحله چهار: بیماری در مرحله چهار معمولاً گسترش زیادی یافته است. به همین دلیل شیمی درمانی، رادیوتراپی و سایر روش‌های درمانی می‌توانند گسترش بیماری سرطان مری را کاهش داده و علائم را تسکین دهند.

عمل جراحی برای درمان سرطان مری

سه نوع جراحی برای این عارضه وجود دارند که به شرح زیر هستند:

ازوفاژکتومی (Esophagectomy)

اِزوفاژکتومی اصلی‌ترین درمان سرطان زودرس مری است. در طی این روش، جراح بخشی از مری که حاوی تومور و در صورت لزوم غدد لنفاوی مجاور است را بر می‌دارد. بخش کوچکی از معده ممکن است نیاز به خارج شدن داشته باشد. سپس بخش باقی‌مانده مری به معده بیمار وصل می‌شود. برای دسترسی به مری، جراح بریدگی‌هایی در شکم و قفسه سینه یا در گردن بیمار ایجاد می‌کند.

برداشتن مخاط آندوسکوپی (EMR)

در صورت تشخیص زودهنگام سرطان، روشی به نام برداشتن مخاط آندوسکوپی (EMR) ممکن است بعضاً به جای ازوفاژکتومی استفاده شود. این روش شامل بریدن تومور با استفاده از یک حلقه سیم در انتهای یک لوله انعطاف‌پذیر نازک است. لوله از پایین گلوی بیمار عبور داده می‌شود، بنابراین هیچ بریدگی در پوست ایجاد نمی‌شود. بعضی اوقات ممکن است از امواج رادیویی برای از بین بردن بافت سرطانی نیز استفاده شود. به این روش فرسایش فرکانس رادیویی (RFA) گفته می‌شود.

استنت (Stent)

برای پیشرفته‌ترین نوع بیماری سرطان مری که باعث ایجاد مشکل در بلع غذا می‌شود، ممکن است یک روش برای قرار دادن یک لوله توخالی به نام استنت در مری توصیه شود. استنت فقط یک بار در مری جای می‌گیرد تا آن را باز نگه دارد.

شیمی درمانی برای درمان سرطان مری

شیمی درمانی شامل مصرف داروهایی است که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد یا از تکثیر آنها جلوگیری می‌کند. شیمی درمانی در موارد زیر کاربرد دارد:

• قبل و بعضی اوقات بعد از عمل جراحی – با رادیوتراپی یا بدون آن – برای کوچک کردن تومورها و کاهش خطر بازگشت مجدد بیماری انجام می‌پذیرد.
• به جای جراحی و به همراه رادیوتراپی انجام می‌گیرد.

شیمی درمانی را می‌توان داخل ورید (رگ) یا به عنوان قرص مصرف کرد. داروهای شیمی درمانی از طریق جریان خون عبور می‌کنند و می‌توانند سلول‌های بدن را از بین ببرند. شیمی درمانی را می‌توان برای کنترل و تسکین علائم، قبل از عمل برای کوچک کردن تومور یا در رابطه با پرتودرمانی استفاده کرد. معمولاً هر سه هفته یک‌بار در بازه زمانی شش تا 18 هفته، درمان انجام می‌شود. عوارض جانبی متداول در شیمی درمانی شامل موارد زیر هستند:

• احساس داشتن بیماری
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن
• اسهال
• احساس خستگی
• افزایش خطر عفونت
• خون‌ریزی و کبودی
• ریزش موهای سَر و بدن

این عوارض بعد از قطع درمان به تدریج بهبود می‌یابند.

رادیوتراپی برای درمان بیماری سرطان مری

رادیوتراپی شامل استفاده از پرتودرمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و کوچک کردن تومورها است. رادیوتراپی ممکن است در موارد زیر استفاده شود:

• همراه با شیمی درمانی قبل از عمل و برای کوچک کردن تومورها و کاهش احتمال بازگشت آن صورت می‌گیرد.
• به جای جراحی و معمولاً در ترکیب با شیمی درمانی انجام می‌پذیرد.

پرتودرمانی روشی برای درمان بیماری با استفاده از پرتوهای پرانرژی یا مواد رادیواکتیو است. اشعه با دخالت در رشد و تقسیم، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. در طی پرتودرمانی، گاهی اوقات استنت در مری وارد می‌شود تا آن را باز نگه دارد. به این روشِ لوله‌گذاری «اتساع داخل مری» گفته می‌شود. پرتودرمانی عمدتاً به عنوان بخشی از یک رژیم درمانی بزرگ‌تر برای رفع مشکل بلع نیز استفاده می‌شود. اثرات جانبی این روش به شرح زیر هستند:

• خستگی
• درد موقتی هنگام بلع
• بدتر شدن موقتی مشکلات بلع
• خشکی گلو
• احساس داشتن بیماری
• قرمز شدن پوست و ریزش موهای بدن در ناحیه درمان

این عوارض جانبی پس از قطع درمان به تدریج بهبود می‌یابند.

فتودینامیک درمانی (PDT)

فتودینامیک درمانی از داروهای فوتواَکتیو (داروهایی که توسط نور غیرحرارتی فعال می‌شوند) استفاده می‌کند که توسط سلول‌های سرطانی قابل جذب هستند. بنابراین این سلول‌ها می‌توانند سرطانی را از بین ببرند. این روش درمانی ممکن است برای کاهش علائم سرطان به ویژه مشکل در بلع مناسب باشد.

پیشگیری از سرطان مری

اگرچه نمی‌توان از بیماری سرطان مری جلوگیری کرد، کنترل عوامل خطرناک مانند مصرف دخانیات و الکل ممکن است به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کند. یک مطالعه نشان داده است که افرادی که مری بارت را از طریق فرسایش فرکانس رادیویی (RFA) درمان می‌کنند، کمتر به این عارضه مبتلا می‌شوند.

چشم‌انداز بیماران مبتلا به سرطان مری

احتمال بهبودی بستگی به مرحله سرطان و سلامت عمومی فرد دارد. در صورت تشخیص زودرس، بیماری اغلب با موفقیت قابل درمان است. متأسفانه، بیماری سرطان مری معمولاً تا زمانی که به مرحله پیشرفته نرسد، کشف نمی‌شود. مانند دیگر سرطان، جامعه پزشکی و متخصصان در حال تلاش برای فراهم آوردن درمان‌های جدید و کاربردی هستند تا بتوانند امید به زندگی را در افراد مبتلا به سرطان مری افزایش دهند.

 

منبع: my.clevelandclinic.org